Denken over veranderenin kleuren - vlaamswelzijnsverbond.be › files › presentatie Hans Vermaak.pdfGeeldruk De belangen van de belangrijkste spelers bij elkaarkunt brengen tot een

Denken over veranderen in kleuren

KeynoteSlotevent Horizon2020

hans vermaak,2016

Meervoudigheid in veranderkunde

– Veranderopgavenkomeninverschillendesmaken,

veranderbenaderingengelukkigook

– Navelepogingentotintegratie(bv.Beer&Nohria)krijgtmislukking

betekenis

– Velelabels,namen,schooltjesmaarsteedsvergelijkbarevariëteitin

praktijkentheorie

– Landkaartenontstaan:inNederlandeindjaren’90hetkleurendenken.

Breedgebruiktalsverandertaal&gedurende20jaardoorontwikkeld.

2

Vijf denkwijzen over verandering

3

Denkwijze Er verandert iets als je:…

Geeldruk Debelangen vandebelangrijkste spelers bij elkaar kunt brengen toteenconsensus doormiddel vaneen onderhandelingsproces

Blauwdruk Onderzoekt wat debeste oplossing isendieplanmatig implementeert ineenrationeel proces

Rooddruk Mensenopdejuistemanierprikkelt, zodatzezichgewaardeerdengezienvoelenineensociaalproces

Groendruk Menseninleersituatiesbrengt,zebewusterenbekwamermaaktwaardoorhunvermogenstoenemenophetwerkineenontwikkelproces

Witdruk Spontane evolutie een handje helpt doorruimte te geven waar energie zitenblokkades slecht ineen dynamiserend proces

AanpassenAkkoordAchterbanActorAfdwingenAftredenAgendaAlliantieBeslisserBesluitenCoalitieComitéCompromisConclaafDepolitiserenDraagvlakDubbelrolGezichtsverliesIntentieMachtMandaatMedestaanderOnderhandelingPartijPersPersberichtPettenprobleemPoliticusPolitiserenPressurecookerProcedureProcesontwerpPubliekSpelregelStakeholderStatusTegenstanderTijdsdrukUittredenVerklaringVervlechtenVrijheids-graadWantrouwenWinwinAanpassenAkkoordAchterbanActorAfdwingenAftredenAgendaAlliantieBeslisserBesluitenCoalitieComitéCompromisConclaafDepolitiserenDraagvlakDubbelrolGezichtsverliesIntentieMacht-MandaatMedestaanderOnderhandelingPartijPersPersberichtPettenpro-bleemPoliticusPolitiserenPressurecookerProcedureProcesontwerpPu-bliekSpelregelStakeholderStatusTegenstanderTijdsdrukUittredenVer-klaringVervlechtenVrijheidsgraadWantrouwenWinWinAanpassenAkkoordAchterbanActorAfdwingenAftredenAgendaAlliantieBeslisserBesluiten

Geeldrukdenken

4

Erverandertietsalsjebelangenbijelkaarbrengt- vandesleutelfiguren- ineenonderhandelings- enlobbyproces- omeenconsensustevormen(win-win)

Condities:- Achtergeslotendeuren- Senseofurgency

Motto: verandereniseenmachtspel

Aannames- Democratische samenleving- Poldermodelvanpolitiekecoalities- Haalbareoplossing

Idealen

- Oppervlakkiggeel: achterkamertjesgedoe,desterkstewint- Valkuilen: luchtfietsen, loose-loose strijd,onbetrouwbaarheid- Allergieën: ideologen,details,gezichtsverlies

Schaduwkanten

Interventies:- Mediatie, alliantievorming,stemsessies- Topstructurering,beleidsvorming

Diagnosebrillen:- Krachtenveldanalyse,concurrentiestructuur- Policywindows,besluitvormingsfuik

Beheersbaarheid:- Onbekendenverschuivendresultaat- Borgingviacontractenenmachtsbalans

