Den Haag, oktober 2009 Dit rapport is bestemd voor de organisatie van de opdrachtgever. Verspreiding en reproductie van (delen van) dit rapport buiten de organisatie van de opdrachtgever is niet toegestaan zonder vooraf verstrekte schriftelijke toestemming van Boer & Croon. De bedrijfstak Zorg Onderzoek naar economische betekenis van de zorgsector
217
Embed
De bedrijfstak Zorg - tignl.com rapport_BoerCroon_Zorg als Bedrijfstak.pdf · 0.1/XXX/Amyyon 3 Probleemstelling Gezondheidszorg in Nederland wordt veelal gezien als een collectieve
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Den Haag, oktober 2009
Dit rapport is bestemd voor de organisatie van de opdrachtgever. Verspreiding en reproductie van (delen van) dit rapport buiten de organisatie van de opdrachtgever is niet toegestaan zonder vooraf verstrekte schriftelijke toestemming van Boer & Croon.
De bedrijfstak ZorgOnderzoek naar economische betekenis van de zorgsector
0.1/XXX/Amyyon
1
Onderzoek naar economische betekenis van de zorgsector
1. Inleiding 2
2. Managementsamenvatting 5
3. Aanpak 8
4. Bedrijfskundige omschrijving van de zorg 12
4.1 De zorg
4.2 Actoren in de zorg
4.3 Marktkenmerken bedrijfstak zorg
4.4 Werkgelegenheid in de zorg
4.5 Bedrijfstakvergelijking
5. Economische toegevoegde waarde van de bedrijfstak Zorg 107
5.1 Toegevoegde waarde
5.2 Economisch effect van de zorg
5.3 Effect op de periferie
5.4 Innovatie
Bijlagen
Elke paragraaf van hoofdstuk 4 en 5 wordt voorafgegaan door een samenvatting van de meest opvallende zaken
0.1/XXX/Amyyon
2
1. Inleiding
0.1/XXX/Amyyon
3
Probleemstelling
Gezondheidszorg in Nederland wordt veelal gezien als een collectieve last. De gezondheidszorg is echter ook een bedrijfstak die van grote waarde is voor de Nederlandse economie en samenleving. De bijdrage aan de gezondheid van de Nederlandse (arbeids)populatie, werkgelegenheid, innovatie en het Bruto Binnenlands Product door de grote verscheidenheid aan organisaties die zorgproducten en -diensten leveren is niet te overschatten
Het ministerie van VWS heeft Boer & Croon gevraagd een onderzoek te doen naar de economische betekenis van de gezondheidszorg, in brede zin. Daarbij dient bij de dataverzameling het accent te liggen op het benutten van bestaande studies, statistieken en registraties.
De hoofdvraag van dit rapport is: Wat is de economische betekenis van de gezondheidszorg in brede zin?
Om deze vraag te beantwoorden, worden in dit rapport de volgende subvragen behandeld:
• Welke actoren zijn er actief binnen en rondom de sector zorg?
• Welke producten en diensten leveren de actoren?
• Hoeveel werkgelegenheid wordt er gegenereerd door de activiteiten van de actoren?
• Wat is de waarde voor de export?
• Wat is de betekenis van de sector zorg voor innovaties?
• Op welke manieren zijn de actoren van elkaar afhankelijk? Welke (structurele) relaties en interacties zijn er tussen de actoren?
• Wat zijn de bijbehorende financiële stromen?
• Wat zijn mogelijke dwarsdoorsneden van de zorgsector die nieuwe inzichten bieden en een vergelijking met andere bedrijfstakken mogelijk maken?
NB Een voor de hand liggend economisch effect om te onderzoeken is mate waarin de gezondheidszorg bijdraagt aan een gezondere en dus productievere Nederlandse arbeidspopulatie. Dit onderwerp wordt in een aanpalend onderzoek in kaart gebracht en maakt geen deel uit van dit onderzoek. Dit geldt ook voor het effect dat door gezondheidszorg de (arbeids)populatie wordt vrijgemaakt om zelf productief te zijn in plaats van zorgtaken op zich te nemen (geen ‘gedwongen mantelzorg’).
0.1/XXX/Amyyon
4
Deze studie geeft een kwantitatieve bedrijfskundige omschrijving en inzicht in de toegevoegde waarde van de zorg
Economische toegevoegde waarde van de Zorg
5.2 Economisch effect v.d. zorg
Input-output relaties
Multiplier zorg vs. andere sectoren
5.1 Toegevoegde waarde Bruto toegevoegde waarde
Vervoer5.3 Effect op periferie
Horeca
Detailhandel
5.4 Innovatie R&D inspanningen
Patentaanvragen absoluut
Private equity investeringen
Innovatieplatforms
Impact van innovaties op zorgverlening
Voorbeelden innovatieve projecten
Bedrijfskundige omschrijving van de Zorg
4.1 Hoofdlijnen van de zorg
Betaling van de zorg
Bedrijfskolom zorg
Omvang zorgsector
Omvang bedrijfstak zorg
Financiering en financiële relaties
4.2 Actoren in de zorg Producten en diensten
Structuur Toeleveranciers
Structuur Zorgaanbieders
Structuur Zorg Facilitators
Relaties tussen actoren
4.3 Marktkenmerken bedrijfstak zorg
Afnemers
Consumptiepatronen
Aanbieders
Trends aanbod en vraagkant
4.4 Werkgelegenheid in de zorg
Werkzame personen
Kenmerken bedrijfstak
4.5 Bedrijfstak-vergelijkingen
Arbeidskenmerken
Ontwikkeling productie
Ontwikkeling werkgelegenheid
Ontwikkeling consumptie
Bereik van de bedrijfstak zorg
Eigenschappen van de zorg
0.1/XXX/Amyyon
5
2. Managementsamenvatting
0.1/XXX/Amyyon
6
Ten behoeve van dit onderzoek is het volgende begrippenkader gehanteerd
Bedrijfskolom Zorg
Bedrijfstak Zorg
Zorgsector
ZorgaanbiedersToeleveranciers Zorg facilitators
ICT
Apparatuur
Bouw
Zorgverzekeraars1
Overheid enUitvoeringsorganisaties
Onderwijs en onderzoek
Ziekenhuizen en GGZ(behandeling intramuraal)
1e-lijns(behandeling extramuraal)
VV&T en GZ (verzorging)
OverigEtc. Belangenorganisaties
1 Zorgverzekeraars hebben ook een rol in de geldstroom van de bedrijfskolom Zorg
De Zorg (inclusief haar toeleveranciers)
Managementsamenvatting
In de opbouw van dit rapport zal bovenstaande indeling en volgorde worden gehanteerd
0.1/XXX/Amyyon
7
Management Samenvatting
• De bedrijfskolom van de bedrijfstak zorg is een kolom als ieder ander
• De bedrijfstak zorg is groot en één van de snelst groeiende bedrijfstakken in productie en in werkgelegenheid
– Van 2000 tot 2007 zijn de uitgaven aan zorgaanbieders gestegen van ruim € 40 mrd naar € 65 mrd
– Zorg is de afgelopen 10 jaar circa ½ keer meer gegroeid dan het Nederlands gemiddelde
• In totaal zijn er ruim 4 miljoen betaalde en onbetaalde banen in de zorg
– De zorgsector is de vijfde werkgever in Nederland,
– Verzorging (VV&T en GZ) is de grootste werkgever binnen de bedrijfstak Zorg
– Er zijn echter meer dan 3,5 keer zoveel mantelzorgers en vrijwilligers in de zorg dan betaalde medewerkers
– Op regionaal niveau zijn de grote zorgverleners vaak de grootste werkgevers
– Door de hoge arbeidsintensiteit is het aandeel van de zorgaanbieders in de werkgelegenheid (85%) in de zorg relatief groter dan in de productie (65%) in de zorg.
• De bedrijfstak zorg is grotendeels versnipperd in kleine partijen. De 35.000 bedrijven in de bedrijfstak Zorg bestaan voor een groot deel uit éénpitters, met name in de eerste lijn
• Zorgconsumptiepatronen hebben een sterke correlatie met leeftijd, SES en, in bepaalde gevallen, geslacht
– Tandartszorg wijkt veelal af van deze patronen
• Actoren met winstoogmerk creëren 30% van de productie en 40% van de toegevoegde waarde van de bedrijfstak zorg
• Zowel omvang als de aard van de zorgvraag verandert. Ontwikkelingen in de organisatie van het zorgaanbod anticiperen daarop
• De economische waarde van de mantelzorg en het vrijwilligerswerk ligt tussen de € 5 en € 15 miljard
• De gemiddelde beloning in de bedrijfstak zorg is achtergebleven bij de rest
• De productiviteitsontwikkeling van de bedrijfstak zorg houdt gelijke tred met zakelijke dienstverlening, maar blijft achter bij het NL gemiddelde
• De door de bedrijfstak zorg gecreëerde toegevoegde waarde is hoog
• De Multiplier van de bedrijfstak zorg, oftewel het economisch effect van de bedrijfstak zorg op andere sectoren, is relatief laag
– Dit komt met name door de hoge arbeidsintensiteit van de zorg en omdat er relatief weinig wordt ingekocht
– Toch wordt voor elke euro die in zorg gestoken wordt, zo’n 26 cent elders aan additioneel effect gesorteerd
• De zorg is verantwoordelijk voor een groot aandeel van de innovatieactiviteiten in Nederland
– Relatief naar bevolkingsomvang voert Nederland wereldwijd de lijst aan met zorggerelateerde patentaanvragen
– Het grootste aantal Private Equity en Venture Capital investeringen vindt plaats in gezondheidszorg en biotechnologie
– Overheid en bedrijfsleven zijn actief in het stimuleren van innovatie in de zorg
Managementsamenvatting
0.1/XXX/Amyyon
8
3. Aanpak
0.1/XXX/Amyyon
9
Er zijn zeer veel actoren binnen de zorg
Medische laboratoria
Ambulancediensten
Gemeenten (t.a.v. WMO Hulpmiddelen )
Jeugdzorg
Arbo
GGD-en (preventie)
Overige
Scope
Leveranciers therapeutische en overige med. producten
• De voor dit rapport gebruikte gegevens zijn verzameld uit betrouwbare en veelal publiek beschikbare bronnen. In veel gevallen is extra informatie opgevraagd bij brancheorganisaties en andere informatieverstrekkers. Met het CBS is samengewerkt om onder andere het onderling gebruik tussen de bedrijfstak zorg en andere bedrijfstakken in kaart te brengen.
• Er is door Boer & Croon geen controle uitgevoerd op de correctheid van de data.
• Om een zo volledig mogelijk beeld te krijgen van de gezondheidszorg in al haar facetten, is het in veel gevallen nodig geweest om data vanuit verschillende bronnen te combineren. Om de data uit deze verschillende bronnen vergelijkbaar te maken, en om eventuele ‘witte vlekken’ in de beschikbare data in te vullen is gebruik gemaakt van aannames. Daar waar van toepassing worden deze aannames geëxpliciteerd in de voetnoten van de betreffende pagina. Deze aannames kunnen op verschillende wijze tot stand komen
– Extra- of interpoleren van groeitrends (indien er geen evidente trendbreuk is)
– Op basis van normbedragen of andere normstellingen
– Op basis van beschikbare informatie uit andere, zo veel mogelijk vergelijkbare, bedrijfstakken
– Inschattingen van Boer & Croon op basis van algemene ervaring in de zorg en andere bedrijfstakken
• Input-outputtabellen zijn statistische overzichten van productie en gebruik van goederen en diensten naar verschillende bedrijfsklassen en bevatten tevens specificaties van de componenten van de finale bestedingen, zoals consumptie, export, investeringen en verandering van de voorraden. Het belangrijkste doel van een input-outputtabel is inzicht te geven in de productiestructuur van een economie: wie produceert wat, en wie gebruikt dat. De waarde en aard van productie en gebruik van goederen en diensten wordt zo in kaart gebracht alsmede de relaties tussen de verschillende bedrijfsklassen.
• Als statistische maat voor de verbondenheid van een sector met de Nederlandse economie wordt de multiplier berekend
• De uit het model verkregen multiplier wordt gebruikt voor het berekenen van de gevolgen van een vraagimpuls in een bepaalde sector op de vraag in andere sectoren.Een multiplier van bijvoorbeeld 1,6 geeft aan dat behalve het oorspronkelijke directe effect ter grootte van 1, nog een additioneel indirect effect van 0,6 optreedt, elders in de economie.
Methodes
Verwerving en verwerking van data Input-outputtabellen
0.1/XXX/Amyyon
11
De zorg wordt op vijf manieren schematisch weergegeven
Bedrijfskolom Zorg
Bedrijfstak Zorg
Zorgsector
ZorgaanbiedersToeleveranciers Zorg facilitators
ICT
Apparatuur
Bouw
Zorgverzekeraars1
Overheid enUitvoeringsorganisaties
Onderwijs en onderzoek
Ziekenhuizen en GGZ(behandeling intramuraal)
1e-lijns(behandeling extramuraal)
VV&T en GZ (verzorging)
OverigEtc. Belangenorganisaties
ZorgaanbiedersToeleveranciers Zorg facilitators
ICT
Apparatuur
Bouw
Zorgverzekeraars1
Overheid enUitvoeringsorganisaties
Onderwijs en onderzoek
Ziekenhuizen en GGZ(behandeling intramuraal)
1e-lijns(behandeling extramuraal)
VV&T en GZ (verzorging)
OverigEtc. Belangenorganisaties
De Zorg (inclusief haar toeleveranciers)
ZorgconsumptieZorgonderwijs en
onderzoekZorgfondsen
Burger
• Medische faculteiten
• HBO Zorgverlening
• MBO Zorgverlening
• Onderzoeks-• instituten
Behandeling en preventie:• Medisch• Psychisch• Tandheelkundig• Fysiotherapie• Laboratoria• …
Verzorging:• Verpleging• Verzorging• Inwoning• ….
Medicatie:• Curatief• Preventief• Voorgeschreven• Over the
counter• …
• Onderzoek• Voorlichting• Secundaire zorg• …
Indirect via belasting
Via zorgverzekering
Indirect via sociale premies
en belastingDirect
Direct en indirect via subsidies
Zorgverzekeraars
NL
Zorgconsument NL
Leveranciers grond- en hulpstoffen
Zorgaanbieders
Nederlandse en buitenlandsetoeleveranciers aan de zorg
Handel
Zorgconsument NLOver-heid
Bedrij-ven
Leveranciers grond- en hulpstoffen
Nederlandse en buitenlandsetoeleveranciers aan de zorg
• De Nederlandse burger draagt op verschillende manieren bij aan de gezondheidszorg
– Behalve de verzekeringspremie betaalt de burger nog op een aantal andere wijzen voor de zorg (belastingen, inhouding op bruto loon, e.d.)
• De bedrijfskolom van de zorg is een kolom als ieder ander
– Afname via een verzekeringsmodel is zeker niet uniek voor de zorg
• De totale omvang van de gehele zorgsector in 2007 is €72 mld.
– Dat is uitgedrukt als zorgquote 13% van het Nederlands BBP, maar 9,3% als toegevoegde waarde1 aandeel van het Nederlands BBP
• Van 2000 tot 2007 zijn de uitgaven aan zorgaanbieders in de bedrijfstak met ruim 60% gestegen van ruim € 40 mrd naar € 65 mrd
• De bedrijfstak zorg is de vijfde werkgever in Nederland
• In de Top 50 van de grootste werkgevers in Nederland staat één zorgconcern, maar dan wordt de zorg wel vergeleken met bedrijfsleven met veel werkgelegenheid in het buitenland
• 13 zorginstellingen hebben meer dan 5000 medewerkers
De zorg Observaties paragraaf 4.1 ZorgaanbiedersToeleveranciers Zorg facilitators
ICT
Apparatuur
Bouw
ZV
Overheid
Onderwijs
ZH / GGZ
1e-lijns
VV&T / GZ
OverigEtc. Belangenorg.
1 Hier wordt de macro-economische bruto toegevoegde waarde bedoeld; voor definitie zie bijlagenkatern ‘theoretisch kader’
0.1/XXX/Amyyon
15
De Nederlandse burger draagt op verschillende manieren financieel bij aan de zorg
ZorgconsumptieZorgonderwijs en
onderzoekZorgfondsen
Burger
• Medische faculteiten
• HBO Zorgverlening
• MBO Zorgverlening
• Onderzoeks-instituten
Behandeling en preventie:• Medisch• Psychisch• Tandheelkundig• Fysiotherapie• Laboratoria• …
Verzorging:• Verpleging• Verzorging• Inwoning• ….
Medicatie:• Curatief• Preventief• Voorgeschreven• Over the
counter• …
• Onderzoek• Voorlichting• Secundaire zorg• …
Indirect via belasting
Via zorgverzekering
Indirect via sociale premies
en belastingDirect
Direct en indirect via subsidies
Betaling van de zorg ZorgaanbiedersToeleveranciers Zorg facilitators
ICT
Apparatuur
Bouw
ZV
Overheid
Onderwijs
ZH / GGZ
1e-lijns
VV&T / GZ
OverigEtc. Belangenorg.
De zorg
0.1/XXX/Amyyon
16
Opbouw van de bedrijfskolom van de zorg1 wordtgetekend door het verzekerdenkarakter
Zorgverzekeraars
NL
Zorgconsument NL
Leveranciers grond- en hulpstoffen
Zorgaanbieders
Nederlandse en buitenlandse
toeleveranciers aan de zorg
Handel
Zorgconsument NLOver-
heid
Bedrij-
ven
Leveranciers grond- en hulpstoffen
Nederlandse en buitenlandse
toeleveranciers aan de zorg
Zorgaanbieders
Producten en diensten Geldstromen2
Han-
del
1 Exclusief omgevingsactoren zoals onderwijs, onderzoek en belangenorganisaties
2 Zorgverzekeraars en overheid zijn onderdeel van de financiering van de bedrijfskolom, maar worden verder niet tot de bedrijfskolom gerekend
zorgaanbiedersToeleveranciers Zorg facilitators
ICT
Apparatuur
Bouw
ZV
Overheid
Onderwijs
ZH / GGZ
1e-lijns
VV&T / GZ
OverigEtc. Belangenorg.
