De probatione causarum judiciali in genere nec non de probiatione …803067/... · 2015. 4. 13. · cumbit probatio, non neganti2). Etiam tertia sententia, qua ad praesuintiones quasdam

?DE

P R O B A T I O N E C A U S A R U M J U D I C I A L I I N G E N E R E

NEC NON

D E P R O B A T I O N E C A U S A R U M I N D I R E C T A

D I S S E R T A T I O A C A D E M I C A«

QUAM

VENIA CONSULTISS. FAC. JURID. UPSAL.

p. p.

JOHANNES CHRISTOPH. LINDBL ADJURIS UTRIUSQUE DOCTOR

JURISPHUD. OECON. E T COMMERC. ADJ.

ET

NICOLAUS JOH. LYCHOVUOLMIENSIS.

IN AUDIT. GUSTAV. DIE XXV MAJI MDCCCXLII

U. P. M. S.

P. II.

U P S A L I A E ,

EXCUDERANT REV IV E ACADEMIAE TVPOGRAPUI.

l i be r a r i , et iamsi j u d e x p r i v a t i m sit de bis cer t ior factus. H o c debet ju d e x in lile d i r imenda milio modo resp ice re , in qua nihil al iud ipsius est cogni tum h ab e r e , nisi quod ut j u d e x rescierit . In causis tantum ext ra - j u d i c i a l i b u s , quas judici s 'sit e x officio t r ac ta re , ut in i i s , quae tute las r espic iunt , Jud ic io licet ea adfe r re , qttac e x As sesso r ibus Unus vel a l t er pr ivat im rescierit . I ta Jud ic ium potes t decretum facere , quo aliquis vir tutor cujusdam cons t i tua tu r , vel r emo ve a tu r a tu t e l a , quod decre tum ea n i t a tu r incolumitat is vel pauper tat i s ill ius viri no t i t ia , quam possint unus p luresve Assessorum Judici i habe re . Simil i ter quum de rebus t axandi s qu ae r i tu r , nemo facile neg aver i t , ca es se r esp ic ienda, quae possit de iis N em nda vel alii Judicii Assesso res scire. Sed l a t ius , quam ja m d ix im us , ea c i t a r e , quae habeat cognita J u d ic iu m , quippe quum possi t j u r i al icuju* obesse , haud vide tu r Suecanae Ju r i s discipl inae convenire.

E jusmodi facta, quae post idoneam probat ionem s e n t e n t i a l e g i t i m a e a u c t o r i t a t i s ( la g a k ra ftv u n - Jieri dom ) sint vera dec la ra ta , vel déficiente probat ione pro inexplora t is habi ta s in t , quaprop te r quod iis ni ta tu r pos tu la tum re jec tum fuer i t , non possunt u l t r a in p r obat ionem vocar i ; sed est r es iis conven ien ter , quae semel fuer int const i tut a, vera aut f alsa habenda. Qua rerum condi t ione quibusque t empor ibus l iceat novam probat ionem causarum c r imina l ium, quas Judicium ja m t rac taver i t , f ier i , infra mons t rab imus . Postquam j u d e x de re al iqua sentent iam tuli t , lnec qui squam hanc justo t empore quaesivi t l abefactare, noti licet l i t igant ibus p r obare , al iam esse rei r a t ionem, quam quae ab jud ice sit vera hab i t a , nec potest iis officium i n ju n g i , eandem rem test imoniis p lur ibus f i rmandi , e t iamsi j u d e x exi s t ime t tes t imonia j a m adlata haud sufficere. T a m e n l i t igant ium es t scDtentiam la t am ex h i b e r e , quia non est judic is hanc , et iamsi ipse tu le r i t , ex officio nosse. Q uae de sentent i is legi t imae

auctor i ta t i s , de fact isque, quae his sint ve ra au t f al sa dec la ra ta , j a m d ix im us , non valent fere in a l io s , nisi qui ipsi l i t igantes senten t i am la t am acceper int . Quod si causa j a m disceptata al ium quenda m a t t ing i t , qui in re examinanda non fueri t i n t e r ro ga tus , hic nul la re imped ia tu r , quominus ju s suum v ind ice t , in eoque vindicando omnibus u ta tur beneficiis ju r i s , quor um id ip su m , sentent iam probandi habere ven iam, es t unum e ma x i m is ; tamen debet jus tum illud un ius anni tempus ( ”natt och fir”) obse rva re , intra quod ex praescr ip to Ju r i s in Cap. X X V . § 2 2 . T i t . Judic. Cur ia Aul ica ei es t ad eu n da , qui sentent iam latam muta r i vel i t *,). L ice t tum oinnia jus t is f irmare r a t ion ibus , quae ad t es t imonia j a m adlata comprobafaque labefac tanda, v ideantur d icenda esse. I t a que si A. in lite cum B. de cujus r ei dominio ha b en da dominus rei dec la ra tu r , non potes t p r op te rea A. impedi r e , quominus alii eandem rem sibi vindicent .

Quamquam apud nos v idetur raro f ier i , u t in causis cr iminal ibus consequent ia civil is a cr iminal i conse quent ia dis t inguatur , et duae sic cons t i tuantur c a u sa e , tamen id fieri potest . Si luin j u d e x , p robat ione facta duc tus , rem quandam veram dec la raver i t , i deoque legi t i mam decrevçr i t po ena m, haec r es est vera et iamtuin h a b e n d a , quum quaeri tur de consequent ia civil i , quae possi t e x cr imine ex i s t e re ; nec licet r e sp ice re , quae de hac quaest ione ul ter ius p ro b an da reus po sc a t , nec quae dicat adfera tque ad probat ionem ja m faciam acceptamque l abefactandam. Quamquam autem hoc vide tur in aper to ess e , t amen Ju s nos t rum cont rar io procedendi modo dat lo cu m, quum agi tur de adul ter i is . P rae sc r ib i tu r videl icet Edic to R e g i o , die V Dec. 1 7 9 8 const i tuto, ne , quum de divort io ob adul ter ium a g a t u r , a l t er ius conjugis confessio sufficiat ad cr imen p r o b a n d u m , sed ut confessio

i ) Vid. L. i . C. lu ter alio» acta etc.

sit al i is quoque test imoniis conf irmanda. U t autem j u d e x haud faci le decrever i t i l lam adul ter i i po en a m , quam statui t T i t u l u s Cr im in u m, quum au t i s , qui divort ium pet i t , au t ac tor publ icus hanc poenam sont i s imul vult i r r og a r i , cr imen nutem non al i te r est p r o b a t u m , nisi confessione p r o pr i a , i ta in simili re haud facile v idetur p oenam ul lam decernere po sse , quum qui s , etsi divort io haud pe t i to , de ea intuler i t s e rmonem. Pa te t enim j u d icem, si cont ra faciat , sibi haud cons tare. Ceterum e x i s t im am us , quod e x ju re ve rum censeat j u d e x , quum qu aer i tu r de civili criminis consequen t i a , idem esse veru m c e n s e n d u m , quum de consequent ia cr iminal i ag i tu r , i t emque cont ra . N am eandem rem non debet j u d e x veram et non veram ex i s t imare . Efficeret enim e jusmodi censendi r a t i o , ut nul la ha be re t u r fides i i s , quae Judicio co ram vera ducantur .

Saepe audi re l icet et j u r i s pe r i to s , et j u r is non pe r i to s , dum proverbium illud c i tant , quod est in se x ta dec ima Commoni t ionum Jud ic ia l iu m: ”K ä n d sak är sâ god som w itlnad ” , con tenden tes , id quod omnibus sit no tu m , sive quod n o t o r i u m dici s o l e a t , haud esse p r oba ndu m, ut Judicio coram verum censeatur . Cui se n ten t i ae nos quidem haud possumus suffragari . N am pro ve rbium i l lud , ah O l a o P e t r i ( P h a s e ) 1) li t teris ma nd a t u m , haud dubie pet i tum est e x hoc Ju r is Canonici praescr ip to : ” Quodsi factum est no to r ium , non ege t test ium deposi t ionibus dec larar i , quum talia probat ionem vel ordinem jud ic iar ium non requi ran t . ” C a p . 3. X . d e t e s t i b u s c o g e n d i s v e l n o n 2). In Le g i bu s nostr is pri-

j ) O la u s P e t r i , ut alii suae aetatis theologi non modo in theologiae, sed eliain in Juris Canonici studiis diligenter versatus fuerat.

a ) Alexander I I I , Papa, tamen suum esse existimavit, judices hoc m odo admonere: ” quum multa dicuntur notoria , quae non sunt, providere debes , ne quod dubium est pro notorio videaris habere.” C a p .14 . X. d e a p pe II. In Jure Romano simile statutum haud invenitur.

scis legi lur qu ide m, ”kämt sah” hand esse tes t ibus firm a nd am , sed patet , känd sali hic nihil al iud s igni f icare, nisi vidkänd sive erkänd sak. ”liom ber nian til Itådslnfvu och yånycr ividhcr saak sina , the han äyher d'àdh före lju ta , ihn tor fun ther ciyh vitne til takas? fore th y , a t s v d m y k in ä r k ä n d s ak s om s k ä r s ka t in e l l e r m e d h v i t num. t i l b u n d i n Id tni significat käiul sak in §. 2 3 . edicti Regii de processu in Judici is Mil i ta ribus obse rva nd o , die II. Mart i i

J G83 constituti : ”L a y a bcwisniny sker yenom eyeiibekännelse, när swaranden friviljandes och otvinyat, infor Hätten sannolikt, vist och klarliyen , hvad y er- niny det helst vore , .vom

niiujen skedile ; ej eller then , so/n «Aer sedan y'ûlde- niirs d ö d , e //er /Acs fattiydoin a l l m ä n t k un ni y är.” Ad haec licet ut ique d icere, quatndiu quis bonis non cesse r i t , nihil posse c e r t o sciri dc e jus pauper tate r e bu sve afflictis. Qu id? quod ho mines , qui dum vixer int pa upe res ab omnibus habi l i s int , sa t magnas opes he re dibus rel iquer int . I taque quae de pauper ta te cu jus pe r h i b e a n t u r , an tequam j u s t a r at ione f i rmata si t , in r u m o r e s sint r e f e r en d a , quos in ju r a hominum aliquid vale re , non i ta jus tu m esse videatur . Quod si r ep u ta r imus , nec e a , quae J u s s tatuit de credi torum j u r e priori tat is in bo na deb i to r i s , ideoque nec hoc, quod j a m m e mo rav i m u s , praescr iptum de pauper ta te debi toris not is s ima , posse vint suam pr ius e x e r c e r e , quam bonis cesseri t debi tor et pauper t as antea fortasse indicata it;» confirmata s i t , hoc igi tur si r epu ta r i iu us , s ine dubio per sp ic iemus, jus tu m illud Ju r i s praescr iptum esse. Con tra idem omni vi ca r e r e t , si paupertas debi tor is non ante ex i s t i m are tu r vulgo n o t a , quam bonorum cessione confirmata esset. N am ubi debi tor bonis suis credi tor ibus cesser i t , de nul la hypo theca , quae tamen data f ingitur loco illo J u r i s , quem c i tav imus , concedi potest ; quod si contra f i t , hypotheca nu l lu m prae be t ju s pr iori tat is , quum sint pos tulata c r e d itorum jud icanda ex ea rerum cond i t ione , quae fui t , quum cessio bonorum f ieret , non vero ex e a , quae post fac tam forsi tan exs t i ter i t . Judices t amen in i l los, quibus petent ibus bona debi tores hypothecae loco sint data paul- lo antequam bonis cesseri t deb i to r , et quum pauper t as e jus j am fueri t omnibus no ta , haud fere ci tare praescr i ptum i l lud, quod adtul imus ex Cap. X V I I . §. 12. T it . Commere ut pet i t ionem j u i i s pi ior i t a l i s r ej i ciant , \ i de re l ice t , si adeas : 'Jurid isk t A r k i f , utyifvet u f CariSchm idt, I lo f l tä tts l lä d ” X ! 3. p. 4 6 5 , seqq. Si facta notor ia in aliis causis nun essent p ro ban da , opor tere t , j u de x potestatem haberet dece rnend i , quid c e r t i s s i m a j u r i d i c a f i d e perh ibe re tu r , et quid r u m o r t a n t u m

v u l g a r i s esset . Nec enim sapiens L e g u m Condi tor v o lu e r i t , j ud icem o m n ib u s , quae sint in ore v u l g i , fidem ha be re . T a m e n in causis cr iminal ibus debet j u d e x Sue- canus r u m o r e m v u l g a r e m r es p ic e re , non vero ei p l a n e confidere. E x Cap. IV . §. 1. T i t . Judic. judic is t e r r i to r i a l i s est ”serskildt Ting boda”, si i n t e r vulgus f am a cr iminis g rav io r i s ex s t i t e r i t , ”och thcr finnes skälig misstanka til.” In Cap. X V I I . §. 30 . T i t . Jud j u dici pe rmi t t i tur d e c e r n e r e , ut fiat j u r am en tu m purgato r i u m , si de r eo sit ru mo r vulga r i s , quem probabiles r a t iones v ideantur f i rmare. Qui r ep u tave r i t , quam fama c resca t eund o , p r imamque ejus or iginem valde fere ince r t am es se , non volet rumor ibus plus t r ibu i , quam in J u r e nost ro t r ibu i tu r 1).

