Deniz Koruma Alanlarinin Basarisini Saglamak: Akdenizden Alinan Dersler

8/13/2019 Deniz Koruma Alanlarinin Basarisini Saglamak: Akdenizden Alinan Dersler

1/56

AKDENİZ’DEN ALINAN DERSLER

DENİZ KORUMA ALANLARININ

BAŞARISINI SAĞLAMAK


2/56

YazarlarMarina Gomei ve Giuseppe Di Carlo

Katkıda BulunanlarNilay Akca, Nilüfer Araç, Yassine Belhimer, Sami Dhouib,Fadhel Ghariani, Ivan Guala, Zrinka Jakl, Arturo Lopez,Magali Mabari, Vesna Petesic, Alessandra Pomé, MosorPrvan, Zeljka Rajkovic, Nadia Ramdane, Catherine Roberts,Milena Sijan, Umut ural, Anne Walton

Teşekkürler Akdeniz’deki DKA’ların başarısına yönelik ilerleme, DKApersoneli, balıkçılar, dalgıçlar, bilim insanları ve yörehalklarının adanmışlığı ile hükümetler ve SK’ların güçlüişbirliğinin sonucudur. Son dört yılda yolumuzun kesiştiğiherkese zamanları, bilgileri, tutkuları ve Akdeniz’in kıyı vedeniz çevresinde daha aydınlık bir gelecek yaratmada bizimleçalışmak için gösterdikleri şevk için en içten teşekkürlerimizisunarız.

Tasarım

ReferansBu rapor şu şekilde referans gösterilmelidir: Gomei M. ve DiCarlo G. 2012. Making Marine Protected Areas Work (DenizKoruma Alanlarının Başarısını Sağlamak). Lessons Learnedin the Mediterranean (Akdeniz’den Alınan Dersler). WWF-

Akdeniz. 56 sayfa.

WWF – Dünya Doğayı Koruma Vakfı (eski adıylaDünya Doğal Yaşamı Koruma Vakfı) tarafından 2012’deyayımlanmıştır. Bu yayın, tamamen veya kısmen çoğaltıldığıtakdirde başlığı belirtilmeli, yukarıda adı geçen yayıncılar,telif hakkı sahibi olarak anılmalıdır.Bütün hakları saklıdır.

Bu belge, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve Birleşmiş

Milletler resmi belgesi olarak düşünülmemelidir.

Bu raporun ve diğer ilgili materyallerin elektronik versiyonuşu adreste bulunabilir: www.panda.org/mediterranean.

Bu kitapçık PIMS 3697: ürkiye’nin Deniz ve Kıyı AlanlarıSistemi’nin Güçlendirilmesi Projesi faaliyetleri kapsamındaürkçe’ye kazandırılmıştır.

© elif hakkı

Jane Hawkey ve Simon Costanzo

Bütünleştirme ve Uygulama AğıMaryland Üniversitesi, Çevre Bilimleri MerkeziCambridge, Maryland, ABD

WWF-Akdeniz WWF-Akdeniz’in yükümlülüğü, WWF’nin, biyolojikçeşitliliği korumak ve insanın doğa üzerindeki ayak iziniküçültmek olan küresel önceliklerini gerçekleştirmeyeçalışmaktır. WWF, Akdeniz’de, doğa korumayı ve kaynakyönetimini etkileyen bölgesel ve ulusal politika süreçlerinigeliştirmeyi savunan saha projeleri aracılığıyla çalışır. Bölgedeetkin olan beş ulusal WWF örgütünün (Fransa, İspanya,İtalya, ürkiye, Yunanistan) çalışmalarını tamamlayan WWF-

Akdeniz, on dört ülkede faaliyet göstermektedir: Arnavutluk,Bosna Hersek, Cezayir, Fas, Hırvatistan, Karadağ, Lübnan,Mısır, Portekiz, Sırbistan, Slovenya, Suriye ve unus.

WWF-Akdeniz Program OfisiVia PO, 25/C Rome 00198 Italy www.panda.org/mediterranean

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı - Tabiat Varlıklarını KorumaGenel Müdürlüğü

Alparslan ürkeş Cad. 17. Sok. No: 10 06510 Beştepe/ Yenimahalle/Ankara el: 0 (312) 222 12 34 Faks: 0 (312) 222 26 61www.csb.gov.tr/gm/tabiat/www.dka.gov.tr

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP)Birlik Mahallesi 415. Cadde No. 11 06610 Çankaya/Ankara el: 0 (312) 454 11 00 Faks: 0 (312) 496 14 63www.undp.org.tr www.mpa.gov.tr

ISBN: 978-605-393-089-1

Çeviri: Özge KayakutluDüzelti: Kübra Ceviz, Güner Ergün ve Harun Güçlüsoy ürkçe Yayın arihi ve Yeri: 2013, ANKARA

Giuseppe Di CarloDKA Programı Başkanı [email protected]

İletişimMarina GomeiDKA Yetkilisi [email protected]

www.panda.org/med_mpa

WWF, Akdeniz’deki DKA Yöneticileri Ağı’nı (MedPAN)

ortaklarıyla

ve katkılarla birlikte desteklemektedir

Türkçe Uygulama asamim Design SARL Beyrut - Lübnan www.tasamim.net

graphic · webdesign · printing


3/56

İÇİNDEKİLERÖNSÖZ i

İTHAF iv

BÖLÜM 1: GİRİŞ 1

BÖLÜM 2: DKA’LARI İŞLEVSEL HALE GETİRMEK 7

2.1 Paydaş Katılımı 9

2.2 Koşulların Değerlendirilmesi 19

2.3 Operasyonel Planlama 27

BÖLÜM 3: ALINAN DERSLERE DAYALI ÖNERİLER 38

EK-1: ÖRNEK DKA YÖNETİM PLANI 41

EK-2: AKDENİZ ORTAKLIĞI VE GÜNEY MEDPAN PROJESİ 45

KAYNAKÇA 47

KISALTMALAR 48


4/56

“Deniz Koruma Alanlarının Başarısını Sağlamak – Akdeniz’den Alınan Dersler ”başlıklı bu rapor, güncel, uygulanabilir ve yapıcıdır. Akdeniz’e odaklanmış olmasına

rağmen, birçok yerde denizleri korumak ve yönetmek için çalışan binlerce uygulayıcı içinkolayca anlaşılır ve yararlı bir kılavuz görevi görecektir.Denizel çevremizin büyük bölümünün sağlığı; kirlilik, kötü kıyı gelişimi, aşırı

avlanma, zararlı balıkçılık uygulamaları, ulaştırma ve iklim değişikliğinin etkilerigibi büyüyen sorunlar nedeniyle zarar görmekte ve uygulanabilir çözüm arayışlarınaaciliyet kazandırmaktadır. İyi tasarlanmış ve etkin bir biçimde yönetilen Deniz Koruma

Alanlarının (DKA’lar), denizlerimizin sağlığını koruma ve iyileştirmedeki rolünegösterilen ilgi giderek artmaktadır. Kıyıların ve elbette denizlerin önemli alanlarınakoruma ve yönetim olanakları sağlanması yeni değildir. Yiyecek, geçim kaynakları vegenel refah düzeyi bakımından deniz ekosistemlerine bağımlı halkların var oluşundan buyana öyle veya böyle, bir şekilde sürdürülmektedir. Bu Akdeniz etrafındaki halklar gibidünyanın her yanındaki halklar için de geçerlidir. Kanaatimce, söz konusu durumunbugün hâlâ gerçekliğini koruyan önemli bir unsuru vardır: Denizi kullanan ve denizin

yardımına inanan halklar, denizin sürdürülebilir yönetimine, bilgi ve kapasite katkısındabulunma potansiyeli en yüksek gruplardır. Sorunun bir parçası olabildikleri gibi, özellikleverimli bir biçimde işlev gören DKA’lar açısından çözümün de bir parçasıdırlar. Öteyandan, etkin halk ve paydaş katılımı, gerekli yasa ve politika çerçevelerini oluşturmadahükümetlerin işini de kolaylaştırmaktadır.

Ancak, son 100 yılı aşkın sürede, hızla artan baskı ve talepler bu önemli alanlarıyönetme beceri veya kapasitemizi geride bırakmıştır. Akdeniz gibi simgeleşmiş yerlerin,güzelliğinden ve cömertliğinden yararlanan milyonlarca insanın ihtiyaçlarını karşılayacakbiçimde yeniden canlandırılması ve korunması için koruma konusunda daha başarılıolmak zorundayız. DKA’lar bu vizyona önemli bir katkı yapabilir.

ÖNSÖZ

i • Deniz Koruma Alanlarının Başarısını Sağlamak – Akdeniz’den Alınan Dersler

DENİZİ KULLANANVE DENİZİN

YARDIMINA İNANAN

HALKLAR, DENİZİNSÜRDÜRÜLEBİLİRYÖNETİMİNE,

BİLGİ VE KAPASİTEKATKISINDA BULUNMA

POTANSİYELİ ENYÜKSEK GRUPLARDIR


5/56

Ne yazık ki DKA’ların bir yönetim aracı olarak rolü ve potansiyeli etrafındakitartışmalar çoğu kez kutuplaşmalarla sonuçlanmıştır. Yelpazenin bir ucunda, DKA’larınemsalsiz veya bilimsel açıdan ilginç veya çok güzel yerleri ve türleri korumadayararlı olabileceği, ancak sürdürülebilir balık stokları gibi daha yaygın faydalarıdesteklemeyeceğini savunanlar, diğer ucundaysa DKA’ların denizleri etkileyen bütüntehditlere deva olduğunu savunanlar bulunmaktadır. Bunlar, önümüzdeki önemligöreve vermemiz gereken dikkati dağıtan basit ve yararsız yaklaşımlardır. Gerçek ikiucun arasında bir yerdedir. DKA’lar, sağlıklı denizlerden sağlanan ürün ve hizmetlerinkorunmasına ve sürdürülmesine çok büyük bir katkı sağlayabilir. İyi tasarlanmış ve etkinbir biçimde yönetilen DKA ağları, sürdürülebilir balık stoklarını teminat altına alanyönetimin önemli bir unsuru olabilir. Benzer şekilde, iyi bir habitat ve çeşitliliğe sahipkorunan alanların sualtı turizmi için son derece cazip olduğunu biliyoruz. İyi işleyenDKA’lar fark yaratır ve insanlara faydalar sağlar, işlevsel olmayan DKA’lar sağlamaz.

Asıl zorluğun, DKA’ların, her yönetim çerçevesinin yerleşik ve ayrılmaz bir parçasıolarak kurulmasında ve denizlerin bize besin, geçim kaynağı, dinlence ve ihtiyacımız olandiğer birçok ürün ve hizmet sağlama kapasitesini desteklemedeki rollerinin ve değerlerininanlaşılmasında olduğuna inanıyorum.

DKA’ların başarısı için kapsamlı yerel bilgi ve katılımın yanı sıra balıkçılık, turizm,devlet kurumları ve diğer SK ortaklarımız gibi çeşitli sektörler ve paydaşlar arasındaortaklıklar da çok önemlidir. Bu çalışmayı destekleyen herkesin, özellikle de bağışçıların,SK’ların, devlet kurumları ve DKA personelinin çabalarını takdir ettiğimi belirtmek vedünya okyanuslarının bu önemli bölümünün geleceğini korumak için bu kadar hazırlıklı

olmalarına teşekkür etmek isterim. Alınan dersler ve raporda sunulan öneriler, işleyen DKA’lar kurma yolculuğunda

yapılması gerekenlere yararlı bir temel sağlamaktadır. WWF, kıyı ve denizleri korumalarına yardımcı olmak için dünyanın her yanında

halklar ve devletlerle işbirliği yapmaktadır. WWF, DKA’lar kuran ve yöneten halklarıdesteklemek için milyonlarca dolarlık yatırım yapmaktadır çünkü bu alanların, denizlerinsağlığına ve deniz çevresine bağımlı insanlara ne tür katkılar yapabileceğini biliyoruz.Bu halklarla erkenden bağ kurmak ve DKA yönetim kapasitesini geliştirmek, WWFtarafından başarıya giden yolda önemli unsurlar olarak kabul edilmiştir. Bu rapor bilgi vekavrayışımıza ciddi bir katkı yapacaktır. Çabalarından ötürü ekibe teşekkür ederim.