De zorg Bedrijfskolom zorg
Onderdeel van de bedrijfskolom
• De bedrijfstaken schetst de relatie in chronologische volgorde (stadia van totstandkoming van het product of de dienst) van alle partijen die met arbeid of goederen bijdragen aan het realiseren van het eindproduct of dienst van een bedrijfstak
0.1/XXX/Amyyon
17
Schadeverzekeraars
Consument NL
Leveranciers grond- en hulpstoffen
Schadeherstelbedrijven
Nederlandse en buitenlandse
toeleveranciers onderdelen
Garages
Consument NLBedrij-
ven
Lease
mijen
Leveranciers grond- en hulpstoffen
Nederlandse en buitenlandse
toeleveranciers onderdelen
Schadeherstelbedrijven
Producten en diensten Geldstromen
Garages
De opbouw van de zorgbedrijfskolom is niet uniek, zoals de autoschadeherstelmarkt laat zien
zorgaanbiedersToeleveranciers Zorg facilitators
ICT
Apparatuur
Bouw
ZV
Overheid
Onderwijs
ZH / GGZ
1e-lijns
VV&T / GZ
OverigEtc. Belangenorg.
De zorg Bedrijfskolom zorg
Onderdeel van de bedrijfskolom
0.1/XXX/Amyyon
18
Onderwijsinstellingen
Overheid
Consument NL
Overige toeleveranciers
Consument NL
Producten en diensten Geldstromen
De bedrijfskolom onderwijs kent geen verzekeringsmodel, maar heeft net als de zorg een overheidsafhankelijkheid
zorgaanbiedersToeleveranciers Zorg facilitators
ICT
Apparatuur
Bouw
ZV
Overheid
Onderwijs
ZH / GGZ
1e-lijns
VV&T / GZ
OverigEtc. Belangenorg.
De zorg Bedrijfskolom zorg
Onderdeel van de bedrijfskolom
Uitgeverijen
Leveranciers grond- en
hulpstoffen
Leveranciers grond- en hulpstoffen
Onderwijsinstellingen
Overige toeleveranciersUitgeverijen
Leveranciers grond- en
hulpstoffen
Leveranciers grond- en hulpstoffen
0.1/XXX/Amyyon
19
Een aantal aspecten maakt de zorg tot een ‘unieke’ sector
• De patiënt is extra kwetsbaar op het moment van vraag
• De patiënt is in grote mate afhankelijk van de aanbieder
– Grote mate van informatieasymmetrie tussen vrager en aanbieder
– Bij acute zorg is er geen mogelijkheid t.a.v. keuze voor een bepaalde aanbieder
• De patiënt heeft geen consistente preferenties als het gaat over gezondheid
– Mensen negeren bewust ziekten (cognitieve dissonantie)
– Mensen fingeren problemen
• Individuele voorkeuren kunnen ten koste van de omgeving gaan, bijvoorbeeld bij gevaar voor besmetting, en moeten dus ‘overruled’ worden
• Grondwettelijk is de overheid verantwoordelijk voor een goede kwaliteit van de gezondheidszorg
• De overheid treedt op ter bescherming van consumenten en ondernemers
• Overheid bepaalt/beïnvloedt een groot gedeelte van het zorgaanbod, ware het niet in afnemende mate:
– Volumes
– Tarieven
– Minimale kwaliteit
• De overheid stelt randvoorwaarden in een systeem van gereguleerde marktwerking
– Garantie toegankelijkheid van zorg
– Acceptatieplicht door zorgverzekeraars
• Winstuitkering door zorginstellingen is in verregaande mate beperkt
• (Goede) gezondheidszorg wordt gezien als een basisrecht
– Het is politiek en maatschappelijk niet aanvaardbaar dat essentiële zorg niet verleend wordt aan wie dat nodig heeft
– Bescherming van de meest kwetsbaren is extra evident
• De maatschappelijke waarde leidt vaak tot morele discussie
• Artsen doen de Eed van Hippocrates om zich aan bepaalde beroepsregels te houden
• Criteria om te bepalen wat noodzakelijke en wat ‘goede’ gezondheidszorg is, zijn niet eenduidig bepaald
– De vraag wie mag beslissen over welke zorg wel of niet wordt geleverd is aan heftige discussies onderhevig
De zorg wordt sterk beïnvloed door morele en ethische overtuigingen
De patiënt kan niet altijd succesvol de rol van ‘klant’ pakken
De overheid heeft (nog steeds) een zeer sterk regulerende rol
De zorg Eigenschappen van de zorg
• Grote diversiteit en versnipperd-heid van soorten aanbieders
• De complexiteit van het stelsel en de vele (onzekere) wijzigingen
• Veel strijdige belangen binnen instellingen. Illustratief is het grote aantal “vallende bestuurders”
De zorgsector is zeer complex
0.1/XXX/Amyyon
20
De totale omvang van de gehele zorgsector1 in 2007 is € 72 mld
Belangen-
org.; 0 ,4
O verheid;
1 ,1
Zorgver-
zekeraars;
1 ,4Zorg-
aanbieders;
64 ,9Zorg-
onderzoek;
1 ,7
Zorg-
onderwijs ;
2 ,4
0
10
20
30
40
50
60
70
Omvang (x € m
rd)
Overigefinancieringsbronnen
Particulierezorgverzekering
Eigen betalingen
Overheidgefinancierd
AWBZ
ZVW
Omvang van de zorgsector is € 72 mrd
Omvang van de bedrijfstak Zorg is € 65 mrd
Bron: CBS; Vektis; bewerking Boer & Croon
Omvang zorgsector
0 50 100 150 200 250 300 350
Industrie
Fin.en zak. dienstv.
Handel, hor. en rep.
Overheid
Bouw
Vervoer, opsl. comm.
Zorg
Energie-en water
Overig
Agro
Delfstoffenwinning
ZorgaanbiedersToeleveranciers Zorg facilitators
ICT
Apparatuur
Bouw
ZV
Overheid
Onderwijs
ZH / GGZ
1e-lijns
VV&T / GZ
OverigEtc. Belangenorg.
De zorg
Omvang Nederlandse bedrijfstakken
1 Zorgsector omvat de zorgaanbieders en facilitators; de bedrijfstak zorg omvat alleen de zorgaanbieders (zie pagina 6)2 Hier wordt de macro-economische bruto toegevoegde waarde bedoeld; voor definitie zie bijlagenkatern ‘theoretisch kader’
x € mrd
12,7%
9,3%
6,3%
0% 5% 10% 15%
Zorgquote
TWaandeel
Productieaandeel
Productie zorg als % BBP
Toegevoegde waarde2 zorg als % BBP
Productie zorg als % som bedrijfstakken productie
Relatieve omvang zorgsector
0.1/XXX/Amyyon
21
Van 2000 tot 2007 zijn de uitgaven aan zorgaanbieders met ruim 60 % gestegen van € 40 mrd naar € 65 mrd
De verdeling van de uitgaven aan de verschillende zorgaanbieders is sinds 2000 nauwelijks gewijzigd
Verdeling uitgaven aan de verschillende zorgaanbieders in de bedrijfstak zorg
0.1/XXX/Amyyon
22
M.n. tandartsen en paramedici ontvangen een groot deel van hun inkomen uit aanvullende verzekeringen
1 Intramurale GGZ-zorg die langer duurt dan 1 jaar valt onder de AWBZ2 Overheidsfinanciering in de VVT branche betreft de WMO financiering van Thuiszorg, via gemeenten
Absolute bedragen op basis van CBS gegevens. Verhouding per verzekeringssoort voor iedere zorgbranche op basis van CVZ cijfers
Bronnen: CVZ; CBS Gezondheid en zorg in cijfers 2008
De bedrijfstak zorg is de vijfde werkgever in Nederland
Fin.en zakelijke
dienstverlening
Handel Industrie
Overheid
Gezondheidszorg en
welzijnszorg
Noot: Exclusief kinderopvangopvang, sociaal, maatschappelijk & cultureel werk, internaten en beleids- en beheersorganisaties. Geschat op circa 10% van aantal banen van het totaal o.b.v. uitgaven aan de gezondheids- en welzijnszorg
Bron: CBS – Arbeidsrekeningen 2008
1,08 mln
1,51 mln
0,73 mln
(1,89 mln)
(1,1 mln)
(1,43 mln)
Werkgelegenheid 5 grootste sectoren2008 x mln fte (x mln pers.)
Werkgelegenheid Nederland 2008
ZorgaanbiedersToeleveranciers Zorg facilitators
ICT
Apparatuur
Bouw
ZV
Overheid
Onderwijs
ZH / GGZ
1e-lijns
VV&T / GZ
OverigEtc. Belangenorg.
Omvang bedrijfstak zorgDe zorg
0,78 mln
(0,90 mln)
0,84 mln
(0,93 mln)
Handel
Gezondheidszorg en
welzijnszorg
IndustrieOverheid
Bouwnijverheid
Landbouw, bosbouw
en visserij
Vervoer, opslag,
communicatie
Overige
dienstverlening
Horeca
Energie-en water
Delfstoffenwinning
Fin.en zakelijke
dienstverlening1,51
(1,89)
0.1/XXX/Amyyon
25
In de top-50 van grootste werkgevers staat één zorgconcern. 13 zorginstellingen hebben meer dan 5000 medewerkers
67.000
11.600
5.0004
28.000
15.500
40.000
Waarvan NL
5.396Academisch Medisch Centrum (AMC)
5.420Artsen Zonder Grenzen
5.650Leids Universitair MC (LUMC)
6.498Zorggroep West- en Midden Brabant
6.522Parnassia Bavo Groep
6.954VU Medisch Centrum
7.151UMC St Radboud
7.237UMC Utrecht
8.079UMC Groningen
8.273Zorgverlening ’s Heeren Loo
9.398Erasmus MC
9.890Meavita2
……
16.98346. Espria1
……
67.0006. Ministerie van Defensie
102.0005. Shell
121.0004. Randstad Groep
124.66133. ING Groep
126.45932. Philips
163.24531. TNT
# werknemersWerkgever
1 Espria bestaat uit Evean Zorggroep, Philadelphia en Woonzorg Nederland2 Inmiddels gedefuseerd3 Nederland en buitenland4 Exclusief uitzendkrachtenBron: company.info, navraag bij betreffende bedrijven
Omvang bedrijfstak zorgDe zorg
Op regionaal niveau zijn de grote zorg-verleners vaak wel de grootste werkgevers
0.1/XXX/Amyyon
26
Financiering van de bedrijfstak zorg verloopt via drie compartimenten
Verzekerden
PremieBasisverz
AWBZ gelden
Werkgevers-bijdrage Ca. 7,2%
Ca. € 17 mld
Ca. € 21 mld
Ca. € 14 mld
Ca. € 14 mld
3e compartiment2e compartiment
PremieAanv.
Eigenbetalingen
1e compartiment
Ca. € 31 mld
Reintegr.
Rijk
Rijksbijdrage
Ca € 2 mld
Toeslag
Zorgverzekeringsfonds (Risico vereveningsfonds)
Zorgkantoren Zorgverzekeraars
1 Iedereen die in Nederland inkomen heeft, betaalt premie. Deze premie bedraagt vanaf 1 januari 2008 in totaal 12,15% over het inkomen in de eerste twee belastingschijven. Zelfstandigen betalen eenzelfde percentage via de aanslag inkomstenbelasting.Bron: CVZ 2007Noot: Weergegeven geldstromen zijn illustratief en niet uitputtend. WMO gefinancierde activiteiten worden in de regel niet meegenomen in de indeling in de drie compartimenten
Zorgaanbieders Care Zorgaanbieders Cure
Werkgever
AWBZ premie1
Ca. 12%
Financiering en financiële relaties ZorgaanbiedersToeleveranciers Zorg facilitators
• Binnen de zorg vormen de zorgaanbieders ruim 65 % van de omvang in euro’s en 85 % van de omvang in fte’s
• De grootste toeleverende bedrijfstak van de zorgsector bestaat uit de financiële en zakelijke dienstverleners
• De bedrijfstak zorg is fors versnipperd in kleine partijen
• In de eerste lijn is een beweging zichtbaar naar concentratie en multidisciplinaire samenwerking
• Ook in de ziekenhuisbranche is sprake van concentratie
• Verzorging (VVT + GZ) is de grootste werkgever
• Er heeft een sterke concentratie plaatsgevonden in de zorgverzekeraarbranche, maar nog steeds zijn meer dan 30 partijen daarin actief. De grootste vier hebben 90% van de markt in handen. Alle overige partijen zijn veel kleiner
Actoren Observaties
0.1/XXX/Amyyon
29
De zorgaanbieders vormen de grootste categorie actoren in de gezondheidszorg
1 Aantal fte dat binnen de bedrijfstak van de toeleverancier werkt voor de bedrijfstak Zorg. Berekend o.b.v. % van de totale omzet van de onderhavige bedrijfstak, aandeel loonkosten in omzet en gemiddelde loonkosten per fte in de bedrijfstak2 Bewerking op basis van de aanname dat de deeltijdfactor voor kinderopvang, internaten, maatschappelijk en soc. cultureel werk en beleids –en beheersorganisaties gelijk is aan de totale gezondheids –en welzijnszorgNB Optellen van de omvang van de toeleveranciers en zorgverlening geeft dubbeltellingen omdat de waarde van de toeleveranciers als inkoop in de zorgverlening is meegenomen, de omvang van de bedrijfstak zorg is derhalve gelijk aan die van de bedrijfskolom Zorg
Huisartsen • Fysiotherapeutische zorg: behandelen van klachten aan het houdings- en bewegingsapparaat
– Behandeling: Oefentherapie, fysische (o.a. ultrageluid) en manuele verrichtingen
– Revalidatie
– Advies
• Oefentherapie t.b.v. mensen die last hebben van functiestoornissen in het bewegingsapparaat
– Verbeteren van de lichaamshouding
– Behandeling van pijnklachten
– Informeren van de patiënt
– Vormen: Mensendiecktherapie (ontspanningsoefeningen) en Cesaroefentherapie (vergroten spierkracht )
• Ergotherapie
– Begeleiding bij (opnieuw) aanleren dagelijkse handelingen
– Indicatiestelling
– Preventie
– Advisering en instructie bij hulpmiddelen
• Diëtetiek: specialist in voeding en diëten, biedt advies t.a.v. verantwoord eten
– Preventie: voorkomen van ziekte in bepaalde gezondheidssituatie
– Advies bij herstel na ziekte.
• Logopedie: alle aspecten van verbale communi-catie (stem, spraak, taal en gehoor) en mondfuncties
– Behandeling/ begeleiding bij spraakstoornissen
– Eet- en slikproblematiek ouderen
Producten en dienstenActoren
Paramedische zorg
0.1/XXX/Amyyon
32
Producten en diensten van de ziekenhuizen
Bron: Nivel
Actoren Producten en diensten Zorgaanbieders
Ziekenhuisspecialismen
• Dermatologie
• Keel-, neus-, oorheelkunde
• Oogheelkunde
• Revalidatie
• Radiologie
• Radiodiagnostiek
• Radiotherapie
• Cardio-thoracale chirurgie
• Klinische chemie
• Pathologische anatomie
• Klinische geriatrie
• Klinische genetica
• Nucleaire geneeskunde
• Mondziekten/kaakchirurgie
• Dentomaxillaire orthopedie
• Neonatologie
• Inwendige geneeskunde
• Cardiologie
• Longziekten
• Reumatologie
• Allergologie
• Maag-Darm-Leverartsen
• Anesthesiologie
• Heelkunde
• Urologie
• Orthopedie
• Neurochirurgie
• Plastische chirurgie
• Verloskunde en gynaecologie
• Kindergeneeskunde, algemeen
• Psychiatrie
• Neurologie
• Vaatchirurgie
• Endocrinologie
• Hematologie
• Hepatologie
• Immunologie
• Kinderchirurgie
• Nefrologie
• Oncologie
• Thorax chirurgie
• Intensivisme, inwendige geneeskunde
• Intensivisme, niet inwendige geneeskunde
• Traumatologie
• Pijnbestrijding
• Overige specialismen
0.1/XXX/Amyyon
33
Producten en diensten van de GGZ
Psychiaters
Psychotherapeuten
Forensische psychiatrie
Psychologen
Preventie
Behandeling
Verpleging
Huisvesting
Crisisopvang
Resocialisatie
Ambulante GGZ
Begeleiding en ondersteuning
Verslavingszorg
Bemoeizorg
Forensische psychiatrie
Producten en diensten
RIAGG
Kinder en Jeugdpsychiatrie
Actoren
Psychiatrische Afdeling Alg. Ziekenhuis (PAAZ)
Regionale Instelling voor Beschermd Wonen (RIBW)
Algemeen psychiatrisch ziekenhuis (APZ)
.
Behandelingen kunnen worden getypeerd op basis van de verrichtingen die plaatsvinden
Uitsluitend ambulante verrichtingen
Dagbehandeling in een klinische omgeving, zonder opname of verblijf
Opname of verblijf vormt minder dan 50% van het aantal verrichtingen tijdens behandeling. Daarnaast vindt ambulante of deeltijd behandeling plaats
>50% van de verrichtingen betreft opnamen (klinisch) of verblijf (beschermd wonen)
Deeltijd
Gemengd residentieel
Ambulant
Residentieel
Actoren Producten en diensten Zorgaanbieders
Bron; NZa; GGZ Nederland; www.ggzbeleid.nl
0.1/XXX/Amyyon
34
Producten en diensten van de verpleging, verzorging, thuiszorg en gehandicaptenzorg
• Beschut wonen met begeleiding• Beschut wonen met (intensieve) begeleiding en
(intensieve/uitgebreide) verzorging• Beschermd wonen met intensieve
dementiezorg• Beschermd wonen met intensieve verzorging
en verpleging• Beschermd wonen met zeer intensieve zorg,
vanwege specifieke aandoeningen, met de nadruk op begeleiding
• Beschermd wonen met zeer intensieve zorg,vanwege specifieke aandoeningen, met de nadruk op verzorging/verpleging
• Verpleging
• Huishoudelijke verzorging
• Persoonlijke verzorging
• Gespecialiseerde verzorging.
