-
D I S Q^U I S I T I OPHIL050PHICA
Dcj
PHILOSOPHIAIN G EN Ε R E-
£)_-V A M,Chrifto duce&AuipiceChrifto
In ioclytå hac patrix univerfitat£_jPRAiSlDENTE
M. JOHANN Ε L, S T A-L Ε Ν O Graecae Lingvae P. Publijco^&
Phi»
- Joiöphicae Facultatis p. t. decano Speäätifciimo t Praeceptore
fuo uni§é
obfervando.Public*, difceptatiom Jubijcit,
ZACHARIAS L· HUME-RUS S Μ O L.
lu Audiür'to Gustaviano .rr. Novemb. hornPromcr'tdUnis\ >
»
UPSALII.
Typis Efchilli Matthias, Acad.Typog.-A Ν Ν O Μ .DC. XXXV.
-
$$ 'MLW. héM /%.ΘΟΘΘΟΘΘΟ©ΟΟΟβ2)€>^
Pr&luftri ξ$Magnifico Viro-^tiitntac Domino„
Dn- GABRiELI GABRI¬EL i s ©fcnftumn/L. B. in
fitmfr^o/&l^(Jrrf0o/ Dn. in©iureforfa/Acade-
miae Saiance p. t. Re&oriMagnifieentif-firao, Domino fao
benigniffimo.,
NEC Ν O Ν
Summe Reverendis, Confultiffimis, experierr^tiiTimisj
cxcellentiilirnis cjusdcm Academiar pa-
tribus ac Profeilbribus ceieberrimis>
Pie·tatis.Do6lriiTx,virtutumq; variarum
grayitate & authoritatc prae-cminentilTimis^.
Vtris Reverend# ξ$Clarißlmü.D. Μ. O la σ SchoUVpfeReHori
foleriißimot hoßitrfuo honorandor
D1. M. JonjePalma: Außrobur-giOy duorumolim regum con~donatori
auTicoypoΗ Jempt-landta £$ HerrendalUyfuper-intendend maxumurn
vene-rando.
Domino fuo gratinf ilirno & Patronishnmilitcrécyotcip
colendiilimis falutem& ob«
ibrvantianu.
-
#4il IiiIIί IIHi44 *Μ14i i i4*4!£*^^^θο^θθ©^ο©6θ
reftiilimé^s^tiec Γιne ratiofle iölide philofophantium corona
ila*fuitprogtedieiidoenim ab elementis adelemétata,mine-falia
videlicet & metälla, ab inanimatis ad viventia, plan-·tas,
hcrbas# frittices» arbores,å viventibus ad animalia, a-ves, pilceS,
qtiadrüpedes beftias, ab animalibus imperfc-dtiöribuS ad homincm,
quarvis in fui perfcffionem ultrocitroq; pröpeiidere ocuiis per
quam clariilimis indics u*furpamus. Linde nemo miretur, Cucurbitas
ni Iippiat*fungumq; pro cerebro habeat, cun&is juvenibus
appeti-tum quendam naturaliter efle infitum ad ea qu«
praeilan-fiflimas illius intelligéndi potentias ä fapientiifimo
con-ditore conDeilas perficere queanf, & fi cuipiarn
admira*tionis alea fubreperet, bic velipfis infantibus rifum
debe-fet, huncq; philoiöphi plorärertt, Iilarum a.
potentiarummorbis iblum illud, idq; laudatiflimum able&ioris
philo-fophbc amphitheatrum medetur. Philoiopbia
enima-nimimedieinaåfummis philofopbis nuncupatur,quip-pé quse
intelle&atn in ignorantiae ptofundum detrufumrevocat, &
vöiunfatem å pravis cupiditatnm paroxismis»perturbationüm
intempcriem educens, liberat. Hancccnunc medelani dum meö
qualicunq; in pbiloiophicö bocftadio decurrentiingenia applicare
velim» nec non vi-deam non tantum impoilibilé, verum etiam
temefarium«ilc iimui& iémel quajyis pbilofopbiae penetralia mim
«»
Bi tim
-
tim ob ambulando falutare velie > idcoq; hac vice
primaefaltcm has lineas philofophiie ducere, & genialem
quen-dam feu fupcrftciariura tradatum de philofophia in ge-nere
inftituere decrevi, eumq; tuse illuft. nec non veftrisRtijs
-
Τ Η Ε S I S Ι.
