Đại cương Kí sinh trùng

§¹i c­¬ng ký sinh trïng y häc

PGS.TS. NguyÔn V¨n §ÒChñ nhiÖm Bé m«n

Mục tiêu

• Nắm được các khái niệm:

- Định nghĩa Ký sinh trùng

- Định nghĩa vật chủ

- Định nghĩa chu kỳ và nêu các kiểu chu kỳ

• Nắm được các đặc điểm KST và bệnh KST

• Nắm được tác hại và nguyên tắc phòng chống KST

NG­êi bÖnh

NhiÔm trïngRèI LO¹N CHøC N¡NG

/CHUYÓN HO/§ét biÕn gen ChÊn th­¬ng

Ký SINH TRïNG VI TRïNG/svt

1. Mét sè ®Þnh nghÜa

1.1. §Þnh nghÜa vÒ ký sinh trïngKý sinh trïng (parasite) lµ sinh vËt sèng nhê vµo sinh vËt đang sèng kh¸c (chiÕm sinh chÊt cña sinh vËt kh¸c ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn).

• Sù ký sinh cã thÓ hoµn toµn (ký sinh b¾t buéc suèt ®êi) nh­ giun ®òa, giun tãc, giun mãc… hoÆc ký sinh kh«ng hoµn toµn (ký sinh t¹m thêi, lóc ký sinh, lóc tù do) nh­ c«n trïng hót m¸u.

• VÞ trÝ ký sinh cã thÓ néi ký sinh (ký sinh bªn trong c¬ thÓ vËt chñ) nh­ s¸n l¸ gan, s¸n d©y… hoÆc ngo¹i ký sinh (ký sinh bªn ngoµi c¬ thÓ vËt chñ nh­ b¸m vµo da hay hót m¸u qua da) nh­ tiÕt tóc y häc.

• Ký sinh trïng cã thÓ ®¬n chñ (chØ ký sinh trªn mét loµi vËt chñ nhÊt ®Þnh, nÕu l¹c chñ chóng sÏ kh«ng tån t¹i) nh­ giun ®òa ng­êi.

• Ký sinh trïng cã thÓ ®a chñ, nghÜa lµ mét loµi ký sinh trïng cã kh¶ n¨ng ký sinh vµ ph¸t triÓn trªn nhiÒu loµi vËt chñ kh¸c nhau nh­ s¸n l¸ gan, s¸n l¸ phæi...

• §a nhiÔm ký sinh trïng: Trªn mét vËt chñ cã thÓ bÞ ký sinh nhiÒu loµi KST nh­ ng­êi ®a nhiÔm giun s¸n.

• §Æc biÖt c«n trïng ®a thùc rÊt nguy hiÓm v× chóng cã thÓ mang mÇm bÖnh tõ ®éng vËt sang ng­êi.

• Ký sinh trïng l¹c chñ, lµ ký sinh trïng x©m nhËp vµo vËt chñ kh«ng thÝch hîp, nh­ng chóng vÉn tån t¹i vµ ph¸t triÓn, tuy kh«ng hoµn toµn. VÝ dô: bÖnh Êu trïng s¸n nh¸i, s¸n chã ë ng­êi.

• Ký sinh trïng c¬ héi lµ vËt chñ mang KST l¹nh, khi c¬ thÓ suy gi¶m MD hay suy sôp, KST nµy ph¸t triÓn vµ trë nªn g©y bÖnh. VÝ dô: c¸c bÖnh ®¬n bµo ë bÖnh nh©n HIV/AIDS, bÖnh nh©n lao.

• Béi ký sinh trïng lµ nh÷ng ký sinh trïng ký sinh trªn nh÷ng ký sinh trïng kh¸c. VÝ dô: ký sinh trïng sèt rÐt sèng ký sinh trong muçi.

1.2. §Þnh nghÜa vÒ vËt chñ

• VËt chñ (host) lµ nh÷ng sinh vËt bÞ ký sinh, tøc lµ bÞ ký sinh trïng chiÕm sinh chÊt.