§ . 6.

D e Onere P robandi: a ) in causis civilibus. D iversae de hac re sententiae. Accuratior praecepti Cap. A 7 7 /. § . 33 . Tit. Judiciorum definitio. D e v i , (jtiam in onus probandi exercent prae- sumtiones juris. D e confessione gualificata. b ) In causis criminalibus.

Q u um fac tum, de quo in te r l i t igantes sit cont rovers i a , es t p r o b a n d u m , haud raro exs is t i t secunda illa qu a e s t i o , qua in solvenda doctr ina p robat ion i s ver sa tur : u t r i - u s l i t i g a n t i u m e s t o n u s p r o b a n d i ? Ad hanc q u ae s t ionem al i ter alii j u r i sconsu l t i r e sp on d e ru n t , quorum vix duo e a d em fu e run t senten t i a . T a m e n apud p le rosque ,

l ) Non nulli Germaniae jurisconsultorum contendet mit , haud esse i- d o t u u m , res notoiins probari. Viel. S c h n e i d e r 1. c. Quam tamen sententiam alii uolueruut latius patere, quam in ejusmodi graviores res , quaeJC it i tates, vel rerum usturam attingant. Yid. G r u i m a n u , 1 ’h eo - n e d geric/illichen V e r fa h re n s 8 2 , v. G ö n n e r , L c. p. 5 58 .

qui de one re probandi in causis c ivi l ibus , de quo s ta tui mus p r im u m a g e r e , sc ripserun t , magi s minusve ea inve n im u s , quae J u s Romanum hac de re con t inet , quae quidem e x duo bus praecept is notissimis i isque late paten t i bus e t e x p raejudici is al iquot conficiuntur. Unum p r a e ceptum hoc e s t : ”N e c e s s i t a s p r o b a n d i i n c u m b i t i l l i , q u i a g i t 1). Quod p raecep tum ut cont ra eos , qui id j u s t e i m p u g n a r u n t , de fen dere n t , vindices e jus hoc ad ju nx e r u n t : r e u s e x c i p i e n d o f i t a c t o r . T h i b a u t inquit: ”Dem Theile ist der Bew eis mifzulegen , welcher ? ohne von rechtlichen Vermuthungen unterstützt zu setjn, die Stelle eines K lägers v e r tr it t , er gründe sich nun au f eine bejahende oder verneinende Behauptung , also dem Klüger in Büchsicht des Grundes der K la g e , dem Verklagten in Rücksicht des Grundes der E x cep tion a l* )” D e his ( e x c e p t i o n i b u s ) hoc habet J u s R o m a n u m : ” r e u m a c t o r i s p a r t i b u s f u n g i 3).” Sed non modo excep t iones proprie d icendas, sed et iam e j us modi f ac t a , quae etsi capu t act ionis non a t t inge ren t , t amen ju s actor is i p s o j u r e to l l e r en t , r eus debeba t conf i rmare ; ” u t c r e d i t o r , q u i p e c u n i a m p e t i t n u m e r a t a m , i m p l e r e c o g i t u r : i t a r u r s u m d e b i t o r , q u i s o l u t a m a f f i r m a t , e j u s r e i p r o b a t i o n e m p r a e s t a r e d e b e t 4).” Quod si actor j u s suum non potui t p ro bar e , r eus e ra t abso lven dus , et iamsi nihil p ro bavi s set 3); nec enim ul la probandi necessi tas huic potui t pr ius in j ung i , quam actor id p r ob ave ra t , quod ejus e ra t p r o b a r e 6). H o c ipsum f u i t , quod in Ju r e Romano vocatur o n u s p e t i t o r i s e t c o m m o d u m p o s s e s s o r i s 7 ) .

i ) L. 2 i . D. de prob.2 ) System des Pandekten - H ech ts , Vol. I. p. 6 3 1.3 ) L. 19. pr. D. de prob. 4 ) I , . l . C. de prob.6 ) ” Actore non probante reiii absolvitur.” L. 4 . C. de edendo.6 j ”Exceptionem dilatoriam opponi quidem initio, probari vero,

postquam actor monstraverit , quod ndseverat, oportet.” L. I g . Ci. d* prob. L. 6 a. D. dc judicii».

E x al tero p raecep to , quod est in Ju re R o m a n a ,*’e i i n c u m b i t p r o b a t i o , q u i ri i c i t , n o n q u i n e g a t 1)” , ac to r , prolit en do se id , quod ad s ev e ra t , p robar e non po sse , reuni necessi ta te monst rand i con t ra r iumnon adsfl ing i t : ” c u m p e r r e r u m n a t u r a m f a c t u m n e g a n t i s p r o b a t i o n u l l a s i t 2).” P ra e te r haec duo p raecep ta Ju s Rom anum singulares cont inet ca u sa s , in quibus adversar i i onus probandi ex p raesumi ione quadam v ide tur pendere. ” Cum de indebi to qu ae r i tu r , quis p ro b a r e debet non fuisse debi tum? res ita t e mp era nda e s t , u t si quidem i s , qui accepisse dici tur rein vel pecuniam in d e b i t a m , hoc negaver i t ; et ipse qui ded i t , legi t imisp robat ionibus solut ionem adpro ba ver i t : s ine ul la dist inct ione ipsum qui negavi t sese pecuniam accepi sse , si vu l t aud i r i , compe l l endum esse ad probat iones praes lan- da s , quod pecuniam debi tam accepit . Pe r et enim a b s u r dum es t , e u m , qui ab initio negavi t pecuniam suscepi sse , pos tquam fuer i t convictus eam accepisse , probat ionem non debili ab adversar io ex igere . Sin vero ab init io confit ea t u r quidem suscepisse pecun ias; dicat a u t e m , non indebi tas ei fuisse so lutas; p r a e s i t m t i o n e m videl icet p ro eo es se , qui accepi t , nemo dubitat . Qui enim *ol- v i t , numquam ita r esupinus e s t , ut facile suas pecunias j a c t e t , e t indebi tas efiundat. Et m a x im e si ip se , qui indebi tas dedisse dici t , homo dil igens e s t , et s tudiosus pa te r fami l ias : cujus pe rsonam incredibi le est in al iquo facile er rasse . Et ideo e u m , qui dicit indebi tas so lv i s se , co mpel l i ad p r oba t iones , quod per dolum accipient is , vel a l iquam jus t am ignoran t iae causam indebi tum ab eo so l u t um, e t , nisi hoc os tender i t , nul lam eum repe t i t ionem habe re 3).”

H tec t r ia oner is probandi principia eo s , qui t r ac taru n t hanc r e m , in t res diversas par tes diviserunt . Sen-

j ) L- a. D. de prob. a ) L. 2 3 . C. »le prob.3 ) L u 5 . D. de probat.

(en t i a , qua in n i t i lu r , quod p r imum m e m o r av im u s , prae« c e p t u m , i ta p e r c ep ta , ut eam T h i b a u t exp l i ca v i t , si t an tum prac t i cam ejus vim res p ic imus , haud dubie est r ec t i s s i ma , quae eadem noviss imis t empor ibus vide tu r m a x i m e co m pro ba ta e s s e 1). T a m e n non desun t , quibus m a x i m e placeat secundum il lud praecep tum : affirmanti incumbi t p r o b a t i o , non n e g a n t i 2). E t i am ter t ia se n te n t i a , qua ad praesu in tiones quasdam omnia r e f e run tu r , et onus p r o b an d i r eddi tur e x his a p t u m , nonnul los hoc quoque t e m p o re defensores h a b e t 3). Q ua m tamen falsam es se , hau d difficile est intell igere. E ten im si duo homines int e r se de r e quadam l i t igan t , quam al ter se dicat ab a l t e r o em isse , quod tamen non possi t p rob are , bine nullo modo effici tur, op or te r e , adver sar i i negat io affirmatione actor is ver is imi l ior p raesumatur . Nihi l e s t , quod j u d e x p r a e su m a t , con t rac tum , de quo d i scep tetur , au t ini tum es se , au t non in i tum, quamdiu nul la rei tes t imonia sint adlata. Sed quum Jus praescr ibi t , ut si t a l iqu id , ce r t a qu ad a m rerum cond i t ione , p r ae sum end um , tum jud ic i s est id obse rva re .

I l lo rum se n ten t i am, qui con t enderun t , non posse r es natura, negat ivas p robar i , mult i r ep rehenderun t impugna- runtque. Quod p lur imi cont ra d i x e r u n t , hoc e s t , posse idem factum et aff irmative et nega t ive edi. S ic , ut ex e m pl um a d f e r a m u s , hominem quendam v ive re , n e g a r e , idem es t , quod con t end ere , mor tuu m esse. T a m e n u t i l lud sit recte d ic tum , q ua e r i tu r , ut hoc , de quo a g i tu r , praecep tum in appl icando pendea t e x posit iva vel nega-

1) Vid. v. G ö n n e r , H andbuch d. P ro z .] T h i b a u t , 1. c. j M a r l i n , bürg ei'l. P r o z . , ceteros.

2) Vid. C la p r o t Ii, E i nie ii ung in d. or dent I. burger I. P ro s . §. 2 1 7 ; K l ö s t e r , Femuc.il e. B e itra g s zu. B erichtigung der hehre i \ d. B e w e is la s l , ceteros.