Ulla commodior via eßfentiam phl-lofophia. Generalem rimandi
nobts concejßtvidetur quamβmultis verborum anfra¬ßtbus Contracid 3
"per definitionsm ejusdemCum nominalem > tum realem, cum
Metho-dica dißributione ipfiits ejfentiam perfcru¬femur, qulbus
ßnonnulla attributλJubne-
3iuerhnu4->plantarem $ famil'iariorem fieriarbitror.2.
NominaHs tribuspofißimum abfolvitur. Paronomia, Sy-
nonomta f$. Hmonomia i. Paronomia vocum origtnem con-fir ingens
esc £ φιλεϊ* rlu) σαφίαν. ( Ut vis ξβ fonus conjugatorunt■evincit J
voculam philofophix dedueit.
3. 2. Synoηomia quod concernit varijs Philofophia nomini»hus
dprifcdphilofophis indigitatafuitydum al'tjs animi
medicina*alijsmortis contemplatio, alijsßmilitudo Det) alijs
ßpientia, alijsßudium fapientia dkebatur) qued voeabulum ob
aquipoUentiamquam habet ad Philojophiam, tjj ufumob quem verbaut
numm'tvalent, in Schola Philofophica hodie optimejonat, ßc tarnen
ut re-.centiores philofophi ab acceptione Pythagorica{hic primo
modejli-ae caufayUt arrogantes funt tempeßatüfapientes
reprimeretdntroduxitjnonnihildefleßant ejusdem feclatorem
primariumfeu dui ha-bitasfcientiarumfibi acquifiueratphilofophum
nomine es.
yi autem aquipollentü ißins vocis folam fpeculativamρa rtem
amplitudinem Philofophia exhaunre nonfiatuimuhfit e-nim apotiori
quandojp denominatio.f. 3. Honaonomia interdum ormtm >
mnnullotics etiam
Λ de-
-
de reflut caufaretentay mäter errorum fåconfufionum extßere
(o*It t, un medicu4,fat tor>> ußicu^ fåc.dicunturphilofophi:
Unde Luciaη i s rußicum Itgone philoßphantem inmediumproduxit, ßc
Ariß. I. 6. eth. c. j.plotdiam lapidum fcul-ptoremi
fåPolycletumßatuarumßBoremfapientes nominat. velL atepro habitu
ex(peculativisypraBicufåVhßrumentalibua diß i-plints, dimifs
facultatibu* fuperioribua , få ariibu-s mechanicis.StriBa^qua
fnmitur velproJola transna ur^li philofophiayvel
proprimaphilofophiα fåphyßca tantum, velpro folis theoreticü
dtfei-plinis velprofolts difeiplinispraBicü. Media verb
tanquatufißtmλdifc'plinat tantum theoreticas fåpractica* lucludity
qua cb cogni¬tionem entiumquaäffert realiuynoßreequältcurdp ar;
idet cenfur
-
ηempolentt* aBinjλ adactum. Potentin a competunt reläs
fe~cundumformasyex quo ipfos non audiendos putamu*, oui
fp[ten;a-tkam vetabftraBive vtlconcretive conßderatam philofoqhia
ef"fentiam includere opinantury malumua enim diccre
Phtlofophiamfimplicem effe qualitatem.
10. Differentiamßecificam objeBinon tam materiale
quamformalemonßrabity illud funt res emnes > qtiarum alts
neeeßariayquapräter fotam cognitionem nihil ulteriu* dtpoft unt,
alia con-tingentes qua. ulteriu*progrediunturyipfamq.praxinjuxta
natu¬ralem inclinationem reßiciuntyquod tanquamformale a fne
nondifcentisfeddifciplina ultimo petitum, facit
fapienternßeculariyprudentem agere-, mthidp hunc habitum ab αΐψ
dtßingvit. Ex¬terna* a. finis abfolutu* eß Gloria Dei,perfeBio
inteäeBut , vo-luntatü ξ$ loqueU bominumy relatu* attributo fecundo
enuclea*bitur
11. Hinc non obfeure divißonem philofophia colligimu*,
adquamprim quam accedimua, paucifßmts caujam ejficitntem tan-gama*
qua duplex. Univerfalis ut Deu*yParticularts ut Adam $pöfleriy ex
quibu* nonminimaphilofophia pars, qu
-
aViter höhere animadvertlfr ξβ Me habitut fet?conßderandi
modmdicitur phia tranfnaturats.. Ex qua formalitate -videt fe
ηortpo (p ni(i jnaiffere nter{cjue diettur abßraclio per
indijferetia h&cconfiierare,cu fe admateriata ξβ immateriata
aquahter habean t.