• “VËt chñ chÝnh” (definitive host = final host) lµ vËt chñ mang ký sinh trïng tr­ëng thµnh vµ cã kh¶ n¨ng sinh s¶n h÷u giíi, vÝ dô: ng­êi, chã, mÌo lµ vËt chñ chÝnh cña s¸n l¸ gan nhá

• “VËt chñ trung gian” (intermediate host) lµ vËt chñ cÇn thiÕt cho ký sinh trïng ph¸t triÓn mét giai ®o¹n cña chóng nh­ng kh«ng tíi tr­ëng thµnh vµ kh«ng cã sinh s¶n h÷u giíi, vÝ dô: èc lµ vËt chñ trung gian cña s¸n l¸, tr©u bß/lîn lµ VCTG cña SD bß/SD lîn.

• “M«i giíi truyÒn bÖnh” (transmitter = carrier) lµ nh÷ng sinh vËt mang (vËn chuyÓn) mÇm bÖnh (ký sinh trïng) tõ chç nµy sang chç kh¸c nh­ng sinh th¸i ký sinh trïng kh«ng thay ®æi. VÝ dô: ruåi nhÆng vËn chuyÓn trøng giun s¸n, bµo nang ®¬n bµo...

• “VËt chñ chøa” (paratenic host) lµ vËt chñ tiÕp nhËn Êu trïng ký sinh trïng vµ nh÷ng Êu trïng nµy di chuyÓn ®Õn vÞ trÝ nµo ®ã trong c¬ thÓ, dõng l¹i ë ®ã, kh«ng ph¸t triÓn. NÕu vËt chñ thÝch hîp kh¸c ¨n ph¶i, Êu trïng nµy tiÕp tôc ph¸t triÓn vµ tr­ëng thµnh. VÝ dô: s¸n l¸ phæi trong thÞt thó rõng.

1. 3. §Þnh nghÜa vÒ chu kú• Chu kú sèng hay vßng ®êi cña ký sinh trïng lµ

qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tõ trøng hay bµo nang cho ®Õn khi KST tr­ëng thµnh sinh s¶n vµ tiÕp tôc chu kú míi.

• KiÓu chu kú 1: Ng­êi <---> ngo¹i giíi. VÝ dô giun ®­êng ruét, đơn bµo ®­êng ruét.

• KiÓu chu kú 2: Ng­êi ---> ngo¹i giíi ---> vËt chñ trung gian ---> ng­êi. VÝ dô s¸n l¸ gan nhá, s¸n l¸ phæi.

• KiÓu chu kú 3: Ng­êi ---> ngo¹i giíi ---> vËt chñ trung gian ---> ngo¹i giíi ---> ng­êi. VÝ dô s¸n m¸ng.

• KiÓu chu kú 4: Ng­êi ---> vËt chñ trung gian --->ngo¹i giíi ---> ng­êi. VÝ dô trïng roi ®­êng m¸u.

• KiÓu chu kú 5: Ng­êi ---> vËt chñ trung gian ---> ng­êi. VÝ dô giun chØ, sèt rÐt.

• KiÓu chu kú 6: Ng­êi <---> ng­êi, VÝ dô trïng roi ©m ®¹o truyÒn tõ ng­êi nµy sang ng­êi kh¸c khi giao hîp, ghÎ truyÒn qua tiÕp xóc.

2. Ph©n lo¹i ký sinh trïngKý sinh trïng Parasites

Giun S¸n

Ch©n gi¶

Trïng roi

Trïng l«ngLíp nhÖn Líp c«n

trïng

Giun s¸n §¬n bµo Vi nÊm TiÕt tóc yhäc

Bµo tö trïng

3. ®Æc ®iÓm chÝnh cña kST

3.1. §Æc ®iÓm h×nh thÓ:• H×nh thÓ ký sinh trïng rÊt ®a d¹ng gi÷a c¸c loµi• Cïng mét loµi nh­ng ký sinh trªn c¸c vËt chñ

kh¸c nhau chóng cã kÝch th­íc kh¸c nhau nh­ s¸n l¸ gan nhá.

• HoÆc c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn kh¸c nhau cña ký sinh trïng chóng cã h×nh d¹ng vµ kÝch th­íc kh¸c nhau, thËm chÝ h×nh th¸i hoµn toµn kh¸c h¼n nhau nh­ bä gËy víi muçi, dßi víi ruåi...

3.2. §Æc ®iÓm cÊu t¹o:• CÊu t¹o c¬ quan ký sinh trïng còng ph¸t

triÓn thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn ký sinh nh­ giun s¸n kh«ng cã m¾t, kh«ng cã ch©n, chØ ph¸t triÓn phÇn miÖng vµ bé phËn b¸m ®Ó hót thøc ¨n, cßn víi c«n trïng ph¸t triÓn c¬ quan vËn ®éng vµ chÝch hót.

