Dac san Tra Vinh 2014 2 of 2.

1. c San Tr Vinh N m Gip Ng - 2014 trang 101 Hunh Tm Hoi Qua gia thng Nm chm chm chn r. Chi Nm thc sm lo nu cm. Khi nh bp pha trn sng sm l l quanh khu vn nh.Ting g gy tnh. n vt xim ri t dn n con chim chp ra vn sau. Con ch mc sa gu gu khi ch ph vic bc vo sn nh ku ch i! em ti. M ngi bn chic bn trn nh trc va nhai tru va ni: V i Hai, ch Nm my nh sau. Anh Nm th lc c di xo mng lo thm du vo my ghe v b nhng cn x xung khoang. Ti cng thc sm ngi ung tch c ph t pha. Hai thng con trai a ln bn, a ln nm cn ng say. a con gi mi sinh vi thng oa oe khc.V ti ru khe kh. Mi hng thm hoa bi hoa cam theo cn gi len vo mi l thm ngo ngt. Con chim cha vi va ht chuyn trn nhnh cy xoi tng pha tri trc nh. V ti ra khi ging khi a con nh cn ng, li hi ti: Hm nay anh mun i hi chm chm vi anh Nm h? Ti ni: ! i ph vi anh ch Nm cho vui nm nh bun qu. Vn cy lm chm T ngy v y n nay gn hai thng, ti ch quanh qun trong nh. Bng vi cy chui con trng khong t trng bn h. em nhnh mn hng o chn xung t pha sau nh. Phn ln trong ngy l nm vng m con ht bt hon t tn nhc. u bng trng soi Rng liu m mng Cung n nh l tm dng Ai tri mbit cng(m tn Bn Ng) Cn nc m mng my vn v Th cn lo vi mt con C tin mua ly vi chai ru Nhp ru xong ri lo ni th Linh inh tri rng sng di ngang mt chuyn ln hi sm tra Chiu ri ngh mt chuyn a Nm nghe l rng nh ma trn Cm ngy hai ba cu no Dm u bn chuyn c vin vng i ny c cng nh khng Sm cn ti mt bn lng m chi Ri qua vng c. (ng lo cho ) Quen sng ch v y bun hiu- bun htNhng c mt ni l n nh li tinh thn sau nhng nm b dn p, cng ch tinh thn Ti by gi mt hng tng lai! C thu mnh li v bt ung lin h vi mi ngi quen v bn b. V y ti tnh khu, tnh i vi vn cy ti mt. Vi thin nhin trm lng Ti sng vi ni tm nhiu hn. Thnh thong ngi vit vi bi th nh l mt hnh thc th bun theo ch, th tm vo vn. C lc ti ngh: Mnh nh mt c s n thn? Mt L Vng ngi cu cho mn kip! Bc r xoay ngang mt na i Mt m pha trc no bung tri ng vng trng chin hi tnh bt Pha sau khi nht bng dng tri Con nc vo xo nh dng ln cao. Ch Nm em cc vt vng cn thit t xung khoang ghe. M qun chic khn sc quanh c, xch chic gi tru i v pha chi ghe.Ti cng ri nh i v hng y.Gi ny chc Cu cn ng v m qua na khuya ti nghe Cu ho hi nhiu. Do ny Cu t i qua cn, mi vic vn tc anh ch Nm thay th. Chch em ngi em v sinh k v ti i theo chng lm vic mit Tr n. V chng lc cem bun m con v vi cu m c vi tunchc cng cn ng vi thng con trai trong phng. Em t ni, hnh nh em c tm s bun lm, nhng vn gi kn khng ni ra vi ai. Cu m cng bun v a con t c chng khng hnh phc. Chic ghe c anh Nm chng ra sng. m lc bnh n bng tim tm dt ra hai pha. Gi la mt sng a mt vt mt ph vo mt vo thn lnh lnh. Chic my ghe bt u n. Anh Nm nng u my ln, chic ui tm quy nc ku r r trn mt nc, anh nht cao tay cm thmcnh qut y chic ghe nh i ti dn.