3) Vid. S c h n e i d e r , 1. c. 15. P ie allgemeine d tr ic h li* ' O rdnung J'iir die Preussischen Staaten .

t iva pos tulat ionis cujusdam fo rm a , id , quod minus probabi le videtur . Jus t ius quis cont ra hoc p r a e c e p t u m , u t vulgo pe rc ip i tur , d i xe r i t , ea , quae l i t igantes adfe ran t , s aepenumero ex u t r aque par te affirmativa e s s e , u t , quum cont rovers ia e s t , si tne al iquis l eg i t imae ae ta t i s , nec ne , cetera. In ejusmodi causis hoc praeceptum ad on u s p robandi definiendum nihil valet . Qui vero id tuer i vo lunt con tend en do , haud posse p r ob ar i , rem al iquam non esse vel fuisse , se intel l igent e r r a s se , si di l igent ius pe rpe nde r i n t causa rum forensium r a t i o n em , ubi semper qu ae r i tu r do certis hom in i bus , factis r eb u sq u e , quae omnia t empore et spatio ccter isque condi t ionibus sint mag i s minusve definita. Quisquis enim hoc repu tave r i t , i n v e n i e t , posse et di recte et indirecte probar i , rem al iquam h a u d esse veram. Qui p robaveri t , se illo t e m po re , quo re s q u ae dam al icubi facta s i t , al io loco fu i s se , sa t i s p r obav i t , hanc rem a se non esse factam. Simil i ter possu n t testes tanta l id e , quanta jud ic io coram opus s i t , n o n modo quae sint facta, f i rm are , sed e l iam quae non s in t f ac ta , si in tali fuer int s t a t u , nihil ut eo r u m , quae facta s in t , potueri t ipsos fallere. Et iam l i t ter is probare l ice t , r em edi tam haud esse factam. J u s Suecanum non r e s p i c e r e , si tne id , quod quis con te nda t , pos i t ivum, an nega t ivum n a t u r a , et iam patet ex Cap. IV . §. 3. T i t . E x se c u t io n u m, ubi e i , qui feceri t excep t ionem non nume ra tae pecun iae , officium proband i injungi tur . Qu amvis mult i eam sen tent i am impugn av er i n t , quae s t a tu i t , eorum esse onus p roband i , qui cont ra ri a affirmantibus al iquid vel negan t i bus con tendan t , tamen pateb i t , haud esse r e j i c i e n da m , si praeceptum i l lud : a f f i r m a n t i i n c u m b i t p r o b a t i o , n o n n e g a n t i , non ad e a , quae l i t igantes de factis aff i rment , fuer i t r e l a t u m , sed ad c o n t r o v e r s a illa j u r a , quae Iis p r ox ime respiciat . Quod si obse rva tu r , hoc p raeceptum idcin fere efficiet, quod pr imum i l lud , cujus fecimus me n t io ne m, p raeceptum: n e c e s s i t a s p r o b a n d i i n c u m b i t i l l i , q u i a g i t , i t e m i l l i , q u i f u c i t e x -

c e p t i o n e s , sensuque quodam invenietur plane idem esse. J a m vero quamquam pr incipium, quo hoc praeceptum nit i t u r , pl er ique recent ior is tempor is scr iptores m a x im a ex p a r t e co m p ro b a n t , t amen id dive rsa rat ione pe r c ep er u n t , nec v ide n tu r p raecipua quaedam momenta semper sat is ad tend is se ' ) . D ive rsae horum sen tent i ae me jud ice a- pe r t e d e c la ra n t , quaes t ionem de on ere probandi no ndum esse sa t is commode solutam. N o n n u l l i s cr ip torum, quos c i t av im us , j u r a t antum m e m o r a n t , quibus postulata firmen tu r . A t potest t amen quis posce re , ut l i b e r e t u r j u r e , quo aut ipsum aut r em quandam ipsius al ius sibi v ind ic e t , quod qui posc i t , e jus tum haud dubie est onus p robandi . P ra e t e re a onus p robandi non ex eo pe nde t , u t nonnu l l i op inan tu r , u t rum a l t e ru te r l i t igant ium facta q u ae d am c i t a v e r i t , nec n e , sed e x e o , factisne his n i t a t u r j u s , vel l i be ra t io , cujus quaest io si t , quae fac t a , si i ta e s t , is l i t i gan t ium, qui e x iis praesidium pet i t , e t i amsi ea non c i t ave r i t , p rob are debet .

H a e c igi tur quum i t a s in t , v ideatu r forsi tan non esse su p erv ac an eu m, ad rem accurat ius expl i candam nonnul la ad fe r re , praeser t im quum id pr incipium, de quo j a m separat im ag i tu r , in J u r e nos t ro si t sanci tum et quidem in Cap. X V I I . §. 33 . T i t . J u d ic io r u m , ubi haec l e g u n tu r : ”Käranden åligger sitt käromål lagliga bevisa: eller vare sivar anden fri. Vänder stvar anden någon omständighet fore, at sig thermed vä r ja ; bör ock han med bevis then styrka.” Ple r ique op in an tu r , onus probandi totum ex ea pendere r a t i one , quae in ter l i t i ga n te s , a l te rum a c to r e m , a l t e rum r e u m , intercedi t . I l a e c tamen opinio falsa est. In un ive rsum enim nec un i , nec al teri l i t i gant ium, si nihil al iud respici tur , nisi quod quis ac tor , vel r eus s i t , i n junc tum est onus p ro b a n d i , sed debet u te rque l i t igant ium id p r oba re , quo postulata ejus re vera n i t a n tu r , neu tr ius vero est p robaro

i ) Viti. M a r t i n , 1. c , r . G ö n n e r , 1, c.

GO

i d , quod sit i is , quae negaver i t , co n t r a r i um , nisi prae- sumt iones ju r i s exs t i te r in t Sed jur id ica quaedam proband i necessitas non potes t alio (empore e x i s t e r e , nisi quum decretum judicis e x eo p end e t , s i tne probat io r erum facta nec ne. Atque (ali (empore officia actor is et r ei valde inter se differunt. Nec enim actor potest sper a r e se judic io vic turum e s s e , nisi id p r obar i t , quo i- psius actio ni tatur . Debe t is semper , quippe qui auctor actionis s i t , legi t ime ea facta p r ob ar e , quibus necesse sit postulata ipsius inn i t i ; quod si p raesumt iones jur i s c i t a t , debet ea quoque fac ta , quibus hae n i t a n tu r , probare . Nequ e enim sine ul la p robat ione potest id obtin e r e , quod postulat . L o n g e al i ter est e jus rat io comp a r a ta , qui reus est . Ë . i amsi hic except iones suas non p ro baver i t , quae possunt ne specie quidem verisimiles e s se , t amen j u d e x non potest non senten t i am secundum eum p ro nu n t i a re , si ac tor pos tu la ta sua non confi rmaverit. I teo non potest pr ius injungi probandi officium, quam id j u s , vel mu nu s , quo ut l i b e re tu r , pos tu la t , leg it ime sit probatum. Quod si except iones suas v u l t p r ob ar e , etsi nul la t es t imonia edideri t ac to r , pa te t , volenti non fieri injur iam. Si ac tor deinde lite nondum d ireni ta , in repl i cat ione ejusmodi citat f ac ta , quibus to ll a tu r vis e o r u m , quae reus exceper i t f i rmaver i tque, illa p robare de b e t , per inde ut r eus debe t ea p robare , quae in dupl icat ione ad haec r e fu tanda ad fe ra l , si sunt factorum n a t u r a , et ad ex i tum causae possint al iquid momenti habere. In onere probandi definiendo necessar ium igitur e s t , ab jud ice recte perspici et discerni f ac ta , quibus nita tur ac t io , quibus rei excep t i o , quibus replicatio actor is et rei duplicatio. P rae te rea est m o n e n d u m , li t iganti haud opus esse omnia omnino p robare facta , quibus ex is t imetu r ju s ipsius postula tum inniti. Ea t antum facta, quibus p rox ime et praecipue ni ta tu r ju s con t rover sum, litigant is est p rob are , non \ e r o quibus in universum te bus omnia n itantu r j u r a et ob l iga t iones , nec ejusmodi facta

haud fu i s se , quibus vis e o r u m , quae j a m sint p r o ba ta ,

minua tu r .

Ja m vero e a , qu ae de onere p robandi d ix imus , ad

s in gu la res causas adpl icando conab imur omnein er rorem

a tque dubi ta t ionem r e m o v e re , quae al i ter possent e x s i

stere. Qui l i tem alii intendi t ob inutUum, vel ob al iam

r e m c o n t ra c t a m , il l ius non est al iud quidquam probare ,

nisi i p s u m , vel e u m, cujus j u s t e ne t , reo vel e i , cujus

ob l iga t iones reus p raes ta t e debe t , r em mu tua tam, de qua

ag i tu r , t r ad i d i s s e , vel cum eo con t rax i s se r em , de qua

qu ae r i tu r ; non vero ea integra e s s e , quae omnino in r e

bus con t rahend i s sunt obse rvanda , fuisse videlicet e um,

cum quo res es t con t rac ta , ae ta t i s l e g i t imae , sanae men

t is , cet. e t iamsi haec negentur . Si r eus tale quiddam

ex c ip i t , ut vim con tractus to l l a t , debet except ionem

hanc probare. D e onere probandi definiendo, quum a l

te r l i t igan t ium al ter i al iquid damni intu ler i t , de quo lege

a g i tu r , et con t rover s i a ex s i s t i t , fuer i tne dolo , an culpa ,

an casu i l l a tum, diu in te r ju r i sconsul tos dissensio fuit.

Ali i j u d i c a r u n t , j u s pos tuland i , ut resarciatur d a m nu m ,

esse con junc tum officio p roband i , damnum e dolo quo

dam vel culpa adversar i i exs t i t i s se ; alii con t ra , esse

hu ju s p r o b a r e , dam num e casu o rtum es s e , vel ex illa

culpa l evi , quae officium damni r esarc iendi non gignit .

Qu ae in hac re insun t difficultates tamen evanescent , si

fuer int accura te obse rva ta i l l a , quae nuper d i x i m u s , ideo-

que id , quo p raecipue ni ta tur ac t io , fueri t j u s t e discre

tum ab ex c ep t i on ib u s , quibus se r eus s tudeat purgare.

S i , ut ex em plu m ad f e ra m u s , i s , qui r em deposi tam ab

al iquo acce per i t , au t eam non potest r e s t i tue re , quia hoc

vel illo modo perdi t a e s t , aut certe non talem res t i tuere ,

qual is fui t , quum apud ipsum deponere tu r , debet quae

st io, u trum sit depos i tor i s , d o l u m vel c u l p a m ^latain

vel levem) in depos i t ar io p r o b a r e , an sit hujus f i rmare

c u l p a m il lam l e v i s s i m a m , vel c a s u m , quo se pur

gare vel i t , s ecundum depos i torem d i r imi , id est i t a , ut

s t a tua tu r onus probandi depos i tar i i esse. N a m debere depo s i to rem, ut r em talem r ec up er e t , qualis e r a t , quum t rade re tu r r e o , al iud quid p r o b a r e , p rae ter ipsam rei deposi t ionem, et qual is esset r e s , quum d e po n e r e t u r , e j u s modi praescr iptum Jus nusquam cont inet . Qu od si deposi t ar ius , ut officio damni resarciendi l ibe re tu r , ex c ip i ens d ic i t , rem a se i ta , ut lex p r a e c i p i a t 1) , fui sse cur a t a m , ideoque casu, vel culpa leviss ima l a e s a m , vel perdi t am e s s e , debet hanc excep t ionem p r o b a r e 2) , si veli t talem judicis sentent iam ef fugere, qua ju b e a t u r d a mnu m resarcire. Idem in res commodatas , aut conduc tas valet . D e rebus immobi l ibus , quas quis conduc to r t e ne a t , Jus praecipi t : ”N ä r hemman upsaydt ä r , skal husesyn hållas fö rr än bonde ajjlytter, och lemnits honom , som tillträ d er , en a f skri f t th era f, til beivis, huru han thet hemman emottayer. T i t . de J u r e Aedificandi Cap. X X V I I . §. 7.

Quae nonnul l i s placuit hu jus praecept i i n t e r p re ta t io , esse videl icet conductoris sive coloni factae inspect ionis exempla r i conf i rmare, qui fuer i t t empore immigrat ion is praedi i hab i tus , ideoque in se r ec ipe re , se omnia aed ium et ag ro r um damna com pensa tu rum, quae praedii fu i sse , an teq ua m id ipse acceper i t , non po tue ri t p r o b a r e 3) , no

1 ) Si praecepta Juris in Cap. X t l . §. a . Tit . Commere, inspicim u s , apparet, depositarium non esse absolute liberum officio rem depositam diligentius e t iam, quarn quae ipsius suu t , conservandi. Palet e - uim ex secundo hujus paragraphi m om ento , uisi primo momento repugna t , haud licere rem depositam male curari, etiamsi depositarius ea, quae ipsius s in t , negligat.

2) C a I o n i n s contrariae sententiae auctor es t , in dissertatione, quae est D e d e l i c i i s c i r c a d e p o s i t u m , ubi dicit: ” hodiernae contra nostrae leges depositari s magis favent. Pro his namque praesuinlioncm semper faciendam jubcut. Hinc cum deponens in culpa fuisse ccutendit deposita rium, plenissima id docebit probatione.” O pera ernnia , Vol.II . p. 7 4 .

