DEÖ DtJCE DISSERTATIO PHILOSQPHICA DE CONST ANTIA NATUR#. §uam Cum cofenfii ampliflimse facukaris Philofbphi- cae, in illuftri Sveonum ad falam Academia, SuB PRZ S ID I O ¥· CL\ M. PETRI FONTELII Mathefeos ρ ra cl:. Prof. Ordin. Placido bomrum examini fuhmittit, ANDREAS A. Bothnienfis. . c Ad dim X JNiij in Auiitom Guß. Μ, DC. ΙΧΙΙϊ, UPS ALIjE. EftawJit Hekbicus Cu Rio StR Mic Aca& Vpi. Bjbliop«
16
Embed
DE CONST ANTIA - DiVA portal1253371/FULLTEXT01.pdf · Äriftotelisveroprimumharenonfuitfententiä,utquam antecumfoveruntxenophanes,McIifTus,Parmenides aliique.Platoniverofruftrafuntquihaneadfcribunr
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
cae, in illuftri Sveonum ad falam Academia,SuB PRZ S ID I O
¥· CL\
M. PETRI FONTELIIMathefeos ρracl:. Prof. Ordin.
Placido bomrum examinifuhmittit,ANDREAS A. Bothnienfis.
. cAd dim X JNiij in Auiitom Guß. Μ, DC. ΙΧΙΙϊ,
UPS ALIjE.EftawJit Hekbicus Cu Rio StR Mic Aca&
Vpi. Bjbliop«
Q. F. F. V. D.Praefatio.
agnum natura Uhrum diligentius volvénthvix inter mirdbilia illa,qua inßnita eccur-runt, aliudmajorem movebit admiratione'»ipsü ejus, in tanta rtrum omnium ultrb ei'troque commeantium mutatione, conßan-tiä. Quin hoc illudprtectpuum eß, quo
Dens nobisJuam bonitatem fapientiama; commendat; nontan-tum res dfe optimb conditas, totumque hoc univerfum eximijs or-nando virtutibus t fed etiam ne eadem atäte aiqueanms cit'dlabefagentur, fedulo cavendo, Sed quo hac admirätionis plus,eb magis dijpcultatis eadem fcrutantibus exhibent diverfa fen-tientium opiniones. Namplurium mentibushcec firmiter infeditfententia indies deterioremfieri mundum, fenioque quaf confe-Uum, lent* tabeconfumi. Cujus rei documenta in ßngults rebuscertiffima deprehendipoffe aäfirmant, coeleßibusjuxta atque ter-reßribus, ea quippe omnia, ruinamfatifccntia miniiari. Contraverb alii, rem adcuratius ftbi vifexammaffe, totius univerß na¬turam mentis acienon minus quam oculorum perlußrantes, hatnaturafenefcentis decrementa negatü eunt; Certoperfuaß jamnec quidquam depriorifua integritate perdere .Ejfevidelicet eamnatura conßantiam, qua certis legibus orbemfervet ßringatque»ac irrefoluto nexuliget ßngula,ut loquitur Boétius.Hac qua jamdiu multorü exercent ingenia in diverfaq; trabunt, & me in bivioquaßconßitutum,non nihilftifpenfurn tcnuere ; re tarnenpenitiusconfideratå ,adecrum inclinarc capifententiam,quipro coßantianaturapugnant* Quam fententiam, quin nulla mihi adbuc ad¬verf<e partis tela, vifa poffe infringere, paucis eandem expofi-tam, ingenii exercendi gratia defendendam fufcepu Non quißperem, mehic omnes occurrentes difßcultates explicare pcffe,
A quoä
qiiodingenif mei tenüttasyquam Hbens agnofco,facile omnibus Bo-nii excufabit -,Jed, ut argumenta qua mihi hane fvadent fenten-tiam, aquoYum candidortmq\ [ubmijja cenfuraffi in quibusfor11laboraverinU eådernjuventur; & igfe fic reftius hac de re in po-flerumfentiam. Neque enim in hoc difputandi campoy utpre ve¬ritate obtinendapulchrum eß vincere, mihi turpeerit vinet.Namlic mihi femper aquiffimus efl vtfus difputationum finis y quemcmnesfibi infimili argumentoy commendatum haberent, quo no-flra nonnimium tenacesfententia}veritati magis quam exiflima-tioni y cujus \aBuram vidifalso metuimus, operemur. Hcee mi¬hi å me difputionis prafcripta lex, hic cmiflitutus finis, omnibusutfpero, aquisprobandus. Quem ut ebfelicius ajflequar,de or»dinefoUicitusy in tria capita dicenda commodé åivtdipojfle>,duxuSit itaquey anmente Jehova,