2. c San Tr Vinh N m Gip Ng - 2014 trang 102 Sng dt hai ng gn cao. By vt xim ang li nhp nh theo lng sng, ku chim chp. Chic ghe ra vm kinh.Ti ngi trc mi ghe nhn con sng C Chin rng ln phn chiu nh nng hng ho nh mt gng. Chic thuyn cu ca ai cn neo u mt gc pha tri ming vm.Ti thy lng mnh phiu phiu chan ha vi bui bnh minh rc mu ti mt. Do trc c my lt qua cn nhng ti i vi ci cm gic bng qu v t ngy li i. By gi ti ngh...ri mnh s c nhiu dp i v sng vi dng sng ny t y. Ti ngoi u nhn li ca vm kinh nh chic ng ln s n nhn lc ti lc v vi cn nh cng ba a con trong tui cn kh di.Ti nh ln ln s tp lm vn, lm rungkhc vi i sng ca ti lc trc. Mt chui i mi s bt Chic ghe vt qua sng ln, i vo xo nh len li my khc tri, ngang. Chic ghe tp vo cnh chic cu da.Ti ph mang cc vt dng ln chic chi l nh gn . Hm nay anh ch T cng n ph hi chm chm. Anh ch va i li t pha cn nh cch y mt mng vn.Thy ti, chi T ci v ni: Dng su hm nay cng i ph b tri h... Anh T ci mm: Chiu nay ti vi dng lm vi x nghe. Ch T lm anh. M ly tay qut ming tru. M ci vi mi tru ao nhn anh T v quay sang nhn ti. Cy tri mit vn Mi ngi bt u cng vic i hi tri. Nhng nhnh chm chm on say vi nhng chm ao. C nhnh qu nhiu tri phi c cy chi khi b gy nhnh. Anh Nm ch cho ti b tri s thp, cn anh th dng chic cy di c u ko ct nhnh tri. Anh a nhnh chn vo khp ko anh git si dy cho chic dao ct nhnh. Chm chm chm chn dnh vo ngm. Anh a cn ct tri xung gn mt t nh ra. Ch Nm v ngi ph vic nht em gom thnh ng v la tri b vo cn x. i lc anh Nm phi leo ln thn y b tri. Ti ch i quanh qun t gc ny qua gc khc b nhng chm chm chm x ngang mt. Vn rng c hn chc cng gm ba lip di t bn ny cn chy tut qua ngang bn kia cn. Cy no cng y tri. Trong lc ln m theo cy hi tri.Ti thy mt qu mng cu ta rt trn mt t ph y l rng gn gc cy chm chm tn rt rng, qu mng cu chn b chim n mt gc. L dn ch ti u nh b qua.Ti men n nht ly vi s em v n.Trong khi bc ti gn, chn ti y dt lp l kh, con kin em to cn vo ngn chn but au nhi c.Ti ngi xung bp ngn chn cho nhc. Mt nhm nm g cng to bng ngn tay t nh ln khi mt t vi phn trn nh chic d nh cha m rng.Ti ngh chc l loi nm di. By kin em ta ra.Ti nh ng ln bc ra xa m kin v s chng cn na.Ti nh b nh nht qu mng cu em v. Gn x tra ti v anh Nm dng n khing gnh nhng cn x chm chm gom v chi l.Ti thy i cn co v sng ti gi ti ch n vi qu chm chm. Mi ngi vn cn lm vic.Ti cng rng bp bng i ph vi anh Nm. M ni: Thi ngh lmvo chi n cmchc thng L n i ri . Ti i meo nhng vn khng dm ni g c. Anh ch Nm v mi ngi ra tay di b rch. Ti th vi tay ra mng nc. Mi ngi vo chi n cm. Bui cm vi t mm chng v t canh nm. Ti thy sao t canh nm ging nm mnh thy hi ny.Ti cm chic mung chang canh nm vo chn cm. Ti bng chn a vo ming hp. i! n ngt ngo thm du, cng khng dai m gin gin. Ti nhai nhai cm ha vi nm, n ngt hn nm rm v c mi thm thm m ti cha bao gi nm qua. Ti la thm mt chn na M hi ra t o dm d. Ti hi m: Nm ny l nm g h m. M ni: l nm mi...kh kim lm hn lm mi tm ra c. Ch T my kim c mt nhm hm qua dnh nu canh . Ti ngm ngh ri ni: M i! hi ny cn thy nm ny mc di lp l kh gn gc cy chm chm gi, con tng l nm di. Ch T ci ni: Vy l dng hn lm mi tm c . Lc rnh nh lt v cho Su Chch nu canh n nghe dng. Ti nh bng khi xong vic s ra ch hi nm em v. Gn x chiu, khi cng vic gn xong. Ghe mi ti cn v xung ghe ln. Ti tha thn ra ch cy chm chm gi hi nm. Ln ny ti dng nhnh kh qut l vt sang mt bn p p cho n kin chy i xa v nht nhanh mt r nm mi em v chi. Ch Nm ni: Ch

3. c San Tr Vinh N m Gip Ng - 2014 trang 103 nhiu qu dng hn qu ti (tri) Ch Nm ni ch tr khng chnh nh mt s ngi vng Ch Lch ni y nh ch. Ti hay ni gin vi ch Con tu tng... n nm bi te.Ch ci ch khng bao gi gin ti. Ch ni: xm ch ai cng ni nh ch. Chiu ti ti v khoe vi v l tm c nm mi. V ti ngc nhin hi: u ucho em coi. Ti bng r nm ln bn.V ti ni nm ny n ngon lm m kh tmphi nng bng va mi tm c. Ti ngh chc v t g mi nn kh tm ch nng bng hay hn g u. Mi ma chm chm chc nm no cng c nm n m V ti ni: Mai em ra ch mua t tht v bm nu canh n. bn cn chc anh n canh rng nm khng ch g? Ti ni sao em bitTi cht ngh mnh hi hi k V ti l dn vn t nh m sao khng bit ng nh li ni, hm sau v ti nu mt ni canh nm vi tht nt bm. Mt nhm tht kho mn. Chng ti c mt ba