Traject

Veranderaar:procesregisseurdiezijnmachtinzet- Politiekfingerspitzengefühl(positiesencontext)- Besturen,beschouwenenconflicten hanteren- Onafhankelijk,beheerstenmetgoedenetwerken

Andereactoren: afgevaardigden,achterbannen,opinieleiders

Veranderaar

Blauwdrukdenken

5

ActiviteitAfbakenenAfspraakArchiverenBeheersbaarBeslisdocumentBeslissenBesturingBevoegdheidBewakingBoeteBudgetCapaciteitChecklistControleDeelprojectDetaillerenDoelDoorlooptijdEfficiëntEisenFaseGoedkeuringHiërarchieInformatiebewakingIngangscontrolIeinrichtingISOKeuringKwaliteitscontroleMargesMiddelenMijlpaalOnderzoekOp-drachtgeverOpdrachtnemerPlannenPrestatieProjectProjectleiderRappor-tageReductieResultaatStapTaakTaakgeledingVoortgangWeerstandActiviteitAfbakenenAfspraakArchiverenBeheersbaarBeslisdocumentBeslissenBesturingBevoegdheidBewakingBoeteBudgetCapaciteitChecklistControleDeelprojectDetaillerenDoelDoorlooptijdEfficiëntEisenFaseGoedkeuringHiërarchieInformatiebewakingIngangscontrolIeinrichtingISOKeuringKwaliteitscontroleMargesMiddelenMijlpaalOnderzoekOp-drachtgeverOpdrachtnemerPlannenPrestatieProjectProjectleiderRappor-tageReductieResultaatStapTaakTaakgeledingVoortgangWeerstand

Erverandertietsalsjeeerstdenktendan(planmatig)doet- onderzoekbiedtobjectieve antwoordenenrichting- oplossingenwordenontworpen(stappenplan)- implementatie gaatplanmatigentransparant

Condities:- Toereikendsponsorschap- Senseofcontrol,objectiviteit

Motto:verandereniseenrationeelproces

Aannames- Maakbareenkenbarewereld- Orde,efficiëntieenvoorspelbaarheid- Besteconcrete oplossing(hardeorganisatieaspecten)

Idealen

- Oppervlakkigblauw:mechanistisch, irrationeleenexterneaspectennegeren- Valkuil: allesmaakbaarverklaren,overmensenheenwalsen,‘hired gun´ analyses- Allergie: vagetoestanden, emotionaliteit,ingebakkenonzekerheid/ambiguïteit

Schaduwkanten

Interventies:- ISO,BPR,ABC,PMW- Strategische analyse(SWOT,portfolio´s,e.d.)

Diagnosebrillen:- Visgraatdiagrammen, portfolio-analyse- Structuren,organisatieconfiguraties

Beheersbaarheid:- Voorafomschrevenengegarandeerdresultaat- Borgingvia´meten=weten´,monitoringssystemen

Traject

Veranderaar: expert,projectleider- Inhoudelijkedeskundigheid- Analyseren,structureren,presenteren,plannen- Prestatiegericht, accuraat,zelfstandig,rechtlijnig

Andereactoren: opdrachtgevers,projectmedewerkers,doelgroepen,(boze)buitenwereld

Veranderaar

Rooddrukdenken

6

AandachtAangenaamArboregelingAssessmentBelangstellingBeloningBeoordelingBetrokkenBindingBonusCollega´sCompetentieCurriculumvitaeFunctiebeschrijvingFunctionerenHeadhunterHuisstijlIdeeënbusJuniorKwaliteitLief-en-leed-potLoopbaanMedewerkersborrelMediorOplei-denOutplacementOverlegPotentiePrikkelenProfielPromotieRegelingRui-lenSalarisSecundairevoorwaardenSeniorSfeervolSociaalStatusSteunenStimulerenStrafTalentVaklunchVerlokkenWerkklimaatWerkomgevingZorgvuldigAandachtAangenaamArboregelingAssessmentBelangstellingBelo-ningBeoordelingBetrokkenBindingBonusCollega’sCompetentieCurriculumvitaeFunctiebeschrijvingFunctionerenHeadhunterHuisstijlIdeeënbusJuniorKwaliteitLief-en-leed-potLoopbaanMedewerkersborrelMediorOpleidenOutplacementOverlegPotentiePrikkelenProfielPromotieRegelingRuilenSalarisSecundairevoorwaardenSeniorSfeervolSociaalStatusSteunenStimulerenStrafTalentVaklunchVerlokkenWerkklimaatWerkomgeving

