DEÜ İZİSYÖM FARKINDALIK TOPLANTISI-7 BÜTÜNLEŞİK TEHLİKELİ ATIK YÖNETİMİ 12 Mart 2008 - İZMİR

DEÜ İZİSYÖMFARKINDALIK TOPLANTISI-7

BÜTÜNLEŞİK TEHLİKELİ ATIK YÖNETİMİ 12 Mart 2008 - İZMİR

ENVER YASER KÜÇÜKGÜLENVER YASER KÜÇÜKGÜLDOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ, MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİDOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ, MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ

ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BUCA-İZMİRÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BUCA-İZMİR

[email protected]

TEHLİKELİ ATIK YÖNETİMİTEHLİKELİ ATIK YÖNETİMİTehlikeli Atıkların Niteliği, Bertaraf Teknikleri Tehlikeli Atıkların Niteliği, Bertaraf Teknikleri

ve ve YAKMAYAKMA

ENVER Y. KÜÇÜKGÜLENVER Y. KÜÇÜKGÜL

Bu Sunumda Tehlikeli Atıkların Bu Sunumda Tehlikeli Atıkların Yönetimi Konusunda;Yönetimi Konusunda;

Tehlikeli atık Tehlikeli atık • nedir, nedir, • kaynakları, kaynakları, • türleri,türleri,• miktar,miktar,

Bertaraf yöntemleriBertaraf yöntemleri Yasalarla yükümlenilen hususlarYasalarla yükümlenilen hususlar

hakkında kısaca bilgiler tartışılacaktırhakkında kısaca bilgiler tartışılacaktır


Canlılara, malzemelere, çevreye zarar verebilecek her Canlılara, malzemelere, çevreye zarar verebilecek her türden maddeye “tehlikeli ve zararlı” madde adı verilir.türden maddeye “tehlikeli ve zararlı” madde adı verilir.

Genel anlamda tehlikesiz veya zararsız diye bir madde Genel anlamda tehlikesiz veya zararsız diye bir madde yoktur.yoktur.

Tehlikelilik ve zararlılık madde miktarına, temas edilen Tehlikelilik ve zararlılık madde miktarına, temas edilen zamana, türe, miktara ve diğer maddelerin varlığına göre zamana, türe, miktara ve diğer maddelerin varlığına göre yorumlanacak bir kavramdır.yorumlanacak bir kavramdır.

Çevresel Risk = f(Çevresel Risk = f(tehliketehlike x x maruziyet)maruziyet)

TEHLİKELİ VE ZARARLI MADDETEHLİKELİ VE ZARARLI MADDE

ENVER Y. KÜÇÜKGÜL, ENVER Y. KÜÇÜKGÜL,

AATTIK ÜRETİMİIK ÜRETİMİ

MadenMaden ve petrol üretimi ve petrol üretiminndenden TTarımdanarımdan EEndndüüstrstrideniden Evsel faaliyetlerdenEvsel faaliyetlerden Arıtılmış veArıtılmış veyya arıtılmamış çamurlardana arıtılmamış çamurlardan

kaynaklanmaktadır.


Tehlikeli madde ambalajı Tehlikeli madde ambalajı üzerindeki sembollerden üzerindeki sembollerden

tanınabilirtanınabilir YanıcıYanıcı

PatlayıcıPatlayıcı

ZehirliZehirli

Tahriş ediciTahriş edici

KorozifKorozif

Çevreye Çevreye zararlızararlı


Tehlikeli ve Zararlı Maddelerin Tehlikeli ve Zararlı Maddelerin AtıklarıAtıkları

katı, sıvı veya gaz formda olan;katı, sıvı veya gaz formda olan; Düşük dozlarda bile insanlar ve hayvanlar Düşük dozlarda bile insanlar ve hayvanlar

için öldürücü,için öldürücü, İnsan ve diğer canlı formlar için toksik, İnsan ve diğer canlı formlar için toksik,

kanserojen, mutajen ve teratojen etkiye kanserojen, mutajen ve teratojen etkiye sahip,sahip,

Düşük sıcaklıklarda alevlenebilme özelliği Düşük sıcaklıklarda alevlenebilme özelliği olan,olan,

Patlayıcı, korozif ve reaktif maddelerdir.Patlayıcı, korozif ve reaktif maddelerdir.