n ngon ming. Hai thng con nh mt cm chang canh nm n l m hi trng. Ti nhn chng n vi lng thng cm v cng.Ti ngh y l ln u chng mi n loi canh ny v hi bn ni ch n canh nm rm thi. Ri chng ti ri Vit Nam sang nh c nc ngoi c my mi nm m cha c ln no c nim mi v ca nm mi. Ci hng v m mi khi nh n l nc ming ti c nh l mun a ra. C mt bn v li xm vm kinh. Cu mt, m gi cm ci v nm thng. a em gi k v ti bng con vt bin v nh c ti Canada t my nm ri. My chu nh c gia nh ra ring. Ti bi ngi nhn khu t m cn nh v chng chng ti gi ch l nhng cm cy king. Thi gian hn mi nm tri quangi vngngi cn. Thi gian vo bay ht mt Ngi xa cnh c i thay Hn qu bun lng hoi nhung nh Sng nc mnh mng vn ln y Trong dp v qu ln ny ti v v ti qua cn thm gia nh anh ch T. Cn nh anh ch ct kh khang trang. Tng vi mi ngi. Khi v chng ti n th my a nh con ca anh ch ang nh lng vt. Ch s nu ni cho vt, gi vt i v chng ti. Anh T dn ti i thm vn c. Ba b mng vn b ct i hn ba cng pha gip bn gn b sng ln. Lc anh Nm bn li phn t ny cho ngi kinh doanh nui c tra xut khu ly tin mua thm my cng t pha sau khu vn nh . Ba h c vi b t cao lm ht vo su bn trong mt khong trng cy xanh thu trc. Ti nh mang mng l cy chm chm gi nm trong khu t bn. Ti thm ni: Dn nm mi b mt ri! Khu vn chm chm cn li nm xa cng c thay vo cc cy nhn. Anh T ni: T ngy dng i n gi cu Nm thay my lt cy theo phng tro: C ph, ri nhn, ri li chm chmKhu vn by gi nh tp chng. i c mt i lu, anh T ni vi ti: Thi mnh quay v nh nhu nghe dnglu lu dng mi vlai rai cho vuiKhi quay v li nh th ch T dn sn bn n. Chng ti ngi vo bn n gi vt trn bp chui v cng vi ly si btMt lc sau ch T bng ln mt da xo bc khi. Ch ni: Hm nay ti i dng mn ny rt c bit. Ch t da xo trn bn ngay trc mt ti. Ti ku ! Nm mi! Mt da nm mi xo vi gan m vt. Khi bc xng ln mi thm ngo ngt. Ch ni: Tui bit dng thch mn ny m. Anh T gic ti: Cm a gp mt ming i dng. Ti cm a gp mt ming nm b vo ming nhai. i! Mi hng c mi hng nm my mi nm mi n li. Anh T a ly ln ngang mi, ti cng cm ly ln cng ly vi anh. Ti ung mt ci ngt Kh khNgon thit anh T! By gi ngi vit my dng ny thCu m khng cn na. Anh T ra i cch nay my nm v ch T cng mi ra i vi thng nay. Thi gian khng dng li. Bin i cuc i: CnMt tip din. Th gian l mt chui di bit lynhng hng nh vn l mt. Khi cm tnh con ngi cha mt th s hi nh s cn trong tm hn. Hunh Tm Hoi ( Thng By Cali-2013)

4. c San Tr Vinh N m Gip Ng - 2014 trang 104 V iu, V Khc qua Ting n ca T Sinh Ngy xa mi ln anh bung ting n, Em chen chn v iu cha cha cha Ngy eeeem cn tui mi mt Sau mnh ma v iu rumba. (Rumba) Ngy xa mi ln nh n bn-r (Banjo) L em chen chn ma iu tng-g (Tango) Ngy em cha ln tui mi bn Sau mnh mi nhy iu mm-b (Mambo) Ngy xa trn sn trng mnh ma qut Em chen chn vo v iu ch lnh nh (Tiu tiu binh) Ngy em cn tui mi lm Sau mnh v iu nn l. Ngy xa mi ln anh n mn- (Mandoline) Em chen chn ma iu d In- (Ma d Indonsia) Ngy em va mi su trng trn Sau ny mnh mi nhy iu Slow-rock. Ngy xa mnh nghe ting ng m Em chen chn v iu hi tr Ngy em va ln tui mi tm Sau mnh v khc ca ngy ma Ngy xa qu mnh ma Lm-Thl Sau chng mnh nhy iu Slow, Gi ny em tui lc thp c hn Tht thp hu d cn Rock and Roll. PH CH: Banjo, c 2 loi trn TG, mt loi thy VN thng n lm bng nhm, trn mt da trng, n Bn-r VN 8 dy, cn n u M th 5 dy, thng n bng dn p, mt n cng c da, n reo ting rt m. XIN TR TI V TUI U TH Xin tr ti v tui u th Nhng ngy th mng ca mng m Con ng hng me ngy cp sch Sn trng, thy bn, ang mong ch ! Xin tr ti v tui u th ng v "Sc rung" p nn th Xn qun li bt cua, tt c a eo s qu, nhy ln b ! Xin tr ti v tui u th M ru con ng ting u Gi lay cnh trc nghe xo xc Vng vng u y ting ai h ! Xin tr ti v tui u th "Long Bnh" con nc chy lng l Qua cu p xe v "Ho Thun" Hi o ln ht "u B" Xin tr ti v tui u th ng ln "Nguyt ho" di trng m "Ao B Om" m khuya thanh vng Hng cy c th r xc x Xin tr ti v tui u th ng v "a Lc" p nh m Bn di, hi tri b "Lc" rt Xn qun, xch dp chy c c Xin tr ti v tui u th Vnh Bnh qu M p nn th Su mi nm nm trong k c Ngy y cn u khng phai m ! Ngy y xa ri xa qu xa Nhng hnh bng c mi trong ta Ngy xa hong th cn u na ? Ch cn nui tic nhng ngy qua ! KIM CHUNG Hong V