Caput LQuod
Quam diverfa Philofophorumfententia depra*fenti quaftione extiterint olim% hodiequc extent j tumqua optima efl vifafintentia, adeoque defendendabrezifteroflcudit.5 I TTetcrcs Philofohi, quos hxc de conftantia natu-
V rx quseftio maximé diflentientcs tenuit, in trespotiffimum ciaflfes dividuntur, quaru prima co-
rum eft, qui, quia fempiternum ftatuuntmundumomnisortus atque mterrtus nefcium, eundem quoqtie ilmpli-citcr incorruptibilem volunt. Hujus fententix fuiiTcAriftotelem docent ejus fcripta paflim; Quem quoq; pe-ripatetici non pauci fequentcs, etiam ex Chriftianis, propoffibili aeternitate mundi acriter pugnant,quam veré ipfi^iderint, ncq.uc enira hane mean* facio controvcrilanu
Ari^
Äriftotelis vero primum hare non fuit fententiä, ut quamante cum foverunt xenophanes, McIifTus, Parmenidesaliique. Platoni vero fruftra funt qui hane adfcribunr,cum ejus feripta divcrfum probent.
$ α Altera claflis eft illorum, qui infinitos iimul mun-do*, eoidem modo oriri modo occidere,, ex fortuito ato-morum concuriu feparationeque ftatuunt. Quxfuit fen-tentia Leucippi, tum Democriti ejusqj in pleriique imi-tatoris Epicuri. Huic ientencisc proxima eft Stoicorunvqui tarnen unitatemmundi afferentes,nifi quod plurcsiuccesiive docercnt, Dcum audorem ejus* fed cx prarex-fiftente materia Deo coaevä produdi, adfirmarunt. Cor-ruptionis mundi caufam pofuerunt ignis indefeflam re¬bus infitam vimr poft longas temporum ambages abfum-pturam & in femet mutaturam omnia> de qua fententiavid- Cic-L.2.deNat, Deorum.
$ 3 Tertia fuccedit clasiis, quam Plato cum fuis afTc-clis conftituit, Quiut mundi audorem agnovit Deum,cum a Deo quidem folubrlem, incorruptibilcm tamerr*nec in seternum iapfurum ftatuit, quia üc Deus voluerit*ut habent ejus verbain Timsco. Quaequidem minoribusdiis dida, de toto mundo intelligenda efle docet contex-ta-s. Quin mali hoc efle dicit, difTolvere qua: pulchrcfunt compoftta. FuiiTe hane vere Piatonis fententiam do¬cent nos Cicero, Plutarchus & Philo Judseus, contra eo$qui hxc hypothetice tantum a Piatone poiita volunt.
$ 4 Atq; hazc a Philofophis gentilibus difputata olim,pro ingeniorum hypotheilumqj diverfitate diferepantia jnam cum alii fola natura duce philofopharentur, omniaad naturam examinantes, quidam non pauca fola tradi-tionc fubnixa admiferunt. Scd & quibus clarior verbiéivini adfuliit lux,ut in multis a fe invicem diilident, phi-
A 2 lofo-
lofophiz non minus quam iidei dogmatibus; ita inhacquxilioue diverfiflima tenent. Namut omncs ncccfle ha-bent fateri principio cspiiTc: mundum, ccrtumquc cummanere finem, de incorruptibilitate tarnen illius, nonilmplici illa abiolutaquc, qua: omnium confenfu foli Deocompctit,fed de conceiia illa quatftio ardua eft,an hxc ta¬lis iit, qua: nulla caufa fecunda ordinaria, naturaliter a-»gente, mundum corrumpi iinat ?