John anzer Yönetici, Küresel Deniz Programı WWF International

Önsöz • ii

İYİ İŞLEYEN DKA’LARFARK YARATIR VE

İNSANLARA FAYDALARSAĞLAR


6/56


7/56

Bu çalışma, arkadaşımız ve meslektaşımızUmut ural’a ithaf edilmiştir. Gülümsemesi,

tutkusu ve adanmışlığı, en değer verdiği şeyi, Akdeniz’i koruma çabalarımızda yaşamaya devam edecektir.

İthaf • iv

İTHAF


8/56

BÖLÜM 1: GİRİŞ


9/56

Akdeniz’deki mevcut vetasarlanan Deniz Koruma Alanları.

2008’de bölge çapında, Akdeniz DKA’larının yönetim kapasitesi ve verimliliğiyleilgili bir değerlendirme yapılmıştır. Yöneticiler ve DKA temsilcilikleriyle yapılangörüşmelere dayanılarak hazırlanan rapor, işler durumda DKA’lar elde etme ve denizkoruma çabalarını geliştirme yolundaki birtakım güçlükleri tanımlamaktadır (ablo 1).

Dünya Doğayı Koruma Vakfı (WWF), bu güçlükleri ele almak ve yöneticileringereksinimlerine cevap vermek için ortaklarıyla birlikte Güney MedPAN Projesinibaşlatmıştır.

Akdeniz’de Deniz KorumaAlanları

Bölüm 1: Giriş • 2

Akdeniz, doğal ve kültürel mirasıyla uzun zamandır tanınmaktadır. Doğalzenginliği, sayısız özelliğinden ve karmaşık bir jeolojik geçmişin yoğun etkisialtındaki alanda bir arada bulunan doğal yaşam alanlarından kaynaklanmaktadır. Buyüzden, biyolojik çeşitlilik açısından kilit bölge haline gelmiştir. Dünya denizlerininyüzölçümünün %1’inden azını temsil eden Akdeniz, bünyesinde birçok endemik tür dedâhil olmak üzere bilinen bütün türlerin %10’unu barındırmaktadır. Hatırı sayılır bircanlı çeşitliliğine ev sahipliği yapmaktadır ve bazıları tehlikede olan kilit pelajik türler içinhayati önem taşıyan bir üreme bölgesidir.

Akdeniz’in kıyı ve deniz çevresi, binlerce yıldır yoğun insan baskısı altında kalmıştır vebu baskılar son yüzyılda aşırı oranlara ulaşarak doğal ekosistemler üzerinde geri döndürülemezetkiler yaratmıştır. Aşırı balıkçılık, istilacı türler, atıklar, kitle turizmi ve kıyı habitatlarındakibozulma, kötü su kalitesi ve biyolojik çeşitlilikte benzeri görülmemiş düşüşlerle sonuçlanmıştır.Bu durumun, iklim değişikliğinin çeşitli etkileriyle daha da şiddetlenmesi olasıdır.

Hâlihazırda, Akdeniz’in %4,23’ü korunan alan olarak düzenlenmiştir. Bunlarınen büyüğü kuzeybatıda bulunan ve bu yüzdenin %3,84’ünü karşılayan Pelagos Koruma

Alanıdır (Şekil 1). Mevcut durumda, Deniz Koruma Alanları (DKA’lar) kıyı bölgeleriylesınırlıdır ve hemen tümü Akdeniz’in kuzeybatı havzasında yer almaktadır.

İSPANYA

CEZAYİR

LİBYA

LÜBNAN

İSRAİL

SURİYE

TÜRKİYE

ARNAVUTLUK

HIRVATİSTAN

FAS

İTALYA

FRANSA

TUNUS

MALTA

KIBRIS

MISIR

YUNANİSTAN

KARADAĞ

SLOVENYA

Akdeniz’de Deniz Koruma Alanları

Mevcut Ulusal Parklar

Tasarlanan Ulusal Parklar

Pelagos Koruma Alanı

Kaynak: Akdeniz’de Deniz Koruma Alanları veri tabanı MAPAMED, MedPAN, RAC/SPA, 2012. Not: Bu haritada sadece bazı Natura 2000 deniz bölgeleri mevcuttur.

WWF, 10 ÜLKEDE23 DKA’YI

DESTEKLEMEKTEDİR


10/56

GÜNEY MEDPANPROJESİ, AKDENİZ’DEKİ

DKA’LARIN İŞLEVİNİNGELİŞTİRİLMESİNDE

BAŞARILI OLMUŞTUR

Güney MedPAN ProjesiGüney MedPAN Projesi, Akdeniz’deki biyolojik çeşitliliğin korunması ve DKA

yönetimi etkinliğini güçlendirme gereksinimlerine cevap vermiştir. Proje, önde gelenörgüt ve ülkelerin Akdeniz’in korunmasına yönelik ortak bir çabası olan AkdenizOrtaklığıyla bütünleştirilmiştir (Bkz. Ek-2). Güney MedPAN Projesi, AB üyesi olmayan11 ülkeden birçok ortağı (devletler ve SK’lar) ve DKA paydaşını (ulusal ve yereldüzeyde) içermektedir. Bugüne kadar yapılmış, güney ve doğu Akdeniz’de katılımcı DKAyönetim planlamasına odaklanan ilk ve en büyük projedir.

Proje, bölgesel (11 ülkenin tümünde) ve ulusal düzeyde çeşitli girişimlerinbirleşmesiyle, DKA’ların işlevsel hale gelmesini engelleyen bazı eksiklikleri ele almıştır.Bölgesel düzeyde, DKA çalışanlarının kapasitesinin geliştirilmesini, bölgedeki DKAağının güçlendirilmesini sağlamış, desteğe gerek duyduklarında DKA’ların başvurabileceğisorun giderme mekanizmaları oluşturmuştur. Bunun yanında, eğitimli ve donanımlıpersonel, standart yönetim planları, bilimsel açıdan güvenilir izleme ve onaylanmışzonlama planlarıyla DKA’ların işlevsiz durumdan işler hale dönüşmesini temin etmek içinözellikle 5 ülkeye (Cezayir, Hırvatistan, Libya, unus, ürkiye, Şekil 2) odaklanmıştır.

Ancak WWF’nin, Güney MedPAN Projesi aracılığıyla ortaya koyduğu yaklaşımın asılgücü, DKA “işletmesi”ndeki Paydaş katılımının yerel halklar ve paydaşların (balıkçılardâhil) ikna edilmesinde, ulusal ve yerel hükümetlerin mali desteğinde ve DKA’nınsahiplenilmesinde kilit rol oynadığı katılımcı bir yaklaşımın benimsenmesi olmuştur.Buna bağlı olarak, bütün süreç boyunca kurulan işbirliği ve karşılıklı alışveriş sayesinde

Güney MedPAN Projesi, Akdeniz’deki DKA ağı olan MedPAN’ı desteklemiş vegüçlendirmiştir.

Akdeniz’in güney ve doğusunda,Güney MedPAN Projesikapsamında, ortak DKAsorunlarına örnek çözümler getiren pilot projelere sahip 5 ülkevurgulanmıştır.

Cezayir

Tunus Libya

Türkiye

HırvatistanHırvatistan’da, mevcut 5 DKA’nın tümü, DKAyönetim planlama sürecini standartlaştırmayolunda birlikte çalışarak DKA personeli, ilgiliyönetimler, paydaşlar ve STK’lar arasındaişbirliğini genişletmiştir.

Kaş-Kekova Özel ÇevreKoruma Bölgesindeki(ÖÇKB) deniz alanı için biryönetim planı geliştirmeküzere tam katılımlı bir süreçbaşlatılmıştır ve hâlihazırdaTürkiye’deki DKA’larıgüçlendirmeye yönelikulusal stratejiye katkıdabulunmaktadır.

Ail Al-Ghazalah Körfezi, korumaaçısından öncelikli deniz ve kıyıalanı olarak tanımlanmış veOcak 2011’de resmen DKA ilanedilmiştir. Temel değerlendirmeçalışmaları tamamlanmış veyerel kapasite oluşturmak veLibya’nın yeni DKA’sının etkinyönetimi için gerekli hazırlıklarınyapılması için ayrıntılı bir işprogramı başlatılmıştır.

Cap Négro-Cap Serrat DKKA (Deniz ve KıyıKoruma Alanı) bürosu kurulmuş, personelalınmış ve eğitilmiş ve bir işletme planıgeliştirilmiştir. Plan, DKKA’nın yanı sıraTunus’taki diğer bütün DKA’lardaki etkinlikleriçin uzun vadeli, sürdürülebilir finansmançözümleri düzenlemiştir.

Taza Ulusal Parkı personeli,parka bitişik deniz alanı içinbir yönetim planı geliştirmeküzere tam katılımcı birsüreç başlatmıştır.Sürece bütün yerelpaydaşların yanı sıra diğeriki ulusal kıyı parkı ve ilgiliulusal makamlar dâhiledilmiştir.

PROJE 11 ÜLKEDEKİDKA ÇALIŞANLARININ

KAPASİTESİNİGÜÇLENDİRMİŞTİR

3 • Deniz Koruma Alanlarının Başarısını Sağlamak – Akdeniz’den Alınan Dersler

Bu projeler, ayrıntılı

etkinlikleri ve teknik

raporları ile ilgili ilave

bilgiye

www.panda.org/

med_mpa

adresinden

ulaşılabilir.


11/56


Tablo 1. Akdeniz DKA’ları 2008durum raporu ile tanımlananbelirli zorluklara karşılık Güney MedPAN Projesi’nin elde ettiğibaşarılar gösterilmiştir.

2008 Durum RaporundaTanımlanan DKA zorlukları

Açık olmayan hedefleri ve

zonlamaları ile yönetim

planlarının ve hedeflere

ulaşıp ulaşılmadığını izleme

planlarının yetersizliği

Sosyoekonomik yapıve doğal kaynaklarınyeterince anlaşılmaması

Paydaşlar, STK’lar vebölgesel örgütler arasındaverimsiz ve zayıf işbirliğive eşgüdüm

Yetersiz eğitim vebilinçlendirme etkinlikleri

Yetersiz insan kaynaklarıve sahada yerleşik

personel

Halk katılımının olmayışı

Etkin planlama ve yönetimiçin yetersiz personelkapasitesi

6 DKA için kapsamlı yeni yönetim planları tamamlandı:•Brijuni Ulusal Parkı, Komati Ulusal Parkı, Lastovo AdalarıDoğa Parkı, Telašćica Doğa Parkı (Hırvatistan); Taza

Ulusal Parkı (Cezayir); Kaş-Kekova ÖÇKB (Türkiye)

9 DKA’da 34 biyolojik çeşitlilik ve sosyoekonomik•değerlendirme yapıldı, habitat haritaları tamamlandı veCezayir, Hırvatistan, Libya, Tunus ve Türkiye’de standartizleme planları uygulandı

MedPAN Ağı’nı güçlendirmek için ulusal ve bölgesel• düzeyde güçlü ağ oluşumu sağlandı

DKA’ların ihtiyaçlarına cevap verecek planları yapmak•ve projeler geliştirmek üzere bazı çevre koruma örgütleriarasındaki işbirliği güçlendirildi

Ulusal ve yerel hükümetler arasında, iyi işleyen•DKA’ların önemi ve değeri konusunda farkındalıkyaratıldı

Cap Négro-Cap Serrat (Tunus) için yönetim kadrosu•kuruldu, saha personeli işe alındı ve eğitildi

6 DKA’nın yönetim planlarının geliştirilmesi için paydaş•katılımı ve yerel yetkililerin ikna edilerek desteklemesisağlandı

11 ülkeden 300’ü aşkın DKA çalışanı, DKA yönetimi•planlaması, DKA’larda sürdürülebilir balıkçılık içinplanlama, DKA’larda sürdürülebilir turizm için planlama,uyuşmazlık çözümü, kolaylaştırma ile paydaş katılımı,deniz CBS, DKA yöneticileri için iletişim, DKA zonlama,

DKA izleme ve değerlendirme, sürdürülebilir finansmanve DKA işletme planlaması gibi konularda eğitildi

100 DKA yöneticisi ve yerel paydaşın DKA yönetiminde•başarılı uygulamaları ile alınan dersleri vitrine çıkarmakiçin eşitler arası diyalog, DKA’dan DKA’ya ve kuzey/güney değişimi düzenlendi

Güney MedPAN Projesi’nin verdiği karşılık

Akdeniz DKA’larının, Güney MedPAN Projesi tarafından ele alınanbelli başlı zorlukları


12/56

Etkin bir DKA olma yolculuğuGüney MedPAN Projesinin kilit yükümlülüklerinden biri, DKA uygulaması yapan

Akdeniz ülkelerinin karşılaştığı zorlukları değerlendirmek ve bunlardan derslerçıkarmaktır. WWF ve ortakları, uzun vadeli bir vizyonla, işlevsel ve etkin DKA’lararacılığıyla koruma çözümleri sunmak için bu ülkelerin kapasitesini güçlendirmeküzere işbirliği yapmıştır. Bu iddialı hedefe ulaşmak, bütün paydaşların yaygın katılımını

gerektiren uzun bir yolculuğun sonucu gerçekleşecektir.