5. c San Tr Vinh N m Gip Ng - 2014 trang 105 Gio dc thi Php thuc sn xut ra nhiu nhn ti: Tn Tht Tng, Phm Biu Tm, Ng Gia Hy, Trn i Ngha... Vi k nim ca mt cu sinh vin trng thuc H Ni. B.s. Nguyn Lu Vin Hi xa di thi Php thuc ton ci ng Dng (gm c Bc k, Trung k, Nam k, Cao Min, Ai Lao) ch c mt trng thuc t ti H Ni vi mt tn chnh thc di thng l:" Ecole de Mdecine et de Pharmacie de Plein Exercice de l'Indochine", ni tt l Ecole de Mdecine de Hanoi (Trng thuc H Ni ) c mt ng gim c (directeur) iu khin. Trng ny c trng Y Khoa i hc Paris (Facult de Mdecine de Paris) u nn Paris gi qua mt gio s lm gim c trng v hng nm gi qua H Ni mt gio s ch ta cuc thi ra trng, trnh lun n v tuyn th Hippocrate cho cc tn khoa bc s Vit Nam. V gio s cui cng c Paris c qua H Ni l gio s Pasteur Valry Radot, mt danh s ca Y Khoa i hc Paris v l chu ngoi ca nh thng thi Louis Pasteur. n nm 1940, sau khi Php thua trong nh Th chin v b c Quc X chim ng, s lin lc gia ng Dng v "mu quc" Php khng cn d dng na th Trng Thuc H Ni c t tr vi tn chnh thc l " Facult Mixte de Mdecine et de Pharmacie de Hanoi ( Y khoa i hc H Ni ) v ng gim c trng thuc c i danh xng l Khoa trng Y khoa ( Doyen de la Facult de Mdecine ). Trng Thuc H Ni 1945 1954 T khi ti bc chn vo trng y (1938) cho n khi ra trng y vi danh hiu trn khng cn na (9-3-1945), ng gim c trng thuc ri khoa trng y khoa cng u l ng Henri Gaillard, mt gio s chuyn v mn k sinh trng hc (parasitologie) ca Paris gi qua iu khin. Thy Gaillard rt l "parisien" lc no cng n mc dim da, n ni vn hoa. Ngoi vic iu khin trng v mt hnh chnh ( lc y sinh vin c vic v hnh chnh th lin lc vi ng Snh), Thy cn dy hai mn l K sinh trng hc (Parasitologie) v Vi trng hc (Bactriologie) cho sinh vin nm th 3 c anh Bu L ri anh L Khc Quyn (sau ny l khoa trng Y khoa Hu) gip. Cnh vn phng hnh chnh ca Thy trn lu I ca Trng cn c mt phng th nghim k sinh trng (Lab. of Parasito) trong Thy nui loi mui truyn bnh st rt (malaria). nui (cho n) cc mui y Thy c mn mt ngi lao cng hng ngy my ln thc tay vo mi lng mui cho mui "t" cho n khi no. Thng thng cours ca Thy bt u vo lc 1 gi ri tra (1:30 pm) tc l gi ng tra Vit Nam, m ti k sinh trng khng c g hp dn, ging ca Thy ging bi li u ru ru, rt m tai, nn ... thnh thong nghe Thy p gy ln bn mt ci v ht: "Mais rveillez-vous, voyons", th bit c lp ng gc. c bit vi Thy l cui nm i thi, Thy hi nhiu cu khng bit u m r. Th d: C mt nm Thy hi anh Hong ( bc s Hong l anh ca ng Lc, sau ny l Th tng VNCH hi NCH) nh sau: Hi: Quel est l'animal le plus dangereux que vous connaissez? (Anh bit con th no nguy him nht? ) Tr li: Le tigre, monsieur.(Tha Thy, l con cp) - Non, plus petit que a (Khng, nh hn th) - La panthre, monsieur (Tha Thy l con beo) - Non, beaucoup plus petit; un tout petit animal (khng, nh hn nhiu, mt con vt nh xu h) - Le serpent, monsieur (Tha Thy, l con rn) - Mais non, je dis un animal quatre pattes non pas un serpent (Khng m, ti ni mt con th 4 chn ch khng phi con rn).

6. c San Tr Vinh N m Gip Ng - 2014 trang 106 Dn dn th l... con chut; v thy mun hi li truyn nhim ca bnh dch hch (peste,plague). M hi nh vy . Vi ti th Thy hi: Qu'est-ce que vous sentez quand un serpent vous pique ? (Khi anh b rn cn th anh thy ci g ?). Ti tr li: Une douleur, monsieur (Tha Thy, ti thy au) Thy a hai tay ln, ni mt cch chn nn: Mon Dieu, vous vivez dans un pays infest de serpents, vous ne pouvez pas faire un pas sans risquer de rencontrer un serpent et vous ne savez pas ce que vous sentez quand un serpent vous pique (Tri i, anh sng trong mt x y l rn; bc i mt bc l c th gp rn m anh khng bit anh thy ci g khi b rn cn sao ?) Rt cuc l Thy mun mnh phn bit hai loi nc rn c: mt loi thuc loi rn lc (Pit viper venon) c tc dng vo mu, v mt loi thuc rn h (cobra venon) c tc dng vo thn kinh. M hi nh vy . Nhng thy khng c, rt "fair" hi dn dn a mnh n ch Thy mun, ri nu ni c th cho u. Cu chuyn bn l mt: Lc y vo nin kha 1942-1943 th phi, mt hm ang theo thy Massias lm round Khu ni thng ca Bnh vin Bch Mai, th thy khoa trng Gaillard n (mt chuyn l t khi c). Cng i vi Thy c mt ngi Vit Nam tui su mi, ln ln, c v sang trng, n mc chnh t. Khi n gn nhm sinh vin th Thy Gaillard ni "Voici Dr. Thinh de Sai