Noot: Welzijnszorg is ook een veelgenoemd begrip om bepaalde onderdelen van de zorg te duiden. Echter in de bronnen worden zeer uiteenlopende definities gehanteerd; zo gebruikt het CBS deze term voor alle niet curatieve zorg; anderen verstaan er alleen kinderopvang, jeugdzorg en voorzieningen voor gehandicapten onder. In dit rapport zal welzijnszorg niet als een aparte zorgcategorie worden meegenomen.
Bron: Vektis
Actoren Producten en diensten Zorgaanbieders
• Herstelgerichte verpleging en verzorging• Beschermd verblijf met intensieve palliatief-
terminale zorg
• Wonen (al dan niet besloten wonen)• Ondersteunende begeleiding• Activerende begeleiding• Persoonlijke verzorging• Verpleging• Gedragsregulering• Behandeling
Langdurige zorg Thuiszorg
GehandicaptenzorgKortdurende zorg
0.1/XXX/Amyyon
35
Producten en diensten van de overige ondersteunende, openbare en preventieve zorg
R&D procesvoering en organisatie medische diensten, incl. pilot-projecten
R&D medische technologie (medische apparatuur en hulpmiddelen, nanotechnologie, etc.
Onderzoek naar vernieuwing en verbetering van behandeling van ziekten
Onderzoek
…
Afstemming met universitair onderzoek
Hoger beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs
Lager en middelbaar beroepsonderwijs
Onderwijs en Onderzoek
Stages, co-schappen, specialisatieopleiding
Onderwijs
0.1/XXX/Amyyon
37
Door de hoge arbeidsintensiteit bij de zorgaanbieders is hun aandeel in de werkgelegenheid relatief groter dan in de productie
Zorg-facilitators
Zorgaanbieders(kosten excl. inkoop)
Toeleveranciers(inkoop
zorgaanbieders)
Toele-veranciers
Zorg-facilitators
Zorg-aanbieders
Productie van de zorg€ 72 mrd
Werkgelegenheid in de zorg ca 0,9 mln fte
Bron: CBS 2008; Zie voor detaillering verder in dit rapport
Actoren Structuur Zorg
Binnen de zorg vormen de zorgaanbieders ruim 65 % van de productie in euro’s en 85 % van de werkgelegenheid in fte
0.1/XXX/Amyyon
38
De farmacie is de grootste toeleverende bedrijfstak van de zorgsector
0 500 1000 1500 2000 2500
Chemie (vnl Farmacie)
Bouw
Medische en maatschappelijke diensten
Uitzendbureaus & arbeidsbemiddeling
Media, Post, telecommunicatie
Voeding
Water, Energie
Medische machines en apparatuur
Cultuur en recreatie
Professionele dienstverlening
Financiele dienstverlening
Bewerking basismaterialen
Horeca
Auto's en transport
Primaire sector
Kleding en schoeisel
Overheid en publieke diensten
facilitaire dienstverlening
Machines en apparatuur (excl medisch)
Inventaris
Overig
Inkoopbestedingen (€ x mln)
Inkoopbestedingen door de zorg in 2008 (x € mln) en het aandeel van de afzet aan de zorg in de totale
intermediaire afzet per sector (%)
Bron: CBS
Actoren Structuur Toeleveranciers
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1800
Medische
apparaten eninstrumenten
Farmacie
Groot
Midden
Klein
Eenpitter
Aantal bedrijven in toeleverende sectoren naar omvang in aantal
medewerkers in 20082
2 Indeling groot-midden-klein-eenpitter:
Groot: > 100 werkzame personenMidden: 20-100 werkzame personen Klein: < 20 werkzame personen Eenpitter: 1 werkzame personen
3,6%
2,1%
45,0%
3,7%
4,4%
3,4%
3,2%
24,4%
5,2%
0,8%
1,8%
1,1%
8,2%
1,1%
0,3%
8,0%
3,8%
0,8%
3,0%
0,7%
1,6%
0.1/XXX/Amyyon
39
De farmacie is in euro’s de grootste toeleverancier van de zorg, maar er zijn relatief weinig banen gemoeid met farmacie
Voeding
Water, Energie
Medische machines en
apparatuur
Financiele
dienstverlening
Professionele
dienstverlening
overig
Cultuur en recreatie
Media, Post, telecom
Arbeids-
bemiddeling
Chemie (incl Farmacie)
Medische en maatschapp.
diensten
Bouw
Omvang inkoop door de zorg € 17 mrd (2008)
Werkgelegenheid bij toeleveranciers van de zorg
ca. 64.000 fte2 (2008)
Actoren Structuur Toeleveranciers
1Exclusief BTW2Aantal fte dat binnen de bedrijfstak van de toeleverancier werkt ten behoeve van de bedrijfstak Zorg. Berekend o.b.v. % van de totale omzet van de onderhavige bedrijfstak, aandeel loonkosten in omzet en gemiddelde loonkosten per fte in de bedrijfstak
Bron: CBS
Financiele dienstverlening Overig
Uitzendbureaus &
arbeids-bemiddeling
Professionele dienstverlening
Medische en maatschappelijke
diensten
BouwMedische
machines en
apparatuur
Chemie (incl Farmacie)
Horeca
Media, Post, tele-communicatie
Cultuur en
recreatie
0.1/XXX/Amyyon
40
Verzorging (VV&T en GZ) is de grootste werkgever binnen de bedrijfstak Zorg
Behande-
ling
Verzor-
ging
1e-lijn
Overig
Omvang in 2007€ 65 mrd
6416Totaal
131,2Fysiotherapiepraktijken
.6Leveranciers geneesmiddelen
PM2,7Leveranciers therapeutische middelen
61,6Paramedische en verloskundige praktijken
174,9Apotheken
152,1Tandartsenpraktijken
132,4Huisartsenpraktijken
Fte (*1000)
€ mrd1e-lijn (behandeling extramuraal)
634,8Totaal
251,8Overig4
221,2Jeugdzorg
101ARBO en reïntegratie
60,8GGD
Fte (*1000)
€ mrdOverig
26623,2Totaal
50,4Overig2
644,5GGZ
19718,3Ziekenhuizen
Fte (*1000)
€ mrdZiekenhuizen en GGZ(behandeling intramuraal)
Omvang in 2007ca. 725.000 fte
Behande-
lingVerzorging
1e-lijnOverig
4 Overig: medische laboratoria, ambulancediensten, verstrekkers ondersteunende diensten (inschatting fte op basis van aantal banen; productie op basis van gemiddelde productie in de zorg)
2 Overig: privéklinieken, abortusklinieken, oncologische –en gezondheidscentra (inschatting fte op basis van aantal banen; productie op basis van gemiddelde productie in de zorg)
33520,8Totaal
PMPMOverig1
23214,1VV&T
966,7GZ
764,0Thuiszorg
15610,1V&V
Fte (*1000)
€ mrdVV&T(Verzorging)
1 Overig: instellingen voor revalidatie, dagopvang etc.
Bronnen: CBS, SFK, CVZ, IMS Health, Monitor Huisartsenzorg 2008, Arbeid in Zorg en Welzijn 2008
Actoren Structuur Zorgaanbieders
0.1/XXX/Amyyon
41
Medewerkers in de 1e-lijn hebben verreweg de hoogste gemiddelde productie
Bronnen: CBS, SFK, CVZ, IMS Health, Monitor Huisartsenzorg 2008, Arbeid in Zorg en Welzijn 2008; bewerking Boer & Croon
De relatief lage productie in de VV&T en GZ ligt met name aan het grote aantal fte; waarvan het grootste deel verpleegkundig en verzorgend personeel.
0.1/XXX/Amyyon
42
De 35.000 bedrijven in de bedrijfstak Zorg bestaan voor een groot deel uit eenpitters, met name in de eerste lijn
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Overig
VV&T en GZ
Ziekenhuizen en GGZ
1e-lijn
Zorg totaal
Onderwijs
Horeca
Zak. dienstv.
Industrie
NL totaal
Groot Midden Klein Eenpitter
Verdeling van aantal bedrijven in de Bedrijfstak Zorg gesegmenteerd naar omvang in medewerkers1
Bron: CBS Bedrijven 2008
1 Indeling groot-midden-klein-eenpitter:
Groot: > 100 werkzame personenMidden: 20-100 werkzame personen Klein: < 20 werkzame personen Eenpitter: 1 werkzame personen
2 Mogelijk wordt dit beeld vervuild door ‘slapende eenpitters’
2
Actoren Structuur Zorgaanbieders
1e-lijn
Ziekenhuizenen GGZVV&T en GZ
Overig
In de bedrijfstak zorg zijn ca. 35.000 bedrijven actief
• Deze 35.000 bedrijven bestaan voor het grootste deel uit vrijgevestigde beroepsbeoefenaren in de 1e-lijn
0.1/XXX/Amyyon
43
De bedrijfstak is voor een groot deel versnipperd in kleine partijen
3,0
2,8
1,5
1,7
14,5
0 10 20
Huisartspraktijken
Tandartspraktijken
Fysiopraktijken
Praktijkenparamedici
Apotheken
05.00010.000
1e- lijn1
Aantal bedrijven Gemiddelde omvang(aantal fte)
1556
444
13
0 500 1.000 1.500 2.000
Ziekenhuizen
GGZ-instellingen
overig
0200400600
Behandeling1
Aantal bedrijven
217
77
483
0 200 400 600
V&V
Thuiszorg
GZ
Overig
05001000
Verzorging1,2
Aantal bedrijven
176
9
64
0 50 100 150 200
GGD
ARBO
Jeugdzorg
Overig
050010001500
Overig1
Aantal bedrijven
1 Cijfers 20062Thuiszorg inclusief ca 300 één-pitters (alfa-hulpen)Bron: CBS Bedrijven; Banen van werknemers; Gezondheid en welzijn (voor deeltijd %) 2008
Deeltijd % V&V en T inschatting o.b.v. rapport Prismant: Arbeid, Zorg en Welzijn 2008
NB
Gemiddelde omvang(aantal fte)
Gemiddelde omvang(aantal fte)
Gemiddelde omvang(aantal fte)
Actoren Structuur Zorgaanbieders
NB
0.1/XXX/Amyyon
44
Fusies hebben de afgelopen jaren tot schaalvergroting en concentratie in de ziekenhuisbranche geleid
• Als gevolg van een groot aantal fusies is het aantal ziekenhuizen in de afgelopen jaren aanzienlijk gedaald
• Daarmee is de gemiddelde omvang van de Nederlandse ziekenhuizen toegenomen
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
1990 1999 2009
Aantal ziekenhuizen 1990 - 2009
Bron: RIVM, Boer & Croon database
300
350
400
450
500
1990 1999 2009
Gemiddeld aantal bedden per ziekenhuis 1990 - 2009
Actoren Structuur Zorgaanbieders
0.1/XXX/Amyyon
45
Het aantal ZBC’s is met name tussen 2004 en 2007 zeer sterk toegenomen
0
50
100
150
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Aantal ZBC's
Ontwikkeling van het aantal ZBC’s 2000-2008
Bronnen: NZa; NVZ; IGZ
2,0 %0,8 %Overige instellingen
1,9 %0,3 %ZBC’s
3,7 %12,2 %Academische ziekenhuizen
92,4 %86,7 %Algemene ziekenhuizen
B-segmentA-segment
Percentage van de omzet 2005 in het A-segment en het B-segment per categorie instelling
0
5
10
15
Alle
rgolog
ie
Der
mat
olog
ie
Oog
heelku
nde
Plas
tisch
e ch
irur
gie
Path
. ana
tom
ieOrtho
pedi
e
KNO
-hee
lkun
de
Ane
sthe
siolo
gie
Nuc
l. ge
nees
kund
eRa
diol
ogie
Aandeel ZBC's (%)
Aandeel ZBC’s in totale omzet per specialisme in 2005 (A-segment)
0
10
20
30
Der
mat
olog
ie
Plas
tisch
e ch
irurg
ie
Anes
thes
iolo
gie
Oog
heelku
nde
Klin
ische
ger
iatrie
Rad
iolo
gie
Ortho
pedi
eNe
urol
ogie
Med
ische
micro
biol
ogie
KNO-h
eelkun
de
Aandeel ZBC's (%)
Aandeel ZBC’s in totale omzet per specialisme in 2005 (B-segment)
Actoren Structuur Zorgaanbieders
0.1/XXX/Amyyon
46
In de eerste lijn is een beweging zichtbaar naar concentratie en multidisciplinaire samenwerking
Huisartsenpraktijken worden groter Multidisciplinaire samenwerking neemt toe
Aantal werkzame huisartsen naar praktijkvorm,
1998-2008
7.4567.107
8.783
0
1.000
2.000
3.000
4.000
5.000
6.000
7.000
8.000
9.000
10.000
1998 2003 2008
Totaal
Groepspraktijk
Duopraktijk
Solopraktijk
Noot: MOED-1/2/3+: Huisarts + 1/2/3+ andere disciplines Bron: NIVEL
Verschijningsfrequentie van MOED (Meerdere
disciplines onder één dak)
1108
1371
0
200
400
600
800
1.000
1.200
1.400
1.600
1.800
2.000
1998 2004 2008
Totaal
MOED-3+
MOED-2
MOED-1N.b.
Actoren Structuur Zorgaanbieders
De sterke toename in MOED-2+ en 3+ wijst er op dat de stijging van het aantal bij multidisciplinaire samenwerking (para)medici nog beduidend groter is dan het aantal MOED’s
0.1/XXX/Amyyon
47
Tegen de concentratietrend van de verzorging en verpleging in, worden thuiszorgorganisaties gemiddeld steeds kleiner
De afgelopen 15 jaar heeft er een duidelijke concentratie plaatsgevonden in de verzorging en verpleging. Thuiszorgorganisaties worden gemiddeld kleiner door sterke toename van relatief kleine nieuwe toetreders.
Actoren Structuur Zorgaanbieders
0 50 100 150 200 250
1994
1996
1998
2000
2002
2004
2006
2008
0 500 1000 1500
1994
1996
1998
2000
2002
2004
2006
2008
0 200 400 600 800 1000
1994
1996
1998
2000
2002
2004
2006
2008
Aantal verpleeginstellingen Aantal verzorginstellingen Aantal thuiszorgorganisaties1
1Thuiszorg inclusief ca 300 één-pitters (alfa-hulpen)
Bron: CBS - bedrijven
0.1/XXX/Amyyon
48
Bij de ‘faciliterende’ actoren zijn ca. 80.000 fte werkzaam
Belangen-org.
Overh. & Uitv.
Onderw. & Onderz.
Zorgverze-keraars
Productie € 7 mrd
Zorgkantoren14.0001.400
Zorgverzekeraars
Fte3€mlnZorgverzekeraars
6.9501.200Totaal
606Overig
15011Nivel
25055CVZ
200199ZonMw
8010College Bouw
6010Kwaliteitsinst. CBO
453DBC Onderhoud
464Inspectie Jeugdzorg
303RVZ
1100113Kern ministerie
50,75CKZ
2.250180CIZ
26931NZa
38642IGZ
1605Gezondheidsraad
19029CIBG
320160NVI
15033CBG
1200300RIVM
Fte2,3€mlnOverheid & Uitvoeringsorganisaties
2406
3706 7.200Totaal
4.7005Patiënten-verenigingen
2.50041306Beroepsgroep verenigingen
Fte€ mlnBelangen-organisaties
52.0004.100Totaal
10.0001.700Onderzoek1
1.200MBO
500Hogescholen 42.000
700Universiteiten
Fte€mlnOnderwijs & Onderzoek
Belangen-org.
Overh. & Uitv.
Onderw. & Onderz.
Zorgverze-keraars
Actoren Structuur Zorg Facilitators
1 Onderzoeksactiviteiten binnen de industrie worden meegerekend bij het bepalen van de omvang van onderzoek binnen de zorgsector 2 Waar niet bekend: omrekening werkzame personen naar fte o.b.v. 80% deeltijd 3 Aanname: productie per medewerker € 100.000 4 Gebaseerd op ca 55 beroepsgroep-verengingen (artsennet.nl), met een gemiddelde omvang van 30 fte (steekproef) plus een correctie voor (tijdelijke) werkgroepen5 O.b.v. 19300 vrijwilligers (bron: NPCF) á 1 dag/week, plus ca 800 FT krachten (schatting) in ca 400 organisaties (bron: NPC)6 Op basis van aantal FTE * €42.700 (gem. loonkosten zorgpersoneel) * 1,2 (opslagfactor)
Bronnen: CBS 2007, Vektis, artsennet.nl, NPCF, websites en jaarverslagen, VWS
Omvang ca. 80.000 fte
0.1/XXX/Amyyon
49
Ondanks de zeer sterke concentratie van het aantal zorgverzekeraars zijn er nog steeds meer dan 30 actief
Ontwikkeling van het aantal zorgverzekeraars
Actoren Structuur Zorg Facilitators
Marktaandelen
66%Totaal top-5
11%Agis
18%Achmea
11%Menzis
13%VGZ
13%CZ
% Verzekerden2002
93%Totaal top-5
3%De Friesland
29%Achmea
15%Menzis
20%CZ-DLO
26%Uvit
% Verzekerden2009
Bron: Vektis, NZa, ZN
Het aantal zorgverzekeraars is tussen 1990 en 2007 met zo’n 70 % gedaald
Verzekeraars uitgelicht
De top 4 zorgverzekeraars nemen gezamenlijk 90% van het aantal verzekerden voor hun rekening. Dit betekent dat de overige zorgverzekeraars elk gemiddeld zo’n kleine 60.000 verzekerden vertegenwoordigen, t.o.v. gemiddeld 2 tot 3 miljoen bij de top vier
0.1/XXX/Amyyon
50
Nederland telt 32 zorgkantoorregio’s, daarvan zijn er 26 ondergebracht bij de 4 grootste zorgverzekeraars
Het merendeel van de geldstromen loopt via de verzekeraars de rijksoverheid en gemeenten
€ 12.0 mldOv.bel./premies
€ 3.2 mldAanv.verz.