Erverandertietsalsjemensenopdejuistemanierprikkelt- mensen(situationeel) straffenenbelonen- mensenverleidenenhet´wij´-gevoelversterken- aandacht,steunenerkenningbieden

Condities:- Respectvolle enzorgvuldigeprocedures- Mensenzoekenelkaarop

Motto: verandereniseensociaalgebeuren

Aannames- Gemeenschap inharmonie,zorgzamesamenleving- Hetbesteuitmensen halen,debeste´fit´ tussenorganisatieenindividu- Motiverendeoplossing

Idealen

- Oppervlakkigrood: verstikkendesystemen,wollendekengedrag,onechteaandacht- Valkuilen: negerenvanmacht,zachteheel-meesters, conflictmijding- Allergieën: solo- ofmacho-gedrag,onzorgvuldigheid,problematiseren

Schaduwkanten

Interventies:- Personeelsinstrumentenensocialeactiviteiten- Management by walking around endezeepkist

Diagnosebrillen:- Motivatiefactoren, bronnenvanweerstand- Rolleninteams, situationeel leiderschap

Beheersbaarheid:- Bedachte,maarnietgegarandeerdeuitkomst- HRM-systemen, goedeverhoudingen

Traject

Veranderaar: coachendemanager,HRM-er,communicatie-expert- Mensen-mens- Motiveren,verleiden,communiceren, samenwerken- Sociaal,betrouwbaar,geïnteresseerd

Andereactoren: smaakmakers,teambuilders,rolmodellen,betrokkenen

Veranderaar

Groendrukdenken

7

ActionlearningAflerenBetekenisBewustonbekwaamBewustwordingClinicCoachenCorporatecurriculumDebriefingDenkbeeldDidactusEffectErvaringEvaluatieExperimentFacilitatorFeedbackGedragGroepslerenHoudingKennisKennisoverdrachtLeercyclusLeerdoelLeermanagerLeermiddelLeersituatieLerenLerendeorganisatieMentaalmodelMotivatieOefenenOntwik-kelingOpvoedingOrganisatieontwikkelingReflectieSpelSpiegelenStageTrainerTrail-and-errorTweedehandslerenTweedeordelerenUitproberenUitwisselenVaardigheidVeiligheidZienswijzeActionlearningAflerenBeteke-nisBewustonbekwaamBewustwordingClinicCoachenCorporatecurriculumDebriefingDenkbeeldDidactusEffectErvaringEvaluatieExperimentFacilita-torFeedbackGedragGroepslerenHoudingKennisKennisoverdrachtLeer-cyclusLeerdoelLeermanagerLeermiddelLeersituatieLerenLerendeorgani-satieMentaalmodelMotivatieOefenenOntwikkelingOpvoedingOrganisatie-ontwikkelingReflectieSpelSpiegelenStage TrainerTrail-and-error

Erverandertietsalsjemenseninleersituatiesbrengt- bewustonbekwaammaken(spiegelsenvensters)- experimentenenexplorerenvanmogelijkheden- ineenkoerszoekend,collectief proces

Condities:- (Net)genoegveiligheid,rustenrespect- Strevennaarprofessionaliteit

Motto: veranderenis lerenenontwikkelen

Aannames- Lerendeorganisatie:metiedereen,overalles,altijd- Groeienenontdekken- Oplossingendiemensen zelfvinden

Idealen

- Oppervlakkiggroen: individueellerenlosvanhetwerk,gebrekaanactie- Valkuilen: belerendgedrag,niemanduitsluiten,navelstaren- Allergie: politiekespelletjes, mensenmeteenbordvoorhunhoofd