14. Subdantias ergopeni'tim introjpiciens advertit I.
qnas*dammateri& ξ$form# expertes, hu vocatßiritus. de quibus
exlibro η-t turλ ξβ principjs naturalibits cum nonnihUfcimus, ac
di-verfam effehdi rationern habeant d corporibus» nee fuh
rationeproprio, velquidditatis fpeeißes explicatiöne ipfos ob fuam
univer-J litatem evolvat tronsη t turalu λ ium habitum facit'} qur
ecsquatatest eorumj{ proprietotes ^ ajfediones difcutiat, eumdp
non*nulli exrecemioribus vocantPneumaticamfcientiamfilteet dtJpintu
qua tali agenterna Si quis tamen ob imperfeBionem il*Hus na turalts
notitia quam de Deo habemo4,dejpiritu non efjenti-aliier aut
dircBéfed appendicüfaltem loco inprimaphiLfophia a*gere velitnon
aamodum repugnabimus
IS 2· JguMdam fubßantias habere formam ξ$ materiam*hos vocat
corpora, cujus conßderatio cum patilo particulorior ßtYeam
adpeculiarem difeiplinam qu4 corpus naturale qua tale, „ -jusj,
Proprietäten ξβ partespervolvit, rein ittit ,ßc tarnen utfin-guUrta
non attingat, cum eorundem inaflu exercito non daturfeientia,
dieltur% Phydca»
16. Subßantiamporräcorporeanr rafione materia varijs Je· 'nndis
habere deprehendit^,prout nempeeß quanta five extenfa, ξβvel
continue undeeammensmetirigeßit, qus menfurandi fci~enfiadicitur
Gcometria Cperfynecdochen ampliata) communisM tonitu.hnuprineipia
ajfcBiones $fpecies citra rejjeclum ma~terie expend^nsvd
Di(crztéjtaq, intelleclus eas quaficolligertin unam
ru«*imam,quodaliasnumerare vocamus^ndeArithme-tica i, qua, nume
andt rationem monßraL· H
-
/7V Si vero ßecialibus objeBis peculiares djciplinee
applicam-turt oriun*ur Coimogtaphia qua munauw non qua
yßtmttpbyßcuniy fed qua menjurabile ccnftr/iplaiur, euju* tanquam
JlietJun t A ii ronoiriia qua cali quantitatetn, mctum-J
menjurat,Geoi^raphia qua terra*Urt Jacia metitur. Optica qua Imeast
ijuales ywoduwdp videndinonpbyßce id eßaccutum, fed optici· tåeft
judidoje tracLit. iViliiics cUa ,'o um η courmj canendtperpen*dit.
Ha dijjerentias accidentaUsJubjt SitsJetenliarum j urarumcum addunt
impura mertrafalutanturr ijsqpfubalternaη tur, un*de ettarn t χmodo
circa objeButn fuum procedendi reSitusad ma*th?jia> qua -tal
pk/fi art referantur.
i$, i\unc ulteriua quaritur quo gnorismate philojophiampraBicam
venamur. Id nos optimé JdBuros arbitramur, quan-do cculos in
jequentcm aBionis ca egortam coniecerimm, illas^non qua taUsjeu
qUamUts aBicnemJcd qua mediante in teiltBt*0" votuκtäte pvöducitur,
eafoej ad legim natura ξ£ reBam ratio-nemreßrinxerimusty tnde enini
rejultare ltquido conßabit.