€ 26.3 mldZvw-premie
€ 22.3 mldAWBZ-premie
Perifere
aanbieders
Zorg-
onderwijs
€ 2,8 mld
€ 0,6 mld
€ 17,4 mld
Onderzoek€ 1,7 mld
Noot: Het schema is een vereenvoudiging van de werkelijkheid; dubbele functies van bepaalde actoren zijn ondergebracht bij de primaire functie. De kleine stromen zijn alleen gekwantificeerd als deze bekend zijn.Bron: CBS 2007
Zorguitgaven zijn sterk afhankelijk van leeftijdsgroep
Psychische stoornissen komen met name voor bij de arbeidspopulatie en 85-plussers
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Infectieziekten en parasitaireziektenNieuwvormingen
Endocriene, voedings enstofwisselingsziektenBloed en bloedvormende organen
Psychische stoornissen
Zenuwstelsel en zintuigen
Hartvaatstelsel
Ademhalingswegen
Spijsverteringsstelsel
Urogenitaal systeem
Zwangerschap, bevalling enkraambedHuid en subcutis
Bewegingsstelsel en bindweefsel
Congenitale afwijkingen
Aandoeningen perinatale periode
Symptomen en onvolledigomschreven ziektebeeldenOngevalsletsel en vergiftigingen
Niet toewijsbaar / Niet ziektegerelateerd
Gew. Gem.
€ 4.200 p.p.
Gem. zorgkosten per inwonernaar leeftijd en sector, 2005
Gem. zorgkosten per inwonernaar leeftijd en diagnose, 2005
Zorgkosten per persoon per jaar in € (x 1000)
Bron: RIVM, “Kosten van Ziekten”, 2005
Markt Consumptiepatronen
0.1/XXX/Amyyon
57
Consumptiepatronen van verschillende typen zorg hangen sterk af van leeftijd
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
65 jaar en ouder
45 tot 65 jaar
25 tot 45 jaar
15 tot 25 jaar
0 tot 15 jaar
Bron: “Kosten van Ziekten”, RIVM 2008 (basis: CBS zorgrekeningen 2005)
Relatieve verdeling van de zorgconsumptie per leeftijdscategorie
Markt Consumptiepatronen
Eerstelijnszorg
Ziekenhuis- en med.spec.zorg
Geestelijke gezondheidszorg
Jeugdzorg Genees- en hulpmiddelen
Ambulancezorg en vervoer
Openbare gez.zorgen preventie
Totaal zorg
VV&T
>65 jr
<65jr
NL bevolking naar leeftijd
Typen zorg meer gebruikt door ouderen
Gehandicaptenzorg
0.1/XXX/Amyyon
58
Alleen bij tandartsbezoek neemt zorgconsumptie juist af met toenemende leeftijd
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
NL bevolking
naar leeftijd
Tandarts Huisarts Specialisten
zorg
Fysiotherapie Ziekenhuis
opnamen
65 jaar en ouder
45 tot 65 jaar
25 tot 45 jaar
15 tot 25 jaar
0 tot 15 jaar
Relatieve verdeling van de zorgconsumptie per medisch professional, per leeftijdscategorie1
1 Huisarts, Specialistenzorg, tandarts en fysiotherapie: op basis van totaal aantal contacten met zorgaanbiederZiekenhuisopnamen: op basis van totaal aantal opnamen. Er is sprake van een opname bij een verblijfsduur van minimaal één nacht in het ziekenhuis. Opnamen in ziekenhuis in verband met bevalling en geboorte, opnamen die vanuit en naar andere instellingen plaatsvinden en opnamen waarbij de patiënt overlijdt zijn buiten beschouwing gelaten. Daarom moet met enige onderrapportage rekening gehouden worden.
2 Medisch specialisten werkzaam in Ziekenhuizen
Medicijnen: consumptie in euro’s
Markt Consumptiepatronen
Bron: CBS 2008
>65 jr
<65jr
2
0.1/XXX/Amyyon
59
Zorgconsumptie is hoger bij lager opgeleiden, wederom m.u.v. tandartsenzorg
Markt Consumptiepatronen
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
NL bevolkingnaar
opleidingsniveau
Ziekenhuisopnamen
Specialisten zorg Huisarts Tandarts Fysiotherapie
hbo-wo
havo-mbo-vwo
mavo
vbo
basisonderwijs
Bron: CBS - 2008
1Huisarts, Specialistenzorg, tandarts en fysiotherapie: op basis van totaal aantal contacten met zorgaanbiederZiekenhuisopnamen: op basis van totaal aantal opnamen. Er is sprake van een opname bij een verblijfsduur van minimaal één nacht in het ziekenhuis.Opnamen in ziekenhuis in verband met bevalling en geboorte, opnamen die vanuit en naar andere instellingen plaatsvinden en opnamen waarbij de patiënt overlijdt zijn buiten beschouwing gelaten. Daarom moet met enige onderrapportage rekening gehouden worden.
Medicijnen: consumptie in euro’s
Relatieve verdeling van de zorgconsumptie naar opleidingsniveau1
0.1/XXX/Amyyon
60
Zorgconsumptie neemt af met de ‘hogere’ positie op de sociaal-maatschappelijke ladder, met uitzondering van tandartszorg
0
5
10
15
20
25
Ziekenhuisopnamen
Specialisten zorg Huisarts Tandarts Fysiotherapie
Hooggeschooldehoofdarbeid
Overige hoofdarbeid
Kleine zelfstandigen
Geschooldehandarbeid
Half-/ongeschooldehandarbeid
Werklozeberoepsbevolking
Onderwijsvolgend
Arbeidsongeschikt
Vut-pensioen, 58-64jaar
In huishouden metminderjarige kinderen
Overig
1 Huisarts, Specialistenzorg, tandarts en fysiotherapie: op basis van totaal aantal contacten met zorgaanbiederZiekenhuisopnamen: op basis van totaal aantal opnamen. Er is sprake van een opname bij een verblijfsduur van minimaal één nacht in het ziekenhuis.Opnamen in ziekenhuis in verband met bevalling en geboorte, opnamen die vanuit en naar andere instellingen plaatsvinden en opnamen waarbij de patiënt overlijdt zijn buiten beschouwing gelaten. Daarom moet met enige onderrapportage rekening gehouden worden.
Aantal contacten/opnamen per persoon naar zorgtype per sociaal economische klasse1
Markt Consumptiepatronen
Bron: CBS 2008
Dit beeld is in lijn met het zorggebruik gerelateerd naar opleidingsniveau
0.1/XXX/Amyyon
61
Gezinnen met kinderen consumeren relatief veel zorg, met uitzondering van fysiotherapie
Markt Consumptiepatronen
1 Huisarts, Specialistenzorg, tandarts en fysiotherapie: op basis van totaal aantal contacten met zorgaanbieder
Ziekenhuisopnamen: op basis van totaal aantal opnamen. Er is sprake van een opname bij een verblijfsduur van minimaal één nacht in het ziekenhuis. Opnamen in ziekenhuis in verband met bevalling en geboorte, opnamen die vanuit en naar andere instellingen plaatsvinden en opnamen waarbij de patiënt overlijdt zijn buiten beschouwing gelaten. Daarom moet met enige onderrapportage rekening gehouden worden.
Bron: CBS 2008
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
NL bevolkingnaar
samenst.huishouden
Ziekenhuisopnamen
Specialistenzorg
Huisarts Tandarts Fysiotherapie
(echt)paar metkinderen
(echt)paarzonder kinderen
eenoudergezin
alleenstaande
Relatieve verdeling van de zorgconsumptie naar samenstelling huishouden1
0.1/XXX/Amyyon
62
Vrouwen consumeren meer zorg dan mannen, met name als gevolg van een hogere levensverwachting
0%
50%
100%
Vrouw
Man
Bron: “Kosten van Ziekten”, RIVM 2008 (basis: CBS zorgrekeningen 2005)
Relatieve verdeling van de zorgconsumptie naar geslacht
Markt Consumptiepatronen
Openbare gez.zorg en preventie
EerstelijnszorgZiekenhuis- en med.spec.zorg
OuderenzorgGehandicaptenzorg
Geestelijke gezondheidszorg
Genees- en hulpmiddelen
Ambulancezorg en vervoer
Jeugdzorg
Totaal zorg
NL Bevolking naar geslacht
Het grote aandeel van vrouwen in zorgkosten wordt vooral verklaard door hun grote aandeel in ouderenzorg (en dus niet primair zorg rond zwangerschap). Het grote aandeel van vrouwen in ouderenzorg wordt waarschijnlijk verklaard doordat zij gemiddeld vijf jaar ouder worden dan mannen.
Typen zorg meer gebruikt door vrouwen
0.1/XXX/Amyyon
63
Allochtonen nemen relatief weinig verpleging en verzorging af
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
NL bevolkingnaar etniciteit
Ziekenhuisopnamen
GGZ V&V GZ
Niet-Westerseallochtonen
Westerseallochtonen
Autochtonen
1 Ziekenhuisopnamen: op basis van totaal aantal opnamen. Er is sprake van een opname bij een verblijfsduur van minimaal één nachtin het ziekenhuis. Opnamen in ziekenhuis in verband met bevalling en geboorte, opnamen die vanuit en naar andere instellingen plaatsvinden en opnamen waarbij de patiënt overlijdt zijn buiten beschouwing gelaten. Daarom moet met enige onderrapportage rekening gehouden worden.
V&V, GGZ en GZ: verdeling voor zorg met verblijf
Relatieve verdeling van de zorgconsumptie naar etniciteit1
Markt Consumptiepatronen
Bron: CBS 2008
0.1/XXX/Amyyon
64
Een hogere stedelijkheidsgraad lijkt een beperkt grotere behoefte aan specialistenzorg op te leveren
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
NL bevolking naarstedelijkheidsgraad
Ziekenhuisopnamen
Specialisten zorg Huisarts Tandarts Fysiotherapie
Niet stedelijk
Weinig stedelijk
Matig stedelijk
Sterk stedelijk
Zeer sterkstedelijk
Relatieve verdeling van de zorgconsumptie naar stedelijkheidsgraad1
1 Verdeling bij huisartsen, Specialistenzorg, tandartsen en fysiotherapie is op basis van totaal aantal contacten met zorgaanbiederZiekenhuisopnamen is op basis van totaal aantal opnamen. Er is sprake van een opname bij een verblijfsduur van minimaal één nacht in het ziekenhuis. Opnamen in ziekenhuis in verband met bevalling en geboorte, opnamen die vanuit en naar andere instellingen plaatsvinden en opnamen waarbij de patiënt overlijdt zijn buiten beschouwing gelaten. Daarom moet met enige onderrapportage rekening gehouden worden
Markt Consumptiepatronen
Bron: CBS 2008
0.1/XXX/Amyyon
65
In de randgebieden van het land is de gem. gezondheid van de bevolking minder goed. Dit is in lijn met vergrijzing en/of SES
Markt Consumptiepatronen
1 excl.cholesterol
2 Cebuco-gebied: een geografisch gebied, bestaande uit gemeenten die geconcentreerd zijn rondom maximaal drie economische verzorgingscentra. Ofwel een cluster van gemeenten waarvan de bewoners voor zaken als een uitgebreid winkelaanbod, werk, hoger onderwijs en medische voorzieningen georiënteerd zijn op een (in enkele gevallen meer dan één) centrale gemeente:het zogenaamde verzorgingscentrum
Bron: Vektis, RIVM
Aantal chronische medicijn-gebruikers1 per 100 inwoners per Cebuco-gebied2 - 2007
Percentage medicijngebruikers per Cebuco-gebied2 - 2007
Aantal declaraties bij zorg-verzekeraars per inwoner - 2007
Score sociaaleconomische status - 2006Aantal 65-plussers per honderd 20-64
jarigen - 2007
0.1/XXX/Amyyon
66
Het aantal ziekenhuizen per 100.000 is behoorlijk ongelijk verdeeld in Nederland, maar niet strikt langs de lijnen stedelijk – landelijk
Markt Aanbieders
1 Exclusief ZBC’s
Bron: CBS, RIVM, Vektis
Aantal ziekenhuizen1 per 100.000 inwoners naar Cebuco-regio (2007)
Kerncijfers Ziekenhuizen (2007)
82Algemene Ziekenhuizen
27Categorale Ziekenhuizen
175Zelfstandige Behandelcentra
8Academische ziekenhuizen
0.1/XXX/Amyyon
67
Met name de ZBC’s concentreren zich in de grote steden
1 Weergave inclusief revalidatecentra. Revalidatiecentra vallen volgens de SBI-indeling niet onder de categorale ziekenhuizen
Bron: CBS, RIVM, Vektis
Locaties academische en algemene ziekenhuizen (2009)
Locaties categorale ziekenhuizen1 (2007)
Locaties ZBC’s (2007)
Markt Aanbieders
0.1/XXX/Amyyon
68
Er zijn bijna 100 intramurale GGZ instellingen in Nederland
Kerncijfers instellingen intramurale GGZ Verdeling van GGZ instellingen in Nederland1
11Verslavingszorg
10KJP
7RIAGG
20RIWB
37Geïntegreerde GGZ
93# Instellingen
8Psychiatrische ZH
57.931# intramurale. cliënten
Bron: CBS, RIVM, GGZ sectorrapport 2009
Markt Aanbieders
1In de kaart staan alle instellingen voor geestelijke gezondheidszorg die lid zijn van GGZ Nederland. De Psychiatrische Afdelingen in Algemene en AcademischeZiekenhuizen en Medisch Kinderdag Verblijven zijn geen lidstellingen en staan niet in de kaart weergegeven. Alleen hoofdvestigingen zijn in kaart gebracht.
0.1/XXX/Amyyon
69
Beschikbaarheid van huisartsenpraktijken en apothekers lijkt ongeveer de verstedelijking te volgen
Markt Aanbieders
Bron: Vektis, RIVM
Aantal huisartsenpraktijken per 100.000 inwoners (2007)
Verzorgingsgebied apotheken (2008)
0.1/XXX/Amyyon
70
Verschillende 1e lijnsdiensten kennen niet zomaar een vergelijkbaar verspreidingspatroon
35.346Algemene instellingen NB Voor zintuiglijk gehandicapten is de ambulante en extramurale zorg sterk gedecentraliseerd
Markt Aanbieders
Bron: RIVM
0.1/XXX/Amyyon
74
De locaties voor preventieve zorg zijn redelijk evenwichtig verspreid over Nederland
De 441 gemeenten in Nederland zijn verantwoordelijk voor 29 GGD'en
In 2006 waren er in Nederland 1.282 consultatiebureaus
GGD locaties (2009)Afstand tot dichtstbijzijnde consultatiebureau (2006)
Markt Aanbieders
Bron: RIVM
0.1/XXX/Amyyon
75
De perifere regio's Groningen, Friesland en Zeeland hebben relatief veel ambulances per 100.000 inwoners
Gemiddeld zijn er in Nederland 4,1 ambulances per 100.000 inwoners
Aantal ambulances (2008)
Markt Aanbieders
• De regio's Gelderland Midden en Midden- en West-Brabant hebben het laagste aantal ambulances per 100.000 inwoners
• Groningen, Friesland en Zeeland hebben relatief veel ambulances per 100.000 inwoners
– Gezien de grote spreiding van de relatief kleine bevolking in deze regio's, moet het aantal ambulances groter zijn om aan de 15-minutennorm te kunnen voldoen
977.660Ritten
236
767
1976
129
641
1995
34Ambulanceorganisaties
24Meldkamers ambulancezorg
198Standplaatsen
4575Medewerkers
1934Ambulanceverpleegkundigen
1731Ambulancechauffeurs
369Verpleegkundig centralisten
541Overig
€367 mlnMacro budget
685Ambulances
2007Kengetallen
Bronnen: RIVM, Ambulances in Zicht 2007
0.1/XXX/Amyyon
76
0
50
100
150
200
250
300
2004 2005 2006 2007
Het aantal medisch laboratoria neemt af, maar de laboratoria groeien in omvang
Aantal medisch laboratoria in Nederland (2004-2007)
Bron: CBS
Markt Aanbieders
Gemiddelde omzet per medisch laboratorium in Nederland
(x € mln, 2004-2007)
0
1
2
3
4
5
6
2004 2005 2006 2007
0.1/XXX/Amyyon
77
Actoren met winstoogmerk creëren 30% van de productie van de bedrijfstak zorg
Not-for-profit kan in enge en brede zin worden gedefinieerd:
• In enge zin: Bedrijfstak zorg exclusief instellingen met een winstdoelstelling
• In brede zin: Bedrijfstak zorg exclusief instellingen met een winstdoelstelling en maatschappen en particuliere praktijken
44,4
62,7
64,8
18,3
0 10 20 30 40 50 60 70
Not-for-profit zorgin brede zin
Maatschappen enpraktijken
Not-for-profit zorgin enge zin
For-profitinstellingen
Totale Zorg
€ 1,0 mldARBO diensten4
€ 0,5 mldComm.huish.verz.2
For-profit zorginstellingen
Omzet 2007Omschrijving
€ 0,9 mldTotaal
€ 0,2 mldZBC’s/klin./zorghotels3
€ 0,2 mldFor-profit Ziekenhuizen1
€ 2,7 mldLev.therap.middelen
€18,3 mldTotaal
€ 0,2 mldVrijgev.psych/pt/psch5
Maatschappen & praktijken
Omzet 2007Omschrijving
€ 2,1 mldMondzorg
€ 1,9 mldFysio/Paramedici
€ 4,8 mldApothekers
€ 2,4 mldHuisartsen
€ 3,2 mldMed.spec. Ziekenh.