Tehlikeli Atık TürleriTehlikeli Atık Türleri

a) Toksik Atıklara) Toksik Atıklar

b) Korozif Atıklarb) Korozif Atıklar

c) c) Yanıcı - Parlayıcı AtıklarYanıcı - Parlayıcı Atıklar

d) Reaktif Atıklar d) Reaktif Atıklar



a) Toksik Atıklara) Toksik Atıklar Düşük dozlarda dahi insan için öldürücü, geri Düşük dozlarda dahi insan için öldürücü, geri

dönüşümü olmayan bir hastalığa sebep olan ya da dönüşümü olmayan bir hastalığa sebep olan ya da belirgin bir katkısı olan, belirgin bir katkısı olan,

İyileşebilecek hastalıkları olumsuz yöne dönüştüren İyileşebilecek hastalıkları olumsuz yöne dönüştüren kimyasalları içeren atıklardır. kimyasalları içeren atıklardır.

b) Korozif Atıklarb) Korozif Atıklar pH<2.0 olan asitler ve pH>12.5 olan bazlar pH<2.0 olan asitler ve pH>12.5 olan bazlar

Çeliği yılda 6 mm’den fazla aşındıran kimyasal maddeler Çeliği yılda 6 mm’den fazla aşındıran kimyasal maddeler



c) Yanıcı - Parlayıcı Atıklarc) Yanıcı - Parlayıcı Atıklar Oksitleyici olan maddeler, Oksitleyici olan maddeler, Parlama noktası 50 °C'den az olan, Parlama noktası 50 °C'den az olan, Sürtünme ile alev alabilen, Sürtünme ile alev alabilen, Nemi absorblayarak alev alabilen, Nemi absorblayarak alev alabilen, Kendiliğinden kimyasal değişimlere uğrayarak alev Kendiliğinden kimyasal değişimlere uğrayarak alev

alabilen, maddelerdir. alabilen, maddelerdir.

d) Reaktif Atıklard) Reaktif Atıklar Kararsız ve su ile hızla reaksiyona girerek parlayıcı Kararsız ve su ile hızla reaksiyona girerek parlayıcı

karışımlar oluşturan, karışımlar oluşturan, Isıtıldığı zaman bozunan veya çarpmalara karşı hassas Isıtıldığı zaman bozunan veya çarpmalara karşı hassas

olan maddelerdir. olan maddelerdir.


Tehlikeli Atıklar İçin Mühendislik SınıflamasıTehlikeli Atıklar İçin Mühendislik Sınıflaması Sulu inorganik atıklarSulu inorganik atıklarÇoğunluğu su olmasına rağmen asidik/bazik ve/veya derişik tehlikeli Çoğunluğu su olmasına rağmen asidik/bazik ve/veya derişik tehlikeli

inorganik çözeltileri içeren sıvı atıklar (örneğin; ağır metaller, siyanür inorganik çözeltileri içeren sıvı atıklar (örneğin; ağır metaller, siyanür vb.)vb.)Galvanizlemeden gelen atık sülfirik asitGalvanizlemeden gelen atık sülfirik asitMetal bitirme işlemlerinden gelen kostik çözeltileriMetal bitirme işlemlerinden gelen kostik çözeltileriElektronik sanayinde kullanılan amonyaklı çözeltilerElektronik sanayinde kullanılan amonyaklı çözeltilerElektro kaplama daldırma sıvılarıElektro kaplama daldırma sıvılarıHidrometalurjiden gelen konsantrelerHidrometalurjiden gelen konsantreler

Sulu organik atıklarSulu organik atıklarÇoğunluğu su olmasına rağmen derişik veya seyreltik tehlikeli organik Çoğunluğu su olmasına rağmen derişik veya seyreltik tehlikeli organik