• ChÝnh c¸c ®Æc ®iÓm h×nh th¸i cña ký sinh trïng lµ c¬ së ®Þnh lo¹i b»ng h×nh th¸i häc

3.3. §Æc ®iÓm sèng:• Ký sinh trïng sèng, tån t¹i vµ ph¸t triÓn nhê vµo

vËt chñ vµ m«i tr­êng. • Cã loµi ký sinh trïng tån t¹i suèt ®êi trªn vËt chñ

gäi lµ ký sinh “vÜnh viÔn”, cã loµi chØ ký sinh khi chiÕm thøc ¨n gäi lµ ký sinh “t¹m thêi”.

• M«i tr­êng quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña hÇu hÕt ký sinh trïng, nhÊt lµ ký sinh trïng cã chu kú phøc t¹p.

• Thøc ¨n còng lµ yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn ®êi sèng cña ký sinh trïng.

• Do ®êi sèng cña ký sinh trïng th­êng kÐo dµi, tõ vµi th¸ng ®Õn hµng nhiÒu chôc n¨m g©y t¸c h¹i m·n tÝnh, ©m Ø, kÐo dµi.

3.4. §Æc ®iÓm sinh s¶n:• Sinh s¶n v« tÝnh: b»ng h×nh thøc nh©n ®«i tÕ

bµo, th­êng ë ®¬n bµo nh­ trïng roi, amÝp, ký sinh trïng sèt rÐt trong c¬ thÓ ng­êi.

• Sinh s¶n h÷u tÝnh: lµ cã phèi hîp sinh dôc ®ùc vµ c¸i bao gåm c¸c c¸ thÓ ký sinh trïng l­ìng giíi nh­ s¸n l¸, s¸n d©y vµ c¸c c¸ thÓ lµ ®¬n giíi nh­ giun ®­êng ruét, s¸n m¸ng.

• HÇu hÕt c¸c loµi ký sinh trïng ®Òu ®Î trøng, mét sè loµi ®Î Êu trïng (giun chØ) hoÆc rông ®èt mang theo trøng nh­ s¸n d©y. Trong giai ®o¹n ph¸t triÓn cña s¸n l¸ qua èc, cã hiÖn t­îng sinh s¶n ®a ph«i.

4. §Æc ®iÓm bÖnh ký sinh trïng

4.1. §Æc ®iÓm chÝnh cña bÖnh ký sinh trïng• BÖnh ký sinh trïng th­êng diÔn biÕn ©m

thÇm, lÆng lÏ nh­ng cã mét sè bÖnh cÊp tÝnh nh­ amÝp cÊp, sèt rÐt ¸c tÝnh, giun xo¾n.

• Th­êng kÐo dµi, hµng n¨m hay hµng chôc n¨m, cã ng­êi nhiÔm ký sinh trïng suèt ®êi do t¸i nhiÔm liªn tôc, vÝ dô bÖnh giun ®òa.

• BÖnh cã thêi h¹n nhÊt ®Þnh phô thuéc tuæi thä cña ký sinh trïng vµ sù t¸i nhiÔm.

• BÖnh cã tÝnh chÊt x· héi do ký sinh trïng phæ biÕn trong céng ®ång vµ bÖnh liªn quan chÆt chÏ víi ®êi sèng kinh tÕ-x· héi, tËp qu¸n ¨n uèng vµ canh t¸c cña c¶ céng ®ång x· héi.

4.2. Sù khuyÕch t n vµ lan trµn cña ký sinh trïng

• §èi víi nhãm tiÕt tóc lµ vËt truyÒn bÖnh, chóng khuyÕch t¸n chñ ®éng hoÆc bÞ ®éng theo ®iÒu kiÖn tù nhiªn hay ph­¬ng tiÖn giao th«ng.

• Ký sinh trïng ph¸t t¸n phô thuéc ®iÒu kiÖn vËt chñ, mÇm bÖnh, tËp qu¸n cña con ng­êi vµ ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi.

5. T c h¹i cña ký sinh trïng

• ChiÕm chÊt dinh d­ìng. TÊt c¶ c¸c loµi ký sinh trïng ®Òu chiÕm thøc ¨n cña vËt chñ g©y thiÕu chÊt, suy dinh d­ìng. VËt chñ mÊt chÊt dinh d­ìng tr­êng diÔn, kÐo dµi.