§ $ Nonpaucihicncgativamtuentur,ficutrerumiin-gularium, ita univerfa: quoquc natura: vim atquc virtu-tem lapfu temporum deteri ac confenefcerc magna ad-icverationc tradentes, Moventillis has cogitationes velmaximé , quotidiana: illa: rerum omnium mutationesNam cum omnibus rebus crcatis hoc ingenium iit, utin-fitå quadam vi ad mutationem ferantur, fublunaribus im-primis, qua: nihil (labile firmumque iibi quod pollicean-tur habent, corruptioni naturxhocacceptumrefcrri de-bere cenfent. Neque has creberrimas naturac viciffitu-dines cum ejus conilantia (lare pofle, fed pugnare hsecduo inter fcfc, nullaqueratione conciliari.
$ 6 His qui fe opponerent non ullis defuere feeulis,ccrto quibus pcrfuafum, naturam jura legesque inviola-biles fcrvare, nec quidquam per setatem amittere. Namatomnia in nafcendi pereunaique abeant legem jam indcåprifcis temporibus, nihilominus natura: iuam folitammanere conftantiam, per continuam individuorum iniingulis generibus fucceffionem. omnia enimloco eo-dem (lare paululum duntaxat ultrd aut citro mota, ut fe-neca loquitur L. i. de Benef.c. 10. Quibus fuffragan-tur qux Boétius L. 3. de Confol. Phil, Mctr. z. ad finem,reliquit.
J^epetuntpriores quaque recurftif»redituquefuofingulagaudent. Nec
fiabilemque fuijecent orhem. , >Tumhxrcrum vices, adeo non vifx illis corroptionem naturx inferre, ut potius iummi conditoris maximu
inde coliigerent bonitate iapienciamque; qui ut fe folumimmutabiiem xternutnque hominibus vclut digito mon-ftraret, iuamque prarientiam omnibus notam faceret,liunc in orbe rerum omnium in ie remeantium voluit or-bcm. Certiorafe denique, extraquc omnem controver-τfix aleam pofita, naturae decreiccntis habituros fuiife do-cumenta, ii illa crefcendi decrefcendiq; fors omnibus da¬ta,firma pro natura dccrefcente eilet ratio; cum tarnen in-certiflima hxc iilis eiTent,ignorantix,dubitationifq;plena.§ 7. In hac animorum verborumque inter aoéHfii*mos contentionc, quorum potius partes fequar, aperirc,ut arduum diilicultatisq; plenum iit dicerc; quia tarnen,ut cum Socrate ex Piatone in Gorgia loquar, ex illorumbominum numer0 jum, qui libenter refeilt Je patiantur β quidautfaljum autineptum dixerint; libenter etiam refellantyfiquidab alio minus vere diclumfuent, β quibus non minus reprehendiquam reprehenderegratumjucundumque fit: tanto enim majus,bonum ejfe arbitror, quanto majus efl maximo liberari malo,quam aliosUberare: eorum mejam eile fententix adfirmo,univcrfalem hanc omnium corporum, perpetuamquera-tione durationis ruinam qui negant, nonpertinacia, nampertinaciter in philofophia difputarc ineptum, aut Audiovincendi, deeet enim philofophum veritatis magis cupi-dumeiie quam glorix;fed rationibus, qua? mihi pro hispartibus femper vifse fortiores pugnare. Neque enim mi¬hi quifquam adhuc fatis vifus probatum iviiTc, mundumper naturales caufas vi propriå adplicatas corrumpi pos-A3 fc*
ie, akcrationcque fueccffiva diflolvi ;:quin potws quas aDco ultimo accepcrat vires, usque dum ab eadem diilol-vatur, iartas te&as fcrvare,
Caput II.""