Schaduwkanten

Interventies:- Feedback,coaching, opleiding,gaming- Organisatie-ontwikkeling,survey-feedback,communities ofpracticeDiagnosebrillen:- Johari window,leercurve, leerniveaus- Organisatie-ijsberg,systeemdenkenBeheersbaarheid:- Uitkomstgeschetst, nietgegarandeerd- Borgingviavoortdurendereflectie

Traject

Veranderaar: procesbegeleiderdiemensensteunt-´reflective practitioner´ alsrolmodel- Didactisch ontwerpen,faciliteren,spiegelen, coachen- Empathie, creativiteit, nieuwsgierigheid

Andereactoren: trekkers,coaches,meesters,deelnemers, beschermheren

Veranderaar

Witdrukdenken

8

AdaptiefBeeldenBelevingBetekenisgevingBewegingBewustwordenBlok-kadeChaosComplexiteitCreativiteitCrisisDialoogDynamiekEcologieEnergieEvolutieFeedforwardGevoelGroeiHeldenHelenIdeeënIdentiteitInnerlijkInnovatieKrachtLosmakenNatuurNon-interventieOntvouwenOpenPatroonPilotRituelenRuimteStilteStromenSymboolToevalTransformatieUitdagingUitstralingVerbindingWaarnemenWilZelforganisatieZijnZinge-vingAdaptiefBeeldenBelevingBetekenisgevingBewegingBewustwordenBlokkadeChaosComplexiteitCreativiteitCrisisDialoogDynamiekEcologieEnergieEvolutieFeedforwardGevoelGroeiHeldenHelenIdeeënIdentiteitInnerlijkInnovatieKrachtLosmakenNatuurNon-interventieOntvouwenOpenPatroonPilotRituelenRuimteStilteStromenSymboolToevalTransformatieUitdagingUitstralingVerbindingWaarnemenWilZelforganisatieZijnZinge-vingAdaptiefBeeldenBelevingBetekenisgevingBewegingBewustwordenBlokkadeChaosComplexiteitCreativiteitCrisisDialoogDynamiekEcologie

Erverandertietsalsjespontaneevolutieeenhandjehelpt- patroonduidingvanwatorganisatiesbeweegt- ruimtevoorondernemerschapendynamiek- blokkadeswegnemen enconflicten optimaliseren

Condities:- Paradoxaaladviseren- Senseofhumor

Motto: veranderengaatoverenergie/vitaliteit

Aannames- Wonderlijkuniversumvolparallellewerkelijkheden- Zelfsturinginnetwerkendwarsover‘muren’heen- Zingeving,geëngageerde oplossingen,innovaties

Idealen

- Oppervlakkigwit: newage uiterlijkheid,alles isgoed- Valkuilen: oppervlakkigbegripvanonderstroom,laissez-faire,mensenopzadelenmet´zelfsturing´- Allergieën: saaiheid,middelmaat, regels,bevoogding,groepsdwang

Schaduwkanten

Veranderaar: patroonduiderdiezichzelfophetspelzet- Florerendincomplexiteit, spelendmetmogelijkheden- Betekenisgeven,dialogiseren,ondernemen,fantasie- Zelfbewust,authentiek, kwetsbaar,eigenwijs

Andereactoren: intra-/entrepreneurs,kiemen,sponsors,netwerken

Veranderaar

Interventies:- Zelfsturendeteams,zoekconferenties- Appreciative inquiry,openspace meetings

Diagnosebrillen:- Ontwikkelingspatronenvanindividuenengroepen- Chaostheorie,megatrends,organisatiebeelden

Beheersbaarheid:- Moeilijkvoorspelbaar(maarnietstuurloos)proces- Borgingviazelforganisatieenkwaliteit vandialoog

Traject

De vijf kleuren in één oogopslag

9

Geeldruk Blauwdruk Rooddruk Groendruk Witdruk

Erverandertietsalsje....