3) Yid. S c h m i d t , Jurid, / 4rk. I : 3 . pp. 4 a i seqq. V: 3 . pp.4 a 6 seqq.

bis v ide tu r non minus ab hor re r e ab hu jus loci sen ten t i a , quam a genera l ibus i l l is , quae supra ed i d imus , oner is p roband i princi(»iis. Quu m dominus fundi postu la t , ut damna aed ium et agro rum resa rc i an t u r , haud dubie debet id p r o b a r e , sine quo d am na resarciendi officium non po tes t conduc tor i i n ju n g i , id videl icet , praesent i a damna esse agr i s et aedibus i l la ta , postquam conduc to r in p rae dium immigraver i t . I ta e t i am Judic ium Reg is Supremum in causis s ingula r ibus cen su i l , Capu t X X V I I . §. 7. T i t . Jud. percipi debere *). Quod si dominus fundi id neg l e x e r i t , quod hoc Ju r i s loco praescr ib itur , non potest al ia ei compensa tio fieri , nisi ae d iu m , quas conductor sive co lonus , fide l aesa , non e x s t r u x e r i t , ex Cap. X X V I I . §. 3. et 5. T i t . A ed i f . , nisi confessus sit conduc tor sive co l on us , se fundum incolumem et in t eg rum accepisse , vel spopo nde r i t , se emigran tem eum optime compara tum rel i c turum e s s e , haud resp ic ie n te m , quae fuer i t e jus r at io , quum acciperet .

T u t o r , vel al ius qu is , qui J u r e vel cont ractu j u b e tur al ter ius j u r a tue r i , d e b e t , pe r inde ut depos i ta r ius , p r o b a r e , se jus to tempore ac rat ione obse rvasse omnia , quae ad j u s pupill i vel pr incipal is conse rvandum sint o- p u s , ideoque pupil lo vel principal i non esse damnum u l l a ipsius culpa i l latum. Quod vero a c to r , p rae terquam quod jus t e tes ta tus fue r i t , quae ju r i s r at io inter ipsum intercesser i t et r e u m , simul con tender i t , hunc officium suum omis is se , id non debet quidquam momenti ad onus probandi mutandum habere. T a m e n v ide tu r tut i ss imum ess e , non longius in dicendo p ro g re d i , quam opus s i t , neque ea d icere , quae possint r epl i cat ioni dare locum. Si quis compensa t ionem damni ah al iquo posc i t , cui hu jusmodi r em quandam conservandi officium non fueri t i n junc tum, pa te t , actor is esse p r o b a r e , r eu m dolo aut

j) Jurid, Ark. I: 3. pngg. 4 a 6 - 4 2 g .

culpa praesent i s damni nuctorem fui sse , quia hoc quaeritur ad ipsam actionis inst i tut ionem.

Q uu m J u s in causis hered i t ar i i s omnibus defuncti cu jusdam homini s p rop inqu is , cer to successionis o rd ine , j u s hereditat is t r ibua t , ncc quidquam al iud e x c ip ia t , nisi i d , ne qui jus to ma t r imonio non sint na t i , al i is sint here d e s , nisi ipsorum l iber is et descendent ibus ( V I I I : 7. T i t H e r e d . ) , neve ex ter i v i r i , qui eo habi tent loco, ubi Suecano civi non sit j u s he re d i t a t i s , aliis ip so rum pio- pinquis in nos t ra pat ri a sint h e r e de s , nisi ascendent ibus ( XV : I, Ti t . I lered . ) ; hoc igitur quum J u s s t a tua t , cognat ionis g rad ibus haud c i r cumscript i s , et quum prae terea heres I »nginquior e x Cap. X I V : §. 2. T i t . I l ered . ju s habeat heredi ta t i s , si propior ju s suum int ra fatalia non sit pe rsecu tus , vel alio modo perdide r i t , i l l i c i tu r , e i , qui he red i t a t em defuncti homini s sibi vindicet , nihil fere al iud es se p r o b a n d u m , nisi ipsum esse defuncto p ro p in qu um , ju s toque ma tr imonio na t um , ( id , quod ita p r ob e tu r , ut inf ra mons t rabimus) , si fuer i t defunctus ipsi a sc e nd en s , vel colloternlis. Si ex te r i cives heredi ta t em a l io ru m, at- que ascendent ium postu lan t , p robare debent cives Sueca- no s , i l lo, ubi hab i t en t , loco heredi tat is j u s habere . Si complures apparue r in t p rop inqu i , ex Cap. X I V : §. 1. T i t . Hered . i ll ius er i t he r ed i t a s , qui se p robaver i t defuncto p r op i nqu io r em , quam ce te ros , e s se ; tamen n e m o , qui s c i a t propiorem heredem inve n i r i , he red i t a t em ad e a t , quamdiu hic j u s suum non perdideri t . Cap. X I V : §. 2. T i t . Hered . Vide tu r quidem hoc Capit i s X V I I I . §. 4 . T it , Hered . s t a tu tum: ” E j må ndgor annar, ini närmaste arfvinge9 klandra testamente $ och hvad a f honom varder samt geht eller for summ ad t 9 thcrä miujc sedan f j erm are arfvingar ej t a la ' , posse locum dare quae s t ioni , possi tne p ropinquus j u s heredi tat is per sequi cont ra heredem te s t a menta r ium, nisi p r obe t , se defuncto non modo p rop inquum e s s e , sed et iam m a x im e omniu iu , qui

sint supe r s t i t e s , prop inquum. Sed ejusmodi probandi officium haud dubie abhor ret a Ju r i s vi ac sen ten t i a , quae ut s e r v e n t u r , videtur i ll ius praecept i r estr ict ior haec inte rpreta t io fieri d eb e r e , p rox imum heredem significare defuncti homin i s p rop inquorum p r o x im u m , qui intra legit i mum tem pus j u s heredi tat is fueri t per secutus . Quod si hic t e s t am entu m non quaer i t i n f i rmare , vel r em cum te s tamenta r io bona grat i a t r ans ig i t , hoc al i i , qui defuncto minus propinqui s in t , non possunt ju r e r ep rehendere . L aq u e qu u m in lite e t es tamento or ta t e s t amenta r ius iu con ten t ionem id voca t , nnin i s , qui t e s t amentum cona tur in f i rmare , defunctum cogna tione p ro x im e a t t inga t , huic non debet ob hanc rem injungi officium probandi a l iud , nisi he redes de func to , quam ipsum, p ropinquiores haud apparuisse . Si heredes cognat ione prop io res inveniun tu r , qui j u s hered i t at i s intra fatalia non sint per secu t i , vel eo oh cr imen al quod exc ide r in t , hoc ad ejusmodi l i tem te s t amenta r i am non debet quidquam moment i habere.

Ut probandi offieio l i t igans non debet propterea on er a r i , quod p lu ra ad postula tum f irmandum adfe ra t , quam quae op o r t ea t , vel opus sit ad f e r r i , i ta non debet i l l o, quod ipsius s i t , probandi onere l ibe rar i , si omiseri t id factum ad f e r r e , quo praecipue ni ta tur j u s , quod suum esse contendat . Hoc raro quidem omi t t i tu r , atque id t antum si respic is , j u s t a est il la r e gu la : a b a l l e g a n t e f i t p r o b a t i o . _\ec t amen j u d e x debet a l lega t ionem facti ex i s t imare p raecipuam quandam officii id probandi condi t ionem, nam ad hoc nihil al iud quae r i tu r , nisi a l te rum li t igant ium al iquid con ten de re , quod necesse sil facto qu oda m, t amquam fu n d am e n to , niti .

In probandi one re definiendo non est respicienda ma jor minorve probandi facilitas dif f icul tasve, id, quod tamen videmus nonnu l l i s p l ace re , et nonnumquam et iam fieri. I t logum condi tores ah jus t i t ia d i scederen t , si vel iu universis vel in s ingula r ibus causis onus probandi

GO

i n j ungeren t ei l i t igan t ium, quem exi s t imaren t id méfias sust inere posse , vel si Ju r is Cons t i tut i praecepta ad majo ren t minoremve probandi difficultatem a d e o m m o d a re n t , et hoc r espic ientes tal ia s t a tue ren t , quae principi is ju s t i t iae baud conven iren t ; ita non recte procederen t ju d i c e s , s i , legal ibus statut is l iber i , majorent minoremve respicerent difficultatem, qua unus vel a l t er l i t igant ium videret u r probat ionem facere posse. Nec enim est onus p robandi def iniendum casibus, qui admin is t ra tor ibus j u r i s duces sunt fnl laci ss imi , sed general ibus t an tum Jur i s principiis. Is l i t igan t ium, cujus est p ro ba re , videat i- p se , quid f iat , s i , quan tum po tue r i t , non sus tuler i t difficul t a t e s , quae possint ex s i s t e re , quum conf irmare ju s suum cogatur . Numqtiam opor te t j u s t i t i a e i d , quod sit c o m m o d u m , praeferr i . I Ioc tamen f i ere t , si id o n u s , quod in lite est al ter ius l i t igan t ium, imponeretu r al teri propter op in io nem , hunc id f aci l ius , quam adver sa r i u m , sus t inere posse ; vel si l egnm condi tores praeci pe r e n t , ut A. id solveret aes a l i e n u m , quo esse t 11. g r a v a t u s , p ropterea quod hi bona sna consociavi ssent , et A. fortasse non po ss e t , nisi mul to nego t io , quae es sent ips ius , probare. Si A. sat is sibi non caver i t , an t equam bona sua cum al ter ius bonis co n j u n x er i t , suam ipsius accuset impruden t i am de incommodis , quae possint h inc exs i s te re . Sed ei denegare j u s ea r ep e t end i , quae possi t sua esse p r o b a r e , haud esset ju s t um ' ). Et iam si is l i t i ga n t iu m , cujus probare e s t , sine nlla adversar i i cu lp a , tes t imonia sua am ise r i t , mor te t e s t ium , documento rum incend io , ce te r i s , hoc tamen non debe t efficere, ut in adver sa r ium t ransmi t t a tu r i l lud onu s , et quae eo co n j un cta sint in c o m m o d a 2). T a m e n est l i t igant ium se invicem

1) Ab b is p r in c ip i i s vtidenlrr r novae l e g es fa lae a b h o r r e r e in Cap-,

X : $ t , 2. Tit. M a ir im . , u b i es t

a d j u v a r e t e s t imoni is , quae h a b e a n t , quod qua rat ione fieri d e b e a t , in doct r ina documento rum li t teris consignato r u m t rac tanda monst rabimus .

In quibus causis factum quoddam legi t ime debe t p r a e s u m i ' ) , usque dum prob e tu r con t ra r ium, hae sunt e x gene ra l i oner is probandi r egula excipiendae . I ta e x pa ra g rn p h i s 3 , 5 . G. de prob. Cfr. L. 5 . C de fule iustrUin.

») De divisionibus pi aesnmtionnm io pr. bominis et in pr. juris , de quibus bic agitur, et in pr. juris et de jure, vide Indiciorum d o - etr inam.

a) Si alter coujux morteln obiit, superstes debet a creditoribus pis aes non solvendi vindicate, separatione bonorum petenda intra mensem post factutn inventarium. Sed ad idem jus vindicandum a defuncti mariti vel uxoris beredibus, boc tempus fatale non est superstiti servandum.