„ - ·. -
Argumenta pro natura conjtanM ingene* +re proponit.
S i Poft reccniitas pratcipuas circa pratfentém mate-riam, veterum recentiorumq? philofophorum opuaiones,quibus rationibus ca qua: mihi pra: cafteris probatur, ful-ciatur fovcaturq;, ordo rci exigit utvideamus: Etcuixiplurima: adferri poiIint,pr^cipnas tantu, in hacquam mi¬hi propofui brevitatc, futficit notaiTc. Et primé quidemconilantiam hane firmitatemqj natura: ärguere videtur*'Caufarum res naturalitercörrumpére folitarÄ, abfentiajNam cum omnis cörruptio; vel ab interna åuatcairfa vetab externa: Nön härc dici potcft curn eitra mundum nifhi! quod corrumpat, irt, is enim fua magnitudine omni«creata comple&itur* Sed öc interna caufa mundum cor·rumpens quar dari posilt non facilc apparet, neque e-nim non eadem manet fors naturaque toti univcrfo ,quaefinguiis, cum hxc illudconftituant. At iingularum rerum-natura femper ftii eß conciliatrix confervätrixq; Vquee in fuaquodquegenertperfeftum vult ejfe. Vt docet Cic. I. y .Xufc.Quarfl.Tum omnibus hoc inditünaturafibt cbciliari fScommen*Aari, adfe covfervandum £? adfuumßatum, & adeä qua confer-vanttafunt fuißatus diligenday alienari autem ab interttu yfqudtebus qua interitum viäeantur adferre. qua: itidem Cic. funtverba ex Lib. y . de finib. Quibus congruunt axiomaraIvtc phyfica, Natura femper quodperfeBum eß intendit, ne«que in neeeßariß deficit.
i a In omni corruptionc mutatur natujalis iitüsrc-rum
ϊum componentiutxi,tiamea omnibas qua: corrumpuhttif-eft praefinita lex, a fe invicé ut difcedant. Ned quidquamcorrumpitur, niii iitus cius corrumpatur ac mutetur. Athoc de mundo eiusque contentis nemo cum verå rationcdixerit, eile eius partes abordinaria naturaliq,· fededetur-batas. Neq; enim loca, qua: fingulis olim leguntar certislegibus deftinata, non iem ab ijsdem occupata tenentur.Nfii quis forte cum ijs facere velitfquiSolispra:tcriolitumvicinitatem, propiorem iam, quam qua: olim fuit,ftatue-runt, quos falfé ridet Scaliger Excrcitat. 99. verbnonnulliprodere aufifunt folis corpus longoprepius nosejji, quamquantum ab antiquitatefcriptum efl, ita ut in ipfa deferentis cort·pulentia hcum mutajfe videatur ,· velipfa fcripta jpongits> velipfi auHores fcuticisfunt cafligandi.
$ 3 Dantur fingularum rerum in fuis fpccicbus fimplices«ternxqj veritatis idcat, qua: rebus adplicatχ optimé cumijs congruunt, xterna quippe in Deo cxcmplaria. Neq;cuim quac ab aeterno decrevcratcrcare, non optimé fibi infua iimplkiiIimaeflentia,cognitahabuit, diftin&o fimpli-ciquc adfpedu. At ii res fingulx in fua fpecie a prima illapcrfedionc in perpetuofunt decremento, plurimx iingu¬larum futurae fuiflent idex, utpote qua: fingulis momentisnovas fubirent mutationcs. Tum fcicntix nomen, quamdäri rerum naturalium plcrique fapientum adfirmantdiocipium iuaderc videtur 5 nam hxc non nifi rerum immuta*bilium neceflariarumque eft, adeoq; conilantis natura:,qux praeter iinguiorum individuorum ipecies non dantur.Athas reprefentant idex, in mente univcrfales. Atquehane de iaeis fententiam/ liccat hoc obiter cx occafionenotaffe Piatonis fuiiie qui itidem naturx conftantiamdefendit, åvero haud alienum videtur, quidquid adveriushas protulcrit Ariftotelcs.