Bir DKA’nın yaşam döngüsüBir DKA oluşturmak, ekolojik, biyolojik, sosyal ve ekonomik hususları içeren vebirleştiren bütünsel bir yaklaşım gerektirir. Uygun yasalar, işlevsel bir kurumsal çerçeve,mali kaynaklar ve benzersiz deneyim ve becerilerin uygulanması yoluyla yaklaşımıdestekleyici etkin paydaş katılımı olmadığı sürece başarılı olması mümkün değildir.Bu bütünsel yaklaşım zaman alır ve üç farklı aşamaya ayrılabilir (Şekil 3).

Hazırlık aşamasıBu aşama, bir DKA’nın tanımlanması,sahiplenilmesi, oluşturulması ve ilanı ile ilgili bütünhususları kapsar. Güçlü paydaş katılımı ile doğalkaynaklar ve sosyoekonomik koşullar hakkındaciddi bir mevcut durum bildirimi aracılığıylagerçekleştirilir. Bir DKA’nın ve yönetim çerçevesininresmen kurulması bu aşamanın sona erdiğinigösterir.

Öncü aşamaBu, bir DKA’nın işlevsel hale geldiği aşamadır.İletişim etkindir, paydaşlarla güçlü bağlar kurulmuş,yönetim ve kontrol faaliyetlerine girişilmiş,değişiklikler izlenmeye başlamıştır. Bu aşama,DKA’nın paydaş desteği alması ve yönetişimçerçevesinin belirlenmesinin ardından sona erer.

Kendine yeterlik aşaması

Bu son aşama, DKA’nın hedeflerine ulaştığını vesosyal, kültürel ve ekonomik faydaların bütünpaydaşlar arasında paylaşıldığını ortaya koyarakDKA’nın başarılı bir geleceğe sahip olmasınıgarantiler. Uzun vadeli finans kaynakları,yaygın halk desteği sağlanmış, yönetim planlarıve yönetişim çerçevesi son haline getirilmişolduğundan DKA sürdürülebilir kabul edilmiştir.

Ancak uygulamada, yukarıda açıklanan aşamalar aynı sırayla gerçekleşmeyebilir,

ayrıca DKA’lara göre farklılık gösterebilir. Yöneticiler, farklı görevlerin uygulamasınımevcut koşullara, kapasiteye ve kaynak yararlılığını göre uyarlayabilir ama işlevsel ve etkinbir yönetime ulaşmak için bütün aşamaların yerine getirilmesi gerekir.

“DKA’ları bu üç aşamadan geçirmek zorlu, karmaşık bir

iştir ve uzun zaman alır.”

Tundi Agardy İcra Direktörü

SOUND SEAS

İşlevsel bir deniz koruma alanı

oluşturabilmek için, FGEF(Fransız Küresel Çevre Fonu) 2010 tarafından geliştirilmi ş DKAdeğerlendirmeleri için “PusulaKartı” yönteminde özetlenen gerekliüç aşama.


€

Kuruluş

Sürdürülebilirlik

Operasyonel

• DKA yasaları

• paydaş tanımlaması

• değer tanımlaması

• paydaş katılımı

• durum değerlendirmesi

• operasyonel planlama

• mali güvenlik

• halk bağlılığı

• sosyal eşitlik

H a z ı

r l ı k aş a m a s ı

Ö n c ü aş a m a

K e n d i

n e y e ter l i k a ş a m a s

ı


13/56

Yolculuk herkesin katılımını gerektirirBaşarılı bir DKA’nın anahtarı, bütün paydaşların, planlama sürecinin başından itibarenetkin katılımıdır. Paydaşlara, hükümet yetkilileri, deniz kaynakları kullanıcıları,araştırmacılar, yerel halklar ve sivil toplum örgütleri dâhildir. Bu gruplar, paydaşolduklarından, karar verme sürecinde ve doğal kaynakların nasıl yönetildiği konusundakazanılmış hakka sahiptir.

Paydaş katılımını sağlayan DKA yetkililerinin elde edeceği faydalar şunlardır:Bilgi havuzu ve farklı geçmişlere sahip olmaları nedeniyle çevresel ve sosyoekonomik•konuların daha iyi anlaşılması,

Yerel paydaşlar ve hükümet yetkililerin arasında güven ve birliğin artması,• Yönetim ve karar verme sorumluluklarının (planlama, izleme ve uygulama gibi)•paylaşılması,Çelişen sektörler ve kaynak kullanıcıları arasında diyaloğun gelişmesi ve•Kararlaştırılmış kurallara isteyerek uyulması (dayatma gereğini azaltması).•

WWF, Güney MedPAN Projesinde, bu yolculuğun ilk adımını atmak üzere Akdeniz’deseçilen DKA’ları desteklemek üzere 20 ortak örgütle çalışmıştır. Proje, 7 DKA’nınHazırlık aşamasını tamamlamasını ve Öncü aşamaya ilerlemesine destek vermiştir. Etkinyönetim planları geliştirmek amacıyla, çok çeşitli yerel ve ulusal paydaşların dâhil olmasınısağlamak için katılımcı yaklaşım kullanılarak saha projeleri tasarlanmıştır.


Bu rapor, etkinlikler, kazanılan başarılar ve Güney MedPAN Projesinin, özellikle DKAplanlaması ve yönetimiyle ilgili deneyimlerinden alınan çeşitli dersleri ortaya koymaktadır.Bir DKA’nın oluşturulmasından tümüyle işlevsel hale gelmesine (kendine yeterlilik) kadargereken ilerlemeyi adım adım izlemekte, örnek olay çalışmaları ve ilk ağızdan anlatılandeneyimler aracılığıyla paydaşlarca tanımlanan zorlukları ve bu zorlukların üstesindengelmek için doğru uygulamaların nasıl hayata geçirileceğini vurgulamaktadır.

Rapor, DKA gelişiminin Hazırlık aşamasını oluşturan üç adım eksenindeilerlemektedir. Bunlar Paydaş Katılımı, Durum Değerlendirmesi ve Operasyonel

Planlamadır. Bu adımların her biri için kilit süreçler gösterilmiş, Projenin örnek olayçalışmalarından alınan dersler ile tanımlanan zorluklar sunulmuştur.

Raporun yol haritası

Operasyonel

• paydaş katılımı

• durum değerlendirmesi

• operasyonel planlama

Ö n c ü aş a m a

PaydaşKatılımı

Koşullarındeğerlendirilmesi

OperasyonelPlanlama

BÖLÜM 2.1

• İyi yönetişimin başarılması• Paydaş katılımının gerçekleştirilmesi

• Denizel biyolojik çeşitliliğinin değerinin anlatılması

• DKA personelinin yönetim kapasitesinin geliştirmesi

• Uygulayıcılar arasında bir ağ oluşturulması ve canlı tutulması

BÖLÜM 2.2

• Koşulları değerlendirirken yerel halkın dahil edilmesi

• Yasal ve kurumsal çerçevelerin test edilmesi

• Biyolojik çeşitliliğin değerlendirilmesi ve ekosistem hizmetlerinin anlaşılması

• Finansal sürdürülebilirliğin değerlendirilmesi

BÖLÜM 2.3

• DKA hedeflerinin tanımlanması• Zonlama planının geliştirilmesi• DKA’lar için iletişim stratejisinin geliştirilmesi

• Eşgüdümlü izleme çabalarının geliştirilmesi

• Ölçeği DKA ağına büyütmek


14/56

BÖLÜM 2: DKA’LARI İŞLEVSELHALE GETİRMEK


15/56


16/56

2.1 Paydaş Katılımı


İyi yönetişimin başarılması•Paydaş Katılımının gerçekleştirilmesi•Denizel biyolojik çeşitliliğin değerinin anlatılması•DKA personelinin yönetim kapasitesinin artırılması•Uygulayıcılar arasında bir ağ oluşturulması ve canlı tutulması•


17/56

Bölüm 2: DKA’ları İşlevsel Hale Getirmek • 10

İyi yönetişimin başarılmasıKarar vericilerin desteğini ve bağlılığını elde etmek, DKA uygulama sürecinin başında başlaması gereken bir etkinliktir veDKA uygulaması boyunca korunmalıdır.

ÖRNEK OLAY: CEZAYİR’DE YÖNETİM PLANININGELİŞTİRİLMESİNE YEREL YETKİLİLERİN DÂHİL EDİLMESİ2009’da Taza Ulusal Parkı (3.807 ha), bitişiğindeki deniz alanını (9.603ha) kapsayacak bir genişletme talebi süreci başlattı. Bu süreç, proje hazırlıkaşamasının erken evrelerinde ulaşılmış iyi yönetişimin mükemmel bir örneğiydi.Park personeli, bütün yerel paydaş ve yetkililerin temsilcilerini, kurulacak olanDKA’nın yönetim planının geliştirilmesine katkıda bulunmak üzere sürece dâhil

etmeyi başardı. Planlama sürecinde, DKA’nın uygulama aşamasında uzun vadelitaahhütlerin yolunu açan bir Yürütme Komitesi (YK) kurularak güçlü yönetişimelde edildi.

YK üyeleri, Park’ın bulunduğu ilin farklı sektörlerinden üst düzeytemsilcilerden oluşuyordu. YK’ya İl Genel Sekreteri (bu idari bölgenin valisi)’ninbaşkanlık etmesi, üyelerin bağlılığını güçlendirdi.

YK’nın rolü, projenin başında bütün üyelerin imzaladığı sözleşmeylebelirlenmişti. YK’nın sorumlulukları şunlardı:

Projenin uygulanmasını denetlemek ve kolaylaştırmak,•Uygulamanın farklı aşamalarında planlama ekibine teknik rehberlik ve•destek sağlamak,Projenin gerçekleşmesini kolaylaştırmak için gerekli bütün önlemleri almak,•

Yönetim planının gelecekte uygulanmasını temin etmek ve•

İl dâhilinde projenin örnek alınmasını teşvik etmek.•

Sağlıklı bir yönetim planının geliştirilmesinde bu yaklaşımın başarılıolmasını kolaylaştıran, yerel paydaşların iki yıllık danışma sürecine dâhiledilmesiydi.

P a y d a ş K

a t ı l ı m ı

TAZA ULUSAL PARKIYÜRÜTME KOMİTESİİl Genel Sekreteri•

Orman Genel Müdürlüğü•

Sahil Güvenlik•

Çevre İşleri Müdürlüğü•

Turizm Müdürlüğü•

Kültür Müdürlüğü•

Balıkçılık Müdürlüğü•

Bayındırlık Müdürlüğü•

Su İşleri Müdürlüğü•

Genel İdare Müdürlüğü•

Üniversiteler •

Kıyı Alanları Ulusal•

KomisyonuParkın bağlı olduğu üç•belediyenin başkanları

Balıkçılık Odası•

Balıkçı Dernekleri Yerel•kültür dernekleri

Sualtı Etkinlikleri Birliği•

Yerel Kültür Dernekleri•

Alınan dersler

Tanımlanan zorluklar

Yürütme Komitesine•

tanınmış bir yetkilininbaşkanlık etmesi halinde,toplam sürecin yönetişimigelişir.

Yürütme Komitesinin•DKA yönetiminin

planlamasında etkinkatılımı, farklı sektörlerve paydaşlar arasındadiyalog ve işbirliğinikolaylaştırır.