1Betreft ziekenhuizen die binnen bv rechtspersoon zijn gebracht waarvan een deel van de aandelen zijn of worden vervreemd (Slotervaart Ziekenhuis, IJsselmeer Ziekenhuizen en StJans Gasthuis)2Schatting; totale markt voor huishoudelijke verzorging wordt geschat op €1,2 mld (bron: Cebeon 2007), aanname is dat 40% daarvan is ondergebracht bij commerciële uitvoerders3Gebaseerd op 125 ZBC’s met gem. omzet van € 1,2 mln en capaciteit zorghotels van 800 kamers met een omzet van €40k per kamer4Aanname: a.g.v. verregaande privatisering is grote merendeel van de ARBO diensten (€ 1,06 mld) for profit5Betreft ambulante zittingen bij vrijgevestigde psychiaters, psychotherapeuten en psychologen
Bron: CBS, CVZ, NZa, Vektis
0,9
€ mld
Markt Aanbieders
0.1/XXX/Amyyon
78
Met name de gemaksgerichte en pragmatische zorgcliënten zullen de komende jaren in aantal toenemen
De kerngroepen binnen dit segment zijn de luxegerichte, de resultaatgerichte, de kwaliteitsgerichte en in iets mindere matede eigenzinnige zorgcliënten. Dit segment is zelfredzaam en veeleisend en wil gebruik kunnen maken van de nieuwste technologieën. Kwaliteit staat voorop, ze gaan hiervoor actief op zoek naar informatie en hebben geen moeite ervoor te reizen. Ze zijn bereid meer te betalen voor extra’s in de zorg.
De omvang van dit segment zal toenemen in de komende 15 jaar. Hierdoor zal wellicht meer vraag ontstaan naar de behandelingen waarin de nieuwste medische technologieën gebruikt gaan worden. Ook zal dit segment meer eisen gaan stellen ten aanzien van luxe voorzieningen en snelle behandelingsmethodes.
Tot deze groep behoren de volgzame, de consumptiegerichte en de gemaksgerichte zorgcliënten. De zorgvraag is in het algemeen relatief hoog en informatie over de zorg moet eenvoudig zijn. Meer lokaal georiënteerd en een wat passieve houding ten aanzien van de zorg. De betalingsbereidheid voor extra’s in de zorg is laag.
In de komende 15 jaar zal de samenstelling van het minder zelfredzame segment veranderen: het aantal volgzame zorgcliënten zal sterk afnemen, terwijl het aantal gemaksgerichte zorgcliënten zal toenemen.
Minder zelfredzame zorgcliënten
Pragmatische zorgcliënten
Maatschappijkritische zorgcliënten
Markt Trends aanbod en vraagkant
Kritischer en mondiger dan minder zelfredzame zorgcliënten, maar is tegelijk een tegenstander van te veel individualisering (in de zorg). Zij zoeken naar betrouwbare en verdiepende informatie, en willen graag veel keuzevrijheid en inspraak hebben ten aanzien van zorginstellingen en behandelaars. De betalingsbereidheid voor extra’s in de zorg is bij deze groep laag tot gemiddeld.
De samenstelling van deze groep zal de komende 15 jaar ongeveer gelijk blijven, maar daarna in omvang afnemen.
Bron: Motivaction 2009
0.1/XXX/Amyyon
79
Ontwikkelingen in de organisatie van het zorgaanbod anticiperen op de veranderende omvang en aard van de zorgvraag
• In de zorg komen initiatieven rond ketenvorming, multidisciplinaire samenwerking en alliantievorming nadrukkelijker van de grond
• Transparantie in producten/diensten, prijzen en kwaliteit komt gestaag tot stand
• Het toepassen van sourcing oplossingen voor ondersteunende of secundaire processen loopt nog sterk achter ten opzichte van andere sectoren
• Inzet van ICT (EPD’s, integrale ERP oplossingen, domotica) begint op gang te komen maar dit gaat traag; de sector worstelt hier met legacy-systemen en privacyvraagstukken
• Verhoogde eigen verantwoordelijkheid voor investeringen en exploitatie sinds de invoering van de Zvw zet instellingen aan bedrijfsvoering te verbeteren
Bronnen: CBS, Motivaction, ervaring Boer & Croon
• De vraag naar zorg zal onverminderd toenemen
– In 2040 is een kwart van de bevolking 65+
– Ongezonde leefstijl leidt tot meer chronisch zieken: 50 % bevolking in 2015
– Medische (technische) innovaties netto leiden tot een toename van de kosten van de gezondheidszorg
• Zorgcliënt van de toekomst is in toenemende mate:
– Gemaksgericht
– Luxegericht
– Resultaatgericht
– Kwaliteitsgericht
Bevolkingspiramide 2008 Bevolkingspiramide 2040
0.1/XXX/Amyyon
80
Bijna iedereen komt gedurende het jaar wel eens in aanraking met de bedrijfstak zorg
Zorggebruik in 2008
• 12,8 miljoen mensen contact1 met tandarts
• 12 miljoen mensen contact1 met huisarts
• 6,7 miljoen mensen contact1 met medisch specialist
• 3,3 miljoen mensen contact1 met fysiotherapeut
• 1,1 miljoen mensen opgenomen in het ziekenhuis
• 280.000 intramurale care en GGZ cliënten
Werkgelegenheid in 2008
• Er werken bijna 1 miljoen betaalde krachten in de zorg en ruim 3 miljoen onbetaalde krachten
Bezoekers in 2008
• Ca 21 miljoen personen komen per jaar bij ziekenhuispatiënten op bezoek3
– In 2008 zijn 1,1 miljoen mensen ten minstel 1 keer opgenomen in het ziekenhuis
– Gemiddelde ligduur is ca. 6 dagen.
– Gemiddeld komen er 4,8 personen per dag per patiënt op bezoek in een ziekenhuis2. Stel dat dit per dag 2 steeds terugkomende en 2,8 steeds wisselende personen zijn:
1,1 miljoen x 2 = 2,2 miljoen bezoekers bij ziekenhuispatiënten
1,1 miljoen x 2,8 x 6 = 18,5 miljoen bezoekers bij ziekenhuispatiënten
20,7 miljoen bezoekers
• Daarnaast zijn er nog de ca. 280.000 intramurale care en GGZ cliënten die ook bezoekers ontvangen
Noot: De genoemde cijfers zijn indicatief en bevatten – uiteraard - veel dubbeltellingen, zowel binnen de groepen als tussen de groepen. Zo heeft bijvoorbeeld een deel van de personen contact met meerdere zorgaanbieders per jaar, hebben dezelfde personen meerdere (onbetaalde) functies binnen de zorg, komen dezelfde mensen op bezoek bij verschillende patiënten en kan een persoon zowel gebruiker, aanbieder als bezoeker zijn1 Minimaal één keer contact in 20082Bron: Rocapelle, onderzoek ten behoeve van bepalen behoefte aan parkeercapaciteit ziekenhuizen3 Aanname: wanneer een persoon meerdere malen per jaar in het ziekenhuis ligt, steeds dezelfde personen op bezoek komen
• In totaal zijn er ruim 4 miljoen betaalde en onbetaalde banen in de Zorg
• Er zijn meer dan 3,5 keer zoveel mantelzorgers en vrijwilligers in de zorg dan betaalde medewerkers
• Vrijwilligerswerk en mantelzorg vormt zo’n 15% van de totale waarde van de zorg
• Het aandeel vrouwen onder het zorgpersoneel is relatief en absoluut zeer hoog
- Maar in tegenstelling tot het landelijk gemiddelde, is het aandeel vrouwen onder het zorgpersoneel nauwelijks toegenomen
- Bij vrije beroepsbeoefenaren in de zorg vindt wel feminisering plaats
• Mannen zijn gemiddeld korter en vrouwen gemiddeld langer gaan werken in de bedrijfstak zorg
• Verpleging & verzorging is de omvangrijkste functie bij zorgaanbieders
• Er werken relatief veel ouderen in de bedrijfstak zorg, met name in de 1e lijn
Werkgelegenheid Observaties
0.1/XXX/Amyyon
83
De gezondheidszorg genereert ruim 4 miljoen banen, waarvan het merendeel in de bedrijfstak zorg zelf
Toeleve-
ranciers
Zorg-
facilitators
Zorgver-
lening
Omvang zorg in 2007ca 4,1 mln banen1
71%
29%
Betaald
Onbetaald
Zorgaanbieders
1 Dit is inclusief vrijwilligers en mantelzorgers, in werkzame personen zal dit minder zijn door personen met dubbele banen
2 Aanname dat het aantal onbetaalde krachten bij de toeleveranciers te verwaarlozen is
19
%
81
%
Facilitators
Betaald
Onbetaald
Betaald
Toeleveranciers2
100 %
Werkgelegenheid Werkzame personen
Bron: CBS Arbeidsrekeningen 2008; Mezzo; Brancherapport Care VWS 2002; Vilans 2009; Bewerking Boer & Croon
0,06 mln
0,08 mln
4 mln
0.1/XXX/Amyyon
84
De bijna 4 miljoen banen1 in de bedrijfstak zorg worden voor het grootste deel ingevuld door vrouwen
0
1
2
3
4
Betaald Onbetaald Totaal
Vrouw
Man
Aantal banen in de bedrijfstak Zorg (x mln, 2007)
1 In werkzame personen kan (zal) dit minder zijn door personen met dubbele banen2 Aantal gewerkte uren per onbetaalde baan zal een stuk lager liggen dan per betaalde baan. De verhouding gewerkte onbetaalde uren vs gewerkte betaalde uren zal behoorlijk anders liggen
In de mantelzorg is de verhouding man/vrouw meer in evenwicht, als gevolg van het feit dat de mantelzorg veelal binnen bestaande (familie-)relaties plaatsvindt
22 2
0.1/XXX/Amyyon
85
De economische waarde van vrijwilligerswerk en mantelzorg wordt ingeschat op 10 miljard euro
0 500 1.000 1.500 2.000 2.500 3.000
Overig
VV&T
ZKH / GGZ
1e-lijns
Aantal (*1000)
0200400600800
Aantal (*1000)
Betaalde krachten 2007 Onbetaalde krachten 20071
Mantelzorg2
VrijwilligerswerkBanen van medewerkers
1 Het aantal vrijwilligers binnen 1e-lijns en overig is niet bekend2 Definitie Mantelzorg: Nederlanders die langer dan drie maanden of meer dan acht uur per week hulp hebben gegeven
Bron: CBS Arbeidsrekeningen; Mezzo; Brancherapport Care VWS 2002; Vilans 2009; Bewerking Boer & Croon
De economische waarde van de mantelzorg en het vrijwilligerswerk ligt tussen de € 5 en € 15 miljard.
Uitgaande van 8 uur zorg per week, 30 weken en € 15 uurtarief is de economische waarde € 10 miljard.
nb
nb
Werkgelegenheid Werkzame personen
0.1/XXX/Amyyon
86
De meeste mantelzorg wordt gegeven door het nageslacht
Trends vrijwilligerswerk en mantelzorg
Sinds 1997 is het aantal vrijwilligers en mantel-zorgers in Nederland toegenomen en sinds 2007 redelijk in balans.
Voor de toekomst worden echter enkele trends gesignaleerd die het huidige evenwicht tussen vraag en aanbod in gevaar kunnen brengen:
• Vrijwilligers vergrijzen en worden zelf hulpbehoevend
• Onder jongeren neemt vrijwilligerswerk niet navenant toe
Daarnaast vraagt de veranderende leefstijl van burgers (minder vrije tijd, combineren van diverse rollen en verantwoordelijkheden) om een eigentijdse manier waarop vrijwilligersactiviteiten worden aangeboden en georganiseerd.Vroeger waren vaste uren en patronen vanzelfsprekend. Nu is er behoefte aan een meer flexibele en gerichte invulling van vrijwilligerswerk.
Werkgelegenheid Werkzame personen
16hulpbehoevende is een ander familielid
12hulpbehoevende is een vriend of kennis
44hulpbehoevende is ouder
80Hulpbehoevende maakt geen deel uit van het huishouden van de mantelzorger
Aantal (%)
Relatie tussen de mantelzorgeren hulpbehoevende
6
3
3
2
14
20
anders
anders
hulpbehoevende is een kind
hulpbehoevende is een kind
hulpbehoevende is partner
Hulpbehoevende maakt deel uit van het huishouden van de mantelzorger
.
.
.
.
9,8
9,2
9,1
7,6
7,4
Gem.aantalmaanden
zorg1
.
.
.
.
30
19
16
20
19
Gem.aantaluren zorg per week1
9Vrouw > 65 jaar
8Vrouw < 65 jaar
52Man > 65 jaar
32Man < 65 jaar
17
24
27
20
12
Aantal(%)
65+ jaar
Mantel-zorgers
45-54 jaar
55-64 jaar
35-44 jaar
18-34 jaar
1 Cijfers 20012 Percentage van bevolking van 18 jaar en ouderBron: CBS POLS-module; SCP, Mantelzorg in getallen 2003; Vrouwen, mannen en mantelzorg
1,7
Gem.aantaluren zorg per week
12
Vrouwen(%)
4
Mannen(%)
Vrijwilligers in de zorg
18 jaar en ouder2
0.1/XXX/Amyyon
87
In tegenstelling tot de landelijk trend, is het aandeel vrouwen onder het zorgpersoneel nauwelijks toegenomen
0
1.000
2.000
3.000
4.000
5.000
6.000
7.000
8.000
9.000
1997 1999 2001 2003 2005 2007
Mannen Vrouwen
Aantal werkzame personen Bedrijfstak Zorg
Aantal werkzame personen Nederland totaal
0
200
400
600
800
1.000
1.200
1.400
1997 1999 2001 2003 2005 2007
Mannen Vrouwen
0%
20%
40%
60%
80%
100%
1997 1999 2001 2003 2005 2007
Mannen Vrouwen
0%
20%
40%
60%
80%
100%
1997 1999 2001 2003 2005 2007
Mannen Vrouwen
80,3% 80,7% 42,4% 45,7%
x 1.000
Bron: CBS Nationale Rekeningen; Arbeidsrekeningen
Werkgelegenheid Werkzame personen
0.1/XXX/Amyyon
88
Bij vrije beroepsbeoefenaren in de bedrijfstak zorg vindt wel feminisering plaats
30% 32% 34% 36% 38% 40%
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
16% 18% 20% 22% 24% 26%
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
45% 47% 49% 51% 53% 55%
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
Aandeel vrouwen
Artsen1 Tandartsen Fysiotherapeuten
Bron: BIG Bron: NMT Bron: NIVEL
1 Medisch specialisten en huisartsen
Werkgelegenheid Werkzame personen
0.1/XXX/Amyyon
89
Mannen zijn gemiddeld korter en vrouwen gemiddeld (iets) langer gaan werken in de bedrijfstak zorg
Deeltijdfactor is aantal arbeidsjaren als % van het aantal werkzame personen
65%
70%
75%
80%
85%
90%
95%
97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08
Mannen
Totaal
Vrouwen
Ontwikkeling deeltijdfactor in de bedrijfstak zorg
Werkgelegenheid Werkzame personen
Bron: CBS
0.1/XXX/Amyyon
90
Verpleegkundig en verzorgend personeel vormt de meest omvangrijke functiesoort bij de zorgaanbieders
Verpleegkundig -en
verzorgend personeel
Medisch -en sociaal
wetenschappelijke
functies
Overig patiënt -en
bewonersgeb.functies
Algemeen en
administratief
Hotelfuncties
Terrein -en gebouw
geb.functies
Leerling -en
verzorgend
Overig personeel in
loondienst
Verdeling naar functiesoort bedrijfstak Zorg (2007, aantal fte1)
1 Exclusief 110.000 fte overig en niet-bekend
Bron: CBS
Werkgelegenheid Kenmerken bedrijfstak
0.1/XXX/Amyyon
91
De GZ heeft de meeste verpleegkundigen en verzorgenden in haar gelederen, de eerste lijn naar verhouding de meeste medische functies
Vrouwen in de bedrijfstak zorg zijn als enigen gemiddeld langer gaan werken
-6% -5% -4% -3% -2% -1% 0%
NL
Bedrijfstak Zorg
Industrie
Fin. en
zakelijke
dienstverlening
Onderwijs
Horeca
-8% -6% -4% -2% 0% 2% 4%
NL
Bedrijfstak Zorg
Industrie
Fininancieel en
zakelijke
dienstverlening
Onderwijs
Horeca
Wijziging deeltijdfactor mannen 2002 - 2007
Wijziging deeltijdfactor vrouwen 2002 - 2007
Bron: CBS Nationale Rekeningen; Arbeidsrekeningen
Bedrijfstakvergelijking Arbeidskenmerken
Deze stijging kan het gevolg zijn van de stijging van het aandeel vrouwelijke artsen en specialisten in de vrouwelijke arbeidspopulatie in de bedrijfstak zorg. Deze arbeidsgroep heeft in de regel een hogere deeltijdfactor dan de verplegende arbeidsgroep
0.1/XXX/Amyyon
98
T.o.v. de totale beroepsbevolking en andere bedrijfstakken werken er relatief weinig allochtonen in de bedrijfstak zorg
Bron: Benchmarkstudies Gezondheidszorg PWC, Ernst&Young 2007-2008, jaarverslagen zorinstellingen, NZa kostenonderzoeken; CBS Nationale Rekeningen en Financiën van ondernemingen
Noot: Resultaat huisartsen en apothekers betreft overwinst (praktijkresultaat boven norminkomen praktijkhouders)
NB
NB
Aandeel personeelskosten in de zorg is vergelijkbaar met het onderwijs
0% 10% 20% 30%
Bedrijfsresultaat %
NB
Bedrijfstakvergelijking Arbeidskenmerken
0.1/XXX/Amyyon
101
Productie per medewerker (fte) ligt laag in de bedrijfstak zorg en is ook minder dan gemiddeld gestegen
0 100 200 300 400
Totaal
Nederland
Bedrijfstak
Zorg
Industrie
Zak. dienstv.