Gn; il tait dj interne quand j'tais encore stagiaire " (y l bc s Thinh Si Gn; ng ny khi trc l ni tr khi ti cn l sinh vin tp s). Nghe nh vy bn sinh vin n qu, knh cn cho; bc s Thinh khng ni g ht, ci ci, ci u cho li, c v rt hin hu. Thy Massias trong bung bnh nhn i ra, ba ngi cho hi nhau, ri ko nhau ln vn phng. y l ln u tin, ti c gp bc s Thinh, mt ng nghip n anh danh ting min Nam v cng l b ca ch Irne Thinh, m lai, cao ln hn b, kh p, ang hc Dc. V sau li nm 1946, chnh bc s Thinh y s l Th tng ca Nam k cuc "Cng ha C chn chin" (Rpublique de Cochinchine); v sau khi nhn thy mnh b Php la v li dng, ng t t bng cch tht c vi mt si giy in, trn bn vit gn c quyn sch thuc cn m ra trang ni v "Tht c" (Pendaison). Nn rng ng l mt bc s m khng dng c dc t t cho m, m li dng dy tht c nh ngi "tay ngang" (c nhiu ngha); trc cn c can m v bnh tnh c li sch thuc xem ci g s xy ra cho thn th mnh. Thng hi cho mt ng nghip n anh li lc (thi y Annamite - Indigne m u c Interne des Hpitaux de Paris khng phi l va) tht th ra lm chnh tr, b lng gt v li dng n ni phi quyn sinh. Khng bit ch Irne v sau ra sao. K Tc X Sinh Vin H Ni Cu chuyn bn l hai: Thy Gaillard c mt "c mo" Vit Nam tr v p tn l c L. Thy thu cho mt cn nh ng Duvigneau gn Nh Dim (Socit Indochinoise des Allumettes) trong xm c nhiu sinh vin Nam k. Th ... qu y nh rng... c L c mt "cu mo" tn l anh Tn, ngi Nam, con nh giu, qu Rch Gi, ang hc Lut. Mi khi thy n thm "mo" (thng c L c bo tin trc ... " chun b ") th anh Tn tm "tn c" qua nh bn cnh. Mt hm chc Thy "cao hng lm" nn n bt thnh lnh m khng c bo trc nn... ng u. Anh Tn k chuyn li nh sau: "Tao ang nm trong phng, nghe ting xe hi u li; tao chm ln nhn qua ca s th thy ng xung xe ri; tao s qu vi vng m chy; ra n ca th gp ng bc vo. Thy tao ng hi ngc nhin nhng bnh tnh ni: "Bonjour jeune homme".Tao cng ci u cho "Bonjour monsieur ri chun lun". Ti ny nghe chuyn ci qu. V sau, sau khi Vit Nam c lp th Thy Gaillard v Php c phc hi nguyn chc v c l gio s Y khoa i hc Paris, v khng bit Thy mt lc no. Cn c L th hnh nh c Quc trng chiu c nn vn sng phy phy trn nhung la Lt. Ch c anh Tn th ti nghip khng t g ht; n nm 1961 th ti c gp ln cui cng

7. c San Tr Vinh N m Gip Ng - 2014 trang 107 lang thang Si Gn, ngho, i, x ke. Cn u thi oanh lit ca mt sinh vin trng Lut m "chim" c " mo " ca ng khoa trng Trng Thuc ! Ti bt : Ti khng r Trng Thuc H Ni thnh lp nm no, ch thy trong quyn sch " Vit Nam Php Thuc S 1884-1945" , tc gi Phan Khoang, 1961, trang 441, c on nguyn vn nh sau: "Trng i hc ra i thi Ton quyn Paul Beau (1897-1902) b Ton quyn Klobukowski (1902- 1908) bi b, c Ton quyn Albert Sarraut (1911-1919) t chc li nm 1918, tht ra ch gm nhng trng chuyn mn o to mt hng cng chc ph t ngi Php trong cc cng s. Trng Cao ng Y Dc m trc ht, sau thm trng Cao ng S phm, Cng chnh, Canh nng, Th y, Thng mi, Cao ng m thut. V, nh c Phan Khoang ni, lc ban u Trng Thuc H Ni ch o to ra y s ng Dng (Mdecins Indochinois) theo mt chng trnh hc 4 (hay 3 ?) nm, thnh nhng cng chc ph t cho cc bc s y khoa Php trong cc bnh vin ng Dng. Ri v sau trng ny mi o to ra y khoa bc s (docteur en mdecine) vi chng trnh hc 7 nm v lun n, ti khng bit k t nm no, ch thy trong quyn sch "Danh sch Y s Vit Nam 1989" ca hi Quc T Y S Vit Nam T Do xut bn Montral, Canada trang 114, c ghi hi nm 1935 (l nm xa nht c c ti liu), c 12 lun n y khoa. Nhng chuyn ti k y l nhng chuyn Trng Thuc H Ni t 1938 n 1945. n nm 1945, sau khi qun i Nht Bn o chnh Php ng Dng m th su 9-3, th Trng Y Dc khoa v i hc ng ca. ng khoa trng v cc gio s phi chu cng mt s phn vi cc Php kiu khc l b Nht bn bt nht lm t binh. hai thng sau (li thng 5-1945) di thi quc Vit Nam vi Hong Bo i v Th tng Trn Trng kim, th Trng Y Dc khoa m ca li vi c H c Di lm khoa trng, v tip tc lun nh th di thi Vit Minh, Vit Nam Dn Ch Cng Ha. Hot ng c hn mt nm, th n ngy 19-19-1946, ton dn khng chin chng Php ginh c lp, th c H c Di v Trng cng nh mi c s khc phi di tn ra chin khu (Vit Tr, Ph Th, Thi Nguyn, Bc Kn. (Ln sau cng ti gp c Di l Bc Kn vo ma thu nm 1947). Trong lc th Php tr li H Ni, v nm 1947 th Trng Y Dc khoa H Ni hot ng tr li v c chia ra lm hai