çözeltileri içeren sıvı atıklar (örneğin; pestisitler.)çözeltileri içeren sıvı atıklar (örneğin; pestisitler.)Pestisit kaplarının yıkama sularıPestisit kaplarının yıkama sularıReaktör veya formülasyon tanklarının yıkama sularıReaktör veya formülasyon tanklarının yıkama sularıOrganik sıvılar derişik veya seyreltik tehlikeli organik çözeltileri içeren sıvı Organik sıvılar derişik veya seyreltik tehlikeli organik çözeltileri içeren sıvı

atıklaratıklarKuru temizleme veya metal sektöründen gelen atık halojenlerKuru temizleme veya metal sektöründen gelen atık halojenlerDamıtma kalıntılarıDamıtma kalıntıları


Yağlar Yağlar Petrol türevlerini içeren sıvı atıklarPetrol türevlerini içeren sıvı atıklar

İçten yanmalı motorların yağlarıİçten yanmalı motorların yağlarıAğır iş makineleri ve türbinlerin yağlarıAğır iş makineleri ve türbinlerin yağlarıMakine üretiminde kullanılan torna ve kesme yağlarıMakine üretiminde kullanılan torna ve kesme yağlarıKirlenmiş fueloilKirlenmiş fueloil


İnorganik çamurlarİnorganik çamurlarÇamurlar, tozlar, katı ve akışkan olmayan tehlikeli inorganik maddeler Çamurlar, tozlar, katı ve akışkan olmayan tehlikeli inorganik maddeler

Atıksu arıtma tesisleri çamurları, Atıksu arıtma tesisleri çamurları, Klor üretiminde kullanılan civalı hücre kalıntılarıKlor üretiminde kullanılan civalı hücre kalıntılarıDemir-çelik sektöründe emisyon kontrolü amacıyla toplanan tozlarDemir-çelik sektöründe emisyon kontrolü amacıyla toplanan tozlarKoklaşma fırını atıklarıKoklaşma fırını atıklarıKoklaşmada kullanılan kireç atıklarıKoklaşmada kullanılan kireç atıklarıKorm işleyen metal sektörü talaş ve kalıntılarıKorm işleyen metal sektörü talaş ve kalıntıları

Organik çamurlarOrganik çamurlarKatran, çamurlar, katılar, akışkan olmayan organik tehlikeli atıklarKatran, çamurlar, katılar, akışkan olmayan organik tehlikeli atıklar

Boyama işlemleri çamurlarıBoyama işlemleri çamurlarıKatran ve boya üretim kalıntılarıKatran ve boya üretim kalıntılarıİlaç sanayi atık filtre kekleriİlaç sanayi atık filtre kekleriFenol distilasyonu kalıntılarıFenol distilasyonu kalıntılarıSolvent atıkları ile kirlenmiş topraklarSolvent atıkları ile kirlenmiş topraklarYağ emülsiyonları ile kirlenen katılarYağ emülsiyonları ile kirlenen katılar


Tehlikeli Atıkların Kontrolü Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Yönetmeliği

(14.3.2005 tarih ve 25755 sayılı RG)(14.3.2005 tarih ve 25755 sayılı RG) tutuşabilirtutuşabilir reaktifreaktif yakıcı (oksitleyici)yakıcı (oksitleyici) Biyolojik (tıbbi, enfekte)Biyolojik (tıbbi, enfekte) patlayıcıpatlayıcı biyolojikbiyolojik aşındırıcı (korozif)aşındırıcı (korozif) zehirlizehirli patojenikpatojenik kanserojenkanserojen

- mutajen- mutajen - teratojen- teratojen

tahriş edebilirtahriş edebilir çevresel olarak tehlikeli olabilençevresel olarak tehlikeli olabilen

Maddelerin atıkları Maddelerin atıkları TEHLİKELİ ATIKTEHLİKELİ ATIK olarak kabul edilmektedir. Radyoaktif olarak kabul edilmektedir. Radyoaktif maddeler ve enfekte atıklar ayrı yönetmelik hükümlerine tabidir.maddeler ve enfekte atıklar ayrı yönetmelik hükümlerine tabidir.