3 ) Vid. V. 2. Tit. Hered.

exsist i t qnaest io i l l a, q u a e , npud medicos diu controver- s a , nondum vide lur plane expl i ca ta e s s e , int ra quam longum vel breve post conceptum tempus femina possit ma turum fetum progignere. Jus l lomanum de hac re ita s ta tu i t : ” Septimo mense nasci p e r f e c t u m par tum jam receptum es t , p rop te r auc to ri ta tem doctissimi viri H ippoc ra t i s , et ideo c redendum es t , eum qui ex jus t i s nuptiis sept imo mense nattis e s t , j u s t u m filium esse. ” L. XII. I ) . d e s t a t u h o m i n u m . In J u r e nostro hodie rno nihil amplius hac de re d ic i tu r , p r ae t e r id, quod locus i l le, quem nuper c i t av imus, con t ine t , ubi hoc est : ” fotlerbon (vidua supe is te s) barnet senare , än at tliet for mannens arfvinge hållas må" etc. H u ju s quaest ionis decisio judic is igi tur propria est. In priscis cont ra legibus nostris t empora def iniuntur His et iam conveni unt quae habet Codex nova tum legum la tarum in Cap. II. §. 1. Ti t . H er ed . , ubi tamen ad d i tu r , i n fan tem, si ” genom undersökning om modrens och barnets beskaffenhet , Ijiislifjcn vises , att barnet han vara a f mannen ajladt, ändå att det tidigare eller sednare framkom- m it'\ legi t ime natum ex i s t imandum esse. Quae ex nostra sentent ia debet in grat i am infant is ex nupta femina, sive vidua , sive a mari to divort io se p a r a t a , procreat i comprobari p r aesuml io , non potest in infantem va l e re , quem u x o r b rev io re post ma tr imonium tempore p r og en ue r i t , quam u t , e x i i s , qttae j a m d ix im us , possi t sub ma tr imonio conceptus e s se ; sed op or te t , j u s t e p ro be tu r , mar i tum matr is esse infant is p a t r e m , ut possit heredi tas al iquo ju r e postular i . H i s addendum v ide tu r , e u m, qui feminam tali t empore g rav idam fecer i t , ut possit infant is postea geni t i pater ha be r i , infant is pat rem esse p rae sum e n d u m , donec p r obaver i t , se pa t rem non esse vel non posse esse.

l ) Vide: U L. X : 5 . TU. Hered. H. L X: 2. Tit. Ilered. W . L. XXIV. TU. Hered. L.L . Cap. XXII. T it . Matrim.

.Tnin v r ro , quod ad p robandi onus al l inet in iis cau s i s , ubi reus q u a I i f i c a 1 a in , quae dici tur , c o n f e s s i o n e m fecer i t , brevi t er r e p e ta m u s , quae de ea re di x i mu s in l ibel lo no s t ro , qui insc rib i tur : Om E yct E r kännande. Qualifient» confessio ea voca tu r , quum al ter l i t igans ce r t a ci rcumscript ione vel mutat ione rei f ac ta , vel addi t is cert is quibusdam cond it ionibus r ebusque , id vel ea - fa c t a confitetur vera e s se , quibus postulatum a l t e r ius li t igant is nit i tur . Ad quaest ionem oner is probandi in e jusmodi causis recte dec id e n da m, in b i s , ut in al iis causis id f ac iu m , quo ni tatur ipsa act io , atque id , quod praecipue f i rmet except iones r e i , d i l igenter infer se dis t inguenda sunt. Confessio qualifient» potest duplici r at ione praecipue diversa f ier i : 1) i t a , ut facta, quibusal t er l i t igant ium postulata f i rmat , adver sa r ius conf i t eatur , aut al iqua ex par te *), aut ci rcumscripta quoddammodo et m u ta ta , vera e s se ; 2) i ta , ut f ac ta , quibus nit i tur ac t io , tota com pro be n tu r , addi t is tamen certis quibusdam condi t ionibus r e bu sq u e , quae ad pos tulata actoris, t o l l enda spectant . Il lud l i t , quum reus confi t etur , se rem al iquam cum actore co n t r a x i s s e , sed eodem tempore contendi t , cont ractum condi t ione quadam restr ictum fuisse, vel al ium atque i l lum, quem perhibuer i t ac to r , vel cert is quibusdam l imit ibus circumsci iptum esse. Hoc autem videtur f ier i , quum reus con t end i t , s ingulares condi t iones p o s t rem cont ractam const i tutas es se , vel exst i t i sse e jusmodi f ac ta , quae mutua l i t igant ium ju r a r e s t r inxe r in t sustulerint ve. Si reus f ac ta , quibus ni t i tur act io , non tota et plane agnover i t , actoris est probare id , quod non sit ag n i tu m , eondit io- nesque a reo edi tas aut se rva tas e s se , aut non const i tutas. I taque «lebet actor in li te e x mutuo orta p r oba re , pecun iam, quam ipse reo t r ad ide r i t , ab hoc non esse ut donat ionem ac cep tam, ut r eus con ten d i t , sed mu tua m,

i ) Quamquam confessiones ex pavle factae in qnalificalos, sensu

sliicto perceptas, non possunt recte referri , tamen optimum duximus,

de iis uua cum liis mentionem facere.

i d , quod aet ione coii t incli ir; vel r e s , quas ac tor pos tu la t , ut sibi r eus , quippe apud eum depos i t a s , r e s t i t u a t , reus ve ro contendi t , esse nb ipso em ta s , ut deposi tum tradi tas esse. Quoci rca Ju s et iam praesc r ib i t , ut i s , qui alicui pecuniam vel merces det m ut u a s , vel res mobi l es al icui servandas com mi t t a t , debeat id facere tes t ibus adb ibi t i s , vel chi rographo dato J). S imi l i t er es t onus probandi ac to r i s , quum r e u s , etsi conceda t , se ab ac tore r em q u a n d a m , u t cabal lum, em isse , con tendi t , vel se e x p ac to , pro const i tuto rei emtae p ret io , de quo lis e s t , al iam quoquo accepturum esse r e m , ut eph i pp ium, quae ipsi nondum sit t r ad i t a , vel es se emt ionem, condi t ione q u a d a m , quae nondum sit p raes t i t a , f a c t a m 9). Si id f ac tum, quo inni t i tur ac t io , r eus plane et s ine ul la excep t ion e confitetur verum e s s e , idem debet ea facta p r o b ar e , quibus se tueri velit . Ita debet r eu s , quum conced i t , se ab ac tore mutuam accepisse pecun iam, sed contendi t , se eam solv isse, id j u s t a rat ione p robare. Est enim hoc s ingulare f ac tum, quod obl igat ione reum l ibe rave r i t , et quod pro- p te rea r eus , qui illo ipso suam firmat ex c ep t i o ne m , p ro ba re debeat .

Nonnu l l i con tenderun t , ex c ep t i on em , quae sit cum confessione con ju nc t a , non posse ab bac sepa r a r i , sed esse declarat ionem factam totam accipiendam, ita ut quae reo salutarim cont ineat , exi s t imen tur non minus vera e s s e , quam quae cont ineat ei adversa. Hoc ut ique rectum es t , quum confessio est ita compara ta , ut p r imum edidi-

i ) Vid. IX : i . et X II : l . Tit. Commere.

a) In A rc h iv f ü r die civilistische P r a x is , herausgegeben von G e n s le r , M i l t e r m a i e r und S c h w e i t z e r , Vol. II. la s c . II. est commentatio a D. G e s i e r d i i i g conscripta, quae inscribitur: B eitrag zu der Lehre vom qualijicirten G esländn iss, im G egensa tz der einfachen . D abei B e w e is , dass dem B ek lag ten obliege zu bew eisen , der P er tra g sey unter B edingun g g e schlossen. Ilatic recensuit Ö r s t e d ia Ephemeride Juridica (Juridisk T idskrift) Vol. I . , ubi sculeuliam Geslerdiqgii . docte refellit.

u m s; quod si esi e j us m od i , ul deinde d ix imus, v ide tur

e jus divisio esse eo mugis necessa r i a , quum in ipsa con

fessionis n a t u r a insit.

In c a u s i s c r i m i n a l i b u s oner is probandi quaest io

non potes t facile quidquam difficultatis gignere. Es t

se m pe r e j u s officium, qui al ium cr iminis cu jusdam accu

s a t , accusat ion is causam pr oba re , in quo t amen non ita

es t sibi r e l i c tus , u t in causis civi l ibus , sed ju va tu r quo

dam mod o o p e r a , quam j u d e x sub quaes t ione debet in ve

l i t a t e in da gan da col locare. Haec opera debet idcirco

non ea so lum resp ice re , quae possint c o n t r a r eum fa

c e r e , sed ea e t i a m , quae possint facere a b ipso , et ad

eum absolvendum conducant 1). Si accusator officiunt

p robandi non p raes t i t e r i t , nec potueri t reum semiplenis

t e st imoni is criminis conv ince re , dabi t po en a m , quam s ta

tuit Cap. L X . §. 1. vel 2. T i t . Criin. Nonnul l i censue-

r u n t , esse accusator i s officium probandi posi tum in sen

tent ia illa no t i s s ima : q u i s q u e p r a e s u m i t u r b o n u s ,

d o n e c p r o b e t u r e o n t r a t i u m ; sed baee praesuiutio

videtur in tali re supervacanea esse atque inutilis. Est

accusator is officio p roband i sat j u s t a rat io in eo , quod

e jus accusa t io , si null is f i rmatur t e s t imoni i s , non potest

se rva ta jus t i t i a comprobar i , e t alii homini poenam parere .

A lt e r ius n e g o debet eadem vi va le re , qua valeat a l te r i

us a j o. Si quis e jusmodi accusatus est cr imini s , in cu

j u s natura insi t d o l u s , hic quoque probandus est. N am

quo ju r e r eus po s tu le t , ne exi s t ime tu r f acinus , cujus ac

cusatus si t , commisi s se , pr iusquam aut ipsius facinoris ,

au t societat is e jus sit convictus , eodem poscere po tes t ,

ut probetur ea accusat ioni s pa r s , qua s t a tui tur , facinus

dolo esse commissum. In quo t amen c r i m i n a d o l o

l ) ”Le juge le plus sensible et le plus humain, ne doit être ni

l ’am i, ni l 'ennemi du provenu: il n ’est que l ’ami de la verite’ de lois.”

B e u t h a in , L. 7. Ch. 1 . Lfr. M i l t e r in a i e r , S lra f- V erfahren f Vol. I. p. a85 .

c o m in i s s n et d o I o x a e n e t i o n c a d il igenter sunt dist inguenda. E tenim ex e o , quod qui sque homo sana men te praedi tus p raesumatur e a , quae a g i t , sua sponto suscepi sse , haud licet r at ioc ina r i , ac t io n e m , cujus quis sit accusa tus , dolo malo susceptam esse. N am ita demum facinus dolo commissum est. Immedia ta quaedam hu ju s rei probat io r aro potest f ier i , sed adquiescendum est in ea p roba t ione , quam poss int indicia in s ingul is causis efficere. Ut inter omnes co ns ta t , F e u e r b a c h , per i t iss imus i l le Ju r i s Cr iminal i s v i r , in vetus t ior ibus o- per is sui : Lehrbuch (les peinlichen H echts , edi t ionibus hanc defensitavit s en ten t i am: ” f a c t a l a e s i o n e , p r a e s u m i t u r d o l u s , d o n e c p r o b e t u r c o n t r a r i u m ” , quae deinde a theorelicis et prncticis ju r isconsu l t i s t amquam dogma jur idicum est r epe t i t a , donec auctor ipse eam improbav i t '). In noviss ima ejusdem libri ed i t ione contra s t a tu i tu r , esse imputab i l i l a t em, quam vocan t , cr iminis cu- jusdam praesumendam, id , quod lM i 11 e r m a i e r , qui hanc edi t ionem notis et scholi is in s t rux i t , censet non minusin ju s tu m , quam praesuml ionem doli. Quomodo jude xSuecanus agere deb ea t , quum ejusmodi quaes t io ex s i s t i t , in doct r ina indiciorum tractanda mons t rabimus.

Nuin quod reo injungi possit officium except iones p r o b a n d i , quibus s tudeat accusat ioni s nondum f i rmataevim m in ue re , id in quaest ionem non polest vocari . Qu id quid ex c i p i t , nihil al iud es t , nisi negat io quaedam illius, cujus sit accusa tus , cr iminis , aut lot ius , aut al iqua ex par te . Quae igitur negat io accusator i i njungi t officium id f ac tum, quod nega tu r , p roband i , ut r eus condemnari possi t . S i , ut ex em p lu m adfe ram us , i s , qui erntionisre ru m furto subrep ta rum accusatus e s t , se quidem emisse concedi t , sed idem exc ip i t , vendi torem ta lem fu is se , cu ju s modum res vendi tas adqui rendi non potueri t su spe ctum h a b e r e , nullo obst r ic tus est officio hoc p ro ba nd i ,

1) Vid. Praefamen iu nona operi* Fcusrb. editione.

sod debet poena abso lv i , nisi aut convincatur n o v i s s e , r es eni tas fur to esse sub la ta s , aut probatum s i t , talia quaedam o b ve n i s s e , quae debui ssent enitori movere suspicionem de jus to vendi tor is has r e s adquirendi modo.