. ■ B i 4
S .4 Gmnis corrüptio fit vet ratlorte fubftantiéé vei aC-cidentiurp, non illa videtur dici poiic, namvel minimamfubfUntia: deftruftionem maxima fcqueretur confulio,cjüamccrta mox exciperetruina. Creavic enim Deus o-mnia in numera ponaere & menfura, qua: quamdiu ma-nent, & mundus fervatur incorruptus, cöntrafi defcce«rint i quod neeeife eil fieri decreicente iubftantia. Sed& natura hoc decrementum non magis intendit quamcreationcm, cum ejusdem fit potentix ex nihilo-crcare dein nihilum redigerc. Qualita tes vero qaod attinet neceas quidquam naturalis decrcmenti eepiffe, fcdquxolimiliarum fuerant, adhuemanere integras caufas, veritaticonfonumcflc vidctur, pradertim cum idipiumhiftorixpriorum temporum fuadeant.
§ 5 Decrementa natura? fi admiferimus, fequi vide-tur,naturalem före mundi interitum fruftra fuadente ra-
tione, feripturaque adferente, per folius Dei omnipoten-tiam deftru&um rri mundum, omniaque igni refervata indiemjudieij. Tum Ultimi dici tempus. nec omnino noslatcrc pofie, obfervantes fingülorum annorum feculo*rumque, ccrta proportione decrementa fa&a; at negafchoc feriptura, refellunt diverfiflimx conieÄandi rationcs.
$ 6 Hxc fuere argumenta qux mihi hujus fententixdefenfionem fuafere, parato in conrrariam tranfire, fiprocadem veriora pugnare intellexcro. Nam quod nonnutIi Patrum San&orumpro decrementis natura: ftetcrintr»viderunt forte praeter alla, hanc de conftantia natura? fen<-tentiam, non paueos in occafionem impictatis fcelerumq;affumere; nndepiozelo du&i, uthaec mal*prxveniren t,mundi fenium, naturalemqnc ad ruinam motum defen^dcrunt.Qhamvis nec defint, quihancnoftram ådferuntfententiam, f.-
caput iii.In Jpccie rescreatas qttoad vires fuasvirtulesq;
examinat, easqveprifcorum temporum rebus natu-ralibus vix eedere docet.
§ I Quia in fuperiori capitc rationes pro natura: con-fiantiä, in gencre vidimus, rcftare videtur, utad quxdamipccialia dcicendcndo, harc vix ulla nova cxperiri jara vi-tia,fcd quam integritate i is primus conditor olim rclidimvoluit, incorruptam fervare, vel minimum fervare poffc,eftcndamus. Et primä quidem in coelum cocleftiaqucmencis aciem ut intcndamus, paucis dubium cflc crcdi-dcrim, an hxc priftinum vigorem virtutcmq; rctineant,cum quxa priicis rede obiervata funt olim, hodié inte-gra incoriuptaq; notentur. Neq^ enim ullas novas muta-tiones incoelo deprehendimus,qux ejus ienium arguant ,*Non motus; nam hujus miram conftantiam vel Ecclipfiüfatis certx prxdi&iones, qux in multa porriguntur fecula,docent. Et quia idem manet iibique conftans motus, npc -
frequentiorcs iamecclipfcs quam olim, fieri, vere dicer« ;
pofTumus, cufm concurfus ftellarum ccrtus, eas ftatis tem-
poribus ex naturali neceffitatc faciat, Influxus autem ίcxleilium in hxc inferiora, incertus quidem quoad iingu-lares effetfhis quam plurtmos. in communi tarnen nonminus iam quam olim agerc, ccrtum ei}. Docent id fatiscertx anni partium rcvolutiones, ilatisq,- viribus reditus. ,yGencrationes autem corruptionesque quasin calo pro¬bare videntur maculx circa planetas obiervatar, come-txque, non adeo urgent: nam ut illx a deftitutis forteidoneis inftrumentis minus» hi ramen omnibus tempori-bus notati funt. Et quemadmodum in fublunaribus, ge¬ncrationes atque corruptiones naturarn effoetam non ar-
B a . guunt.