Atık profilinin belirlenebilmesi için Atık profilinin belirlenebilmesi için genel olarak aşağıdaki bilgilerin genel olarak aşağıdaki bilgilerin

bilinmesi gerekir:bilinmesi gerekir: Kimyasal bileşim Kimyasal bileşim Çeşitli ağır metal derişimleriÇeşitli ağır metal derişimleri İnorganik kirleticilerin derişimleriİnorganik kirleticilerin derişimleri Organik kirleticilerin derişimleriOrganik kirleticilerin derişimleri Fiziksel özellikleri:Fiziksel özellikleri:

fiziksel halfiziksel hal katı içeriği ve tipikatı içeriği ve tipi varsa değişik fazların (katı, sıvı, gaz) miktarıvarsa değişik fazların (katı, sıvı, gaz) miktarı parlama, kaynama ve donma noktalarıparlama, kaynama ve donma noktaları

pHpH tehlikeli özelliklerin tanımlanması (MSDS) tehlikeli özelliklerin tanımlanması (MSDS)


Tehlikeli Atıkların MiktarıTehlikeli Atıkların Miktarı

ABDABD Dünya nüfusunun Dünya nüfusunun % % 5’ni barındırır5’ni barındırır FFakat toplam atıkların akat toplam atıkların % % 33’ü33’ünnü üretmektedirü üretmektedir

Amerika Birleşik DevAmerika Birleşik Devlletleri için belirlenen tehlikeli atık miktarıetleri için belirlenen tehlikeli atık miktarı

1 ton/y1 ton/yılıl//kişikişi

Bu atıkların Bu atıkların 50 mil50 milyon yon tontonu kayıt dıu kayıt dışşı olarakı olarak HavayaHavaya, , Suya veSuya ve, , Toprağa verilmektedirToprağa verilmektedir



Ülkemizde ne kadar olduğunu söylemek bir çok nedenden dolayı Ülkemizde ne kadar olduğunu söylemek bir çok nedenden dolayı oldukça zordur. Varillerin bulunduğu hafta basından:oldukça zordur. Varillerin bulunduğu hafta basından:

Milliyet Gazetesi 3 ocak 2006; İstanbul Çevre ve Orman İl Milliyet Gazetesi 3 ocak 2006; İstanbul Çevre ve Orman İl Müdürlüğü 2005 durum raporu: “İstanbul’da 750 000 ton Müdürlüğü 2005 durum raporu: “İstanbul’da 750 000 ton üretilmekte İZAYDAŞ’a sadece 7 763 tonu gitmektedir”üretilmekte İZAYDAŞ’a sadece 7 763 tonu gitmektedir”

Aynı hafta Kimya Sanayicileri Derneği: 2 000 000 ton tehlikeli Aynı hafta Kimya Sanayicileri Derneği: 2 000 000 ton tehlikeli atıklarının oluştuğunu bildirdiatıklarının oluştuğunu bildirdi

Ayni Hafta Çevre ve Orman Bakanı; 5 000 000 tonAyni Hafta Çevre ve Orman Bakanı; 5 000 000 tonDr. Aydın YILDIRIM Çevre Yönetimi Genel Müdür Yardımcısı

17 Mayıs 2005 yaklaşık 2.6 milyon ton/yıl



ÇEVRE BAKANLIĞI “LIFE ‘HAWAMAN’ PROJESİ‘HAWAMAN’ : TÜRKİYE’DE ENDÜSTRİDEN KAYNAKLANAN TEHLİKELİ

ATIKLARIN YÖNETİMİNİN İYİLEŞTİRİLMESİ PROJESİ

3 TEMMUZ 2007 Bakanlığın resmi açıklaması !!!

Türkiye’deki TA Miktarı: 1.120.000 ton/yıl

Dikkat proje yeni başladı, ilk toplantıda duyurulan bu sayılar,Ancak bu projenin amacı

