Sophie Visser 27 september 2011 Ca. 1915 ca. 1925, bij Vrijenes De Oud Bodegraafseweg Een ‘aparte’ geschiedenis
Sophie Visser27 september 2011
Ca. 1915 ca. 1925, bij Vrijenes
De Oud BodegraafsewegEen ‘aparte’ geschiedenis
‘De Burcht’
Oude Bodegrave
Oud Bodegraafse weg: ouderdom, waar bewoning, ….?!
-Romeinse tijd – Hoge Middeleeuwen : oost-13e eeuw (?) ontginning ‘Broekvelden van Zwammerdam’ : west
Oude Bodegrave: (veen) riviertje met oeverwallen
Geomorfologische kaart ca. 1970
Diepere ondergrond
-Pleistocene zand : tot 10.000 vC (12-15 m diep) -Hollandveen : vanaf 2400 vC-zeeklei (tot Enkele Wiericke) : tot 1000 vC
(Zandige) klei
veen
Van Romeinse tijd tot 11e/12e eeuw
(Bechert & Willems, 1997, De Romeinse rijksgrens, p 90)
Romeinse tijd
Bodegraven
Zwammerdam
Oude Bodegrave:-rivier(tje) in de Romeinse tijd =>
-resten: ‘castellum’?- ‘vicus’ zuidelijker?
-later (deels) verland-in 11e/12e eeuw weer open gegraven
-’Bodo’ was rivier-/persoonsnaam?-’grave’ = ‘(open)gegraven riviertje’
‘Bodegraven’- kerkje aan Noordzijde eind 11e eeuw- Plaats genoemd > 1121
11e-12e eeuw - 1e fase Grote Ontginning => Dronen & Vrije Nes
Afwijkende verkaveling!
-haaks op Oude Bodegrave,// aan Oude Rijn!
-deels blokvormig
Speciaal grafelijk gebied =>Grens Holland-Sticht!
Kleine diepte ontginningen!
-Vroege ME: ondiep, ‘blokken’-Hoge ME : > 2000 meter-Late ME : ca. 1250 m
-Bisschop => bestuurder voor de keizer -Graaf van Holland => als functionaris en leenman van de bisschop-Beiden in 10e eeuw ‘wildernisregaal’: recht tot ontginning (veen)wildernis
Ca. 1000 ca. 1100: grens langs/bij Oude Bodegrave!
Grens Holland – Sticht (Graaf van Holland vs. Bisschop van Utrecht)
(uit Beunder: Castella en havens, etc)
13e eeuw - 2e fase Grote Ontginning
Oud Reeuwijk
Oud Bodegraafseweg – west:
-”Broekvelden van Zwammerdamin 1295/96 nog niet ontgonnen”,maar Oud-Reeuwijk in 1248?!
Zeker uitgemeten: 2000 meter!Mogelijk al ontgonnen
Laagveen met broekbos
Eerst rooien, dan sloten (en kaden)
Veen en ontginning (1)
Links broekbos, rechts ontgonnen
Ontginning vanaf een ontginningsbasis -rivier of wetering-achter-/zijkade-sloten
Altijd haaks erop => volgorde ontginningen!