guunt, ita nec cceleftes illx; Quatfrtös hondum fatis, de-ciium ilc> fintne tometarm ccelo viii, novx ftcllx,excerta materia in calo, per ccrtas caufas, coaåa, acccnix;an perpetux cum exteris durationis, fed qui non nißcertis temporibus vifantur. De propiore cocleftiumcor-·porum vicinitatc, quam nonnuili volunt, in iuperioribuaviium. Tum negare hane videntur» certx illx ioütxqueaftrorum operationes in hxc inferiora.
J Quia Macroccyföium qua plefaque vidimu**cjusquc conftantem vim, ad Microcofmum ordö rcicxi-git ut accefium faciamus.Et quamvisåhi duo mutuå fibifimilicudine in multis refpondeant, ut illius probatamquoadcartcra omnia, conftantiam, & huius fequi videa-tur: maximé cum ejus haud poftrcmä pars fit, ijsdcmq*proindé quibus rcliqua:,juregaudeat legibus: quia tamciiplurimorum ca funt graviora judicia.ut nos cum antiqu»non ullis corporis,nedum animi dotibus confcrendos cficcenfeant, ied in omnibus eile noft ram fortem peioremillorum; paucis dc bis agendum, oftendendumq, homi-nes quoad natura: dona confideratos, vix cedcre antiquisillis.ut vel magis vitijs jam iuis indulgeant, ijsdemq; blan-diantur.
§ 4 Nam corporum fanitatem quod attinct, in hac,prifcis illis å Mofis temponbus, imo veLa diluvio, nöfirifeculi homines quid ccdant, non fatis adparet, cum nihilquod ad priorum valetudinem firmiorem fecerit, nobisdefit j Morbi vero fiquinovi exorti funt, utut de hocquoquc dubitctur, vcl fingularcsDci pocnarfunt, velc-tiam luxuria: hominum immodica: debitx referri, Com»Ut Scncca ait Epift. 9 jr. multa fercula multos marbosfaciant.icd haj morborum caufas haud quisquam natura defe-Äui adfcripicrit. Quin hane corporum fanitatem, vitacnoftrsc fpatium fatis defendit, quippé quod nobis haudbrevius eft quam vetcribus illis. Nam qua: antcdiluvia-norum, fuit & quorundam poft, longior vita, ut nonnihilvi&usrationi debeat, Providentia tarnen maois quam naturaQpuf videtur fuijje ut loquitur Rabbi Lcvi. Mofcs cnimScptuagcfimum 8t ad fummum Ortuagcfimum annum,utquem rarifiimus quisq; jam tum iuperaret, confiituievita: tcrminom, at hic nos jam ut plurimum manet, quem
B ι ta-' '
. 1' C ··■;; S'··. .
. : ; · · ..
tarnen non pauci, ut etiam Mofis tempore accidit, exce-dunc, deeimum, vigefimum, & nonnunquam plurcs fu-pra cenfciimum attingentes, Et feculum 100 annorutnipatium,quail å fene diOuni,docetVarro.L.^.de ling.Lat·quod ititra hos jentfeant hominis, üt Seneca de brev. vit.c. 3. adfirmat. Vctcrum adlige, de militia ejufquc mu-neribus ineundis deponendisq; certis legibus cauti anni,tum de matrimoniis jungendis, omnes noftris temporibusconvenientiflimi, hoc ipfum probarc videntur.