Üyelerinden beklentisini•

açıkça ortaya koyan birYürütme Komitesininbağlılığı sürdürmesiolasılığı, bunu yapmayanbir Yürütme Komitesindendaha fazladır.

Yürütme Komitesinin•çalışmasını teşvik etmekve kolaylaştırmak çoğukez hafife alınır. BirYürütme Kurulu için

gerekli zaman, bütçeve insan kaynaklarıönceden uygun şekildeplanlanmalıdır.

Sorumlu hükümet•makamları, katılımcısürece liderlik etmeyeyetecek teknik kapasiteyesahip değilse veya

koşullar iyi yönetişimkurmaya izin vermiyorsa,yerel paydaş katılımınayönelik çabalarartırılmalıdır.

Güçlü bir Yürütme•Komitesi oluşturmak içingerekli lobi ve danışmafaaliyetleri bir yıl kadarsürebilir.


18/56


Paydaş KatılımıDKA oluşumunda ve yönetiminin planlanmasında, balıkçılar ve dalgıçlar gibi paydaşların bağlılığını sağlamak, işlevsel birDKA elde etmek için hayati önem taşır. Paydaş katılımı ve katılımcı planlama; ihtiyaç ve öncelikler, yerel bilgi ve sahiplikortak anlayışı ile çevresel ve sosyo ekonomik fayda da sağlayan bir DKA’nın temelidir.

ÖRNEK OLAY: TÜRKİYE’DEKİ PLANLAMA SÜRECİNDE PAYDAŞKATILIMININ SAĞLANMASI2003-2006 yılları arasında yapılan bilimsel çalışmalar kapsamında Kaş-Kekova ÖzelÇevre Koruma Bölgesi’nin (ÖÇKB) sınırları genişletilmiştir. Buna rağmen, bölgedekideniz kaynaklarını yönetmek için hiçbir strateji geliştirilmemiş ve günübirlik tekne

turları, balıkçılık, dalış turizmi veya demirleme gibi etkinlikler için hiçbir düzenlemeyapılmamıştı. Bölgede özellikle yerel lokantalara satılan büyük balıklara yöneliktahripkâr ve sürdürülebilir olmayan balıkçılık faaliyetleri devam etmekteydi. GüneyMedPAN Projesi, Kaş-Kekova ÖÇKB için bir yönetim planı geliştirilmesinde DKAyetkililerini desteklemiştir. Ayrıca, WWF-ürkiye, projenin başlangıcından itibarenKaş-Kekova’da bu plana bağlılığı ve sahiplenilmesini sağlayacak bir yönetim planınınkatılımcı bir yöntemle geliştirilmesini de teşvik etmiştir.

Bilgilendirme

Katılım

Dâhil etme

Tanımlama

Yerel ve ulusal paydaşlar tanımlanmış ve farklı gereksinimlere hitap eden özel olarak geliştirilmiş bir dizi

etkinliğe dâhil edilmiştir

WWF-Türkiye, Boğaziçi Üniversitesi,hukuk ve yönetim danışmanlarıylabirlikte, Yürütme Komitesi (YK)’ninyanında DKA’nın katılımcı planlamasürecine liderlik eden bir planlamaekibi oluşturmuştur. Planlama ekibi,proje süresince hedef alınacakpaydaş gruplarını DKA’yla ilişkilerineve üzerindeki etkilerine göre

belirlemiştir. Bu liste ve farklı bağlılıkdüzeyleri birkaç defa halkınçıkarlarına göre gözden geçirilmiş vesahiplenme duygusu artırılmıştır.

DKA’ların amacı ile faydalarının daha iyianlaşılmasını sağlamak için farklı paydaşgruplarına uygun bir dizi etkinlik

geliştirilmiştir. Denizdeki insan etkinlikleriiçin yeni kurallar oluşturma sürecindepaydaşları bilgilendirmek, nihayetindefarklı gruplar, yetkililer ve planlama ekibiarasında güven tesis etmiştir.

Kaynak kullanımı, denizpolitikası, doğal ve sosyalbilimler, ticaret, çevre koruma vedeniz kıyısı dinlenme alanlarıkonularında çeşitli geçmişlerdengelen kişileri bir araya getirmek,DKA hedeflerini tanımlamak vebir dizi yönetim stratejileriönermek amacıyla farklı paydaş

gruplarının seçilmiş temsilcileritematik atölye çalışmalarınadâhil edilmiştir.

Planlama ekibi, bu katılımcısüreçte elde edilen bilgilerisentezlemiş ve DKA önerisini,yerel ve ulusal yürütmekomitelerindeki karar vericileresunmuştur.

FARKLI PAYDAŞLARINKATILDIĞI BİR EĞİTİMATÖLYESI, KARŞILIKLI

İHTİYAÇ VE ÇIKARLARINANLAŞILMASI İÇİN

MÜKEMMEL BİRARAÇTIR.


19/56


P a y d a ş K

a t ı l ı m ı

Kaş-Kekova ÖÇKB’nde düzenlenen,DKA’larda Sürdürülebilir BalıkçılıkEğitimi Atölye Çalışması.

“Bu konuları öğrenmek içinbazı toplantılara katıldık.Bence şimdi işler daha hızlıilerleyecek ve insanlar dahaçabuk dâhil olacak. Bu süreçhem yerel halk, hem de kararvericiler için gerekliydi.”

Murat Draman

Kaş-Kekova ÖÇKB’dakiDragoman Dalış Merkezi’ninsahibi

Eğitim AtölyeÇalışmaları İletişim

DanışmaToplantısı

KatılımcıPlanlama

Planlamaekibi

UlusalYK

YerelYK

STK

Yerel işletmeler

Hükümet

Müdürlük

Eğitim kurumları

Yerel halk

Turistler

Paydaşlar

Etkinlikler ve Araçlar

Kaş-Kekova ÖÇKB’de çeşitli etkinlikler ve araçlarla paydaş katılımı sağlanması

Alınan dersler


DKA’lara etkin yönetim•çözümleri ve kurallarönermek için yerelpaydaşlarca yapılankapsamlı çalışmalar,

ulusal düzeyde politikakararlarını etkileyebilir vehızlandırabilir.

DKA yönetim planlamasında•geçmiş deneyimlerinolmayışı, paydaş katılımını,uyuşmazlık çözümü vekolaylaştırma süreciniaksatabilir.

Hem hazırlık, hem de•planlama aşamalarına (üçyıl) gerekli zamanı ayırmak,paydaşların yönetimplanlama süreci boyunca

gittikçe güçlenerek proaktifolmasını sağlamaktadır.

Planlama ekibi, DKA’yı•yerinde anlamak vegüven tesis etmek içinsahada yerel halkla vakitgeçirmelidir.

Kurulacak olan DKA’yı•destekleyenler vekarşı çıkanlar davetedilmeli ve planlamasürecine katılmaları

için desteklenmelidir.Bu uyuşmazlıkların elealınması ve her iki tarafınfarklı gereksinimlerininanlaşılmasını sağlar.

Yönetim planı oluşturma,•uzmanlara ulaşma vekapasite geliştirici fırsatlarladesteklenmesi gereken,“yaparak öğrenme”sürecidir.

Hükümet değişimine bağlı•siyasi istikrarsızlık, birDKA yönetim planına malikaynak sağlanmasını riskeatabilir. Planlama ekibive kilit hükümet yetkilileriarasında tesis edilen

güven ve işbirliği ortamıgecikmelere maruz kalabilir.


20/56

Denizel biyolojik çeşitliliğinin değerinin anlatılmasıDKA’ların, fayda üreten bir araç olarak yerel halklar ve paydaşlar tarafından değerinin anlaşılmaması ve farkındalığınyetersizliği, işlevsel DKA’lar geliştirilmesi bakımından riskler doğurabilir.. Yerel halklar arasında deniz kaynaklarınındeğeriyle ilgili artan farkındalık, DKA yönetiminin ayrılmaz bir parçasıdır. İyi bağlılık, destek ve sahiplenmeyi sağlar,böylece yönetim planının uygulanmasını teşvik eder ve kolaylaştırır.


ÖRNEK OLAY: TUNUS’TA DKA FAYDALARIYLA İLGİLİ FARKINDALIKYARATMAK İÇİN YERLİ KADINLARIN DÂHİL EDİLMESİKurulacak olan Cap Négro-Cap Serrat Deniz ve Kıyı Koruma Alanı (DKKA)unus’un kuzeyinde, ülkenin en kırsal ve gelişmemiş bölgesinde yer almaktadır.

Burada yeni bir koruma alan oluşturmak, yerel nüfusun sürdürülebilir kalkınmasınayönelik ulusal stratejilerin uygulanmasında kullanılacak bir araçtır. WWF, DKA’larınnasıl alternatif geçim kaynakları yaratabileceği ve yerel halkın refahına katkıdabulunabileceği ile ilgili farkındalığı artırmak için Bölgesel arımı GeliştirmeKomisyonu ile birlikte bir dizi hedef eylem geliştirmiştir. Khorgalia ve Dmaein’den30’u aşkın kadın, kıyı nüfusunun yararına olabilecek ekosistem hizmetlerinisürdürmek için yerel denizel biyolojik çeşitliliği korumanın değerine odaklanmış birdizi atölye çalışmasına katılmıştır. Çoğu yerel gelirler, el sanatları üretimi, yerel veorganik ürünler ve uçucu bitki yağları ile ilaç üretiminde kullanılan aromatik bitkilerinkullanımından kaynaklanmaktadır. Atölye çalışmaları kadınların, gıda ve geçimgüvenlikleri ile doğal kaynaklardan elde ettikleri faydalar arasındaki bağı anlamasınayardımcı olmuş, DKA’ların bu faydaları muhafaza etmelerine katkıda bulunacağınıvurgulamıştır. Girişim, DKKA’nın kurulmasına destek almayı başarmıştır. Yerelköylerde yaşayan kadınlar şimdi DKA’ları desteklemekte ve DKA’ların doğalkaynakların daha adil ve sürdürülebilir kullanımı için bir itici güç haline gelmesi içinçözümleri araştırmaktadır.

Elde ıstakoz sepeti üretimiyle ilgiliuygulamalı çalışma, Cap Négro-CapSerrat DKKA bölgesi kadınları içindüzenlenen sürdürülebilir balıkçılıkatölyesini de kapsıyordu.

YEREL HALKLARBİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİĞİKORUMANIN DEĞERİNİ

ÖĞRENMİŞTİR


21/56


ÖRNEK OLAY: CEZAYİR’DE SUALTI FOTOĞRAFÇILIĞI YARIŞMASIDÜZENLENMESİCezayir’deki aza Ulusal Parkı, Jijel kıyılarını konu alan ilk sualtı fotoğrafçılığıyarışmasını düzenlemiştir. Bu etkinlik, Cezayir’de deniz çevresinin önemini vegüzelliğini yansıtan ilk örneklerden biri olmuştur.

Jijel Kurtarma, İlk Yardım ve Sualtı Etkinlikleri Birliği ile işbirliği içindeyapılan yarışma, bölgede sorumlu dalış uygulamalarını teşvik etmeyi amaçlamıştır.Park, ekoturizmi geliştirmede DKA’ların bir araç olduğunu anlatmak için buetkinlikten yararlanmış ve yakında kurulacak olan DKA’nın geleceği hakkında yerelpaydaşlarla bir diyalog başlatmıştır. Etkinliğin rağbet görmesi ve çekilen fotoğraflarınkalitesi, DKA’nın oluşturulmasına verilen yerel desteğin güçlenmesine katkıdabulunmuştur. Birlik şimdi, bölgede sorumlu dalış etkinliklerini teşvik etmektedir.

Aynı zamanda, bu ilk etkinliği, her yıl düzenlenen ve turistlerin de katılacağıbir sualtı fotoğrafçılığı yarışmasına dönüştürmüştür. aza Ulusal Parkı’nın denizmirasıyla ilgili açık hava bilgi panoları ve sualtı broşürleri yaz döneminde turistlerinhizmetine sunulmaktadır. Girişim, DKA yönetimiyle tüplü dalış operatörleri arasındaişbirliği sağlanmasına iyi bir örnektir ve yerel halkla turistlerin bölgede yeni bir DKAkurulmasıyla ilgili algısını değiştirmeye ve DKA personelinin güvenilirliğini artırmayayardımcı olmuştur.