belangenbijelkaarbrengt

eerstdenktendan(planmatig)doet

mensenopdejuistemanierprikkelt

menseninleersituatiesbrengt

ruimte maaktvoorspontaneevolutie

ineen.... machtsspel rationeel proces ruilexercitie leerproces dynamiserendproces

naar.... eenhaalbareoplossing,win-winsituatie

debesteoplossing, eenmaakbarewereld

eenmotiverendeoplossing, debeste´fit´

eenoplossingdiemensensamenvinden

eenoplossingdieenergielosmaakt

Interventieszoals....

coalitievoming,topstructurering

projectmatig werken,strategische analyse

beoordelen enbelonen,socialebijeenkomsten

gaming encoaching,opensystemsplanning

openspacemeetings,zelfsturende teams

dooreen... procesbegeleider diezijnmachtgebruikt

inhoudelijk expert, eenprojectleider

HRM-expert, eencoachendmanager

procesbegeleider diemensensteunt

patroonduider diezichzelfophetspelzet

gerichtop... positiesencontext kennisenresultaten procedures, inspiratieensfeer

settingencommunicatie

complexiteit enbetekenissen

Hetresultaatis...

onbekendenverschuivend

omschrevenengegarandeerd

bedacht, nietgegarandeerd

geschetst, nietgegarandeerd

onvoorspelbaar

Deborgingschuilt in...

beleidsdocumenten enmachtsbalans,loyaliteit

meten=weten,bijsturen

HRM-systemen,goedeverhoudingen,communicatie

lerende organisatie zelforganisatie, kwaliteitvandialoog

Devalkuilschuilt in...

luchtfietserij,loose-loosesituatie

negerenvanexterne enirrationele aspecten

verstikkendesystemen,zachteheelmeesters

niemanduitsluiten,gebrekaanactie

oppervlakkigbegrip,laissez-faire

Eerste van vier toepassingen

Veranderaar: besef vaneigenvoorkeursstijl,aannames,competenties,beperkingen…

10

Gemiddelden

– Geel13,Blauw19,Rood18,Groen20,Wit26

Patronen

– Mannenhogeropblauwengeel,vrouwenopgroenenwit

– Blauwneemtafmetdejaren,witneemttoe,geelpiekthalverwege

– Sectorinvloedopscores:bv.geel/blauwhooginaccountancyendienstverlening, laaginconsultingeneducatie.

– Metopleidingsniveauneemtgele score toe,blauwblijfthoogbijMBO/HBO.Groen/withethoogstbijnietdoorstudeerders.

– Stafafdelingenscorenhoogopgeel/blauw,managershoogoprood,consultantshoogopgroen/wit.

Andere drie toepassingen

Communicatie: gemeenschappelijke taal omcollectief tepraten enbeslissen oververanderen zonder ‘scholenstrijd’ …

Strategie:situationele keus voor kansrijkste kleur’ voor eenveranderaanpak.Watpastbij vraagstuk,bij organisatie,bij …?

Diagnose: meervoudig kijken naar mensen,organisaties,vraagstukken.…,vooral als hetcomplexis

Uitstapje:Vertaling naar transitie sociaal domein…(NL)

12

Eenklassiekonderscheidvanwaarde:

– PrimairProces:deuitvoeringvanhetwerkzelfvoorenmetdebuitenwereld.Waarjemeerwaardeschept&waarjebetekenisaanontleent.Deprofessionals&degezinnen.

– Secundairproces:deondersteuningvandatwerk.Waarjeconditiesscheptenorganiseertdatmensenaanhetwerkkunnen.Staffunctiesvanpersoneeltotinformatie,vanhuisvestingtotfinanciën.

– Tertiairproces:debesturingvandeorganisaties.Waarjebesluitenneemtindematchtussenbuitenwereldenbinnenwereldenkadersstelt.Ditinafstemmingmetbetrokkenen.Wereldvanbestuurdersenmanagers.