9 5* At proceriores fi quis veteres fui/Te exiftimeverit, au&ori*täte du&us antquorumferiprorum, monumentisq; alijs, feiat αοαåquoquam negari poiTe fuiiieolim vaftisfimorum corporum ho·eaines, Gigantes didos \ fed in certis famihjsdntra qua» quamdiufecontinebaet»nec cum alijs minoris ftaturae.quorum major eratpars, mifeebautur verifimile eft fuam fervafife cos magnittidinem;diminutam vero hane poft connubia cum aliis extra familias jun&a.f ut fic nec particulariumhorum, quxiiniverfale Hon concludunt»decrementa> natur» defe&ui fimpliciter ad feribenda veniantjprsEtereafciendnm fabulofamin multis extitifleantiquitatem>fed utqnae his fabularu involucris aliquid aliud in vita fignare voluerint jTantum abeft» utquishorum feripra fimpliciter & fecupdii verbaaeeipiat. Quin «5c alios magni nominis viros, gloria; cupiditate>fal-lacia poßeritati miracula pr«paraße docent hiilorise. Contra verovifunturadhuc multis in locis veteru ßatuaejvafa, arma^nnufi, nul-lomagnitudinismiraculo. Menfuraruru denique ratio A ponderuconftat, unde nobishaud majores fuiflfe qui iis primum ufi lunD de-prehenditur.
§ 6 Quia v.robur, magnitudinem utpluriuaum fequitur, haefinon vineimur. quod iniuperiori thefi oßenfum» nec roborefupera-ri certum eft. Tanmm obßare videntur ingentis adrairandacqi mo-Iis opera, ab antiquis ere&a, quibus ßruendisnoftra; aetatishomi-nes vix pares effe videntur, fed cum h»c non tara viribus quam nu-mero hominum,inßrumentorum ,machinaruroq;ope, longo reai-poris traäu confurrexiiTe novimuj,nec deiperata res fit, ejufdemxnolis opera jamperficere j fedquai ad vanisfimam tantum oftea-tarjonem compnrata, jure merito fpeyiimus. Alia epix tum ad uti-
litatem tum ad maguificentiam fplendoremq; fpe£hnt, baud iper-nendx magnitudinis ardificia, nonminus apud nos quam antiquos,procedere videmus. Ne<|> tarnen negandum eft quorundam ve-terum labores noilris longé majores graviorefque fuifle, imo qui no-bis iam intolerabiles forent: fed qui non tam veterum [ ut giganteSexcipiam ] virium, quam noftr* ignavisr argttunt magnitudinem,cum ea difciplina, ufu atqiexercitatione qu£ veteres, a teneris nonimbuamur. Neque taménrtitå nortnullis horum inftitutis, animi.quädam mollitie abhorreamus, non å plurimis optima rarionere-cesiimus. De bellandi fortitudine agilitateq,veternm idem dicen-dum. Nam qu* de fortisfimis maximeque ftupendis iuorum fa-ftis, magnificis verbis memorant Poet*, aliiq» antiqui fcriptores, eacum particularia fiint.tum maxima fui parte fi&a.