Taza Ulusal Parkı’nda düzenlenen SualtıFotoğrafçılığı Yarışmasının BirincilikÖdülü’nü bu iskorpit (Scorpaena scrofa) fotoğrafıyla Mehdi Hemani ve MahmoudSehouane kazanmıştır. Fotoğraf yarışmasının slayt gösterisi aşağıdakiadrestedir: http://www.youtube.com/ watch?v=vL0FIaO8Ym8&feature=related.

P a y d a ş K

a t ı l ı m ı

İŞBİRLİĞİGÜVENİLİRLİĞİ ARTIRIR

Alınan dersler


Planlama aşamasında, yönetim•planının geliştirilmesine dâhil olacakyeni ortakları hedef alan iletişimetkinliklerine daha fazla öncelikverilmektedir. Geniş halk kesimlerinidışarıda bırakmamak için, sürecin

başında bütün hedef kitlesinidâhil eden bir iletişim stratejisihazırlanmalıdır.

Farkındalık etkinliklerinin, bir DKA’nın•planlama aşamasında başlatılması,planlama ekibinin alanı daha iyianlamasına, böylelikle kurulacakolan DKA için daha sağlam bir çevreeğitimi programı geliştirmesine

yardımcı olmaktadır.

Sosyal yardım ve çevre planları,•DKA’nın hedef kitlesine uygunolmalıdır. Planlama ekibi yenilikçiolmalı ve alışılmışın dışındaçözümler düşünebilmelidir.

İster kültürel gerekçelerle, ister•kıyıdan uzak yaşadıkları için olsun,halk genellikle denizel çevreyledoğrudan bir bağ kurmaz. Bu yüzdenhalkın, denizel biyolojik çeşitliliğinikorumanın, insanların refahındahayati önem taşıdığını kavramasıiçin denizle bağ kurmasını sağlamakyaratıcı bir çaba gerektirir.

Yeni kurulmuş DKA’larda genellikle•denizel çevre geçmişi olan veiletişim becerilerine sahip personelyoktur. Teknik destek ve rehberlik,kilit paydaşlara ulaşmada basit,odaklanmış ve etkin iletişimgirişimleri başlatmak açısından çokdeğerlidir.

Bir iletişim stratejisi tasarlamak,•özellikle yerel halkları yeni bir DKAkurulmasına dâhil etme gereğininvarlığında zor olabilir. Yerel halk, kısavadeli gereksinimlerine odaklanmaeğilimindedir ve yetkililere güvenmez.Bu gibi durumlarda iletişim basitolmalı, halkın endişelerini kapsamalıve nihai olarak güven oluşturmalıdır.


22/56

DKA personelinin yönetim kapasitesinin artırılmasıBirçok Akdeniz DKA’sında yöneticiler ve uygulamacılar, yönetim sorunlarını ele alma veya proaktif olarak katılımcıbir planlama süreci başlatma kapasitesine sahip değildir. Güney MedPAN Projesi Kapasite Artırma Programı, DKAyöneticilerinin, SK’ların, akademisyenlerin, uygulamacıların ve ilgili makamlarla kurumların kapasitesini vebecerilerini güçlendirmek için özel olarak tasarlanmıştır. Program, bölgesel ve ulusal eğitim etkinlikleriyle, ilk ihtiyaçlardeğerlendirmesinde tanımlanan belirli yönetim zaaflarını ele almak için gerekli araçları ve bilgiyi sağlamıştır.

Ulusal eğitim etkinlikleri, yerel ihtiyaçlara, önceliklere ve yönetim bağlamına uygun şekilde düzenlenmiş vehem ulusal, hem de DKA düzeyinde uygulayıcıları dâhil etmeye çabalamıştır. Eğitim, bir yönetim planı geliştirmekiçin gerekenlere odaklanmıştır: Bunlar Uyuşmazlık Çözümü, Kolaylaştırma ve Paydaş Katılımı; DKA Zonlama ileSürdürülebilir Finansman ve DKA İşletme Planlamasıdır. Böylece uygulayıcıların önemli yönetim hedeflerine ulaşmakonusunda hızla ilerlemeleri sağlanmıştır.

“Her gün, bir önceki gününçalışmasına yenisini katarak

ilerleme kaydettik.”

Dr. Khaled Allam HarhashDoğa Koruma Sektörü, DKA

Başlangıç Eğitimi Atölye

Çalışmasına başkanlık edenMısır Çevre İşleri Dairesi


ÖRNEK OLAY: LİBYA YETKİLİLERİNİN DKA KURMAK İÇİNKAPASİTESİNİN ARTIRILMASILibya, Akdeniz kıyı hattının son bakir bölümlerinden birine ev sahipliği yaptığıhalde, ilk iki DKA ancak 2011’de kurulabilmiştir. Ancak, son iki yılda Libya’nıngeçirdiği kurumsal değişiklikler, bu DKA’ların işlevsel hale gelmelerinde gecikmelereyol açmıştır. Bu bağlamda, gelecekteki deniz koruma çabalarından sorumlu olacakLibyalı uygulayıcıların kapasitesini artırmak için bir dizi temel eğitim etkinliğigeliştirilmiştir. Eğitim atölyeleri, yöneticilerin DKA’ların nasıl işlediği ilgili anlayışınıgeliştirmek ve DKA planlaması için ilk adımların uygulanmasını desteklemek üzeretasarlanmıştır.

Genel Çevre İşleri Kurumu ve Deniz Biyolojisi Araştırma Merkezi temsilcileriile üniversite araştırmacıları ve Sahil Güvenlik, DKA yönetimi ile ilgili bir başlangıçeğitim çalışması için bir araya gelmişlerdir. Dört günlük bu yoğun atölye çalışmasındakatılımcılar, denizel biyolojik çeşitlilik ve ekosistem hizmetlerine yönelik tehditler,yasal çerçeveler, DKA hedefleri, faydaları ve kısıtları, yer seçimi ölçütleri, yönetimplanı geliştirme sürecinde kapasite ve paydaş katılımının sağlanması ile ilgili temelbilgiler edinmişlerdir.

Her zamanki gibi örgün eğitim, saha etkinlikleriyle tamamlanmıştır. Örneğin, Ayn el Gazal DKA’da bir hafta süreyle araştırma yapma görevi, sualtı örnekleme veizleme tekniklerinde hizmet içi eğitim verme olanağı sağlamıştır.

SEÇİLMİŞKATILIMCILARA

HEDEFLENEN EĞİTİMLERVERİLMİŞTİR

Deniz CBS•

DKA tasarımına bilimsel•

yaklaşımBiyolojik çeşitlilik•ve sosyoekonomikdeğerlendirme

Paydaş katılımı•

“DKA’lar Libya için yenibir kavram. Yeni ve dahaiyi bir yola kapı açtık ve

önemli bir şey başlattığımızıhissediyoruz.”

Hisham Ghmati Araştırmalardan Sorumlu

Müdür, Deniz Biyolojisi Araştırma Merkezi, Tajura/

Trablus, Libya

DKA Eğitim Atölyesi çalışma gruplarında Libyalı katılımcılar


23/56

Alınan dersler


Kapasite artırma eğitim atölyeleri,•problem çözme alıştırmaları,istişare ve müzakere denemeleriiçerecek şekilde tasarlanmalı vesistematik planlama için uzun vadelivizyon geliştirmelidir. Böylelikleekipler, katılımcı yönetim planlarıgeliştirme sürecine liderlik etmelerinisağlayacak becerileri edinebilir.

Kapasite artırma programları, hedef•kitleye özgü, ülkeden ülkeye değişenihtiyaçlarına göre hazırlanmalıdır.Katılımcıların farklı geçmişlerlebecerilere sahip olduğunu, DKAgelişiminin bulunduğu düzeyi gözönünde bulundurmak önemlidir.

Eğitim programının içeriği,•coğrafyaya özgü örnek olaylar veörnek gösterilen yönetim yaklaşımlarıda dâhil olmak üzere Akdeniz’inözelliklerine uygun olduğu takdirdedaha iyi kavranmaktadır. Ancak,fiili veya belgeye dayalı referansnoktaları bulunmadığı zaman, dahageniş bir coğrafyadan örnekler

tanımlamak gerekebilir.

Akdeniz’de, DKA uygulayıcılarının•kapasitesine katkı yapabilecek,hem öğretim becerisi, hem desaha deneyimi olan eğitmenaçığı bulunmaktadır. Profesyoneleğitmenler, DKA yöneticileri veuzmanlarla birlikte çalışarakuygulanabilir örnek olay çalışmalarıgeliştirmelidir.

Eğitim olanakları, genellikle•kapasitelerini artırmakla ilgilenmeyenmemurlar tarafından kullanılır.Başarılı bir kapasite artırmaprogramı, kendi kapasiteleriniartırmaya, bu kapasiteyi diğeruygulayıcılarla paylaşmaya veDKA’daki sorumluluklarını yeni bilgive becerilerini sahada uygulama

niyetiyle şekillendirerek meslekibir yatırım yapmaya istekli ve ilgilikatılımcıların seçilmesine bağlıdır.

Bir eğitim etkinliğinden sonra,•bütün katılımcılar edindikleribilgileri sahada uygulama fırsatıbulamayabilir. Uygulamaya engeloluşturabilen birtakım dış etkenlervardır. Eğitim programları yenibecerilerin uygulanması ve DKA’larınyönetim kapasitesinin geliştirilmesiiçin yenilikçi mekanizmalar (eğitim

sonrası rehberlik, hizmet içi eğitim,deneyim paylaşımı ve küçük hibelergibi) sunmalıdır.


ÖRNEK OLAY: HIRVATİSTAN’DA DKA YÖNETİMİNİNİYİLEŞTİRİLMESİ İÇİN KADEMELİ PROGRAMDKA’ların en sık rastlanan açıklarından biri, personelin beceri yönetim kapasitesieksikliğidir. Bu durum, etkin bir yönetime ve koruma hedeflerine ulaşmada kısıtlayıcıbir etken olarak kabul edilmektedir. WWF, Hırvatistan’da 5 DKA’da (Lastovo Adalarıve elašćica Doğa Parkları ile Mljet, Kornati ve Brijuni Ulusal Parkları) personelinbeceri kapasitesini artırmak için SK’lar Birliği Sunce ile birlikte ve DKA yetkilileri,Devlet Doğa Koruma Enstitüsü, Çevre ve Doğa Koruma Bakanlığı ve İl yetkililerininortaklığıyla bir dizi kapasite artırıcı etkinlik geliştirmiştir. Güney MedPAN Projesiboyunca, eğitim etkinlikleriyle saha çalışmalarını kapsayan kademeli bir programuygulanmıştır.

Eğitim etkinliklerini, edinilen becerilerin 5 DKA’nın yönetim planlamasınauygulanması izlemiştir. Bu da personelin, her DKA’nın planlama sürecinde paydaşlarıdâhil ederek katılımcı bir yaklaşımla sağlam bir yönetim çerçevesi oluşturmasınayardımcı olmuştur. İstişare, açık diyalog, müzakere ve uyuşmazlık çözümü, yerelhalkın DKA amaçlarını benimsemesi ve onaylamasını sağlamada kilit rol oynamıştır.

Ayrıca, etkinlikler DKA personelinin kurum için izleme programlarına başlamasınaDKA’lar için işletme planları hazırlamasına olanak tanımıştır.

DOKUZ EĞİTİMETKİNLİĞİ DÜZENLENDİ

Ulusal DKA Yasal•ÇerçevesininDeğerlendirilmesi

Etkin Yönetim Planları•Geliştirilmesi

Yerin Özelliklerinin•Belirlenmesi

Paydaş Katılımı•

Deniz Zonlama•

Sürdürülebilir Balıkçılık•

İzleme ve Değerlendirme•

İşletme Planlaması•

Uyuşmazlık Çözümü•

“Öğrendiğin en değerlibilgi, soruna farklı birbiçimde yaklaşmak, kendikanaatlerimi ve önceliklerimideğiştirmekti.”

DKA Yönetim planlama

atölyesindeki Hırvat katılımcı

P a y d a ş K

a t ı l ı m ı

Bir Hırvat katılımcının, Eğitim Atölyesinde Deniz Zonlama ile ilgilisunumu.