E t i ams i non possumus s p e ra re , fore , ut h i s , quae j a m ad t u l imus ad genera le il lud oner is probandi princip i u m , quod s ta tutum est in Cap. X V I I . §. 33 . T it . Ju - d i c . , accurat ius def in iendum, ex i s t imemur omnem re mo visse du b i t a t ion em, quae pcssi t in s ingular ibus causis ex s i s t e re , t amen a rbi t ra ri nudem us , baec, qual iacumquo s u n t , ad quaest iones de onere probandi or tas di r imendas nonnibi ! moment i habi tu ra esse.

§. 7.

D e divisionibus Probationis.

E x singular ibus Ju r i s nostr i praescr ipt is licet pro- ba t i o n em , si q u a n t i t a s sive e f f e c t u s r espic i tur , in p l e n a m et m i n u s p l e n a m dividere. P roba t ioni s minus plenae t r es sunt species: probatio s e m i p l e n a , s e m i p l e n a m a j o r et s e m i p l e n a m i n o r . Hanc dividendi r at ionem jam ant iquis tempor ibus r eceptam M e i - j e r 1) et alii im p ro ba ru n t , quia sit certa fides ipsa natura t a l i s , ut sub ar i thmet i cam divisionem non possit cadere. T a m e n l egentes ad tendan t , tum haud esse c e r t a m j u r i d i c a m f i d e m , sed p r o b a t i o n e m , quae illo modo solet dividi , tum posse jud icem in e u m, qu i , etsi non plane conv ic tus , tamen test imoniis semiplenis vel semiplenis ma jo r ibus g r av e tu r , cert is quibusdam ad ju me ntis ut i , qual ia sunt ju ram entum purga to r ium, ju r am en tu m sup p l e to r i u m , absolut io ab ins t an t i a , quae dici tur , vincula ad confess ionem veram e x pr im en da m , quae omnia infra

i ) L e. Lih. 2. Cap. l 4 .

dil igent ius (ructabuntur . Quod si j u d e x hoc non posset » sed deberet tantum ex sua ipsius animi sen ten t i a reum absolvere «tut con d e m na re , haec divisio in Processu Suecano non minus supervacanea et inepta e s s e t , quam est in iis t e r r i s , ubi viri j u ra t i de con trovers is factis jud ic ia faciunt. P roba t io minus plena ibi non magis respici tur , quam nulla probat io ' ). P rae te rea p r oba t i o , si respicitur m o d u s , quo cer ta jur idica iides eff iciatur , in d i r e c t a m s ive n a t u r a l e m , et i n d i r e c t a m sive a r t i f i c i a l e m 2) dividi solet. Quu m judici de al iqua re pe r sua de tu r e jus modi t e s t imoni i s , quae i m m e d i a t e factum probandum i l lu s t r en t , probat io est d i r e c t a . I l la au tem pr oba t io , quae ni t i tur probat i s qu 'bi isdam fact is , ex quibus rat iocinando liceat de ver i t ate facti controvers i sibi pe r su ad ere , vocatur i n d i r e c t a sive c i r c u m s t a n 1 i a 1 i s. I l aec indici is, quae vocan t , efficitur.

Si a d j u m e n t a respiciuntur , quae possint jur id icam facti cujusdam fidem efficere, vel ad eam efficiendam al i quid confe rre , licet probat ionem ad duo p raec ipue diversa r eferre g e n e r a , nimi rum tum ad immedia tam judic is i psius exper ient i am ( inspect ionem ocu la rem) , e t ipsius r at iocinat iones ( indici is illas quidem n i t e n te s ) , Ium ad al iorum hominum test imonia, aut l i t igant ium ipsorum (propriant confess ionem, ins t rumenta a l i t igant ibus ipsis edi ta et j u r a m e n ta litis dec isor i a , quae d ic un tu r ) , aut

l ) ” I.e inot de p r e u v e a quelque chose de trom peur; i! semble

que 1.1 chose q u ’on appelle ainsi ait une force suffisante pour determiner la créance ; mais on ne doit entendre par la qu ’un moyen dont ou se

seit pour établit la ve'rité d ’un fait, moyen qui peut être bon ou m au

vais, c o m p l e t ou i n c o m p l e t . ” Ita ß e n t h a m , 1. c. Lib. I. C. 6.

a) Appellatio a r t i f i c i a l i s probationis m ultum idquê jure repre

hensa est et antiquis et his temporibus. Ila de hac re C i c e r o ; ” lila quae s i n e a r t e appellantur , tarnen arte ind igen t , nee eo dicuntur sine

arte, quod ita sunt , sed quod ea non parit oratoris ars , sed foris ad

se delata, lameu arte Uaetat.” I u T o p i c .

! a l i enorum hominum ( t e s t e s , viros r erum per i tos atque ins t rumenta ah aliis ac l i t igant ibus edita).

P rae t e r h a s , quarum ja m fecimus men t io ne m, p ro bat ionis d iv is iones , in libris Germani s a l i ae plures inven iu n tu r , quae ad nos t ram discipl inam processualem non possunt adpl icari .

S E C T I O S E C U N D A .

DE PROBATIONE CAUSAIILM INDIRECTA.

§. 8 .

D e Indiciorum vi et natura.

I n d i c i a dicuntur e j u s m o d i f a c t a , q u a e c u m a l i o q u o d a m f a c t o i t a s u n t c o n j u n c t a , ut e x i i s h o c l i c e a t p e r r a t i o c i n a t i o n e m c o n j e c t a r e 1). In causis civilibus haec probandi ratio r ar ior e s t , quam in causis c r imina l ibus , quia in illis ea p le rumque providere l icet , qu ibus , si res in judic ium veni t , i donea p robat io possit efliei, i d , quod in causis cr iminal ibus rar issime potest fieri. Is en im , in quem crimen aliquod commissum es t , i ta tantum potueri t hominum vel al i arum re ru m test imonia sibi p a r a re , si id p raescier i t ; praesci re au tem cr imen non po tue r i t , nisi fueri t p raemedi t a tum; quod si p raemedit a tum fuer i t , i s , qui cr imen concepi t , tale fere i l l ius pat randi elegit t e mp u s , quo nulli testes adessent . Sunt igi tur in causis cr iminal ibus praecipue magn i moment i indicia. I l aec Numen Divinum quasi quaedam taci ta t e s t i m o n i a 2) act ionibus humanis ad jung i t , tamquam ad lumen ibi s p a rg e n d um , ubi sine his j u d e x spissa obtectus esset caligine. Sie qui caedem p a t r a \ i t , r a ro potes t vestigia f acinoris ita de le r e , ut non maneant n o n n u l l a , quae ipsum a rguant . Modo a rgu i tu r vulneris rat ione cum telo ipsius comparata ; modo pedum ipsius

1) Viti. Quiutil Instit. Oiat. V: 1.

2) Vid. C i c e r o , Partit. Orat. XXXIII. D e n t h a n i , 1. c. I : 3 9 7 .

ves t igi i s , quae ca lceament i s , quibus tum sit u s us , apte cong rua n t ; modo vocibus emissis et ce lera se gerend i r a t ione an te vel post f ac inus; modo reb us , quibus caesum spol i aver i t , ceteris.

In probat ione indirecta duo igitur facia semper occur ru n t : a l t e ru m , quod est p r o b a n d u m , quod quidemf a c t u m p r i n c i p a l e es t , a l t e r um , f a c t u m a cc e s s o l i u m , quod per se cer tum es t , nec potest legi t ime in dubium vocar i , ex quo per r at iocinat ionem illud conj icitur. Quum j u d e x al t erum factum e x al tero conj i c i t , haec rat iocinat io non semper cont inet cer tam fidem m or a l e m , sed p le rumque majorent tantum minorem ve p r o b a b i l i t a t e m , quum ex eo , quod factum quoddam cum al io saepe sit con junc tum, haud certo eff iciatur , e jusmodi conjunc t ionem sive connexum in praesent i quoque re in- esse. T a m e n quum obveniunt certae quaedam res , quae tan ta f ide, quan tam postulant Jud ic ia , d ec la ra n t , ufrius- que facti conjunct ionem non esse f o r t u i t a m ' ) sed v e r a m , potest haec probabil i tas ad certae fidei moral is auctor i ta tem pervenire . Non num qua m etiam f i d e a b s o l u t e c e r t a a l terum factum ex al tero con jec tare licet. I I aec fides ex eo p e n d e t , u t rum conjunc t io ill ius fact i , quod est p r ob an d um , et facti accessor i i , quod dici tur , physice necessar ia s i t , nec ne. S ic , si femina quaedam est g i a v id a , nemo potest dub i t a re , quin cum viro concubueri t . T a l i a indicia sunt tamen perpauca.

Fac ta accessor ia apud Ju r isconsu l tos mul t is diversis nominibus appel lantur . Sic dicuntur I n d i c i a , quia fac tu m , de quo ag i tu r , quasi indican t ; C i r c u m s t a n t i a e , quia stant quasi circum id f ac tum, quod est p ro ban dum ;

i ) Si A. quidam a B. pecuniam mulli im petie> i t , declarans, salutem ipsius Lac in re verli , B. vero petit ionem r& A. abnuerit , potest Loc facium videri cum furto apud B proxima nocte facto esse connex io n , qui lameu nexus plaue fortuitus est, quum quidam plane alius furtum fecerit.

P r a e s ii ni t i o n e s , quia p raeben t causam factum quod* dam prae sum end i , denique A r g u m e n t a nngtist iore sen s u , quia vis eorum probandi in a rgumentat ione cernitur, ï n Ju r e Stiecano i nv e n iu n t u r , prae te r nomina Liknelser och Om ständigheter, vocabula fV å h n et skïditj miss- lankn 1).

Sun t Indicia per se levissima facta, sed mul tum ha be n t moment i ac ponder i s , qitum alii cuidam facto conjungun tu r . Sic f abrum diomini cuidam A. telum vendi* d i s se , res est l ev iss ima, sed quum idem teltlm paulo post in eo loco inv en i tu r , ubi quis sit i nter fectus , et plane appare t hoc telum in caede usurpatum es se , res il la magni est m o m e n t i , quia auctorem vel socium crimini s quasi indicat , nisi A. potest id p r o b a r e , vel probabi le f ac e re , te lum ab a l io , ignaro ipso , vel haud ad- se n t i en te , esse u s u r p a t u m , vel adsent i ente ipso quidem, sed id in al iam rem efficiendam praebente .

§. 9 .

D e Indiciorum divisionibus.