β 7 Memorixdeniqj judiciiq; vires,ingenii nomine quxutplu-rimum veniunt, ut confideremus, citippe quae nec minima, iuKfeurUcorporis debent j Ulms fanc feliciifima; exemplaadmiranda, dc H*cnoftra tempora ferunt. Nam Seneca Rhetor de feipfo 1.1 ♦ Contro»teftatur, hatte in fefloruijjcut nontantum ad ufum fufficeret j fed in mi-ratulum usqueprocederet. Nam, att, & dttomiliu naminum , qua erantardinedictarecitata reddebam, & ab bis qui ad audiendum praceptoremnoftrum cérventrant, fmgulot vcrfus k fingults datos, tumplures quam du-ccnti ejficerentur tab ultima inciptens ufjue ad primum rectubani, Neaad complcttenda untum qua vellem velox erat mthi memoria, fed cttamad continendaqiu acceperat. Simile exemplum ju venis cuiufda Cor-ficani refert Ant. Muretus L 3. Var. Le&t. Et Frän. Svareziumtam firm« fui (Te memoriae autor eft Fana: Strada L-1. Aead. ProJuf,tit S. Auguftinifcripta verbis eitatis allegaverit, loco paginaqj ex-peditc deabfqjhxfitatione demonftrata.Quidlofeph. Scaiigerumloquar, maximum natur* opus atqimiraculumdi&um? utporéinquo judicjum> memoria* felicitati refpondebat i ut nec hoc iegniusnobis iam remifliuiquc efle quam prifcis temporibus,hauddubiéfuadeat. Sed plura nonadtinet ejusrei exempJa referre,nam velftudiaartefq;, quxnon minori jam felickareexcoluntur»idem fatisprobare videntur. Quam vis enim paucijam veterum diligentiamiciendiq» cupiditatem jequent,ut quibus nec gravefuit, in rerumpracclararum cogninonem laborrs atq* pericula qusevis gravi ftimaperferre/iumptufquelongc rnaximos facere j ncoccafionem pro-
ßciendijillisfaepiiHmc commodiorem datam, dicam .· nihilominns& jam ftorent vigentqj ftudia, ctiam qua: ignota qua pleraqj prifcis»incul taque jaccbanr»
$ $ Iu Philofophicis enim, ut caetera mittam, ram Theoretici«'
quam pra&icis, ut multu debeamus veteribus, quos vel hoc nominegrata mentecolere decet; innon paucit tarnen»prefer tim qux par-ticularia fpedant,vix a prifeis fuperanturhxc noilra tepora. Quodfatebitur quifquis cogitaverit.plurima illa jam a noilris mventa,quseveteribus nota fuiiTe,nullis certis documentis eviilci poteft. Ergo cuLa&antioexl.x.div.inftiuc.ydicendu.Drtfif Deus omnibus provin*Ii p9rtiottefap'untia,itt & inauditainvefiigare pojfcntj&auditaperpendt*rtt necquia nos Uli temporibus antece{ferunt>fapitntia quoqy anttcejferunt,quafi omnibus aqualiter datur ,occupari ab anteccdentibus non pottβ, &c*
f ίο Vltimö tandem mores feeuii noftri paucis reftat ut tanga-rnus, quia enim hos everfos queriuaur plerique,regnare uequitiam,inqi deterius, & omne nefas res humanas labi, mundi fenium rui-fi« proximum,ipfimet confiteri videmur. Sedutomnia proh do¬lor , jam fint plena vitiorum , feateantque iceleribus, neque ta¬rnen priora feculaiifdemcaruifle exiftimandum eft,quinea qu* nosjam querimur, etiä majores noftri quefti funt,& pofteri querentur,titait Seneca L* ι .de Benefi c. ι o. Nam cum omnibus eadem vitio¬rum femina, jam indea primolapfu h«reant>nulla fecula nonfuahabent vitia : licet non pari proventu iemper. Nam cum omnibusex «quo liberum fit eadem vitia, graviora puto,inherba refecare,alia tarnen plus aliis, ijfdem indulgent. Et fanc gravisfiroa vitiafe-runt hxc noftra tempora.quibus majora vix ullafeeula fenfere,utpo·tequxmfumaio jamquafihxrent, ruinam minitantia: Neque ta¬rnen natura: dcficicntis vitio bzeadferibenda erediderim, qua: no-ßr* potius proprix luxuria:, libidini, alijfqne id gentts illicebriscarnis debentur ; his enim, rationis imperio excuftb, quia vidas da¬raus manus, natura ferde corrumpimus, qu» fibi relida,fua jura in-corruptafervat. Sed hxc pro temporis inftitutiqi ratione didta fuf-ficiant, nam ut materix pro dignitate fiu fatisfadum fit, frullra fimÄ (peravero. Tu verö candide benigneq; le&or, qua: tua eft faci-