24/56

Uygulayıcılar arasında bir ağ oluşturulması ve canlı tutulmasıSosyal ağlar, uygulamacılar arasında etkileşim ve iyi uygulamaların değişilmesi, yöneticilerin DKA’lardan alınan derslerdenfaydalanmasına olanak tanır ve kilit yönetim hedeflerine ulaşmada birbirlerini desteklemelerini sağlar. Güney MedPANProjesi, mevcut Akdeniz DKA ağı MedPAN’ı sürdürecek ve güçlendirecek olan eğitilmiş uygulayıcılardan oluşan bir ağkurulmasına olanak tanımıştır.


ÖRNEK OLAY: KAPSAMLI BİR KAPASİTE ARTIRMA PROGRAMIKapasite artırma girişimleri, sadece bir eğitim aracı değildir. Eğitim etkinliklerive diğer beceri uygulama girişimleri uygulayıcılar arasında etkileşimler, bağlar veişbirlikleri yaratma ve yönetim zorluklarının üstesinden gelmek için fikir üretmearaçlarıdır. Sürdürülebilir turizm planlaması, balıkçılık yönetimi ve diğer konularda bir

dizi eğitim atölyesi aracılığıyla 11 ülkeden DKA yöneticileri, belirli DKA eksiklerinitanımlamış ve ele almıştır. Güney MedPAN Projesi Kapasite Artırma Programı buuygulayıcıların toplanabileceği ve ortak sorunlara çözümler tartışırken yeni becerileredinebileceği bir platform oluşturmuştur.

“Uzman görüşleriyle, Akdenizve ötesindeki DKA’lardan

alınan dersleri paylaşmak,bir bütün olarak ağın

kapasitesini artırmada etkinbir yöntemdir.”

Anne Walton, NOAAUluslararası DKA Kapasite

Artırma Programı, ProgramDirektörü

İnternet Portalı

Uzman ziyaretleriUzmanlar Veri tabanı

Küçük bağış programı

Güney MedPAN Projesi Kapasite Artırma Programı eğitim

atölyelerinin tamamlayıcısı olarak hedeflenmiş eylemler geliştirilmiştir

Bilim, yönetim ve finansman da dâhil

olmak üzere DKA işletmesinin çeşitlikonularında yöneticileridestekleyebilecek uzmanların iletişimbilgilerini içeren bir Uzmanlar VeriTabanı geliştirilmiştir. Veri tabanıprofesyonel uygulayıcılarla DKA’lararasında bağ kurmakta, işbirliği veağ kurmada dolaysız birmekanizmaya olanak

sağlamaktadır.

Etkileşimli (interaktif) öğrenmeağ kurma araçlarını barındıracakbir İnternet Portalı geliştirilmektedir.Bu, dünyada DKA yönetimlerine

sunulmuş ilk kapasite artırma portalıdır. Portal,uygulayıcılar için ağ kurmak, bilgi paylaşmak veöğrenme olanakları ile etkileşimli eğitimmateryallerinin yanı sıra Akdeniz DKA’larınınfotoğraf ve video arşivlerine erişim olanağısağlayacak bir forum olacaktır.

Yöneticilerin karşı karşıya kaldığı zorlukların üstesinden

gelmenin en iyi yollarından biri, diğer deneyimli yöneticiler,bilim insanları ve STK’lardan tavsiyeler almaktır. GüneyMedPAN Projesi, uzmanlarla belirli konularda desteğegereksinim duyan DKA yöneticileri arasında erişimikolaylaştırmıştır (örneğin, Cabrera Ulusal Parkı’nın

yöneticileri, turizm planlaması üzerinde çalışmak içinTürkiye’de Tabiat Varlıklarını Koruma Genel

Müdürlüğü personelini ziyaret etmişlerdir). Buyaklaşım, bölgedeki uygulayıcılar arasındakiişbirliğini geliştirerek, yönetimdeki eksikleri en iyişekilde çözecek yolları bulmalarını sağlamıştır.

Kapasite artırma eğitiminde elde edilen becerilerinuygulanması için bağımsız DKA’lara veya ulusal

DKA ağlarına küçük hibeler tahsis edilmiştir. Küçükhibeler, özellikle DKA’larda mevcut bilgi açıklarını (örneğin,

Arnavutluk’taki Karaburun-Sazan DKA’sında balıkçılık filosuve balıkçılık araçlarıyla ilgili bir değerlendirme yapılmıştır)kapamak üzere tasarlanmıştır. Bu program, yönetimhedeflerini tanımlamada kilit role sahip, artan DKA durumdeğerlendirmesi çalışmalarına önemli ölçüde katkıdabulunmuştur.


25/56


ÖRNEK OLAY: EN İYİ UYGULAMALARIN PAYLAŞILMASIGüney MedPAN Projesi Kapasite Artırma Programı, Akdeniz DKA’larındapaydaşların ağ kurmasını kolaylaştırmak için farklı ülkelerden yöneticiler, balıkçılarve dalış operatörleri arasında karşılıklı ziyaretleri desteklemiştir. Oturmuş ortakyönetim yaklaşımları ve yönetim planlarına sahip rehber DKA’lar, iç çatışmaları olan(örneğin, paydaş muhalefetiyle karşılanan doğal kaynak kullanımına kapalı alanlarınbelirlenmesi) veya hâlâ yönetim planlarını geliştirmekte olan DKA’lara ev sahipliği

yapmıştır. Ziyaretler DKA’lar arasında, yönetim planı geliştirme ve izleme gibietkinliklerde işbirliğini resmiyete döken bazı anlaşmalarla sonuçlanmıştır. Bu türdenişbirliği Akdeniz DKA ağını güçlendirmekte ve DKA etkinliklerine paydaş desteğinigaranti altına almaktadır.

P a y d a ş K

a t ı l ı m ı

Akdeniz ağı DKA ülkeleri arasındakarşılıklı işbirliği ziyaretleri gerçekleştirir.

Yakın bir zamanda oluşturulmuş Lastova Adaları Doğa Parkı (Hırvatistan)’ndanbalıkçılar orre Guaceto Deniz Rezervi (İtalya)’ni ziyaret etmiştir. orre Guaceto,DKA yetkilileriyle yerel balıkçılar (22 km2’lik alanın kabaca onda biri doğal kaynakkullanımına kapalı alandır, geri kalanıysa sadece seçilmiş araçlarla balıkçılığa açıktır)

arasında bir ortak yönetim yaklaşımı geliştirmeyi başarmıştır. Bu yaklaşım balıkçılarayüksek gelirler kazandırırken DKA’nın koruma hedeflerini karşılamasını sağlamıştır.İtalyan balıkçılar, korunan zonlar ve balıkçılık alanları oluşturulmasından nasılyararlandıklarını paylaşmışlardır. Bu paylaşım, Hırvat balıkçıların, Lastovo için yenizonlama planını desteklemelerinde kilit rol oynamıştır.

“İnsan İtalya, Fransa veya ABD’den gelenlerle tanışıncabaşka türlü düşünmeyebaşlıyor. Sorunlarımızbenzersiz değil. DiğerDKA’larda da insanlaraynı konularla, aynısorunlarla uğraşıyor ve bir şekilde çözüyor. İşin içindençıkmanın bir yolu var.”

Sandro DujmovicBrijuni UlusalParkı Genel Müdürü

BİRLİKTE ÇALIŞMAKORTAK SORUNLARI

ÇÖZEBİLİR

İSPANYA

CEZAYİR

LİBYA

LÜBNAN

SURİYE

TÜRKİYE

ARNAVUTLUK

HIRVATİSTAN

FAS

İTALYA

FRANSA

TUNUS

MISIR

YUNANİSTAN

KARADAĞ

Güney MedPAN Projesi Kapsamında Karşılıklı Ziyaretler

Alınan dersler


Karşılıklı ziyaretlere katılacak kişiler•dikkatle seçilmelidir. İdeal olarak,DKA’ları ziyaret eden katılımcılar

(a) topluluk liderleri, (b) öğrenmeyekararlı, (c) deneyimlerini kendiülkesindeki meslektaşlarıylapaylaşmaya istekli, (d) neden davetedildiklerini açıkça anlamış ve (e)iade-i ziyaretin planlanmasına etkinolarak katılmaya hazır olmalıdır.

DKA’lar genellikle önceden var olan•sorumlulukların altında ezilmekte,özellikle yaz aylarında gerçekleşen

karşılıklı ziyaretlere kısıtlı zamanayırabilmektedir. Karşılıklıziyaretler, en az dört ay önceden

planlanmalıdır.

Bir uygulayıcının tek başına bir•ağa dâhil olması, meslektaşlarınındeneyimlerinden yararlanacağı,

farklı ülkelerden bilim insanlarıve uzmanlarla bağ kuracağıanlamına gelmektedir. Bu danihayetinde, aşağıdan yukarıyayaklaşımı destekleyerek, ulusalpolitika süreçlerini ve yerel düzeydekaynak yönetimini etkileyebilençevre koruma elçileri oluşmasınısağlamaktadır.

Kapasite artırma olanakları, tekil•girişimlerden daha uzun ömürlüişbirliklerine fırsat tanımaktadır.

Örneğin, ziyaret eden ve evsahipliği yapan DKA’lar arasındauzun vadeli işbirliklerininkurulmasını teşvik etmek, kilit kararvericilerin bu değişime katılmasınıgarantilemektedir. Yine, eğitimatölyelerini izleyen girişimler, DKAyöneticileri, teknik uzmanlar vebilim insanları arasındaki bağlarıgenişletmek üzere planlanmalıdır.

Küçük organizasyonlarda, etkin•küçük hibe projelerinin tasarlanmasıve uygulanması zorlayıcı olabilir.

DKA’lar arasında dışarıdanteknik destek, uzman ziyaretleriveya eşleştirme programları,organizasyonları öğrenme sürecindedestekler.

Veri tabanlarıyla internet portallarının•oluşturulması ve sürdürülmesizahmetli bir iştir. Aynı zamanda,

sürekli güncel tutmak ve kullanıcılararasında yayılmasını sağlamak dauzun vadeli bağlılık gerektirir.


26/56


2.2 Durum DeğerlendirmesiDurum değerlendirmesine yerel halkın dâhil edilmesi•Yasal ve kurumsal çerçevelerin değerlendirilmesi•Biyolojik çeşitliliğe değer biçilmesi ve ekosistem•hizmetlerinin değerinin anlaşılmasıFinansal sürdürülebilirliğin değerlendirilmesi•


27/56

Bölüm 2: DKA’ları İşlevsel Hale Getirmek• 20

D u r u

m D e ğ e r l e n d i r m e s i

Durum değerlendirmesine yerel halkın dâhil edilmesi Yerel paydaşların dâhil edilmesi, değerlendirilen alanın karmaşık yapısını tam olarak anlamak için gereklidir. Yerel halk,özellikle de kaynak kullanıcıları (örneğin, dalgıçlar, balıkçılar) kendi çevreleriyle ilgili engin bir bilgi dağarcığına sahiptir.Bu yüzden, bilimsel çalışmaların yerel bilgiyle desteklenmesi önerilmektedir. Bu özellikle insani ve mali kaynakların,kapsamlı bilimsel değerlendirmeler yapılmasına olanak tanımadığı durumlarda kullanışlıdır.

“Yönetim etkinliklerinin geliştirilmesi ve DKA Zonlama Planlarınıntasarlanmasında, Kaş-Kekova’da yaklaşık 10 yıldır yürütülen bilimselaraştırmanın sonuçlarıtemel alınacaktır. Bu yerel paydaşların desteğini almadakilit rol oynayacaktır.”