Onderwijs
Horeca
Productie per fte 2007
(x €1.000)
Bron: CBS Nationale Rekeningen; Arbeidsrekeningen; Productie; Inkomensvorming
0% 20% 40% 60% 80%
Totaal
Nederland
Bedrijfstak
Zorg
Industrie
Zak. dienstv.
Onderwijs
Horeca
Toename productie ’97-’07 per fte
Bedrijfstakvergelijking Arbeidskenmerken
0.1/XXX/Amyyon
102
De productiviteitsontwikkeling van de bedrijfstak zorg houdt gelijke tred met zakelijke dienstverlening, maar blijft achter bij het NL gemiddelde
100
110
120
130
140
150
160
170
180
1997 2002 2007
Zorg
Index productie bedrijfstak per arbeidsjaar
Nederlands gemiddelde
Onderwijs
Horeca
Fin. en zakelijke dienstverlening
Industrie
Bron: CBS Nationale Rekeningen; Arbeidsrekeningen; Productie
Bedrijfstakvergelijking Arbeidskenmerken
0.1/XXX/Amyyon
103
De beloning van de medewerker in de bedrijfstak zorg ligt onder en is achtergebleven bij het Nederlands gemiddelde
Bron: CBS Nationale Rekeningen; Arbeidsrekeningen; Productie; Verbruik; Inkomensvorming
(x 1.000 €)0 10 20 30 40 50 60
Totaal
Nederland
Bedrijfstak
Zorg
Industrie
Zak. en fin.
dienstv.
Onderwijs
Horeca
Beloning per medewerker 2007 (fte)
Bedrijfstakvergelijking Arbeidskenmerken
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%
Totaal
Nederland
Bedrijfstak
Zorg
Industrie
Zak. en fin.
dienstv.
Onderwijs
Horeca
Toename beloning per arbeidsjaar 1997 - 2007
Inflatie
0.1/XXX/Amyyon
104
Zorg is een van de snelst groeiende bedrijfstakken in productie…
• Zorg is de afgelopen 10 jaar circa ½ keer meer gegroeid dan het Nederlands gemiddelde
• Koploper is echter IT/Telecom die ruim 2 keer meer is gegroeid dan het Nederlands gemiddelde
80
100
120
140
160
180
200
220
240
260
1997 2002 2007
Zorg
IT
Index productie, 1997 = 100
Onderwijs
Horeca
Inflatie
Industrie
Fin. en zakelijke dienstverleningNederlands gemiddelde
• Werkgelegenheid in de zorg is de afgelopen 10 jaar circa 3 keer meer gegroeid dan het Nederlands gemiddelde
• Koploper is echter ook hier IT/Telecom die meer dan 6 keer meer is gegroeid dan het Nederlands gemiddelde
0.1/XXX/Amyyon
106
De consumptie van slechts enkele goederen of diensten houdt gelijke tred of groeit sneller dan de zorgconsumptie
Het aandeel van de zorguitgaven in de totale consumptieve uitgaven is gestegen, maar minder hard dan bijvoorbeeld uitgaven aan telecom (vooral door mobiele telefonie)
80
100
120
140
160
180
200
220
240
260
Telecom Bank en verz. Zorg Electriciteit Audio-,
Video- en
tel.app.
Vervoer Totaal BNP Voeding
Index omvang, 1997 = 100
Index consumptie per bedrijfstak/sector 2007
1997 = 100
Bron: CBS Productie; Consumptie
Branchevergelijking Ontwikkeling Consumptie
Inflatie
Bedrijfstakvergelijking
0.1/XXX/Amyyon
107
5. Economische toegevoegde waarde van de bedrijfstak Zorg
0.1/XXX/Amyyon
108
VervoerEffect op periferie
Economisch effect van de zorg Input-output relaties
Multipliereffect zorg vs. andere sectoren
Economische toegevoegde waarde van de bedrijfstak Zorg Agenda
Economische toegevoegde waarde van de bedrijfstak Zorg
Toegevoegde waarde in enge zin
Innovatie
Bruto toegevoegde waarde
R&D inspanningen
Patentaanvragen absoluut
Horeca
Detailhandel
Private equity investeringen
Innovatieplatforms
Impact van innovaties op zorgverlening
Voorbeelden innovatieve projecten
Gazellen bedrijven
Bruto toegevoegde waarde relatief
0.1/XXX/Amyyon
109
De bedrijfstak zorg levert relatief veel economisch toegevoegde waarde ten opzichte van de totale productie
• De bedrijfstak zorg levert relatief veel economisch toegevoegde waarde ten opzichte van de totale productie
• 94% van de vraag naar gezondheidszorg zijn consumptieve bestedingen
• Het multiplier effect van de bedrijfstak zorg is laag in vergelijking met andere sectoren
– Dit is het gevolg van de hoge arbeidsintensiteit van de zorgverlening. Er wordt veel waarde toegevoegd in de zorg zelf en relatief weinig ingekocht
• Het aandeel aan zorggerelateerde producten in de Nederlandse export is laag
• In de periferie van de zorg leveren bedrijven (niet-medische) producten en diensten aan de gebruikers (en medewerkers) in de zorg
Toegevoegde waarde in enge zin Observaties
0.1/XXX/Amyyon
110
De bedrijfstak gezondheidszorg levert relatief veel toegevoegde waarde1 ten opzichte van de totale productie
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2005 2006 2007 2008
Financiële en zakelijkedienstverleningHandel, horeca enreparatieIndustrie
1De toegevoegde waarde is het verschil tussen de marktwaarde van productie en de daarvoor ingekochte grond-stoffen. Het is dus gelijk aan de omzet minus de ingekochte goederen. De bruto toegevoegde waarde is de toegevoegde waarde inclusief de bedragen die opzij worden gezet voor vervangingsinvesteringen. Zie bijlagen
Bron: CBS Nationale Rekeningen
Bruto toegevoegde waarde1 van de bedrijfstak gezondheidszorg vs andere bedrijfssectoren (x € mln)
Toegevoegde waarde in enge zin Bruto toegevoegde waarde
2005 - 2008 2008
In de zorg wordt de toegevoegde waarde vooral gerealiseerd doordat het een bedrijfstak is met een zeer arbeidsintensief productieproces
0.1/XXX/Amyyon
111
De toegevoegde waarde van de bedrijfstak zorg stijgt, maar blijft t.o.v. de totale productie zeer stabiel
Bruto Toegevoegde Waarde en inkoop door de bedrijfstak zorg 1990-2008 (x € mrd)
0
10
20
30
40
50
60
70
1990 … 1995 … 2000 … 2005 2006 2007 2008
Intermediairgebruik (inkoop)
Toegevoegdewaarde
73
,1%
72
,6%
72
,3%
73
,6%
73
,6%
73
,6%
73
,4%
Toegevoegde waarde in enge zin Bruto toegevoegde waarde
0.1/XXX/Amyyon
112
De bedrijfstak zorg heeft een relatief hoge toegevoegde waarde vergeleken met het bedrijfsleven
• Toegevoegde waarde is het verschil tussen de marktwaarde van de productie en de daarvoor ingekochte grondstoffen
• De hoge arbeidsintensiteit van de productie zorgt voor een relatief hoge toegevoegde waarde van de zorg
– Relatief veel loonkosten
– Relatief weinig inkoop-kosten
• De relatieve toegevoegde waarde in de zorg is vergelijkbaar met het onderwijs, ook een arbeidsintensieve sector
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Ziekenhuizen
GGZ
VV&T
GZ
Bedrijfstak Zorg
Industrie
Zak. dienstv.
Onderwijs
Horeca
1Macro-economische definitie: De toegevoegde waarde is het verschil tussen de marktwaarde van productie en de daarvoor ingekochte grondstoffen. Het is dus gelijk aan de omzet minus de ingekochte goederen. De bruto toegevoegde waarde is de toegevoegde waarde inclusief de bedragen die opzij worden gezet voor vervangingsinvesteringen. Zie ook bijlagen
Bron: CBS Nationale Rekeningen; Productie, verbruik en inkomensvorming
Toegevoegde waarde Inkoop
Toegevoegde waarde1 2007 in %
Toegevoegde waarde in enge zin Bruto toegevoegde waarde
0.1/XXX/Amyyon
113
De beloning van de medewerker in de bedrijfstak zorg ligt onder het gemiddelde, maar de toegevoegde waarde ligt 30% lager
0 20 40 60 80 100 120
Totaal
Nederland
Bedrijfstak
Zorg
Onderwijs
Horeca
Industrie
Zak. dienstv.
Toegevoegde waarde1 per medewerker 2007 (fte)
(x 1.000 €)
1 Macro-economische definitie: De toegevoegde waarde is het verschil tussen de marktwaarde van productie en de daarvoor ingekochte grondstoffen. Het is dus gelijk aan de omzet minus de ingekochte goederen. De bruto toegevoegde waarde is de toegevoegde waarde inclusief de bedragen die opzij worden gezet voor vervangingsinvesteringen. Zie ook bijlagenBron: CBS Nationale Rekeningen; Arbeidsrekeningen; Productie; Verbruik; Inkomensvorming
(x 1.000 €)0 10 20 30 40 50 60
Totaal
Nederland
Bedrijfstak
Zorg
Onderwijs
Horeca
Industrie
Zak. dienstv.
Beloning per medewerker 2007 (fte)
Toegevoegde waarde in enge zin Bruto toegevoegde waarde
De toegevoegde waarde van de gehele bedrijfstak zorg is weliswaar relatief hoog, maar door het grote aantal fte’s is de toegevoegde waarde per fte niet zeer hoog
0.1/XXX/Amyyon
114
VervoerEffect op periferie
Economische toegevoegde waarde van de bedrijfstak Zorg Agenda
Economische toegevoegde waarde van de bedrijfstak Zorg
Horeca
Detailhandel
Economisch effect van de zorg Input-output relaties
Multipliereffect zorg vs. andere sectoren
Innovatie R&D inspanningen
Patentaanvragen absoluut
Private equity investeringen
Innovatieplatforms
Impact van innovaties op zorgverlening
Voorbeelden innovatieve projecten
Gazellen bedrijven
Toegevoegde waarde in enge zin Bruto toegevoegde waarde absoluut
Bruto toegevoegde waarde relatief
0.1/XXX/Amyyon
115
Overige uitgaven ontvang. bedrijfstak
94% van de gezondheidszorg wordt afgenomen door consumenten
1 Consumptieve bestedingen is inclusief consumptieve bestedingen door de overheid
Bron: CBS Nationale Rekeningen 2008, bewerking Boer & Croon
Multiplier effect Input-output relaties
Vereenvoudigde Input-outputtabel van de Nederlandse economie
94% van de output van de bedrijfstak zorg bestaat uit consumptieve bestedingen
Geleverd door
Geleverd aan Overige inkomsten leverende bedrijfstak
0,4% van de output van de bedrijfstak zorg bestaat uit export
De input-outputtabel geeft inzicht in de productiestructuur van een economie: Wie produceert wat, en wie gebruikt dat?
• Intermediair gebruik van goederen en diensten tussen de verschillende bedrijfsklassen in Nederland
• Specificaties van de finale bestedingen per bedrijfstak, t.w. consumptie, export en investeringen
• Specificaties van de overige uitgaven van de bedrijfstak
0.1/XXX/Amyyon
116
Het multiplier effect van de bedrijfstak zorg is 1,26. Dat is relatief laag in vergelijking met andere sectoren
• De multiplier wordt gebruikt om de gevolgen van een vraagimpuls in een bepaalde sector op de vraag in andere sectoren te berekenen.Een multiplier van bijvoorbeeld 1,6 geeft aan dat behalve het oorspronkelijke directe effect ter grootte van 1, nog een additioneel indirect effect van 0,6 optreedt, elders in de economie.
• De multiplier wordt berekend op basis van de Input-Outputtabel (zie bijlage voor de berekeningswijze)
Gemiddelde multipliers per sector (2001)
Bronnen: CBS; LEI Regionale input-outputanalyse, In welke regio's en sectoren heeft een vraagimpuls het hoogste rendement? Van Leeuwen, Bos, Vleugel, 2001; bewerkingen Boer & Croon
Multiplier effect Input-output relaties
1
1,1
1,2
1,3
1,4
1,5
1,6
1,7
1,8
Bouwnijverheid en
bouwinstallatiebedrijven
Openbare nutsbedrijven
Landbouw en visserij
Industrie en
delfstoffenwinning
Communicatie, reparatie
en transport
Tertiaire en quartaire
sector
Gezondheidszorg
Gemiddeld
• De multiplier van de bedrijfstak zorg is 1,26. Dat is relatief laag ten opzichte van andere sectoren
• De tertiaire en quartaire sector (resp. dienstensector en collectieve sector) scoort in zijn geheel laag
• De gezondheidszorg heeft een zeer hoge arbeids-intensiteit. Veel toegevoegde waarde in de kolom wordt binnen de gezondheidszorg zelf geleverd
• Toch kan gesteld worden dat voor elke euro die in zorg gestoken wordt, zo’n 26 cent elders aan additioneel effect wordt gesorteerd
De multiplier geeft het economisch effect van de bedrijfstak zorg op andere sectoren aan
De multiplier van de bedrijfstak zorg is relatief laag
0.1/XXX/Amyyon
117
De zorggerelateerde export bestaat voor meer dan de helft uit farmaceutische producten en medische apparatuur
99,6%
0,4%
export van zorgproducten en -diensten
aanbod zorgproducten en -diensten in NL
De bedrijfstak zorg exporteert voor ca. € 276 mln (2008)
3,1%
96,9%
Export van zorggerelateerde producten
Export van niet-zorggerelateerde producten
De totale geschatte export van zorggerelateerde producten en diensten bedraagt ca. € 14 mrd1
(2008)
Multiplier effect Input-output relaties
1 Aanname: per bedrijfstak is bij de export de verhouding van zorggerelateerde diensten/niet-zorggerelateerde diensten hetzelfde als voor binnenlandse verkopen
Bron: CBS, bewerking Boer & Croon
Zorggerelateerde export (* € mrd, 2008)
0
2
4
6
8
10
12
14Overig
Auto's en transport
Machines en apparatuur(excl medisch)Zakelijke dienstverlening
Kleding en schoeisel
Voeding
Chemie (incl Farmacie)
Medische machines enapparatuur
• Het aandeel aan zorggerelateerde producten in de Nederlandse export is met 3% laag te noemen
• De zorggerelateerde export bestaat voor meer dan de helft uit farmaceutische producten en medische apparatuur
0.1/XXX/Amyyon
118
De bedrijfstak zorg importeert voor ca. € 3,8 mrd
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Gemiddeld
NL
Producten Diensten Bedrijfstak
Zorg
Energie en
milieu
Vastgoed
import inkopen in NL
Aandeel van de import in de inkopen per bedrijfstak (2008)
Multiplier effect Input-output relaties
Bron: CBS Nationale Rekeningen 2008, bewerking Boer & Croon.
1Totale inkoopbedrag is € 16,9 mrd. Verhouding import/inkoop NL op basis van IO tabel.
• De bedrijfstak zorg importeert in 2008 voor ca. € 3,8 mrd1. Dat komt neer op ca 20% van de totale inkopen door de zorg
• Hiermee is de zorg in lijn met het gemiddelde van de andere dienstverlenende branches
0.1/XXX/Amyyon
119
Multiplier effect Input-output relaties
Multipliereffect zorg vs. andere sectoren
Economische toegevoegde waarde van de bedrijfstak Zorg Agenda
Economische toegevoegde waarde van de bedrijfstak Zorg
Toegevoegde waarde in enge zin Bruto toegevoegde waarde absoluut
Bruto toegevoegde waarde relatief
VervoerEffect op periferie
Horeca
Detailhandel
Innovatie R&D inspanningen
Patentaanvragen absoluut
Private equity investeringen
Innovatieplatforms
Impact van innovaties op zorgverlening
Voorbeelden innovatieve projecten
Gazellen bedrijven
0.1/XXX/Amyyon
120
In de periferie van de zorg leveren bedrijven producten en diensten aan de gebruikers (en medewerkers) van de bedrijfstak zorg
• Naast de actoren in de bedrijfstak zorg, de toeleveranciers en de facilitators, zijn er in de periferie van de zorg ook spelers actief. Deze spelers leveren niet direct aan de bedrijfstak zorg, maar aan de gebruikers (en bezoekers) van de bedrijfstak zorg
• Het merendeel van deze spelers levert activiteiten aan gebruikers van zorgaanbieders van intramurale behandeling en verzorging en in mindere mate aan gebruikers van 1e-lijn en overige zorg
• Deze spelers zijn niet meegenomen in de scope van het onderzoek en derhalve niet kwantitatief in kaart gebracht. Echter, aangezien dit economische activiteiten zijn die (een deel van) hun bestaansrecht ontlenen aan de aanwezigheid van de zorgaanbieders, geven we een aantal voorbeelden
Effect op periferie
1Voor zover zittend patiëntenvervoer door zorgverzekeraars vergoed wordt, maken taxidiensten deel uit van de bedrijfstak gezondheidszorg. Niet-vergoed taxi-vervoer, waaronder ook vervoer van het bezoek intramurale patiënten, speelt zich af in de periferie van de zorg.