• T¹i chç ký sinh, ký sinh trïng g©y viªm, loÐt, chÌn Ðp, t¾c...

• Toµn th©n g©y nhiÔm ®éc, rèi lo¹n chøc n¨ng nhiÒu c¬ quan

• MiÔn dÞch trong ký sinh trïng th­êng kh«ng cao, chØ ®ñ ®Ó chÈn ®o¸n, kh«ng lo¹i trõ ®­îc mÇm bÖnh.

• Ký sinh trïng lµ tiÕt tóc chÝnh lµ vËt truyÒn bÖnh tõ ng­êi bÖnh sang ng­êi lµnh hoÆc tõ sóc vËt sang ng­êi

6. ChÈn ®o¸n ký sinh trïng

• ChÈn ®o¸n l©m sµng: phÇn lín bÖnh ký sinh trïng lµ ©m thÇm, lÆng lÏ, kÐo dµi nh­ng còng cã loµi g©y cÊp tÝnh nh­ sèt rÐt, giun xo¾n, s¸n l¸ gan lín. C¸c triÖu chøng l©m sµng lµ ®Þnh h­íng chÈn ®o¸n.

• ChÈn ®o¸n cËn l©m sµng lµ xÐt nghiÖm t×m trøng hay Êu trïng cña chóng ®Ó chÈn ®o¸n x¸c ®Þnh. Tuú tõng loµi ký sinh trïng mµ lÊy bÖnh phÈm xÐt nghiÖm phï hîp.

7. §iÒu trÞ ký sinh trïng

Nguyªn t¾c:• §iÒu trÞ hµng lo¹t• §iÒu trÞ nhãm nguy c¬ cao• §iÒu trÞ ca bÖnh• Chän thuèc cã hiÖu qu¶ cao, phæ réng,

dÔ sö dông, rÎ tiÒn vµ an toµn

8. Phßng chèng bÖnh kST8.1. Nguyªn t¾c phßng chèng bÖnh ký sinh trïng:• §¸nh gi¸ ®­îc t×nh h×nh tõng bÖnh ký sinh trïng

vµ ®iÒu kiÖn l­u hµnh cña chóng trong tõng ®Þa ph­¬ng, tõng khu vùc ®Ó lùa chän ®èi t­îng ­u tiªn, khu vùc ­u tiªn vµ gi¶i ph¸p tèi ­u.

• ChuÈn bÞ ®Çy ®ñ nh©n lùc, vËt lùc vµ mµng l­íi ho¹t ®éng PC

• TiÕn hµnh phßng chèng trªn quy m« réng lín v× bÖnh ký sinh trïng lµ bÖnh x· héi, th­êng c¶ céng ®ång nhiÔm bÖnh vµ dÔ l©y lan.

• Phßng chèng cÇn tiÕn hµnh l©u dµi, cã kÕ ho¹ch nèi tiÕp, liªn hoµn do bÖnh ký sinh trïng th­êng kÐo dµi, dai d½ng vµ dÔ t¸i nhiÔm.

• KÕt hîp chÆt chÏ nhiÒu biÖn ph¸p phßng chèng víi nhau.

• Lång ghÐp c«ng t¸c phßng chèng ký sinh trïng víi nhiÒu ho¹t ®éng Y tÕ vµ v¨n ho¸-x· héi kh¸c, ®Æc biÖt ®­a c«ng t¸c phßng chèng ký sinh trïng vµo ch­¬ng tr×nh ch¨m sãc søc khoÎ ban ®Çu, nhÊt lµ ë tuyÕn c¬ së.

• X· héi ho¸ c«ng t¸c phßng chèng ký sinh trïng, l«i cuèn céng ®ång tù gi¸c tham gia.

• Phèi hîp PC ký sinh trïng trong y tÕ víi c¸c ngµnh liªn quan nh­ Thó Y, Thuû s¶n, N«ng nghiÖp vµ c¸c ngµnh liªn quan kh¸c.

• §Èy m¹nh c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc vÒ dÞch tÔ, chÈn ®o¸n, ®iÒu trÞ vµ phßng chèng

• T¹o nguån lùc cho ho¹t ®éng phßng chèng bÖnh ký sinh trïng trong n­íc vµ më réng tõng b­íc hîp t¸c quèc tÕ

• KiÓm tra vµ gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng phßng chèng ký sinh trïng tõ trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng.