Bepaalde kaveldiepte/-breedte(n)-Diep: ca. 1250 meter (6 voorling)-Breed: 110 meter
Grootte ‘hoeven’: -Vroege ME: klein, -Hoge ME: 32 morgen (ca. 27 HA),-Late ME: 16 morgen (ca. 13,6 HA)
Veen en ontginning (2)
Hollandsveen
Grafelijk gebied,
-13e/14e eeuw: Van Brederode’s(Voshol = Zwammerdam, Reeuwijk,
Ter Aar-Vrijenes apart deel: idem-Vromade: onder Heer van Sluipwijk
Hoge heerlijkheid: Voshol, Vrije NesLage heerlijkheid: o.a. Sluipwijk
StichtHollands vanaf ca. 1060?= ‘Zwammerdam’
Min. Hollands in 14e eeuw
Vromade
Oud Bodegraafseweg bestuurlijk
Hollandsveen
Vrijenes:
-1530 bij anderen => familie (Van) Someren
-1628 Familie Den Otter => …. =>…. => Moens
(o.a. Gravin van Sluipwijck Moens,Vrouwe van Vrijenes)
-1802 Verkoop 2 boerderijen en heerlijkheid apart
-1803 Bij (gemeente) Sluipwijk-1810 Bij (gemeente) Zwammerdam
-1964 Bij Bodegraven
VromadeVrijenes
Oud Bodegraafseweg bestuurlijk – Vrijenes (1)
Hollandsveen
-Buitenplaats, voor de Heer/vrouwe in lente en zomer-Afgebroken ca. 1800 => nieuwe boerderij- Hoge heerlijkheid: ‘halsrecht’ => galgenbosje(s) aan oostkant?
Vrijenes: 2 boerderijen, waarvan 1 ‘versterkt’
Hollandsveen
Maar …. bv. 18e eeuw
-Voor civiel recht: Sluipwijk-Kerkelijk: Sluipwijk-Grondbelasting e.d. : Zwammerdam-Molengeld en polderkosten: Reeuwijk
-School: ??
Vrijenes
Oud Bodegraafseweg bestuurlijk – Vrijenes (2)
Hollandsveen
Zwammerdam:
-Heerlijkheid Voshol (in grote lijnen)-(~) tot 1710 bij Van Brederode’s-1710 – 19e eeuw Fam. Van Aerssen
-1815 gemeente Zwammerdam
Bodegraven
-sinds ME “in ’s Graven Boezem”!-1572 Staten van Holland hoogste gezag => verkoop heerlijkheden
-in Bodegraven conflict > 1721 ambachtsbewaarders buurspraak
-1815 gemeente Bodegraven
Zwammerdam
Bodegraven
Oud Bodegraafseweg bestuurlijk – Bodegraven en Zwammerdam
1615 1647
Molens Reeuwijk:- Water Reeuwijk viaOude Bodegrave naarOude Rijn
- Breevaart gegraven in 14e eeuw
Bewoning en water/wegen door de tijd (1)
Oppassen met kaarten: van Rijnland onveranderd!!
1687 1746
Bewoning en water/wegen door de tijd (2)
Bewoning en water/wegen door de tijd (3) – De ‘Uitweg’ als wegverbinding
Ca. 1850 1868 – Bij Hoge Rijndijk
Oude-Bodegrave ‘rechts ingehaald’: Breevaart en weg tot Hoge Rijndijk
Situatie ca. 1900 en 1942
=> o.a. toename huizen/boerderijen Oud Bodegraafseweg
Ca. 1900: spoorlijn1942: - bebouwing langs Breevaart
en tot station-provinciale weg (N11) gepland
1942 1959 1969(1964: Vrijenes en Vromade
bij Bodegraven)
Provinciale weg N11 als redding van de ligging ‘aparte’?
-lang m.n. functioneel-Moestuin-hout => (knot)bomen houtsingels -tegen de zon-tegen de wind-m.n. siertuin bij ´rijkeren´ en vanaf 19e eeuw
Boerderijen, groen en boerderijerven (1)
89
85
Boerderijen, groen en boerderijerven => geen leilinden voor de boerderij, bv.
91
86
Boerderijen, groen en boerderijerven => wel leilinden (en bomen opzij), bv.
101
Boerderijen, groen en boerderijerven => ‘groen, maar vooral tuin’
105
114
97
Algemene indrukken:
-Veel groen, (maar) met veel variatie
- relatief veel -boerderijen met andere functies (wonen, voorzieningen, ..) -‘huizen’ (ca. de helft)
-Geen ‘echt oude’ huizen/boerderijen (> eind 19e eeuw)=> Gevolgen voor monumentstatus!