c s: mt H Ni (c gi l section de Hanoi) vi Thy Huard lm khoa trng v mt Si Gn (c gi l section de Saigon) vi Thy Massias lm khoa trng. Si Gn, trng Y Dc khoa c t ti mt t tht (villa) ng Testard (sau i tn l ng Trn Qu Cp). T tht ny khi trc l ca ch bc s Henriette Bi (con ca c Bi Quang Chiu, mt chnh tr gia c ting min Nam). Nn rng lc y trng Thuc Si Gn khng c tn l Facult de Mdecine de Saigon m c tn chnh thc l Facult Mixte de Mdecine et de Pharmacie de Hanoi (Section de Saigon) lm cng nh th l cc thy Php c linh cm trc (trc 28 nm) rng H Ni s chi phi Si Gn ?) Sau di thi nht Cng Ha (vo thp nin 60) nh s vin tr ca M, mt trng Y khoa i hc nguy nga c xy ct trong vng Ch Ln nh chng ta bit ... v phi vnh bit." Li ni cui Ti k li nhng "chuyn i xa" Trng Thuc H Ni trn y l cho cc bn gi nh li m ci chi cho vui v cc bn tr bit ti m ci chi cho vui. Ti hy vng t c mc ch l cc bn gi cng nh tr c dp ci chi cho vui. Hn na ti cng hy vng rng... may ra ... bit u ... cc bn tr li khng " thng " cc bn gi hn, khi bit c cc " anh " hc thuc nh th no, trong hon cnh ca mt nc Vit Nam cn b tr, trong thi nh Th chin thiu thn th kh khn mi b m "gng ht mnh" hc tp v gp nhiu may mn (rt rt nhiu may mn v ng kha PCB vi ti c hn mt trm (100) sinh vin m khi ln n Nm th nm ch cn (30) ngi cho c ng Dng ), ri sau ny khi m mt mnh Vit Nam Cng Ha c mt Trng Thuc (Si Gn ) ... ri hai Trng Thuc ( Si Gn, Hu ) ... ri ba Trng Thuc (Si Gn, Hu, Minh c) th c mt s bn gi sn sng phc v ti cc trng y ch dn cc bn tr trn con ng chnh o vinh quang nhng cng y chng gai ca Hippocrate Nguyn Lu Vin

8. c San Tr Vinh N m Gip Ng - 2014 trang 108 Chiu Anh I - Nhn vt lch s Vit Nam 1- : - anh ai ui gic n S no chp, thng nm, thi no ? p: - Tr th thit c ti cao Roi st, mt nga nh nho gic n Hng Vng th Su phong thn Thin Vng Ph ng n thn v tri Hin danh Thnh Ging ng thi Vit Nam con tr trn i my ai ! 2- : - Lc Hng dn tc lu i B Tu h kh ngi dn ta au lng hn nc th nh Thi no c n b lm vua ? Cng ai git gic ui xua ? Tn no tng gic thua n b ? p: - Tng Tu T nh gian t Git ng Thi Sch chng b h Trng Th nh Trng Trc ra qun Pht c nng t dit qun tham tn ui qun ng Hn r rng Cng em Trng Nh hai nng ln ngi Ngn sau vinh hin ting i Lnh Nam ho kh mt thi tranh ua N nhi tng lm vua Gic Tu T nh thua n b. 3- : - Nc ta c n tng ti Ci voi xung trn l ai ? Min no ? Khc i c bit v sao ? Gic no khip s ? Vua no sc phong ? p: - B Triu n tng i ti Ci voi xung trn ra oai ly lng Gic Ng khip s hi hng N nhi chnh kh khc hn thng tnh * V c lp liu mnh Sanh thi Bc thuc ph thnh Cu Chn Bit xng Ny Kiu Tng Qun Ph in Thanh Ha n nhn hng ti Triu L Nam sau ny Sc phong Trung Dng miu th hin linh * Ghi ch: Ti mun ci cn gi mnh, p ng sng d, chm c trng knh b ng, qut sch b ci, cu dn ra khi ni m ui, ch khng thm bt chc ngi i ci u, cong lng lm t thip ngi ta. (Trn Trng Kim, 1964, Vit Nam S Lc. Trang 53. Nh Xut Bn Trung Vit)

9. c San Tr Vinh N m Gip Ng - 2014 trang 109 4- : - anh danh tng vang rn L ai ? Chng ui qun Nguyn chy di . Ch g thch cnh tay ? Vn ti cn c mt bi khch qun Nc lng qun s thm hng Cng nhau ra sc chng ngn qun th. p: - Trn Quc Tun Hng o Vng tng nh ui qun Nguyn chy di. Thch ch St t vo tay Bi Hch Tng S cn li khuyn rn Ba qun hi d nh hng Thng qun Mng C ting tm ly lng. 5- : - Ai ngi i o gi vua Liu mnh chng gic cho vua thot nn ? p: - ui gic Minh, Bnh nh Vng i u qun ch ni rng Ch Linh Vua L th yu t binh Trng vi vy khn lm tnh th nguy Ba qun chng c k chi Liu mnh cu nc thay y i bo Gi vua cng gic nh nhau L Lai thit mng cu vua thot nn. 6- : anh lch s gn y Ai ngi o vi ni Ty pht c ? T Nam ch Bc ngn ng Ch trong mi ba, mt gi dp xong Binh rng thng tin Thng Long Qun Thanh v mt ht mong xm lon ? p: Ty Sn Nguyn Hu pht c ng a mt trn ti bi qun Thanh nh mau, nh mnh lng danh Mng Nm n Tt ti thnh Thng Long. Xun Gip Ng 2014 Chiu Anh II dng : 1- Ngi treo ti gia nh Ti c ba cnh nhng m khng bay Chm mau ti ch bit quay Cho ngi mt m sut ngy khng ngng. 2- Ti khng c cnh m bay Xy tng tri gch nh tay ti lm Nn nh, cung in, lu trang Che ma nng c lng nh ti. 3- Thn trn, chn nhn, gip u Tuy l vt mn u u cng cn Ngn, di nm mt i phn Vt treo trang tr d phn c ti.