ι?■ Hoc t«men notamua nempe quod diciplina praBic4ftitantum via
dijciplirtt unilote objeBi tarn materialis quamjörMalts,
cujtusparsgeneralispracep ta generalia quemt'u homi-nem in ordine
ad bonumpraBicum informantia traail 0* diciturXtb\e&fpeciafim*
Pars t'- ßecialis pritnafamiliam, qua, mari*to 0 uxore, iarentibus
ξ§ Uber is, Dtmtnc ,0Jrto conßaf, dirt*gity h. e. ad bonum nos
dedueil quatenu* id perlim t ad fatutempropriadcmtus, 0 dicitur
«tCCJftomicjJ* Allera c,rea beminemDitam civilem, qua imperande ξ$
obtcmp erando jet e abjolviturtranjgentem, verjaiur, h. e. tucit
nos aä jaltJtm Reif* tci.tUißc eßy PoJitic av Diviß^nem attributa
exipiunf
ίο* Ubiprimo ommuM rtcbismoram nee tunt nonnulliphilodfophi,
quiphilojcphifiM 7 htelegia central -ari ßatuunt / quo tmjententia
niutiqUawjubjcribih Ut. m alJraBo ft*jitonjideretufnullo modo cum
theolcgia ρ t/gnat-, cum uileu,m quo ml abjur*
As dimv
-
iiU4y velρartem dietts effe contrartant, ßc cavea ne leges
op-poßtoruht violans logicos teilsfuii minitantes tibi infeftos
faciatimo fiveritAli quoddiceres conionum effet viamfalutis
philofo-phia interverteret> ßc cunBosphilofophiam docentes ξβ
difeen-ies, eofy ßipendijs alentes errorem friafagera longum errare
> imopeccare'fequeretur. in concreto^autemβconßderetur id eB
fubje-ßo ξβ individuo > quandoforte bonun dormital Homerus*
necfemperAriß. manibut globum tenet* quodphilofopho>
nonphilofo-phia imputandum.».
21. Venerandam infuper philofophiamfacralifßma theolo-gl*, nec
nonreliquü facultaübua inßgni famulitio aßriBam eßeUjfirmamue.
Ejuadem n. ignoratio maximorum errorum fomegξ$ occaßofuit ut
Flacius teßismihi eß locupletifßmun. multdcdfunt controverßa
theologorum in quibua velexprefse τ el implict-te
terminiphilofophici continentur. Non poteß a. qutßio uäadecidi
ignoratis terminü illiutjcum ex attribuhs extremorumfu-mendißnt
medij termini.
22. Utra a.philofophict parspraßant'tor, theoreticaanpra-ßica
non levisρugna eß, mdumtu tarnen in eorum caßt a defeen*
dere qui theoreticam practicaprafevunt. Ethacpro
ingenijnoflrimodalo fufßciant,
SOLI DEO GLORIA.
APPENDICES.
; An affeßioncs entis fint pofiriva?, & ab ente
realiterdiftin&s? A. D. primum. N, p.
A An prineipia notitia a&yiali nobifeum nafeantur? N.4'
An
-
I* An creatjo phijoicpbo qunfali ignota? Etil noß<An I
euspotucrit creareη undi m ab aterno/& coli-fequcntt r An
mundus fitaternus ? N. iingula.
4. An tottim'a iuis partibus fmul iunrptis realiter
di-ilingvatur ? N.
5. An "Oftum. Singulare eil incommunicabile ? A. cauté6. An
adjunda propria quarto modo Aueile å fuis ibbje»
disfeparari poßlnt ? D.y. An adjunda propria uhius fubilantia?
alteri realiter
diih'ndae fcdunita? communicariqueant/ Nos cumfubilantia: fuse
atomis in hilce naturalibus id iinccontradidione ficri putåmus.
t- Αι η materia prima exiilat exiilefttia propria ? A.5>. An
iubilantia naturalis poiLt prc ducere aliam fub-
ßantiam iiné interventu accidentis ? N.10. An anima raricnalis
feparata å corpore propenfio-
nein iiiamadiilud retineat ? A.it. An anirna rationalis
pertraducem propagctur ? A.12. An habitus in bruta cadant ? N.13.
An. ens quoadentitatem contingensinrerumnatu
radetur? A.14. An forma? fubflantialcs queant produci de
potentia
materia?? N.15. An potentia materia: realiter ab eadem
diilingva#
tur ? Ν.
-
φφ %φ.·φφφφφφ
yirtutum acartium ingenuavuyn Setiatori im»pigerrimo.
DiuZACHARlf LA UR EN T IIHumero, harum Theiium ut authori
foler-
tiflimo^icapropugnatori acerrimo.
ΕSt iniigoedecus fophiae penetrare fccefTus,Ac Gordi nodos fic
dexteritate fecaro.Hinc Zachakia tibi hautmortalis farna
manebio»Atq. dabunt charites f fic auguror ) inde Coronanu,
-Maäeavibus Philomufe bonis igitur ZachAria,UtprodeiTc boaispoftb»
Patriäq;. V aleto*
amico fuejinguUriter dtlcföo luhensappcfuit.
Magnus JONAf Salanus.L.:.tt-Ann *;,y I3fJ*K}T??■'Sll^.ip 'Π ■
■,. '; J'HIO i Π'^ν fh ίείμζλΑ w V7rt6sß\f$0>