2Genoemde producten worden veelal (deels) vergoed binnen ZVW, AWBZ of WMO. Voor dat gedeelte spelen deze activiteiten zich af binnen de zorg.
Verkoop van producten in (de directe omgeving van) zorginstellingen:
- Reform en homeopathische artikelen
- Opticiens en audiciens, aanbieders rollators en scootmobiels2
- Boetieks, bloemisten, media
- Bakkers, supermarkten
- etc…
Retail
Verkoop van eten en drinken in (de directe omgeving van) zorginstellingen:
- Restaurants en lunchrooms
- Broodjeszaken, coffee-corners, ijssalons
- etc…
Horeca
Vervoer van en naar zorginstellingen:
- Taxibedrijven1
- Openbaar vervoer
Vervoer
Spelers in periferie van de zorg
0.1/XXX/Amyyon
121
VervoerEffect op periferie
Multiplier effect Input-output relaties
Multipliereffect zorg vs. andere sectoren
Economische toegevoegde waarde van de bedrijfstak Zorg Agenda
Economische toegevoegde waarde van de bedrijfstak Zorg
Horeca
Detailhandel
Innovatie R&D inspanningen
Patentaanvragen absoluut
Private equity investeringen
Innovatieplatforms
Impact van innovaties op zorgverlening
Voorbeelden innovatieve projecten
Gazellen bedrijven
Toegevoegde waarde in enge zin Bruto toegevoegde waarde absoluut
Bruto toegevoegde waarde relatief
0.1/XXX/Amyyon
122
De zorg is verantwoordelijk voor een groot aandeel van de innovatieactiviteiten in Nederland
Zorginnovatie kan gedefinieerd worden als:
“Het geheel van bewust gekozen activiteiten die gericht zijn op het realiseren van verandering in de gezondheidszorg, welke ten doel heeft om met toegenomen effectiviteit te voldoen aan de zorgvraag met behoud of verbetering van de kwaliteit” [Definitie GHIP: Good Healthcare Innovation Practice]
• In 2003 werd er in totaal € 1,7 mrd uitgegeven aan R&D inspanningen in de zorg
• In 2005 genereerde Nederland 2,4% van de zorggerelateerde patentaanvragen wereldwijd. Dat lijkt niet veel, maar relatief naar bevolkingsomvang voert Nederland daarmee wereldwijd de lijst aan met zorggerelateerde patentaanvragen
• Het grootste aantal Private Equity investeringen (26%) vindt plaats in gezondheidszorg en biotechnologiebedrijven
– Het gros van deze PE investeringen wordt in biotechnologie gestoken.
– In totale Private Equity investeringsbedrag wordt de zorg & biotechnologie ingehaald door energie & milieu
– Tussen 2005 en 2007 is ook de inzet van venture capital in de Nederlandse Life Sciences en Medische Technologie sterk toegenomen
• De farmacie sector levert relatief veel sterk groeiende bedrijven op
• Nederland ligt rond het Europees gemiddelde in de toepassing van innovatieve technieken, zoals minimaal invasieve ingrepen
• Overheid en bedrijfsleven zijn actief in het stimuleren van innovatie in de zorg.
– Dit leidt ondermeer tot een groot aantal zorg-op-afstand projecten
– De regio Eindhoven heeft zich ontwikkeld tot een cluster met een aanzuigende werking op innovatieve healthcare bedrijven
Innovatie Observaties
0.1/XXX/Amyyon
123
Bron: CBS1Gez.R&D researchbedrijven: R&D in de bedrijven uit de bedrijfstak Medisch en farmacologisch speur- en ontwikkelingswerk (SBI 73103). Bedrijven zijn voor meer dan de helft privaat gefinancierd. Bevat ook de totale omzet en arbeidsvolume van Clinical Research Organisaties.2Gez.R&D instellingen (muv univ. en UMC): R&D bij gezondheidsgerelateerde instellingen of gezondheidsgerelateerde delen van instellingen (instellingen zijn voor meer dan de helft publiek gefinancierd). Bevat ook de totale omzet en arbeidsvolume van biomedisch proefdieronderzoek bij apen
In 2003 werd er in totaal € 1,7 mrd uitgegeven aan R&D inspanningen in de zorg
46227%
18711%
25415%
1469%
65338%
Universiteiten enUMC's
Farmaceutischeindustrie
Overig industrie engroothandel
Researchbedrijven
R&D instellingen (muvuniv. en UMC) 2,9
19%
1,711%
1,812%
213%
6,645%
?1702?15Totaal gezondheidszorggerelateerde R&D
1371461,82Gez. R&D instellingen2 (muv univ. en UMC)
1731871,71,7Gez. R&D researchbedrijven12372541,61,8Gez. R&D overig industrie en groothandel
In 2005 genereerde Nederland 2,4% van de zorggerelateerde patentaanvragen wereldwijd
Aantal zorggerelateerde patentaanvragen, per land, 1995-2005
Bronnen: Lambooij M (RIVM), Berg MJ van den (NIVEL). Aantal patentaanvragen Nederland. In: Zorgbalans 2008; Octrooicentrum Nederland, Life Sciences en Gezondheid, ‘Trends in octrooiaanvragen in medische biowetenschappen’, 2006
Innovatie Patentaanvragen
Bron: Octrooicentrum Nederland, 2007
• Van de Nederlandse patenten heeft het grootste deel betrekking op geneesmiddelen.
• Steeds meer patenten worden aangevraagd voor medische instrumenten en relatief weinig op het gebied van non-invasievetechnieken en ICT. In het bijzonder de deelgebieden imaging, genetische en biomedische technieken, cel engineering en bio-informatica hebben de afgelopen jaren een bovengemiddelde groei doorgemaakt in het aantal aangevraagde patenten
• Het bedrijfsleven is de grootste aanvrager van patenten, op afstand gevolgd door universiteiten en kenniscentra.
Merendeel van de patenten heeft nog betrekking op geneesmiddelen
0.1/XXX/Amyyon
125
Relatief naar bevolkingsomvang voert Nederland wereldwijd de lijst aan met zorggerelateerde patentaanvragen
Aantal zorggerelateerde patentaanvragen per miljoen inwoners, per land
Bron: Octrooicentrum Nederland, 2007
0 20 40 60
NL
USA
D
B
JPN
UK
EU-15
F
S-KOR
1995-2005 2005
Innovatie Patentaanvragen
0.1/XXX/Amyyon
126
Het grootste aantal Private Equity investeringen vindt plaats in biotechnologie-bedrijven
PE Investeringen in Nederland, naar bedrijfssectoren, 2008 (aantal ondernemingen, industrieanalyse)
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Agrarische sector
Overige
Vastgoed
Financiële diensten
Chemische producten en materialen
Constructie
Transport
Consumentendiensten en overige diensten
Energie en milieu
Zakelijke en industriële diensten
Consumentengoederen en retail
Computergerelateerde en consumentenelektronica
Zakelijke en industriële producten
Communicatie
Gezondheidszorg en biotechnologie
Bron: De Nederlandse PE markt 2008 (PwC)
Innovatie PE investeringen
Volgens bronnen ontvangen gezondheidszorg en biotech de meeste PE-investeringen. In de praktijk zal vooral de laatste van de twee hiervoor in aanmerking komen
0.1/XXX/Amyyon
127
Het gemiddelde bedrag per PE investering in de zorg & biotechlijkt relatief klein
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1800
2004 2005 2006 2007 2008
Chemische producten enagrarische sector
Zakelijke en industrieleproducten en diensten
Consumenten goederen,diensten en retail
Energie en milieu
Financiële diensten (incl.vastgoed)
ICT
Gezondheidszorg enbiotechnologie
Overige
Bron: “Ondernemend vermogen. De Nederlandse private equity-markt in 2008”, PwC i.o.v. NVP, april 2009
Innovatie PE investeringen
Gezien het feit dat in aantal Private equity investeringen in Nederland de gezondheidszorg- en biotechnologiebedrijven de lijst wel aanvoeren, maar op totaal investeringsbedrag in de middenmoot hangen, kan geconcludeerd worden dat het gemiddelde bedrag per PE investering relatief klein is.
Totale PE investeringsbedrag per sector in 2007 (x € mln)
0.1/XXX/Amyyon
128
Tussen 2005 en 2007 is de inzet van venture capital in de Neder-landse Life Sciences en Medische Technologie sterk toegenomen
De inzet van venture capital1 binnen de Nederlandse Life Sciences en Medische Technologie is tussen 2005 en 2007 opgelopen tot € 365 miljoen
30% van het aantal investeringen vindt plaats binnen de eerste fase van productontwikkeling. Het gaat hier echter in totaal maar om ongeveer 3,5% van het geïnvesteerde kapitaal binnen de Nederlandse Life Sciences en Medische Technologie sector. Investeringsbedragen in startkapitaal zijn dus relatief klein per investering.
Innovatie Private Equity
0
1
2
3
4
Farmaceutische industrie Medische technologie
Aandeel venture capital
en banken (%)
1-25 mw 26-100 mw > 100 mw
Gemiddeld deelnamebelang van venture capital instellingen en banken, per sector, naar grootte van bedrijven
0
100
200
300
400
2004 2005 2006 2007
Investeringen (mln euro's)
-40
-20
0
20
40
60
80
100
120
140
Investeringen Groei
Groei (%
)
Ontwikkeling venture capitalinvesteringen in Life Sciences2 en
Medische Technologie
1Venture Capital is een vorm van Private Equity, gericht op investeringen in startende, snel-groeiende ondernemingen2Inschatting is dat een groot deel van deze investeringen in biotechnologie gedaan worden
Bron: Zorginnovatieplatform uit ‘Meer rendement uit R&D’
Banken en venture capital bedrijven nemen met name bij midden- en kleinbedrijf een (klein) belang
Hoewel het geïnvesteerde kapitaal in de beginfase relatief laag is, is het aandeel van financiers (banken en venture capital) in de beginfase van bedrijven Life Sciences en Medische Technologie in de afgelopen twee jaar wel meer dan verdubbeld
0.1/XXX/Amyyon
129
De chemie en farmacie sector levert relatief veel sterk groeiende bedrijven op
9,9 procent van de Gazelle bedrijven bevindt zich in de sector chemie- & farmacie, terwijl deze branche slechts 1,5 procent van het Nederlandse bedrijfsleven vertegenwoordigt.
1Gazellen zijn bedrijven die over de periode 2005 tot en met 2007 ononderbroken omzetgroei van in totaal minimaal 20% of meer hebben gerealiseerd en over het laatste jaar ook een positief resultaat hebben gerealiseerd
Bron: FD Gazellen Awards 2008, Financieel Dagblad
Innovatie Gazellen bedrijven
0.1/XXX/Amyyon
130
Er zijn vanuit de overheid een aantal platforms opgericht die gericht zijn op innovatie in (onder andere) de bedrijfstak zorg
1 Het platform heeft zelf geen budget. Het platform tracht concrete belemmeringen voor innovatie weg te nemen. Het totale bedrag dat het kabinet heeft vrijgemaakt voor innovatie loopt op van tweehonderd miljoen euro in 2004 tot zevenhonderd miljoen euro structureel vanaf 2007.
2 Het platform ICT en Innovatie heeft geen budget. Het is aan het Ministerie van VWS om over de financiering van voorstellen van dit platform te beslissen.
3 Het Zorginnovatieplatform verstrekte in 2008 zelf nog geen subsidies aan partijen. Inmiddels geeft het ZIP wel zelf subsidies uit, via Senternovem, waaronder de Zorginnovatievouchers.
€ 21 mln.32009Verbetering innovatieklimaat en opschaling succesvolle innovaties
Zorginnovatieplatform (VWS)
€ 0,1 mln2006Verbeteren arbeidsproductiviteit en -omstandigheden
Landelijk Platform Zorginnovatie (RegioPlus)
022006Agendasetting, besluitvorming en bewaking van de uitvoering van programma’s
Platform ICT & Innovatie (VWS/Nictiz)
€ 0,2 mln2005Versnellen van de innovatiecyclusICTRegie: Platform Health Support (EZ/OCW)
Nederland ligt rond het Europees gemiddelde in de toepassing van innovatieve technieken zoals minimaal invasieve ingrepen
Beschikbaarheid minimaal invasieve technieken in OECD-landen, 1996-2005
Bron: OECD HEALTH DATA 2008, Dec. 08
De scores worden berekend door het gebruik van een innovatie in een land te delen door het gebruik van een innovatie in alle OECD-landen. De waarde kan dus alleen worden geïnterpreteerd in relatie tot de score van de andere landen
Toepassing chirurgische dagbehandeling in OECD-landen, 1996-2005
De beschikbaarheid en de toepassing van minimaal invasieve technieken ligt in Nederland rond het gemiddelde van de OECD-landen
In Nederland vinden chirurgische ingrepen vaker plaats in dagbehandeling dan in andere Europese landen
Innovatie Impact van innovaties op zorgverlening
0.1/XXX/Amyyon
134
Sinds 1980 is de gemiddelde ligduur bij klinische opnamen gehalveerd
Bron: CBS, Prismant
Gemiddelde ligduur bij klinische opnamen, naar geslacht
• Als gevolg van innovaties in processen, medische apparatuur en hygiëne herstellen patiënten sneller van ingrepen en worden zware ingrepen in toenemende mate vervangen door minder invasieve ingrepen
• Ook kunnen door het beter organiseren van de zorg in de thuissituatie patiënten eerder uit het ziekenhuis ontslagen worden
• Daling van de gemiddelde ligduur leidt tot kostenbeheersing in de zorg
• Met de komst van DBC’s is er voor ziekenhuizen een extra belang om de verpleegduur per opname te minimaliseren
0.1/XXX/Amyyon
135
De regio Eindhoven heeft een aanzuigende werking op innovatieve healthcare bedrijven
De regio Eindhoven heeft als doel te excelleren als internationale top-technologieregio, o.a. door samenwerking met Leuven, Maastricht en Aken. Door de vele onderzoekscentra, hogescholen en universiteiten is de regio een belangrijke innovatiebron
• Philips Healthcare
– Beeldvormende systemen
– Klinische systemen
– Thuiszorgoplossingen
– Informatie –en monitoringsystemen
• GE Healthcare
– Beeldvormende systemen
– Interventie –en operatieapparatuur
– Klinische systemen
– Informatie –en monitoringsystemen
– IT-systemen
• Medical Development & Technology B.V.
– Röntgenapparatuur
– Vruchtbaarheidsinstrumenten
• Merge Technologies Inc.
– Monitoringsystemen
• Cytocentrics B.V.
– Microscopen en instrumenten voor laboratoria
– Apparatuur voor celverwerking in laboratoria
Innovatie Voorbeelden
Voorbeelden van bedrijven in de regio Eindhoven
Brainport Eindhoven
LifeTec Network is opgericht door Philips, Schering-Plough, DSM, Medtronic, de TU/e en het AZM/UM. Samen met o.a. Brainportvoert LifeTec Network een studie uit om de strategische richting te bepalen voor de regio Zuidoost Nederland om toonaangevend in de wereld te worden als gebied voor industrie, ontwikkeling en onderzoek op het terrein van ‘lifetec’.
LifeTec Network
0.1/XXX/Amyyon
136
Overige voorbeelden van innovatie1
20. Landelijke vaccinatiecampagne tegen meningokokken C: van consternatie tot slagvaardige campagne
16.Multidisciplinaire zorg aan patienten met vaatziekten: meer samenhang, preventie en kwaliteit
17. Transmurale zorg voor patiënten met kanker in de regio Arnhem
18.Dordtse traumazorg: ketenzorg op maat bij ongevallen en rampen
19.Samenhangend beleid voor spoedeisende ziekenhuisopnamen in Eindhoven: nooit meer opnamestops
Structuren voor multidisciplinair werken door medisch specialisten en verpleegkundigen
13. Lastenverlichting en kwaliteitsverbetering voor een huisartsenpost in Nijmegen
14.Transmurale zorg in de regio Midden-Twente: van ziekenhuis naar thuiszorg zonder hobbels
15.Samenhangende zorg in Almere: een continue proeftuin voor zorginnovaties
Nieuwe structuren voor zorgaanbod in de eerste lijn
8. Van consultatiebureauzuster tot nurse practitioner in de integrale reumazorg in Groningen
9. Geïntegreerde diabeteszorg in de regio Gorinchem: continu, overzichtelijk en doelmatig
10.Geïntegreerde zorg aan COPD-patiënten in de Utrechtse regio
11. Transmurale zorg voor patiënten met een beroerte in het Heuvelland: op tijd, effectief en gewenst
12.Geïntegreerde PG zorg in Den Haag: een verpleeghuis van 160 bedden wordt overbodig
Ketenzorg
5. Een cataractstraat voor Rotterdamse oogpatiënten: bedrijfsmatig, persoonlijk en hoge kwaliteit
6. Joint Care voor orthopediepatiënten in Den Bosch: patiënten en partners helpen elkaar
7. De mammapoli in Delft: van vraag tot antwoord in één ochtend
Standaardisering van bestaande zorg
1. Neonatale gehoorscreening: van experiment tot standaardzorg voor alle pasgeborenen
2. Fysiotherapie in de eerste lijn voor vrouwen met incontinentieklachten: droog op eigen kracht
3. Behandeling en zorg van risicozwangere thuis: effectief, vriendelijk en goedkoop
4. Implementatie van laparoscopische chirurgie in Nederland: langzaam maar zeker voortschrijdend
Nieuwe methoden van zorgverlening
VoorbeeldenType innovatie
Bron: Moderne patiëntenzorg in Nederland, G. Schrijvers, N. Oudendijk, P. de Vries, e.a.