10. c San Tr Vinh N m Gip Ng - 2014 trang 110 4- Chng ti lun c i Trong tay kho lo mi ngi dng ti Thc ngon, thc d trn i Ti cng vn gn ngi xi no lng. 5- Chng ti g mt, g me C bn loi nha cng phe mt dy Sut ngy bm xt a y nh cam thn phn chng h than van. 6- i nn , mc o vng Thn gy th khi nh nhng thm tho Ngi dng Tri Pht chng cho Cn ti thn th ra tro ln dn. Gii p: 1- Qut trn treo gia nh Bm nt ba cnh theo chm li Sut ngy quay tt khng ngi C nh mt m thnh thi ngy h. 2- chi d t p ngay Ai m chng bit ci bay th h Lu trang cung in quy m Nh tay th gii kho t mi thnh. 3- Cy inh ln nh vi phn Lm ngh th mc rt cn c inh Nh inh ng ct s tnh V von li ha inh ninh chng di. 4- i a lun c i V cm, v c c ti gp cng Ba n ngon ming no lng Ti vui phc v vn khng n h. 5- Bp nc lun c sn sng Mt hai tm tht lm thc n S, hnh, ti, t xt bm u nh tm tht dn bm d dng. 6- Nhang thm nghi ngt ln dn Ngi cu khn nguyn thp dng Pht Tri Nim tin an i lng ngi Hng thm lng ng rt ri tro tn. Xun Gip Ng 2014 Chiu Anh Tnh Cui Ma Thu Cht thng nh xin gi vo trong gi V cho y o mng di tri khuya Ngi thay khng ti tri vo gic ip Nhng vn th khng gi ch la . . . Khi ta ngi bn nhau chiu hm y i bn tay l hn hoan Ai u bit ti giu nghn ting vng Ca con tim t lnh xt xa trn Tng cho ngi mt cui i tan v Trong tm hn tinh khit mt cnh hoa Ti nm sau lng au n c Nhng trong i kh lu ng cay v ... . . .Ti ch mi Nhng khng tin thy Ch ngi v nh si khi mu xanh Bi nghin dm trc sau . . .nh bo rt Trn ng i cnh ln ph xy thnh Ti chng dm ging hn ln toc na E s chn nhng m nh sinh ly! Ai! u bit c lng ti qu i Nghn m v nghe ngun ci xa khi TrcthanhAn

11. c San Tr Vinh N m Gip Ng - 2014 trang 111 Lch s Lp Quc ca T Tin Vit Nam Vnh Thun T lc con ngi hin din sinh sng hng trm ngn nm trc cng nguyn, th t tin chng ta hin hu khai ph giang sn ny. Nhng nu tnh t khi t chc nh nc c hnh thnh th Lch s Vit Nam n nay khong gn 5000 nm (theo truyn thuyt). l thi cc vua Hng thuc H Hng Bng. Cho n nay, thi k Hng Vng c cc nh s hc khng nh l thi k c tht trong lch s. Tuy nhin, khng c mt t liu thnh vn no ghi chp v thi k ny cho nn chng ta tm bng lng vi vic dng li lch s bng cc truyn thuyt dn gian, dn tc hc, ngn ng hc, a phng hc kt hp vi kt qu ca ngnh Kho c hc. V vy, nu cp ti thi k Tin Hng Vng th cn kh khn gp bi phn. Tuy nhin, chng ta ct ngha th no v nhng ghi chp ca cc s gia Trung Hoa v mt t nc Vit Thng xut hin rt lu trc thi k Hng Vng ? Chng ta ct ngha th no v mt c Ngn Hng xut hin trc khi c Kinh Vn Lang, nht l khi nhng ghi chp li xut hin trong Ngc ph Hng Vng, nh mt s truy nim v kinh c ? Hng thp bt dip Thnh Vng Ngc Ph c truyn (Ngc ph 18 i Hng Vng hin lu ti vin Bo Tng Hng Vng) Truyn thuyt v thi k dng nc Tc truyn, cha ca Long Vng l Dng Vng, khi mi m nc, i xem phong cnh ni sng, tm ni xy dng kinh . Khi v phng Nam, n vng Ngn Hng, thy phong cnh ni non trng trng ip ip, 99 ngn (Ngc ph Hng Vng ghi l 199 ngn) cao tn tri xanh, chn ni vn n gn ca n Hay (tc ca an Nhai, tc Ca Hi) c th rng vy h chu, Dng Vng rt ly lm va . Vng bn quyt nh p thnh di ni, ly ni ny lm p, nh v tr ngy nay th thnh y l t Ni T-Hu Thin Lc thuc Chu Hoan (nay thuc phm vi cc x Thin Lc, Phc Lc, Tng Lc thuc huyn Can Lc, H Tnh. Dng xong p, Dng Vng li ci thuyn thng v hng Bc, tip tc i xem phong cnh t nc. Thuyn ang i, bng c mt ngi con gi tc di ngi (ngi) p, da phn mt hoa t di nc ni ln, t xng l Thn Long. Sau khi cho hi n cn, vng mi nng ln thuyn, i bn tr chuyn rt n . Dng Vng a nng v p Ngn Hng v ci lm v. Vng li tip tc tun th phng Bc. n vng ni nh ngy nay l Sn Ty, vng thy cnh ni sng tht l hng v c bit ng ba Hc l ni thy b thun li, xem ra nhiu ch u vit hn t Hoan Chu. Vng bn cho xy dng p mi vng Ngha Lnh, t ng ba Hc n vng ni Hi Cng , lm ni hnh ti. Dng Vng li ln vng Hng Ha- Tuyn Quang by gi, ly thm mt ngi con gi h M l nng Ngc Nng lm v v dng mt cung s cho nng , cung s l vng Tin Ct, gn Vit Tr ngy nay. Vng Tin Ct t lu ri tr v p Ngn Hng. Lc