Solent Indicia mul t is modis dividi. Alius scriptor divis ionem com proba t , quae ab al io rej ici tur . Sic diver sa diversis placent . Nos Usitatissimas t antum j a m memorabimus. Ant iquis sima fortasse est divisio in p r a e « s u m t i o n e s j u r i s e t d e j u r e , in p r a e s U m t i o n e s j u r i s et in p r a e s u m t i o n e s h o m i n i s . Quas pr imas no m in a v i m u s , sunt e jusmodi Indicia, Ju re sanci t a , ex quibus neccsse sil j u d e x factum quoddam verum censea t , i ta ut ne sit permissa quidem ulla con tra ri a probat io. In te r Jur i s nos t r i p raescr ipta , e quibus col legeri t qu is , has p raesumt iones illo ipso nil i , c i tatum est i l lud, quod

i ) Vid. Tit. Malr. XIIIJ 6 , Tit. Ctlin. X X V II , XXtX: i . L H i 2 , Tit. Judic. IV: i .

i nv en i tu r in Cap. X I I I : §. 1. Ti t . M a t r i m . , illam v ide l i cet u x o r e m , qui cum mari to concubuer i t , postquam cog n o v e r i t , hunc fecisse adu l t e r ium, ju s divortii amis isse, i t emque mar i tum in simil i causa. Cen suerun t videlicet t a l em concubi tum esse quoddam ind ic ium, con jugem insontem j u s suum divortii remisisse. T a m e n , si hoc p raesc r iptum di l igent ius pe r pe nd i mu s , per inde ut N e l m n a n , i n v e n i m u s , cl aram ac pe rspicuam esse l e g e m 1) , quae id t an tum def in ia t , quod j u r e con se qu a t u r , quum concubuerint c o n j u g e s , postquam a l t e r ad u l t e r ium , quod fuerit a l teri cog n i t um , f ecer i t , non vero concub itum saucia t , ut quoddam divort i i j u r i s ab innocente eonjuge tacite remissi tes t imonium. Eadem est rat io c e te ro ru m , quae N ch rm an c i t a t , Ju r i s nostr i p rae sc r ip t o r um , quae exi s t imentur prae« sumt iones j u r i s et de j u r e cont inere. Et iam exter i re- cen t iorum temporum scr iptores bas a B a l d o inventas p rae sum t io ne s r e j e c e r u n t 2). T am en negar i v ix po test , hu jusmodi p raesumt iones in priscis Germani s et Sep te nt r iona l ibus L eg i b u s sanci tas quodammodo fuisse. E x bis en im caedis r eus non modo is ex i s t im ab a t u r , qui era t in ipso facinore de pr eh ens us , vel caedem confessus fue* ra t , sed et iam qui occul te , n u l l o vi d e n t e , n u l l o s c i e n t e , a l ium occiderat , et deinde occisi abdiderat ca d av e r , vel nunt ia t ionem illam caedis pat rat ae (inyhjs- nintjJ , legibus p r aesc r ip tam, neg l exe ia t . P r a e s u m t i o n e s j u r i s , sive qual i l icatae p raesumt iones vocantu r indicia Ju r e sanc i t a , ex quibus factum quoddam sit verum e x i s t i m a n d u m , donec probetur con trar ium. E x bis , p rae ter quas in pr iore operis Sect ione me mor av i mus , in Codice Ju r is F r ide ri c iano haud p lures inven iun tu r , quam quae sunt in Cap. X V I . §. I. T i t . Cr im qui locus E- diclo Regio die X X Januar i i 17 79 cons t i tu to , muta tus

1) Vid. Proc. Civ. p. a 83 §. 22.

2) Vid. M a r t i n , Lehrb. d. b ilrgerl. P ro z . p. a f G . not c. W e b e r , 1, c. pag. 1 1 1 , " C l a p r o t h , 1. c. pag. 531 .

est. Ex praescr ipta Kegio de infant icidio, die X V Nov. 1 0 8 1 edi to , ille locus s t a tu i t , u( esset f emina , infanticidii accusa ta , talis cr iminis r ea jud ic and a , si probatum es se t : 1 ) i l l ici to eam concubitu esse g ravidam factam;2 ) non ante pa t i endum condi t ionem suam cuiquam ap er u i s s e ; 3) locum sol i tar ium in par i endo quaes is se; 4) tum par tum ab ea occul tatum fuisse. T a m e n f e m i n a e . licuit p r o b a r e , infantem ab ipsa haud esse occisum. N unc au tem femina non potest infanticidii da m na r i , p r iusquam p lane fuerit p r o b a tu m , infantem ab ea re vera occisum esse ' ) . P r a e s u m t i o n e s h o m i n i s , sive simpl ices p raesumt iones e jusmodi dicuntur indicia, quorum probandi vim judicis p ror sus sit ex a m in a re , et quae idcirco v idean t u r rect ius praesumt iones judic is adpe llandae . De b i s , quos insequentes divis iones r espic iunt , hoc loco agi tur . Divis io indiciorum in i m m e d i a t a et m e d i a t a ad id spectat , u t rum rat iocinat io facti principal is fiat immediate an med ia te , ita ut pr imum conj iciatur factum quoddam lev is s imum, et deinde ex hoc ipso factum principale. Sic ex sola s imi l i tudine, quae homini , qui sit in eo loco, ubi fueri t cr imen al iquod commissum, eodemque t empore v i su s , cum illo sil homine , qui hu jus cr iminis sit accusa tu s , nihil al iud co l l ige re l icet , nisi accusatum eum esse , quem testes interrogat i certo quodam tempore et loco c o n s p e x e r i n t ; etsi ex hoc quis volueri t col l igere , eu n dem hominem esse criminis auctorem vel socium. T a men ratio ipsa dec la ra t , ejusmodi indicia indicii non ita mul tum esse r esp ic ienda , quum vis eorum probandi sit in duplici conclusione pos i t a , quae ut raque possit falsa esse. Divisio indiciorum in a n t e c e d e n t i a , c o n - c o m i t a n t i a et s u b s e q n e n t i a a Feuerbach inven ta e s t 2) , et per eum in Jus I Jajuvar iorum Cr iminale r ece p t a , art t . 3 10— 3 12. Sed quum usu non confirmata sit

1) Vid. Ii! ellum meum Om drap och m ord pp 6 6 secjcj.

2) Vid A b e g g , L e/irb. d Criin. P ro z . p. 2 8 8 .

se n t en t i a , quae s t a tu i t , i ndic iorum vim proband i e x eo p e n d e r e , s intne an teceden t i a , an conconi i t ant i a , an subse - q u e n t i a , et quu m hoc p rae te rea non semper possi t cer to def ini r i , v idetur haec divisio nul la pract ica valere auc to r i t a t e l). N e q u e tamen sic nega v imus , divis ionem hanc sua vi vaie re in ipsa causa rum cr iminal ium quaest ione. J a m vero quum in Le g ib u s exem pl i g rat i a alque ad j u dicem quas i r ege nd um complur ium indiciorum mentio fiat , indicia in l e g a l i a et n o n l e g a l i a sunt divisa. H a e c divisio idcirco al iquid moment i h a b e t , quod J u r e pe rmissum es t , ce r t a quaedam ad jumenta adh ibe r i , quutn obvener in t indic ia , quae in J u r e memoran tu r . I ta inquisi t io r erum furto subrep ta rum denegar i non po te s t , quuru quem e jusmodi p remunt indic ia , quorum in Cap. L1I. §. 2. T i t . Crini, fit men t io , nimi rum antea fu ra tum e s se , vel r es furto ablat as apud ipsum esse conspec tas , ve l ab ipso v en d i t a s , cet. P ra e t e re a indicia dividuntur in c o m m u n i a , quae possunt in omni cr imine inveni r i , e t p r o p r i a , quae t an tum respic iunt cer tum quoddam crime n e jusque s ingu larem rat ionem. Sic si quis habue r i t causam caedem pat randi sive e x sui commodi s tud i o , sive ex odio , ce te r i s , a tque huc accedat , quod sit infam is , neque ca ruer i t potes ta te e t occasione caedis pa t ran d ae , talem hominem praecipue susp icamur , donec ob ven iant al ia ind ic ia , quibus suspicio ab eo removea tu r . Quod si nul la accedant indicia p ro pr i a , qual ia sunt te l a c r ue n ta , vel r e s caesi homini s propri ae apud suspectum inv en tae , ce te ra , hujusmodi suspicio perquam levis es t . C i c e r o n e m sequens ß e n t h a m indicia divisit in r e a - l i a et p e r s o n a l i a 2). ”O m n es re s a rgumentando con

l ) Tamen in Jure Bajuvariorum Crimiuali art. 3 2 8 . haec divisio talem obtinuit dignitatem. Indicia enim hic dicuntur plena prohaudi vi valeie, si antecedentia, coucomitantia et subsequeulia simul incidant, aliter vero non item.

a ) ”Les circonstances em brassent l’é tat des çbo^es ou la conduite des personae«.” L . c. Vol. I. p, 3 1 3 ,

f i rmantur aut ex e o , quod pe r so n i s , au t e x e o , quod negot i is est at t r ibutum »).” H a e c divisio quamquam o- mnia complect i tur indic ia , tamen jud ic em non potest inu l tum juvare . Subdivis ionibus Cicero s tudui t accnrat iuä de f in i re , quae essent in h o c , vel in illud genu s referenda. S ic in indicia per sona l i a omnia r e f e r t , quae a t t ingan t n o m e n , n a t u r a m , v i c t u m , f o r t u n a m , b a b i t u m , a f f e c t u s , s t u d i a , c o n s i l i a , f a c t a , c a s u s , o r a t i o n e s . Nec tamen i ta omnia abso lu ta atque definita sunt. N am ante opus es t sc i r e , quae inte l l igan tu r n a t u r a , v i c t u s , f o r t u n a , ce te ra , a tque sic novis defin i t ion ibus divis ionibusque re s impl icatur . D e indiciis r ea l ibus haec Cicero dici t : ”Nego t i i s , quae sunt at t r ibut a , pa r t im sunt cont inent ia cum ipso nego t i o , par t im in ges t ione negot i i co ns ide ran tu r , par t im ad junc ta negot io s u n t , par t im ges tam nego t ium consequuntur . J a m vero (ut con t inent i a , ut adjunc ta , ut consequen t i a p rae te ream) in ipsa negot i i ges t ione quae r i tu r lo c us , t e mp u s , occas io , mo du s , f acul tates 2) .” Ja m vero quae r i tu r : quae nam sunt indicia in l o c o , in t e m p o r e , in o c c a s i o n e , i n m o d o , in f a c u l t a t i b u s qu ae ren da? F ru s t ra quis conetur apte et e x omni par te his quaes t ionibus r espon de re , nec minus f rus t ra j u d e x e x hac divisione s tu deat al iquid uti l i tat is pete re . I ta j u d e x opt ime invest i ga t indic ia , quae possint facto quodam conjunc ta e s se , si accurate omnia , quae in re quaque ins in t , et quae ad fe ran t t e s t e s , at tendi t . Po s t remo me mo ra nd ae sunt indiciorum illae a dive rsa p roband i vi profectae divisiones in i n d i c i a v i o l e n t a (”ad p robat ionem indubitata et luce cl ar iora” 5) ) et m i n u s v i o l e n t a ; i n i n d i c i a l e v i a , g r a v i a et g r a v i s s i m a , atque in i n d i c i a p r o x i m a et r e m o t a . . Om nes hae divis iones rem non inul tum vel nihil i l lustrant . Difficultas en im non in eo

1) C i c e r o , de Inventione Rhetorica. L. I. Cap. 2 4 .

2 ) L. c. Cap. 2 5 . 3 ) L . a 5. Cod. de prob.

es t s i t a , quod indiciorum al ia sunt v io le n ta , al ia minus v io le n ta , sed in quae s t io ne : q u a e indicia sunt v iolenta , et q u a e sun t minus violenta i i d , quod non potest in abs t r ac to definiri . Q u ae divisio hoc respectu al iquidmoment i ad us um hab ea t , est illa in i n d i c i a n e c e s * s a r i a et p r o b a b i l i a , quorum illa e x iis pe t un tu r , qu ae n u i n q u a m al i ter f i unt , haec vero ex i is, quae p l e rum que i ta fiunt. ” Omn is a rgu me nta t io ” , Cicero dic i t , ”qtitte e x iis loc is , quos com memorav imus , su me tu r , aut p robab i l i s , aut necessar ia debebi t esse. E te n i m, ut b rev i t e r d es c r ib am us , a rgumentat io videtur es se inventum e x al iquo g e n e r e , r em aut probabi l i ter os t endens , aut necessar i e demons t rans . Necessa r i e demons t ran tu r e a , quae al i ter ac d ic un tu r , nec f ier i , nec probar i possun t , hoc modo : si p epe r i t , cum viro c o n c u b u i t 1).”

E x i i s , quae j a m adiul imus de s ingul is indiciorum d ivi s ionibus , haud dubie pa te t , p l e ra sq u e , jur i sconsul t i s cer te S ueca n i s , nihi l ad usum sive p r ax in valere.

§• 1 0 .

D e Indiciorum probandi v i ejusque conditionibus et effectu legitimo.