Drie opgaven – andere spelregels

13

Primairproces(Uitvoering)

Secundairproces(Ondersteuning)

Tertiairproces(Besturing)

Actoren

Proces

Succescriterium

Looptijd

Complexiteit

Energie

Communicatie

Bestuurders Staffuncties Professionals &gezinnen

Onderhandelingsfuik Uitlegbaarontwerp Lerendecocreatie

Consensus &kaders Efficientie vanorganisatie Reflectief handelen

Snel (half jaar) Daadkracht(een jaar) Doorgaand&cyclisch

Politieke begrenzing Versimpelen regels Complexiteit waarderen

Spannend Hygiëne Vitaal

Gesloten & legitimerend Informatie &geruststelling Involverend &rijk

Uitglijders & deviezen

1.Tertiairensecundairverdringtprimair ➭ HoualledriegelijkwaardigAnderskrijgjeveelgepraatengeregel overklussen,maarweinigverbetering richtingbuitenwereld.

2.Verwarrenddoorelkaarhusselen➭Onderscheidzevanelkaar

Dusniet tertiaire onderwerpen‘lerendontwikkelen’ofteamsformerenviareorganisaties.

3.Verwateringdoor ‘competency traps’➭Verdiep elkmetzijneigenprincipesenmunitie

Proeftuinen‘inrichten’,successen ‘uitrollen’,goedopvoeden‘verplichten’ofprofessionals‘ruimtegeven’.

4.Losgezongen arena’s➭Driearena’slosjeskoppelen

Primair, secundairentertiairkunnengescheiden levensgaanleiden:dominantie&isolement roepenelkaarop.

14

Procesuitglijderszijnsystemisch,persoonsonafhankelijkNiemandheeftechtschuld.Maariedereenkanverantwoordelijkheidnemen.

Meer lezen van de auteur…

Oververanderkundeenkleurendenken:• L.deCaluwé,H.Vermaak. Leren veranderen;een handboek voor deveranderkundige.Kluwer/Vakmedianet, 2006• H.Vermaak. Veranderkundeinzevenvragen.HollandManagement Review,2002• H.Vermaak. Veranderen?(1)Kiesdejuistestrategie &Veranderen?(2)Valkuilenbijhetsituationeel kiezenvaneen

aanpak!Management Executive, 2008• H.Vermaak &L.deCaluwé,Hetcreërenvaneenkleurrijkverandermodel.Management &Organisatie,2015• H.Boersema-Vermeer &G.deGroot.Werkenmetlerenveranderen.Eenwerkboekvoorveranderaarsinopleidingen

praktijk.Vakmedianet, 2016• L.deCaluwé &H.Vermaak. Knowingyourselfasachangeagent:Avalidatedtestbasedonacolorfultheoryofchange.

InJamieson, Barnett&Buono (Eds.)ConsultationforOrganizationalChangeRevisited. ResearchinManagementConsulting(vol.23)InformationAgePublishing,2016.

• H.Vermaak (2014)Video-reeks‘Hetvormgevenvanverandering’Crowdale /Managementboek.nl• H.Vermaak (2012)Video-opname‘Veranderkundigkijkennaardetransitiejeugdzorg’(2012).CampusTV/Stadsregio

Amsterdam• L.deCaluwé,H.Vermaak.Learning toChange;AGuideforOrganizationChangeAgents.Sage,2003

Veranderkunde voor gevorderden…• H.Vermaak, Plezierbelevenaantaaievraagstukken.Werkingsmechanismen vanvernieuwingenweerbarstigheid. 2e

druk,Vakmedianet, 2015

15

Zie kennisbank voor deze enmeer publicaties:www.hansvermaak.com

hansvermaak

e [email protected] www.hansvermaak.com

Alleintellectueleeigendomsrechtenmetbetrekking totdezepresentatieberustenbijdeauteur.Nietsuitdezepresentatiemagwordenverveelvoudigd ofopenbaargemaaktzonderschriftelijke toestemming.

hansvermaak

e [email protected] www.hansvermaak.com

Alleintellectueleeigendomsrechtenmetbetrekking totdezepresentatieberustenbijdeauteur.Nietsuitdezepresentatiemagwordenverveelvoudigd ofopenbaargemaaktzonderschriftelijke toestemming.

16