3 yıl sonunda atık miktarını belirlemekti


TZA miktarını ülkemiz için TZA miktarını ülkemiz için

ABD’de belirlenen değerin ABD’de belirlenen değerin 1/4’ünü alırsak 1/4’ünü alırsak 0.25 ton/yıl/kişi * 70 milyon = 0.25 ton/yıl/kişi * 70 milyon =

17.5 milyon ton17.5 milyon ton 1/5’ini alırsak 1/5’ini alırsak 0.2 ton/yıl/kişi * 70 milyon = 0.2 ton/yıl/kişi * 70 milyon =

14 milyon ton14 milyon ton

olarak ifade edebiliriz (Muallaklı ve özel atıklar hariç)olarak ifade edebiliriz (Muallaklı ve özel atıklar hariç)


EEvsel Atıklar vsel Atıklar ZZararsızmıdır?ararsızmıdır? Başta su kirliliği olmak üzere sağlıkla Başta su kirliliği olmak üzere sağlıkla

ilgili sayısız problemlere yol açabilen ilgili sayısız problemlere yol açabilen atıklardıratıklardır

500500’den ço’den çokk türde pat türde patoojenik bakteri, jenik bakteri, virüs ve parazit içerirlervirüs ve parazit içerirler


Sıradan bir ev

Kimyasal ev

TV & BilgisayarKişisel bakım/Kozmetikler

Temizlik maddeleri & Pestisitler

Yerdöşemesi

MobilyaDöşeme

Mobilyalar

Otomobil



Atıkların çevresel taşınımlarıAtıkların çevresel taşınımları


Derişim, besin zinciri basamağı yükseldikçe artar,

Kirleticilerin magnifikasyonuKirleticilerin magnifikasyonu

PCBs: karaciğer& böbrek tahribatı,hatalı doğum, hormonaldeğişim, tümör, vb.

PCBs (polychlorinated biphenyls)


Çevresel Unsurlar Arası ilişkiler

Su

Hava KalitesiOzon Azalışı

Çölleşme Ormanlar

Sülfat Aerosolü İklim DeğişikliğiBiyolojik

çeşitliliğin azalışı


ÇEVRESEL ALGILAMAÇEVRESEL ALGILAMA

Hafta Yıl Ömürboyu Gelecek kuşaklar

Aile

Toplumsal

Ulusal

Dünya ÇOK ÖNEMLİ

KISMEN ÖNEMLİ

AZ ÖNEMLİ

ÖNEMSİZ

Küresel ısınma

Tehlikeli ve Zararlı Maddeler

Hava Kirliliği


Çevresel Sorunları Görebilmenin Çevresel Sorunları Görebilmenin Birinci Adımı Yasalara Sahip Birinci Adımı Yasalara Sahip

OlmaktırOlmaktır

Yeterli içerikte ve kapsamda yasa Yeterli içerikte ve kapsamda yasa çıkarmak,çıkarmak,

Yasaları yürürlüğe koymak,Yasaları yürürlüğe koymak, Hukukun üstünlüğü kavramını hiçbir Hukukun üstünlüğü kavramını hiçbir

şekilde çiğnememekşekilde çiğnememek


TEHLİKELİ ATIK KİRLİLİĞİNİN TEHLİKELİ ATIK KİRLİLİĞİNİN AZALTILMASIAZALTILMASI

Atık Azaltımı: Çoğu tehlikeli ve zararlı madde Atık Azaltımı: Çoğu tehlikeli ve zararlı madde problemi erken dönemlerde atık indirgeme ve problemi erken dönemlerde atık indirgeme ve atık azaltımı ile önlenebilir. Atık azaltımı arıtma atık azaltımı ile önlenebilir. Atık azaltımı arıtma işlemlerini de içerir. Kaynaklar atıkla işlemlerini de içerir. Kaynaklar atıkla mücadeleyi 4R ile tanımlar:mücadeleyi 4R ile tanımlar:

1.1. Reduction: Atıkların Azaltımı Reduction: Atıkların Azaltımı

2.2. Reuse: Atıkların Tekrar KullanımıReuse: Atıkların Tekrar Kullanımı

3.3. Recovery: Atıkların Geri KazanımıRecovery: Atıkların Geri Kazanımı

4.4. Recycle: Atıkların Geri DönüşümüRecycle: Atıkların Geri Dönüşümü


Kirliliğin Önlenmesi

KirliliğinÖnlenmesi

Kaynak azaltılması

Geri Dönüşüm

Arıtma

Bertaraf


Tehlikeli atık yönetim aşamalarıTehlikeli atık yönetim aşamaları


TEHLİKELİ ATIK KİRLİLİĞİNİN TEHLİKELİ ATIK KİRLİLİĞİNİN AZALTILMASIAZALTILMASI

Daha az atık üretimi için aşağıdaki hususları Daha az atık üretimi için aşağıdaki hususları dikkate almakta yarar vardır;dikkate almakta yarar vardır; Evde ve endüstride akıllı atık yönetim sürecini Evde ve endüstride akıllı atık yönetim sürecini

uygulamak uygulamak Daha az tehlikeli maddelerin kullanılması Daha az tehlikeli maddelerin kullanılması Geri dönüşüm ve tekrar kullanımGeri dönüşüm ve tekrar kullanım İşlem modifikasyonları İşlem modifikasyonları BertarafBertaraf


Atıkların Azaltımında Geri Atıkların Azaltımında Geri DönüşümDönüşüm

Atıkları geri kazandırabilmek için şu 4 başlık altıda Atıkları geri kazandırabilmek için şu 4 başlık altıda çalışmalar yapılabilir. Bunlar :çalışmalar yapılabilir. Bunlar :

1.1. Atıkları aynı ürünü elde etmek için kullanmakAtıkları aynı ürünü elde etmek için kullanmak2.2. Atıkları farklı bir ürünün hammadesi olarak kullanmak Atıkları farklı bir ürünün hammadesi olarak kullanmak 3.3. Kirlilikle mücadele ve atıkların muhtemel tehlikelerini Kirlilikle mücadele ve atıkların muhtemel tehlikelerini

gidermegiderme4.4. Enerji dönüşümüEnerji dönüşümü

Geri dönüşüm, atık maddenin kimyasal yapısını Geri dönüşüm, atık maddenin kimyasal yapısını bozmadıysa direk olarak hammadde gibi kullanılabilir. bozmadıysa direk olarak hammadde gibi kullanılabilir. Atık madde farklı bir endüstri alanında kullanılmak üzere Atık madde farklı bir endüstri alanında kullanılmak üzere farklı bir maddenin üretiminde işlenebilir. farklı bir maddenin üretiminde işlenebilir.


Tehlikeli atıkları neden arıtmalıyız?Tehlikeli atıkları neden arıtmalıyız?

Bir gram kurşun 20 000 L suyu içilemez hale getirir,Bir gram kurşun 20 000 L suyu içilemez hale getirir, Arsenik için güvenli limit ne olmalıdır?Arsenik için güvenli limit ne olmalıdır? Bir damla yağ 25 litre suyu içilemeyecek şekilde Bir damla yağ 25 litre suyu içilemeyecek şekilde

kirletirkirletir Bir gramBir gram 2,4 D 10 mil 2,4 D 10 milyyon liton litre suyu içilemeyecek re suyu içilemeyecek

şekilde kirletir !!!!şekilde kirletir !!!!!! Bir Bir gram of PCBs 1 gram of PCBs 1 milyarmilyar lit litrree yüzeysel suda canlı yüzeysel suda canlı

yaşamını engeller!!!!yaşamını engeller!!!!!! 1 galon benzin (3.85 L) 50,000 kişinin içme suyunu

kirletir


ISIL YÖNTEMLERISIL YÖNTEMLER

DEÜ İZİSYÖM FARKINDALIK TOPLANTISI-7 BÜTÜNLEŞİK TEHLİKELİ ATIK YÖNETİMİ 12 Mart 2008 - İZMİR

Documents