Umut TuralYerel Proje KoordinatörüWWF-Türkiye

ÖRNEK OLAY: TÜRKİYE’DE KAŞ-KEKOVA ÖÇKB’DE YERELBİLGİYLE BİLİMSEL DEĞERLENDİRMENİN BÜTÜNLEŞTİRİLMESİ

WWF-ürkiye ve Boğaziçi Üniversitesi 2002 yılından bu yana Likya Sahilinin kıyısuları boyunca bir deniz araştırması yürütmektedir. Sualtı araştırma ekibi, Boğaziçi

Üniversitesi araştırma ekibinin eşgüdümünde 81 dalgıçtan oluşmakta ve yedi farklıüniversiteden bilim insanları, yüksek lisans öğrencileri, gönüllüler, dalış kulübüüyelerini kapsamaktadır. Uzun vadede düzenli olarak yapılan değerlendirmeler,DKA’nın özelliklerini belirlemeye yönelik, tehdit altındaki türlerin mevcut durumuve dağılımı, önemli habitatlar ve kilit taşı türler de dâhil olmak üzere önemli ölçüdeveri toplanmasını sağlamıştır. Ancak bilimsel değerlendirme tek başına, Akdenizfoku Monachus monachus , deniz kaplumbağası Caretta caretta ve tırtak (adi yunus)Delphinus delphis benzeri yunuslar gibi yüksek ekolojik değere sahip ve bölgedeyaygın, uzak mesafe alan hareketli türleri kayda geçirememiştir.

Planlama ekibi bu ilave bilgiyi ancak, alan özelliklerini belirleme sürecinedâhil olan yerel topluluk üyelerinden elde edebilmiştir. Bunu, yerel yetkilileritemsil eden bireyler, SK’lar ve balıkçılar, dalış kulüpleri ile tekne ve otel sahipleri

ile operatörleriyle yapılan görüşmeler aracılığıyla başarmıştır. Bu süreç aynızamanda ticari türler, önemli yuva ve beslenme alanlarıyla ilgili önemli bilgilerinde altını çizmiş, kilit biyolojik çeşitlilik özelliklerinin dağılım haritalarını daha iyitanımlamıştır. Dahası, planlama ekibiyle paydaşlar arasında gelişen güven iklimi,bilgilerinin kayda geçirilmesini, endişe ve fikirlerinin ele alınmasını kolaylaştırıcı biretken olmuştur.

Alınan dersler


Yerel bilgi ve paydaşlarla bilim•insanları arasında beceri aktarımı,

DKA özelliklerinin daha kapsamlıbelirlenmesini sağlamaktadır.

Yapılandırılmamış görüşmeler, çoğu•kez yerel halkı etkileyen gündeliksorunlar hakkında hızla ateşlenenve yönetilmesi güç hale gelen açıktartışmalara yol açmaktadır. Bunarağmen, enformel atmosfer gerçeksorunların anlaşılmasına yardımcıolabileceğinden planlama ekibi,

süreçle ilgili açık, uzun vadeli birvizyona sahip olmalı, sabretmeli vedinlemelidir.

Bilimsel verileri yerel halka basit•bir şekilde açıklamak, daha sonra

gerçekleşecek DKA planlamasürecine katılmalarını sağlamak vetopluluk içinde güvenilirlik kazanmakbakımından önemlidir.

Bağlılık, topluluk üyelerine güç•vermekte, DKA’nın gelişmesinde ve

uzun vadeli başarısındaki paylarınıartırmaktadır.

Katılımcı planlama kavramı, yerel•topluluklar için oldukça yenidir. Kendikatılımlarının önemli olmadığınıdüşündüklerinden toplantılaradâhil olmaya teşvik edilmelerizor olabilir. Süreci açıklamak,kendilerini bilgilerini paylaşacak vefikirlerini seslendirecek kadar rahat

hissetmelerini sağlamak için zamanve sabır gerekmektedir.


28/56

DKA uygulamasıyla ilgili deneyimlerin kısıtlı olduğu ülkelerde, DKA’larla ilgili bütün ulusal, bölgesel ve yerel yasalarlamevzuatı açıkça anlamak hayati önem taşımaktadır. Bu bilgi, yönetim planı geliştirmenin çerçevesini oluşturmaktadır.Başlangıç değerlendirmesi yapmak, yasal ve/veya kurumsal çerçeveyle ilgili boşlukları ve belirsizlikleri ortaya çıkarmanınyanı sıra yasal sistemin genişlemesini beklerken sorunların üstesinden gelmeyi sağlayacak mevcut olanaklarıntanımlanmasını sağlar.

ÖRNEK OLAY: TÜRKİYE’DE KAŞ-KEKOVA ÖÇKB’DE ULUSALYASAL VE KURUMSAL ÇERÇEVENİN DEĞERLENDİRİLMESİürkiye’deki DKA sistemi, abiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü

(VKGM)’nün sorumluluğu altındaki on beş Özel Çevre Koruma Bölgesi(ÖÇKB)’ni kapsamaktadır. ürkiye, denizel biyolojik çeşitliliğini korumak içinDKA’lar kurmakta etkin davrandığı halde, Kaş-Kekova ÖÇKB’deki projeninbaşlangıcında (2008) deniz üzerindeki insan etkilerini ele almak üzere bir yönetimplanı tasarlanmamıştır. ürkiye’deki yasalar bütün deniz etkinliklerinin tek yönetimplanı altında ele alınmasına izin vermemektedir. Sonuç olarak, Kaş-Kekova yönetimplanının geliştirilmesi birtakım yasa ve yönetmeliği (Bölgeleme Yasası, Çevre Yasası,Su Ürünleri Yönetmeliği, Kültürel ve Doğal Mirasın Korunması Yasası) göz önündebulundurmayı gerektirmiştir.

Sonuç olarak, Kaş-Kekova ÖÇKB’deki DKA planlama ekibi, yönetimplanının geliştirilmesinde kolay anlaşılır bir çerçeve oluşturmak için öncelikleyasalar, kurumlar ve yönetmeliklerle ilgili bir değerlendirme yapmaya karar vermiştir.Bu değerlendirme, her etkinlik (örneğin, balık stokları, dalış) için bazı yasa veyönetmeliklerin göz önünde bulundurması gereken Kaş-Kekova yönetim planınıngeliştirilmesi sürecinde bilgilenmelerini sağlamıştır.

Değerlendirmenin sonuçları, balıkçılık, dalış ve tekne turları gibi denizdeyapılan insan etkinliklerini düzenlemek için gerekli, yasal olarak bağlayıcı farklıaraçları tanımlamakta kullanılmıştır. Bu düzenlemeler WWF-ürkiye’nin yerel veulusal paydaşlara danışarak hazırladığı yönetim planına dâhil edilmiştir. Son olarak,VKGM hazırlanan belgeyi onaylamış ve düzenleyici kararname ve talimatlarçıkarma sürecine önderlik etmiştir.

Yasal ve kurumsal çerçevelerin değerlendirilmesi

MEVCUT YASALARDKA ÇERÇEVESİNE

KAYNAŞTIRILMIŞTIR

Türkiye'deki DKA'larda yasa ve yönetmeliklerin gözden geçirilmesinde dikkate alınan unsurlar

321

4 5

6 7

ÖÇK'ların ilan edilmesiile ilgili ulusal mevzuatve uluslararasısözleşmeler

Yönetim planının (zonlama ve yönetmelikler,personel, diğer yetkililerle işbirliği, uygulama, fonlama,eğitim, araştırma ve izleme dâhil) onaylanması veuygulanması için gerekli yasal araçlar

Ulusal, bölgesel ve yerel yetkililerarasında eşgüdüm mekanizmaları

Bölge için uzun vadeli gelişme planları (turizm,tarım, altyapı ve yollar dâhil)

Koruma, yönetim veÖÇKB'lerin kullanımıylailgili rakip olan veörtüşen yetki alanları vesorumluluklar

Balıkçılık (profesyonel ve rekrasyonelamaçlı), dalış operatörleri ve kiralıktekneler için izin ve imtiyazların yasalusulleri

Kaş-Kekova ÖÇKB’de tanımlanan etkilerin veinsan etkinliklerinin (balıkçılık, turizm, kentselgelişim, tarım, liman ve deniz trafiği, suürünleri, su ve atık arıtma dâhil) yönetimi,gözetimi ve yürütmesi ile ilgili yasa, kurum veyönetmelik hükümleri



29/56

Türkiye’de deniz politikası, izleme veuygulamadan sorumlu yetkililerintemsilcileriyle bir danışmatoplantısına rehberlik eden hukukuzmanı

Alınan dersler


Yasal çerçeve değerlendirmeleri,•konuda deneyimi olan birprofesyonel tarafından yapılmalıdır.Değerlendirmeler, DKA yönetimpersoneliyle işbirliği içindeyapılmalıdır.

Derinlemesine bir değerlendirmenin•tamamlanması altı ila on iki aysürebilir, ancak buna gözdengeçirmeler ve bilgi eksikleriningiderilmesi için gerekli eylemlerdâhil değildir. Bu etkinliğin iş planıve bütçeye dâhil edilmesi önemlidir.Doğru bilgiye sahip kişilerin tespiti,onlarla görüşülmesi, bütün önerilerinanlaşılması ve gerekli belgelerintoplanması için zaman gereklidir.

DKA’lara uygun yasal düzenleme•açığını kapatmak, yerel etkinlikleridüzenlemek için alternatif çözümlertanımlanmalıdır (örneğin, yerelbalıkçılık izinleri, dalış mesleki ahlakkuralları)

Geçmiş deneyimler, DKA•düzeyindeki yönetim çözümlerinin,ulusal düzeyde yasaların gözdengeçirilmesini ve idarenin yenidenyapılanmasını etkileyebileceğinigöstermektedir.

Yasal veya kurumsal sorunlara acil•çözümler, çoğu kez zamanındabulunamamaktadır. Bu, yerelpaydaşların kabul ettiği bazı yönetimstratejilerinin uygulanmasına engelolmamalıdır.

Genellikle, DKA planlama ekibi yasal•konularda uzmanlığı yetersizdir veyeni düzenlemeler geliştirirken olasısonuçları ve kısıtları öngöremez.Ulusal mevzuat gözden geçirilirken,kıyı ve deniz etkinlikleri için yenideniz düzenlemeleri çıkarılırkenplanlama ekibinin çalışması bir hukukuzmanınca desteklenmelidir.


D u r u



30/56

Biyolojik çeşitliliğe değer biçilmesi ve ekosistem hizmetlerinin değerinin anlaşılmasıDeniz ekosistemlerinin durumunun değerlendirilmesi, yönetim planlama sürecinde bilgilenme açısından gereklidir.

Ancak, fon veya kapasite yetersizliği, bilimsel değerlendirme yapmaya çalışan yöneticilere genellikle engel oluşturmaktadır.Buna karşılık, DKA’larda yürütülen özel ve kuramsal bilimsel araştırmalar, çoğu kez yöneticilerin ihtiyaçlarıyla çok azilgilidir veya hiç ilgili değildir. emel veri toplama işi, yöneticilerin sağlıklı yönetim kararları vermesine olanak tanıyacakşekilde yönetim sorunlarına ve tehditlere odaklanmalıdır.

ÖRNEK OLAY: CEZAYİR’DE TAZA ULUSAL PARKI’NDA KURULACAKOLAN DKA’NIN BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK VE SOSYOEKONOMİKÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİaza Ulusal Parkı’nın bitişiğindeki deniz alanı, yüksek tür çeşitliliği ve Akdenizekosistemi için önemli habitatlara ev sahipliği yapmasıyla ün kazanmıştır. Park, bualanı DKA’ya dönüştürme sürecindedir ve işe Cezayir’in Ulusal Park Yönetim Planıgeliştirme mevzuatını izleyerek başlamıştır. Mevzuat, bölgenin biyolojik çeşitlilikdeğerleriyle ilgili bir ön inceleme yapılmasını gerektirmektedir. Cezayir’in Ulusal Parkpersoneli güçlü bir karasal geçmişe sahip olduğundan ve denizel biyolojik çeşitlilikdeğerlendirmeleri yapmada deneyimli olmadığından, aza Ulusal Parkı’ndaki ekip,denizle ilgili deneyim eksikliğini, üç ulusal üniversite ve iki uluslararası araştırmacıylakurduğu işbirliği sayesinde kapatmıştır.

Veriler bir CBS veri tabanında toplanmış ve olumsuz etkilerle biyolojikçeşitlilik dağılımını tanımlamak için tematik haritalar çıkarılmıştır. Bu bilgi, dahasonra paydaşlara danışılarak, kurulacak olan DKA’ların yönetmelik ve zonlamaplanlarının tasarlanmasında kullanılmıştır.