• Qu¶n lý ch­¬ng tr×nh víi hÖ thèng thèng nhÊt tõ trung ­­¬ng ®Õn tËn c¬ së ®Ó n¾m b¾t nh÷ng kÕt qu¶ cËp nhËt, kÞp thêi bæ sung nh÷ng bÊt cËp, nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ phßng chèng.

• §ång thêi ®Ò cËp chiÕn l­îc mét c¸ch tæng hîp vµ cã ph©n tÝch vÒ dÞch tÔ häc, c¬ héi, vËt lùc hiÖn cã vµ c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn tÝnh bÒn v÷ng cña ho¹t ®éng phßng chèng ®Ó ®¶m b¶o ho¹t ®éng ch­¬ng tr×nh cã hiÖu qu¶ nhÊt.

8.2. Nguyªn t¾c PC sinh vËt truyÒn bÖnh:• HÇu hÕt c¸c bÖnh ký sinh trïng l©y nhiÔm cho

ng­êi th«ng qua “trung gian truyÒn bÖnh” bao gåm “vËt chñ trung gian” hay “m«i giíi truyÒn bÖnh”, chóng lµ nh÷ng “sinh vËt truyÒn bÖnh”.

• Nguyªn t¾c phßng chèng SVTB lµ dùa vµo ®Æc ®iÓm sinh lý, sinh th¸i cña chóng ®Ó ¸p dông c¸c biÖn ph¸p riªng biÖt ®èi víi tõng nhãm vect¬ cô thÓ vµ cho tõng sinh ®Þa c¶nh.

8 . 3 . BiÖ n ph¸ p c ô thÓ

• DiÖt KST b»ng ®iÒu trÞ hay diÖt VCTG• C¾t ®øt chu kú cña KST b»ng chèng ph¸t

t¸n mÇm bÖnh, phßng chèng vect¬, vÖ sinh an toµn thùc phÈm, vÖ sinh m«i tr­êng, vÖ sinh c¸ nh©n, tËp thÓ.

• Gi¸o dôc søc khoΕ Ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi• N©ng cao d©n trÝ• Ph¸t triÓn mµng l­íi y tÕ c¬ së

• Cã nh÷ng ph­¬ng ¸n sö dông ho¸ chÊt diÖt c«n trïng hîp lý vµ hiÖu qu¶.

• Tæ chøc c«ng t¸c phßng chèng sinh vËt truyÒn bÖnh t¹i céng ®ång vµ tù b¶o vÖ.

• Lùa chän c¸c biÖn ph¸p vµ ph­¬ng ph¸p kiÓm so¸t thÝch hîp cho tõng ®èi t­îng vµ céng ®ång ®­îc b¶o vÖ.

9. T×nh h×nh bÖnh ký sinh trïng

9.1. Trªn thÕ giíi N¨m 1995 cã gÇn 4 tû ng­êi nhiÔm giun ®òa,

giun tãc vµ giun mãc; cã trªn 200 triÖu ng­êi nhiÔm s¸n m¸ng; cã trªn 40 triÖu ng­êi nhiÔm s¸n l¸ truyÒn qua thøc ¨n; cã trªn 100 triÖu ng­êi nhiÔm s¸n d©y/Êu trïng s¸n lîn; cã 2,4 tû ng­êi ë 100 n­íc n»m trong vïng l­u hµnh sèt rÐt vµ hµng n¨m cã 300-500 triÖu ng­êi m¾c sèt rÐt, lµm chÕt 1,2-2,7 triÖu ng­êi; bÖnh

9. T×nh h×nh bÖnh ký sinh trïng

9.1. Trªn thÕ giíi Leishmaniasis l­u hµnh ë 82 n­íc (trong ®ã cã

10 n­íc ph¸t triÓn vµ 72 n­íc ®ang ph¸t triÓn) víi kho¶ng 12 triÖu ng­êi m¾c vµ 350 triÖu ng­êi n»m trong vïng nguy c¬ nhiÔm bÖnh; vµ cã hµng tû ng­êi m¾c c¸c bÖnh ®¬n bµo vµ bÖnh ký sinh trïng kh¸c trªn toµn thÕ giíi.