Quae p r aecep ta genera l i a Ju s nos t rum hac de re cont inet , i nveniuntu r in Cap. X V I I . §.§. 3 0 . et 37 . T i t . J ud . I l lo loco hoc est s t a tu tum: ” Ther uppenbart,ocii på sannelika skiöd grundadt r y elite, eller andra b i n d a n d e o m s t ä n d i g h e t e r och l i k n e l s e r äro mot then, som tilltalcs ; må ock Domaren vår jemals cd ålägga. M en ej må thet ske, utan i nödfall, och ther sanning ej annars utletas kan. Går saken å lif', tå bör ej til värjem åls cd dömas.’* In hac paragrapho p raesc r ib i tu r : ”1 grofva brottmål må D o -

i ) De Inveut. Rhet. L. I . Cap. 3 9 .

marcn försöka med svårare fängelse , at få sannin gen i lju set, thcr b i n d a n d e l i k n e l s e r oc h om~ s t ä n d i g h e t e r finnas emot then, som anklagad är: fo r fare doch ther med v a r s a m l i g a Hae c Ju r i s p rae s c r i p t a , quae ad cr imina les tantum causas sp e c t a n t , fac i u n t , u t il la p roba t io , quae in causis c r i mina l ibus , ab c a , quae in civilibus caus js e x indiciis su m i tu r , sit dis t inguenda .

a) I n c a u s i s c r i m i n a l i b u spossu n t indicia i ta cons ide ra r i , u t r espic ian tu r eorum o b j e c t u m , v i s p r o b a n d i , hujusque c o n d i t i o n e s et e f f e c t u s l e g i t i m u s .

1) Quod ad o b j e c t u m at t inet , l icet indici is ed oceri tum de i p s o c r i m i n e , t um de c r i m i n i s a u c t o r e et s o c i i s , tum et iam de s u b j e c t i v a facinoris r a t i o n e . C r i m e n r e v e r a e s s e , non potest confirmari ul la probat ione e x indiciis com munibus , quae vo ca n t u r , petenda . N a m et iamsi quis magna sibi commoda quae r e r e potne r i t e x cr imine quodam pa t ra nd e , cu jus et occasionem et f acul tatem hab ue r i t , et a quo , quan tum e x mor ibus e jus jud ica re l iceat , ho n e s ta et pia sent iendi r a t io ne haud fueri t de t e r r i tus , tamen hinc non potest co l l igi , ta le cr imen esse ah ipso commissum. P ro pr ia t an tum indicia possunt in tali r e al iquid moment i h a b e r e , qual ia sunt interemti homini s v u lne ra , tela ad ex a n im e corpus j a c e n t i a , res in co rpore , a Medico inspecto, inv en t ae , cetera. H ae c indicia sunt e t iam quaedam tes t i m o ni a , quae p r o b an t , cer tum quendant hominem cr iminis hoc vel illo modo socium fuisse. Po tes t enim f ier i , ut i nven ta tela sint i l l ius, qui de cr imine suspectus s i t , vel ut ea ah al io quodam ante facinus sibi commodata acce per i t necdum reddide r i t , vel ut ves t imenta e jus sint tutiore r e s p e r s a , cujus rei causam nequeat sat probabi l i ter e de r e , vel ut res al icui furto e reptae apud e u m , qui in suspicione s i t , i nven ian tu r , vel ut hic voces emise r i t ,

vel a l i l e r ta l i so gesse r i t r a t i one , quae societ atem crimini s commiss i a r g u a t , cet. ' ) Nec t amen indicia p ro p r i a s o l u m , sed e t i am indicia communia ad auc torem c r imini s indag and um magni sunt momenti . Quod si r esp ic imus sub jec t ivam rat ionem facinoris cu jusdam in quaes t ionem vo ca t i , u t rum videl icet fueri t d o l o su sc ep tu m , nec n e , et si d o l o , u t rum sit d e l i c t u m p r a e m e d i t a t u m , an d e l i c t u m r e p e n t i n u m , an sit commis sum tali r e r u m condi t ione , qu ae , quum sit a m ode ram i ne incu lpa tae tute l ae vel a simili re p ro fec tum , poena m to l l a t ; sin au t em n o n d o l o fuer i t sus ce p tu m , u t rum sit ex i s t im a n d u m e x c u l p a , an e x c a s u exs t i t i s se ; hoc ig i tu r si r esp ic imus , om n ia , quae j a m mem or av i mus , in dicia sua vi a tque auctor i ta te valent . P ra e t e re a sun t t e m p u s , l o c u s , m o d u s resp ic ienda , i. e. q u a n d o , u b i , q u o m o d o facinus sit commissum. Sic si r eus noctu al iquid pa t ra v e r i t , ad q uo d , si fuisset insons , lu cem potius» e l eg i s se t , si locum q u a e s i e r i t , ubi posset es se occ u l tus , vel si insidiose vita al iquem pr ivaveri t , haec omnia sun t ind ic ia , quae ma lum do lum a rguan t .

2 ) Si ad v i m p r o b a n d i spe c ta mu s , indiciorum i l l a , quam supra m e m o r av im u s , divisio in n e c e s s a r i a et p r o b a b i l i a ad usum sive p r ax iu valet. Quoti ad i l la a t t in e t , quae e x iis pe tun tu r , quae n u i n q u a m l iant a l i t e r , nec possint plur ibus se h a b e r e , quam uno m o d o , p len am, quum sint ita compara ta , necesse e s t , cont ineant proba t ionem aut pro facto q u od am , aut con t ra idem. Q uum M e d i c u s - i n v e n i t , a l iq u e m , qui ad mor te m usque in teg ra usus sit vale tud ine , g l ande es se t ransfos-

l ) ” Ut responsum inconstanter, ut haesitatum, ut t i tuba tum , ut cum aliquo visus ex quo suspicio or iatur, u t eo ipso iu loco visus, in quo facinus, ut pallor, ut t rem or, ut sc r ip tu m , aut obsignatum, aut d e p o situm quidpiam. Haec enim et talia sunt quae aut iu re ip sa , aut etiam antequam factum est , aut postea suspiciosum crimeu efdciaut.” C i c e r o , Pauit . Orat.

sum capu t , cujus par les ma x im e vitales inde sint l aesae , ha ud dubi ta t rat iocina ri , mor tem hac ipsa r e effectam esse. Neque in delict is ca rn i s , quae vo ca n tu r , potest locus esse dub i ta t ion i , nutu sit cr imen re vera commiss u m, quum femina innupta inveni tur g r av ida e s se , vel si nupta e s t , num sit adul ter i i r e a , quum mari tus ul t r a an n u m est alio loco, a tque u x o r , ver satus . D e bis in d ic i i s , quae sunt pe r pauca , et quae in Cap. X V I I . § . 3 0 . T i t . Judic. haud resp ic iun tu r , nul la l egal i a praecepta sun t opus. Nec enim minimae dan t locum dubi ta t ion i , num recta veraque ea s in t , quae inde recte col l igantur . I n d i c i a p r o b a b i l i a , quae vim suain p roband i inde p e t u n t , quod p l e r u m q u e sunt illo facto, quod es t p ro b a n d u m , con junc ta , ex J u r e no s t r o , quum agi tur de ipso c r im in e , si tne re vera commissum, et de e jus auc to re , non possunt plenam efficere p r ob a t i on em , sed tantum semiplenam majo ren t , quan tumvis mul t a et g rav ia sint. Quod autem ad subject ivam facinoris cujusduhi r a t ionem a t t ine t , j a m no t i s s ima , de qua eadem omnes consen t iunt , r e s es t , d irectam quandam illius p rob a t io nem , confessione vel test ibus efficiendam, non posse j u s t e q ua e r i , sed esse hanc quaes t ionem ex rebu s , quas s ingulae cont ine an t ca usae , jud icandam *). Quae sen ten t i a et iam v idetur

i ) Vid. U tlåtande i anledning a f A n m ärkn in gar v id F örslag e t t i l l A llm ä n C rim inalia g , a f -Lag Commi It é n , pagg. 8 5 - 8 9 , et O r s t e d , Funornia, Vol. I. pagg. 7 4 - 7 6 , Vol. II. p. 245 seqq. M i t t e r m a i e r , 1. c. p. 4 o 4 : ” auf jeden Fall konitneu bei jedem Verbrechen Merkmale v o r , welche nicht durch äussere Beobachtung erkaunt werden können, weil sie dem Innern augehören, wo daher nur durch Schlüsse von bekannten Thatsachen die Existenz dieser Merkmale erkannt werden kann, z. B. bei Herstellung d e r b ö s e n A b s i c h t . ” B e n t ha 111 haec habet : ” dans la plupart des cas. un fait qu’il faut nécessairement p rouver à la charge de l’accusé, appartient à cetLe classe de faits, qu’on ue petit établir que par des preuves circonstancielles. Tels sont , par exem ple , les faits que uous avons appelés psychologiques, conscience criminative, intenliou criin nal ive , existence de tel ou tel motif; faits nécessaires pour établir le crime du déliuquaut: mais 011 ue peut pas

in Suecana ju r i s adm in i s t r a t ions dominar i . Nihi l igi tur

de hoc p raesumi tu r . Est r eus condemn an du s do l i , si al ia

quaev is r em dec la rand i r at io sit minus p ro bab i l i s ; quod

si r eus a l iam facinoris r a t i o ne m , ipsi l e n i o r em , ede re

poss i t , quae ab i i s , quae totam causam ce te rum a t t in

g a n t , non a b h o r r e a t , hanc rat ionem dehef j u d e x potius

accipere , pr incipio illi in causis c r iminal ibus usi tato co n

ven i en te r , quod s u a d e t , ut debeat j u d e x l eniorem pot ius

se n t en t i am , quam acerb io rem co m p ro b are , quot ies a l t era

non sit m a g i s , quam a l t e ra , probabi l is . Quod si i s ,

qui c r iminis a l i cu jus accusatus e s t , ad f i r ma t , id inculpa

tae tu te l ae causa commissum es s e , et ta l i temporis re-

rumque ra t i o n e , quae poenam t o l l a t 1) , haec ipsa r e rum

rat io d il igenter cons ideranda es t , et j udic ium ad eam ad-

commodandum. P raesc r ip tum Jur i s in Cap. X X V I . §. 4 .

T i t . C r i m . , deb er e e u m , qui caedem pa t rav e r i t , ”med fu ll a skill visa rä tter nöd till dråpet” , locum forsi tan p raebea t opinion i , probat ionem sufficientem in tali re non

posse indiciis effici; sed hoc eo minus potes t se n ten t i ae

Ju r i s conven i re , quod pe rmissum m od era me n inculpatae

tute lae sic esset sub la tum ex i s t im an d u m , quum probat io

per duos testes in e jusmodi causa non poss i t , nisi pe r

r a r o , fieri. Pa te t enim e u m , qui consi l ium ceper i t in

al ium invadendi e ique er ipiendi v i t a m, tale e l igere t e m

p us , quo alii homines non adsint . ” Quem ad mo dum in

culpatae tu te l ae excep t io r a r i s s i m e a l i a m q u a m a r

t i f i c i a l e m admit t i t p r o b a t i o n e m , quae p le rumque

infra summum cer t i tudini s g radum subs i s t i t ; i ta nec uin-

allendre de lui qu ’il en fasse l’aveu, à moins par la force des aulres

preuves il ne regarde sa cause comme déaesperée O r , d ’où p e u t - o n

lirer la preuve de ces f a i t s psychologiques, que d ’un témoignage rendu

par d ’autres personnes? lit ce témoignage ne peut être que de la nature

du témoignage circonstanciel.” L. 5 . Ch. t 5.

i ) Vid. libellum m eum : O/n D r a p och M o r d , pp . 9 — 11 et 15— 37.

qu am pleniss ima in ist iusmodi causis ad r eum absolvendum des iderata est ev ident i a l),”

3) J a m vero si c o n d i t i o n e s r e sp ic im us , quibu s ni t i tur ea probandi vis , quae e x i i s , qu ae j am d ix im u s , possi t indiciis probabi l ibus t r ib u i , i nven imus h a s , quae j a m adfe rcn tu r , par t im J u r e , pa r t im rei i- p s i u s na tu ra inni t i : 1) id f ac tum, quod es t indici i fund a m e n t u m , debet ju r id ice cer tum es se ; 2 ) indic ium deb e t ejusmodi e s se , ut sit ad evincendum sive a l l igandum ap t u m ( ”bindande \'J j 3) argumentat io jud ic i s debe t prae cept is logicae cong rue re ; 4 ) minimum duo indicia inter se convenient ia debent simul invenir i . Quod ad p r i m a m condi t ionem a t t ine t ,