BİLİM İNSANLARIYLADKA YÖNETİCİLERİ

ARASINDA DİYALOGKURULMUŞTUR

Üç yıllık işbirliği aşağıdaki veri kümeleriyle sonuçlanmıştır:

1

3Turist mevsiminde kumsaldenetim sıklığı 4

Turist mevsiminde denizedökülen ana nehirlerin

fiziko-kimyasal su kalitesi

2Habitatlar ve endişe konusutürlerin durumu ve dağılımı• Deniz Çayırları

• Mercan oluşturan habitatlar

• Kıyı bitki örtüsü

• Deniz kuşları

• Yalıtılmış ekosistem

Balıkçılık sektörünün

sosyoekonomik durumu

• balıkçı profilleri

• algılanan tehditler

• kaynaklara bağımlılık

• teçhizat ve yöntemsınıflandırmaları

• balıkçılık alanları

• ticari türler

Güney MedPAN

Projesi’ne dâhil 9

DKA’da yürütülen özel

çalışmalar hakkındadaha fazla bilgi için

www.panda. org/

msp – adresini

ziyaret

ediniz.



31/56

Tırtak (Delphinus delphis)Latin name should be written initalic Taza Ulusal Parkı alanında yaygındır.

Alınan dersler


Maliyet ve zaman açısından etkin•olması için, biyolojik çeşitlilikve sosyoekonomik özelliklerinbelirlenmesi süreci, DKA’nın denizkaynaklarıyla ilgili belirli yönetimsorunlarına ve tehditlerine uygun vebunlara odaklanmış olmalıdır.

DKA tasarımı genellikle,•değerlendirme kolaylığı yüzündenbentik topluluklara göre yapılır.Görsel balık sayımı, sosyoekonomikdeğerlendirme ve turizm taşımakapasitesi gibi alanlarda uzmanlıkeksikliği yaygındır.

Planlama sürecinin veri toplama•aşaması, üniversiteler ve dışarıdangelen uzmanlarla uzun vadeli işbirliğiyapmak için çok iyi bir fırsattır. Builk çalışma, sürmekte olan düzenliizleme çalışmalarına destek vermeyiönerebilecek araştırma gruplarınınilgisini çekebilir.

DKA’lar ağı bünyesinde çalışan•planlama ekipleri çeşitli disiplinlerdenuluslararası uzmanlara erişebilir veonlardan yararlanabilir.

Teknik ve finansal kısıtlar,•yöneticilerin kapsamlıdeğerlendirmeler organize etmesinigüçleştirmektedir. Böyle durumlarda,planlama süreci geciktirilmemelidirçünkü yönetim kararları elde edilmişen iyi bilimsel verilere ve yerel bilgiyegöre verilebilir. Uyarlanabilir yönetim,yöneticilerin yönetim planlarınıyeni bilgilere göre gözden geçiripgüncellemesine olanak tanır.

Ulusal üniversiteler, deniz koruması•ve yönetimiyle ilgili konulardaDKA yöneticilerini destekleyecekkapasiteye sahip olmayabilir.Uluslararası bilim insanlarıylayapılacak işbirlikleri, ulusalkapasitenin güçlendirilmesini vetamamlayıcı izleme ve araştırmaçalışmalarının yürütülmesinisağlayacak önemli eğitim olanaklarısağlamaktadır.


D u r u



32/56


Finansal sürdürülebilirliğin değerlendirilmesiFinansman, dünyadaki çoğu deniz koruma alanı için kısıtlayıcı bir etkendir. Etkin yönetim planlarının geliştirilmesi vesürekli, uzun vadeli bir fon kaynağı için en uygun ve çeşitlendirilmiş mekanizmaların tanımlanması, her DKA’nın başarısıiçin zorunludur.

“Dünyada birkaç korunanalan, kendi kaynaklarıyla

kendini finanse etmebecerisine sahiptir. Bunlar genellikle alanın ürett iği

kaynaklarla birtakımilave fonları bir arada

kullanmaktadır.”

Fadhel Ghariani IDEATunisia

ÖRNEK OLAY: TUNUS DKA SİSTEMİ İÇİN SÜRDÜRÜLEBİLİRFİNANSMAN MEKANİZMALARIDiğer Akdeniz ülkelerinde olduğu gibi, unus’ta DKA’ların kurulması, yönetilmesive uygulanmasını düzenleyecek yeterli bir yasal ve kurumsal çerçevenin bulunmayışı,etkin uygulamaları aksatmıştır. Dahası, mevcut DKA sistemi, devamlılığını

sağlaması için gerekli mali kaynakların yetersizliğinden sıkıntı çekmektedir. Kuzey Afrika, Akdeniz bölgesinde ulusal hükümet bütçelerinden korunan alanlara ayrılanpayın en düşük olduğu yerdir ve yatırımların bölgesel ortalaması 24 $/ha iken bubölgede 1 $/ha’dır. Şimdiye kadar, DKA düzeyinde uygulanan etkinlikler (bilimseldeğerlendirme, paydaş katılımı, farkındalık yaratma ve eğitim) büyük ölçüde yabancıfonlarla finanse edilmiştir.

2010’da WWF ile Kıyı Koruma ve Yönetim Ajansı (Agence de Protectionet d’Aménagement du Littoral-APAL), unus DKA’ları için olası fonlamamekanizmalarını tanımlamaya yönelik bir yapılabilirlik çalışması başlatmıştır.

Sonuçlar, DKA sisteminin fon ararken ve bulduklarını tahsis ederken dahayenilikçi olması ve farklı alanlara yönelmesi gerektiğini açıkça göstermiştir. Gelirçeşitliliği kavramı, yalnızca mevcut ulusal finans mekanizmalarının değil, dış fonkaynaklarının da çeşitliliğine atıf yapmaktadır.

Derinlemesine bir inceleme, potansiyel sürdürülebilir finansman mekanizmalarıve gelir elde etme mekanizmalarıyla ilgili daha kapsamlı bir resim çıkarmış, bunlarınavantajlarıyla sınırlarını, unus bağlamına uygunluklarını ve farklı finansmanmekanizmalarının birbirini nasıl tamamlayacağını ortaya koymuştur.

Kaynakların pazarlanması veeko-vergiler

Ekosistem hizmetlerinintanıtılması Vakıf fonlarıÇevre fonları

DKA giriş ücretleri•

Imtiyaz ücretleri•Diğer mekanizmalar:•

Dalış•

Tekne gezileri•Balıkçılık turizmi•

Ekoturizm•

Yerel ürünler •

STK’ların yönettiği•

koruma veyakalkınma projeleriiçin hibe fonlar

Parkların•yönetimi (örneğin,operasyonelgiderler, DKAoluşturulması,ulusal DKA sistemi)için fonlar

Koruma hibelerinin•de dâhil olduğu,alanın kirliliktenarındırılarakyenilenmesi içinfonlar

Bağışlar •

Amortisman fonları•Döner sermaye•

- Yolcu gemisivergileri

- Otel/kampingvergileri

- Dinlence amaçlıavlanma vebalıkçılık vergileri

- Doğal kaynaklarınçıkarılmasındandoğan haklar veişletme payları

- Arazi vergileri- Özel sektör yatırımı

Tunus DKA’ları için tanımlanan potansiyel finansman mekanizmaları


33/56


Tunus’ta, uygulama güçlüğü derece sive gelir getirme potansiyeline göre potansiyel DKA finansmanmekanizmaları. Kaynak: F. Fhariani,IDEATunisia

unus’taki mevcut durumu tanımlayan sınırlamalar, DKA’lar için yenive uzun vadeli bir fonlama politikasını gerektirmektedir. Eko-vergilendirmeveya vakıf fonlarının kullanılması, kaynaklarla yeterli gelir üreterek DKA’larınsürdürülebilirliğini garanti eden finansman araçlarını çeşitlendirebilir. Ancak buçözümlerin, DKA’nın otofinansman mekanizmaları ve mevcut ulusal finansmanmekanizmalarında yapılacak bir reformla tamamlanması gerekmektedir.

Tunus DKA’ları için sürdürülebilir finans mekanizmaları geliştirme

konusunda tüm öneriler

• Vakıf fonları takası• Eko-vergilendirme• Doğa için borç takası

1 Yeni finansman mekanizmalarınınkeşfedilmesi

3 Yeni bir DKA fonlama politikasının uygulanmasınaolanak tanınması 4 Özel sektör yatırımlarınıteşvik etmek için pazar araştırmaları, yapılabilirlikve teşvik geliştirme çalışmalarıyapılması

• İmtiyazlar ve kamu-özel sektör ortaklıklarıyla yasal hükümlerin uygulanması• DKA ortak yönetimi konusunda STK’larla işbirliğinin güçlendirilmesi

2 Mevcut mekanizmaların etkinliğinin artırılması

• Kurumsal ve düzenleyici çerçevelerin (örneğin, DKA kanunu uygulamak için gerekli yönetmeliklerin çıkarılması) iyileştirilmesi• DKA finansmanı ve DKA yöneticilerini, STK’ları ve özel sektörü hedef alan işletme planlaması konularında ulusal kapasitenin güçlendirilmesi

Alınan dersler


DKA finansman mekanizmalarıyla•ilgili yapılabilirlik çalışmaları,

karar vericilerle (örneğin, Turizm,Çevre ve Maliye Bakanlıklarıyla),DKA’ların çevre için mevcut ve yenigeliştirilen finansal araçlarla nasılbütünleştirilebileceği yolundakitartışmaları kolaylaştırabilir.

Ulusal DKA sistemlerinin finansal•gereksinimleri, çoğu kez gerçekyönetim planlarıyla ilintili olmayanfarazi bütçelerle ilişkilendirilmektedir.Yönetim planları, kullanılabilirkaynakların somutdeğerlendirmesine ve uygulamasıylailintili giderlere dayalı olmalıdır.DKA yönetim hedeflerine ulaşmayıengelleyen finansal açıklar, alternatifgelir üretme veya finansmanmekanizmalarının uygulanmasındanönce tanımlanmalıdır.

Yöneticiler, ulusal düzeyde daha•sürdürülebilir bir finansal politikauğruna lobi faaliyetleri yürütebilmekiçin DKA’lara ayrılabilecekilave finansal mekanizmalarınpotansiyelinin farkında olmalıdır.

Farklı sektörlerden paydaşların,•sürdürülebilir finansmekanizmalarının tanımlanmasınakatılması, kapsamlı ve ayrıntılıbir analiz yapmak ve önerileringelecekte hayata geçirilmesi içinortaklıklar kurmak bakımındanönemlidir.

DKA’lar için fon kaynaklarının•değerlendirmesi genellikle fazlakuramsaldır ve bütün potansiyelfon kaynaklarını içermektedir. Belirlibir DKA’da uygulama senaryolarıgeliştirirken faydaları, sınırlamalarıve farklı mekanizmalarınkullanılabilirliğini ortaya koymak,karar vericiler için daha yararlı bilgilersağlayacaktır.

DKA finansal planlama kapasitesi•çoğu kez sınırlayıcıdır. Gelir üretenmekanizmalarda yenilikçi finansmanaraçları uygulamak için, DKAyöneticilerini, devlet kurumlarını,STK’ları ve özel sektörü hedef alanözel, kapasite artırıcı programlargeliştirilmelidir.

D u r u


Vakıf fonu

Eko-vergi

Balıkçılık turizmi

Dalış

Geziler Diğerleri

Araçlar

yüksek

yüksek

düşük

düşük

G e l i r p o t a n s i y e l i

Uygulama güçlüğü


34/56

2.3 Operasyonel Planlama


DKA hedeflerinin tanımlanması•Zonlama planının geliştirilmesi•DKA’lar için iletişim stratejisinin geliştirilmesi•Eşgüdümlü izleme çalışmalarının geliştirilmesi•Ölçeği bir DKA’lar ağına büyütmek•


35/56


O p e r a s y o n e l P l a n l a m a

DKA hedeflerinin tanımlanmasıDKA’ların işlevsel ve etkili olabilmesi için belirli yönetim amaç ve hedeflerine sahip olmaları gerekmektedir. Çoğu zaman,yönetim etkinlikleri DKA’nın korumayı amaçladığı kaynakların mevcut durumunda gerçek bir iyileşme olup olmadığınısınamadan geliştirilmekte ve uygulamaya konulmaktadır. Kesin amaç ve hedefler, DKA yöneticilerinin, yönetimçalışma

Deniz Koruma Alanlarinin Basarisini Saglamak: Akdenizden Alinan Dersler

Documents