9.1. T¹i ViÖt Nam• NhiÔm giun ®òa vµ giun tãc ë miÒn B¾c cao

h¬n miÒn Nam, cã n¬i ë miÒn B¾c tû lÖ nhiÔm 2 lo¹i giun nµy lµ 80-90%, nh­ng ®ång b»ng Nam bé cã tû lÖ nhiÔm thÊp (nhiÔm giun ®òa d­íi 5%, nhiÔm giun tãc d­íi 2%), nhiÔm giun ®òa cã xu h­íng gi¶m nhanh.

• NhiÔm giun mãc/má cao trªn ph¹m vi c¶ n­íc, cã n¬i 70-80%, thËm chÝ 85%, tuy vËy, ®ång b»ng s«ng Cöu Long cã tû lÖ nhiÔm thÊp nhÊt (d­íi 10%).

• S¸n l¸ gan nhá ph©n bè ë Ýt nhÊt 32 tØnh, cã ®Þa ph­¬ng tû lÖ nhiÔm trªn 30% nh­ Nam §Þnh, Ninh B×nh, Hµ T©y, Thanh Ho¸, Phó Yªn, B×nh §Þnh; cã n¬i bÖnh l­u hµnh trªn toµn tØnh nh­ Hoµ B×nh.

• S¸n l¸ gan lín ph©n bè ë Ýt nhÊt trªn 47 tØnh víi sè l­îng bÖnh nh©n trªn 6.000 ng­êi, cã n¬i tû lÖ nhiÔm 11,1% nh­ ë Kh¸nh Hoµ.

• S¸n l¸ ruét lín l­u hµnh ë Ýt nhÊt 16 tØnh, cã níi tû lÖ nhiÔm 3,8% nh­ §¨c L¨c.

• S¸n l¸ phæi l­u hµnh ë Ýt nhÊt 10 tØnh, cã níi tû lÖ nhiÔm 15% nh­ S¬n La.

• S¸n l¸ ruét nhá ®· x¸c ®Þnh l­u hµnh ë Ýt nhÊt 18 tØnh víi 5 loµi, cã n¬i tû lÖ nhiÔm tíi 52,4% nh­ Nam §Þnh.

• S¸n d©y/Êu trïng s¸n lîn l­u hµnh ë Ýt nhÊt 50 tØnh, cã n¬i tû lÖ nhiÔm s¸n d©y 12% vµ nhiÔm Êu trïng s¸n lîn 7,2%.

• BÖnh giun xo¾n trichinelliasis ®· g©y ra 4 vô dÞch: t¹i Mï C¨ng Ch¶i (Yªn B¸i) n¨m 1970 cã 26 ng­êi m¾c vµ chÕt 4 ng­êi; t¹i TuÇn Gi¸o (§iÖn Biªn) n¨m 2002 cã 22 ng­êi m¾c vµ chÕt 2 ng­êi, n¨m 2004 cã 20 ng­êi m¾c bÖnh; t¹i B¾c Yªn (S¬n La) n¨m 2008 cã 22 ng­êi m¾c, chÕt 2 ng­êi.

• §· cã hµng tr¨m bÖnh nh©n nhiÔm giun G na tho s to m a s p inig e rum , cã nhiÒu chôc trÎ em viªm mµng n·o t¨ng b¹ch cÇu ¸i toan do nhiÔm giun l­¬n Ang io s tro ng ylus .

• §· x¸c ®Þnh giun Diro fila ria re p e ns vµ The la z ia c a llip a e da ký sinh ë m¾t.

• Cã 43,4 triÖu ng­êi sèng trong vïng sèt rÐt, trong ®ã cã 15 triÖu ng­êi sèng trong vïng sèt rÐt nÆng; tõ n¨m 1991-2000 cã 10.184 ng­êi chÕt v× sèt rÐt víi 309 vô dÞch sèt rÐt .

• BÖnh Leishmaniasis ®· ph¸t hiÖn 3 tr­êng hîp ë Qu¶ng Ninh n¨m 2001.

Sách tham khảo

• “Ký sinh trïng truyền lây giữa người và động vật”. Nguyễn Văn Đề, Phạm Văn Khuê

Nhà XB Giáo dục Việtnam, 2009

Phố Hàn Thuyên

• “Helminthic Zoonoses” Ichiro Miyazaki

International Medical Foundation of Japan. Tokyo 1991

c¶m ¬n c¸c em

Chóc c¸c em h c gi iọ ỏ !