Innovatie Voorbeelden
Den Haag, oktober 2009
Dit rapport is bestemd voor de organisatie van de opdrachtgever. Verspreiding en reproductie van (delen van) dit rapport buiten de organisatie van de opdrachtgever is niet toegestaan zonder vooraf verstrekte schriftelijke toestemming van Boer & Croon.
BIJLAGEN
• X-check naar te onderzoeken onderdelen
• Gebruikte bronnen
• Omvang en samenstelling van de zorg
• Samenstelling arbeidspopulatie
• Toeleveranciers, overheid en ondersteunende organisaties
• Zorggebruik in Nederland
• Theorie toegevoegde waarde, IO-tabellen en multiplier
0.1/XXX/Amyyon
138
BIJLAGEN
• X-check naar te onderzoeken onderdelen
• Gebruikte bronnen
• Omvang en samenstelling van de zorg
• Samenstelling arbeidspopulatie
• Toeleveranciers, overheid en ondersteunende organisaties
• Zorggebruik in Nederland
• Theorie toegevoegde waarde, input-outputtabellen en multiplier
0.1/XXX/Amyyon
139
Alle te onderzoeken aspecten zijn meegenomen in dit rapport
In Hoofdstuk 5, Innovatie, wordt ingegaan op indicatoren van zorggerelateerde innovatie, zorggerelateerde R&D investeringen en worden voorbeelden genoemd van innovatie in de zorg
• Wat is de betekenis van de sector zorg voor innovaties?
Onderdeel van de input-outputtabel in Hoofdstuk 5 is een waardering van de export van de zorgsector
• Wat is de waarde voor de export?
In hoofdstuk 4, Profit / not for profit
Opbouw “waardeketens” van de klassieke gezondheidszorgonderdelen (Porter)
• Welke doorkijken op de gezondheidszorg kunnen worden geboden
De relaties tussen de actoren, daar waar mogelijk gekwantificeerd naar de waarde van de geld of goederen/dienstenstroom, staan weergegeven in Hoofdstuk 4, Relaties tussen actoren
• Op welke manieren zijn de actoren van elkaar afhankelijk?
• Welke (structurele) relaties en interacties zijn er tussen de actoren?
• Wat zijn de bijbehorende financiële stromen?
In hoofdstuk 4, Actoren, staat de zorggerelateerde werkgelegenheid bij de verschillende actoren
In hoofdstuk 5, Multiplier, staat ook berekend in welke verhouding de werkgelegenheid in de bedrijfstak zorg staat t.o.v. zorggerelateerde werkgelegenheid in de bedrijfskolom zorg
• Hoeveel werkgelegenheid wordt er gegenereerd door de activiteiten van de actoren?
In Hoofdstuk 4, in de onderdelen bedrijfskolom en actoren staan voor zorgleveranciers, de toeleveranciers en de faciliterende instellingen weergegeven, naar omvang en producten en diensten
• Welke actoren zijn er actief binnen en rondom de sector zorg?
• Welke producten en diensten leveren de actoren?
VerslagleggingOnderzoeksaspect
In het rapport dient inzicht te worden verkregen op de volgende gebieden
Verslaglegging
0.1/XXX/Amyyon
140
BIJLAGEN
• X-check naar te onderzoeken onderdelen
• Gebruikte bronnen
• Omvang en samenstelling van de zorg
• Samenstelling arbeidspopulatie
• Toeleveranciers, overheid en ondersteunende organisaties
• Zorggebruik in Nederland
• Theorie toegevoegde waarde, input-outputtabellen en multiplier
0.1/XXX/Amyyon
141
Gehanteerde bronnen
Nefarma
IMS Health
CVZ
Zorg Innovatie Platform
Diverse websitesGood Healthcare Innovation Practice
MazarsCompany.info
IMS HealthPhilips Healthcare Jaarverslag
NMT
BIG
De Nederlandse PE markt 2008 (PwC)
Moderne patiëntenzorg NL (Schrijvers et al. 2002)
ZN
Rijksbegroting VWS
AZW
PGGM
KNMP
LEI
OECD Heath Data 2008
NZa
VWS brancherapport Care
Vektis
Mezzo
Prismant
Vilans
Neprofarm
E-Mental Health (Riper et al. 2007)
Ambulances in Zicht
NZa Monitor Huisartsenzorg 2008
Nederlands Octrooibureau
Jaarverslagen zorginstellingen
Boer & Croon health care database
SCP
SFK
VGN brancherapport
LHV brancherapport
PwC Benchmark VVT
IGZ
Actiz
Vektis Zorgmonitor
Nivel
RIVM
CPB
CBS
Bronnen
Bronnen
0.1/XXX/Amyyon
142
BIJLAGEN
• X-check naar te onderzoeken onderdelen
• Gebruikte bronnen
• Omvang en samenstelling van de zorg
• Samenstelling arbeidspopulatie
• Toeleveranciers, overheid en ondersteunende organisaties
• Zorggebruik in Nederland
• Theorie toegevoegde waarde, input-outputtabellen en multiplier
0.1/XXX/Amyyon
143
Sinds 1998 zijn de uitgaven aan zorg gestegen van € 41 mrd naar € 74 mrd
0.1/XXX/Amyyon
144
Productie en capaciteit van zorginstellingen 2006
0.1/XXX/Amyyon
145
Internationale vergelijking totale uitgaven aan zorg als % BBP
15,315,215,215,114,713,913,213,11313,113,213,313,113,212,912,611,9United States
Bron: CBS; Tabel geeft weergave van direct beschikbare informatie conform SBI codering e dekt niet de volledige gezondheidszorg conform de definitie in dit onderzoek af
5933 829154117-1 105-35 265Intramur verzorgingsdagen z. behand. VZH (*1000)
Productie intramurale verzorging
16297 203315342-3 130-101 152
Intramur plaatsen zonder behandeling VZH
Capaciteit intramurale zorg zonder VZH
-13-----13Nachten nachtverpleging (*1000)
4422 465123280-1 532-24 445Intramur. verpleegd. met behandeling VPH (*1000)Productie Intramurale
verpleging
12262 735341767-4 283-68 248Intramur. plaatsen met behandeling VPH
Capaciteit intramurale zorg met VPH
Bron: CBS; Tabel geeft weergave van direct beschikbare informatie conform SBI codering e dekt niet de volledige gezondheidszorg conform de definitie in dit onderzoek af
0.1/XXX/Amyyon
151
Productie en capaciteit GGZ en Gehandicaptenzorg 2007*
Bron: CBS; Tabel geeft weergave van direct beschikbare informatie conform SBI codering e dekt niet de volledige gezondheidszorg conform de definitie in dit onderzoek af
0.1/XXX/Amyyon
152
Huisartsen gaan steeds meer samenwerken in groepspraktijken
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
2007
2006
2005
2004
2003
2002
Solopraktijk Duopraktijk Groepspraktijk
Relatief aantal huisartsen naar praktijkvorm (2002-2007)
Bron: Vektis
0.1/XXX/Amyyon
153
De opbrengsten per medewerker liggen bij apotheken en huisartsen beduidend hoger dan bij andere zorgaanbieders
0
50
100
150
200
250
Apot
heke
n
Hui
sartse
nTa
ndar
tsen GGD
Med
isch
e la
bora
toria
Fysiot
hera
pie
Ziek
enhu
izen
GGZ
GZ
VV&T
Ziek
enve
rvoe
r
Totale bedrijfsopbrengsten per medewerker (* €1000) in 2006
?
Bron: CBS
0.1/XXX/Amyyon
154
Omvang patiëntenverenigingen en beroepsorganisaties
20091.989..Osteoporose Vereniging
200879202008283.891Antroposana
20088979..Vereniging Spierziekten Nederland
20099.500.. Nederlandse Vereniging voor Slechthorenden (NVVS)
(Voorziene) leeftijdsopbouw personeel in Zorg en Welzijn, Jeugdzorg en Kinderopvang
2007, 2012, 2017
Bij de 30-ers is een dip in de arbeidsparticipatie te zien. Dit is mogelijk gerelateerd aan vrouwen die uittreden bij het moederschap en later weerintreden
Er werken zeer veel vrouwen in de bedrijfstak zorg
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Bedrijfstak Zorg VV&T + GZ Ziekenhuizen en GGZ 1e-lijnszorg Overig
Vrouw
Man
Aantal werkzame personen in de bedrijfstak zorg naar geslacht 2007
Bron: CBS
nb
0.1/XXX/Amyyon
160
Nederland telde in 2007 bijna 55.000 geregistreerde vrije medische beroepsbeoefenaren
Ten opzichte van 2006 is dit een stijging van 3,3%.
Aantal vrije beroepsbeoefenaren
Beroepsgroep 2006 2007 mutatie (%)
Apothekers 2.199 2.321 5,5
Huisartsen 8.393 8.650 3,1
Verloskundigen 1.648 1.764 7,0
Tandartsen 6.936 7.102 2,4
Fysiotherapeuten 16.000 16.135 0,8
Oefentherapeuten 1.877 1.930 2,8
Logopedisten 2.631 2.916 10,8
Medisch specialisten 12.294 12.874 4,7
Tandartsspecialisten 1.139 1.191 4,6
Mond- en kaakchirurgie 193 204 5,7
Orthodontie 294 285 -3,1
Mondhygiënisten 652 702 7,7
Totaal 53.117 54.883 3,3
Bron: Vectis Zorgmonitor
0.1/XXX/Amyyon
161
Verhouding medisch specialisten in dienstverband vs. vrije beroepsbeoefenaren
23%
77%
verhouding
4.8544.727Totaal
24%1.1411.089In dienstverband
76%3.7133.638Vrije beroepsbeoefenaren
verhouding2008120071Totaal specialisten
1De cijfers m.b.t. de verhouding tussen medisch specialisten vrij beroepsbeoefenaren en dienstverbanders, zijn gebaseerd op cijfers van 43 enquêtes waarvoor de gegevens ultimo 2006, 2007 en 2008 zijn ingevuld, voor zowel de medisch specialisten vrij beroepsbeoefenaren als de medisch specialisten in dienstverband. Op basis hiervan is het gemiddeld aantal medisch specialisten 2007 en 2008 berekend. De absolute aantallen representeren dus niet de werkelijke aantallen medisch specialisten, maar dienen ter bepaling van de verhouding vrije beroepsbeoefenaren – specialisten in dienstverband
Bron: Mazars; Onderzoek omzetontwikkeling medisch specialisten 2007/2008, 9 juni 2009
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
2007 2008
Dienstverband
Vrije beroepsbeoefenaren77% 76%
23% 24%
0.1/XXX/Amyyon
162
Aantal zelfstandig gevestigde huisartsen en huisartsen in loondienst van zelfstandig gevestigde huisartsen
192 mw33.148College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG)
Rijksuitgaven 2009 Miljoenennota sept. 2008
1100 fte13.245.800Ministerie van VWS
Actoren
Bronnen: websites, jaarverslagen, VWS
0.1/XXX/Amyyon
172
Overheden en beleidsondersteunende organisaties (2/2)
Het NIVEL had in 2007 een omzet van 11miljoen Euro. Ongeveer een derde deel daarvan is als basissubsidie afkomstig van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
Consumptie voorgeschreven geneesmiddelen naar samenstelling
huishouden 2008 (% van groep)
Nederlandse bevolking naar samenstelling huishouden 2007
(mln euro’s)
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
0 500 1000 1500 2000 2500 3000
alleenstaande
eenoudergezin
(echt)paarzonderkinderen
(echt)paar metkinderen
0.1/XXX/Amyyon
203
Consumptie Huisartsenzorg ligt hoger bij vrouwen dan bij mannen
man
vrouw
0 1 2 3 4 5
man
vrouw
Consumptie huisartsenzorg naar geslacht 2008
(totaal aantal contacten)
Gemiddelde consumptie huisartsenzorg naar geslacht 2008
(aantal contacten per persoon)
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008
0.1/XXX/Amyyon
204
Consumptie Specialistenzorg ligt hoger bij vrouwen dan bij mannen
man
vrouw
0 0,5 1 1,5 2 2,5
man
vrouw
Consumptie Specialistenzorg naar geslacht 2008
(totaal aantal contacten)
Gemiddelde consumptie specialistenzorg naar geslacht 2008
(aantal contacten per persoon)
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008
0.1/XXX/Amyyon
205
Het aantal ziekenhuisopnamen per persoon ligt hoger bij vrouwen dan bij mannen
man
vrouw
0 2 4 6 8 10
man
vrouw
Consumptie Ziekenhuiszorg naar geslacht 2008
(totaal aantal opnamen)
Gemiddelde consumptie Ziekenhuiszorg naar geslacht 2008
(aantal opnamen per 100 personen)
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008
0.1/XXX/Amyyon
206
Vrouwen consumeren meer tandartszorg dan mannen
man
vrouw
0 1 2 3
man
vrouw
Consumptie Tandartszorg naar geslacht 2008
(totaal aantal contacten)
Gemiddelde consumptie Tandartszorg naar geslacht 2008
(aantal contacten per persoon)
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008
0.1/XXX/Amyyon
207
Vrouwen consumeren meer zorg dan mannen
man
vrouw
0 1 2 3 4
man
vrouw
Consumptie Fysiotherapie naar geslacht 2008
(totaal aantal contacten)
Gemiddelde consumptie Fysiotherapie naar geslacht 2008
(aantal contacten per persoon)
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008
0.1/XXX/Amyyon
208
Vrouwen consumeren meer geneesmiddelen dan mannen
0% 5% 10% 15%
man
vrouw
0% 10% 20% 30% 40%
man
vrouw
Consumptie voorgeschreven medicijnen naar geslacht 2008 (% van groep)
Consumptie niet-voorgeschreven medicijnen naar geslacht 2008
(% van groep)
Consumptie voorgeschreven geneesmiddelen naar geslacht 2007
(mln euro’s)
Bron: CBS - Zelfgerapporteerde medische consumptie, gezondheid en leefstijl 2008; Bewerking Boer & Croon
0 1000 2000 3000
man
vrouw
Consumptie voorgeschreven geneesmiddelen per persoon naar geslacht 2007
(euro’s)
0 100 200 300 400 500
man
vrouw
0.1/XXX/Amyyon
209
Vrouwen gebruiken meer medicijnen dan mannen
Medicijngebruik per geslacht (2007)
Bron: Vektis
GroeiTotaalVrouwenMannen
0.1/XXX/Amyyon
210
Echter, met name op hogere leeftijd consumeren mannen, per persoon, meer zorg dan vrouwen
Schade per verzekerde naar leeftijd en geslacht (€, 2007)
Bron: Vektis
0.1/XXX/Amyyon
211
BIJLAGEN
• X-check naar te onderzoeken onderdelen
• Gebruikte bronnen
• Omvang en samenstelling van de zorg
• Samenstelling arbeidspopulatie
• Toeleveranciers, overheid en ondersteunende organisaties
• Zorggebruik in Nederland
• Theorie toegevoegde waarde, input-outputtabellen en multiplier
0.1/XXX/Amyyon
212
Toelichting macro-economische en bedrijfseconomische toegevoegde waarde
Productie
• De waarde van alle voor de verkoop bestemde goederen (ook de nog niet verkochte) en de ontvangsten voor bewezen diensten
• Productie omvat ook de producten met een marktequivalent die voor eigen gebruik zijn geproduceerd zoals investeringen in eigen beheer, eigen woningdiensten en landbouwproducten voor eigen consumptie door landbouwers. Deze productie wordt gewaardeerd tegen de prijs die de producent bij verkoop zou hebben ontvangen.
• De productie is gewaardeerd tegen basisprijzen, i.e. de prijs die de producent daadwerkelijk overhoudt, dus exclusief handels- en vervoersmarges van derden en exclusief productgebonden belastingen (waaronder btw) en productgebonden subsidies.
Intermediair verbruik
• Alle producten die in de verslagperiode zijn verbruikt in het productieproces. Dit kunnen al dan niet in de verslagperiode aangekochte grondstoffen, halffabrikaten en brandstoffen zijn maar ook diensten zoals communicatiediensten, schoonmaakdiensten en diensten van externe accountants.
Bruto toegevoegde waarde
• De toegevoegde waarde is gelijk aan het verschil tussen de productie en het intermediair verbruik (exclusief aftrekbare belasting over de toegevoegde waarde (btw)).
• Bruto is inclusief afschrijvingen
Bij de bedrijfstakvergelijking is de macro-economische toegevoegde waarde gehanteerd
Bedrijfsopbrengsten
• De opbrengsten uit de normale bedrijfsuitoefening.Deze bestaan uit verkopen van goederen en diensten, alsook de waarde van de voorraadmutatie onderhanden werk, geactiveerde productie voor heteigen bedrijf, subsidies en schade-uitkeringen. Onder geactiveerde productie voor het eigen bedrijf wordt verstaan de door het bedrijf zelf vervaardigde vaste activa voor eigen gebruik, zoals machines en gebouwen.
• Deze activa worden tegen de productiekosten gewaardeerd.
• Vanaf het verslagjaar 2007 worden loon(kosten)-subsidies niet meer onder de bedrijfsopbrengsten geboekt.
Inkoopwaarde omzet
• Kosten van grond- en hulpstoffen, verpakkings-middelen, handelsgoederen, loondiensten en uitbestede werkzaamheden, voor zover verbruikt bij de productie van de in het verslagjaar verkochte goederen en diensten.
Toegevoegde waarde
• Bedrijfsopbrengsten minus inkoopwaarde van de omzet
X = Totale waarde van de leveringen, de output (in de vorm van een vector, met de rijtotalen uit de IO tabel)
I = de eenheidsmatrix (matrix met enen op de diagonaal en voor de rest nullen)
A = technische coëfficiëntenmatrix
F = C + G + I + E, de finale vraag
0.1/XXX/Amyyon
216
Berekening van de multiplier (3/3)
Door de vraag F(1) in de gezondheidszorg te vergroten, wordt berekend wat het effect is op de totale output X in de verschillende sectoren, i.e. de multiplier