ny, nng Thn Long n ngy mn nguyt khai hoa, sinh con trai u lng. l Long Vng, con trng ca Dng Vng, tc l Vua Hng th nht, sau ny gi l Hng Hin Vng (tc Lc Long Qun) Khi Long Vng ln ln, Dng Vng giao cho p Ngha Lnh trng coi vic nc phng Bc. Trong thi gian kinh thnh Ngha Lnh, nhn mt chuyn i tun th, Long Vng gp nng u C vng Sn Ty v ly lm v. Long Vng a nng u C v ng Hi Cng, cn mnh th lun Phong Chu (gn ng ba Hc) lm vic nc. V sau Long Vng b kinh Ngn Hng, ly Phong Chu lm kinh chnh, t tn nc l Vn Lang, chia lm 15 b. T c Vit Thng Ngn Hng b thi gian xa dn du vt. Tuy nhin, dn tc ta sau thi k dng nc cha c bao lu th mt nc. Hn mt ngn nm Bc thuc (t nm 179 trc Cng

12. c San Tr Vinh N m Gip Ng - 2014 trang 112 nguyn (TCN) n nm 938), di sc mnh h v ng ha, lch s vn hin ca ngi Vit gn nh b bi xa mi du vt, khng c ghi chp truyn li. Ci duy nht m k th khng th xa c l k c ca dn ta v lch s t tin, ng cha ta. Bi vy, sut mt thi gian di, thi k lp quc ca dn tc Vit Nam ch c phn nh qua huyn thoi, c tch, truyn thuyt dn gian, v thi k tin s (trc thi Hng Bng) ch c ghi nhn, d on thng qua cc di tch kho c. Khu vc nay l Vit Nam c loi ngi t thi k c, cc nh kho c tm ra cc du vt con ngi c ng ti hang Thm Hai, Thm Khuyn (Lng Sn), ni , Ninh Bnh v Nga Sn, Thanh Ha cch y hng trm nghn nm. Thi k ny mc nc bin thp hn, v Vit Nam khi ni lin vi bn o Malaysia, o Java, Sumatra v Kalimantan ca Indonesia, vi kh hu m v mt hn by gi. Ngi Vit c khai thc gc (ba-dan) sn ni, gh o th s mt mt, to nn nhng cng c mi nhn, ra li dc, ra li ngang, no... b li ni ch tc nhng mnh v (mnh tc). Nhng di tch ni c coi l bng chng c xa nht v s c mt ca con ngi ti vng t Vit, khi t chc x hi loi ngi cha hnh thnh. Vn ha Sn Vi Nn vn ha u tin da vo nhng di ch tm thy c t tn l thi k vn ha Sn Vi, hu k thi i c cch nay khong 30 ngn n 11 ngn nm. Sn Vi l tn mt x thuc huyn Lm Thao, tnh Ph Th, ni u tin tm ra nhng di ch ca nn vn ha ny, nhng nhm c dn nguyn thy ti y sinh sng bng hi lm v sn bt trong mt h sinh thi min nhit - m vi mt th gii ng vt v thc vt phong ph, a dng. Vn ha Sn Vi bao trm cc vng thuc Sn La, Lai Chu, Lo Cai, Yn Bi, Bc Giang, Thanh Ha, Ngh An, Qung Tr. Nhng ngi nguyn thy ch nhn ca vn ha Sn Vi sng thnh tng b lc. H sinh sng ngoi tri trn cc ngn i hay g cao trung lu sng Hng, thng lu sng Lc Nam, thng lu sng Hiu. Cch y 15000-18000 nm trc y l thi k nc bin xung thp. ng bng Bc Vit by gi ko di ra mi n tn o Hi Nam v cc khu vc khc. n thi k khong 15 nghn nm trc Cng Nguyn (cch y khong 18 nghn nm) l thi k cui ca k bng h, nc bin dng cao dn n khong nm 8000 nm trc y th t ngt dn cao khong khong 130m (i Hng Thy, C th l s tch Sn Tinh Thy Tinh m ch thi i ny chng ?). Nc bin li sut thi k ny v rt i vo khong 5500 nm trc y. ng vi thi k ny cng vi cc di ch kho c cho thy nc bin ngp ton b khu vc ng bng sng Hng ngy nay n tn Vnh Ph trong sut 3000 nm. Do chnh c tnh v a cht ny nn vng ng bng sng Hng, vnh Bc Vit khng c iu kin khai qut nn t c i khong 8000 nm trc cng nguyn (trc khi c i hng thy) xc nhn du vt ca cc nn vn minh khc nu c. Trang s Vit c mt khong trng khng xc nh c t khong nm trc 5500 nm - 18000 nm trc. Vn ha Ha Bnh Sau thi k vn ha Sn Vi l vn ha Ha Bnh, thuc thi k c sang thi k mi (cch ngy nay 15.000 nm, ko di n 2.000 nm trc Cng Nguyn). Hnh minh ha c dn Vn ha Ha Bnh Trn vng t xen ni vi, thuc pha Ty chu th ba con sng ln thuc Bc Vit, v vi khng gian rng ln, tiu biu cho c vng ng Nam v Nam Trung Hoa. Vn ha Ha Bnh c ghi nhn l ci ni ca nn vn minh la nc, xut pht t ng Nam c nin i tr

13. c San Tr Vinh N m Gip Ng - 2014 trang 113 c tm thy vo khong 15,000 nm trc y. Do t tnh a cht v hng thy nn c th mt phn s pht trin rc r ca nn vn ha Ha Bnh cha bao gi c nhn ra v tm thy. Cc nh kho c lin kt s khi u ca nn vn minh ngi Vit cui thi k mi v u thi k ng (vo khong hn 5700 nm trc Cng Nguyn). Cc b lc ch nhn ca vn ha Ha Bnh to ra nn vn ha ng Sn. Vn ha Bc Sn L tn gi mt nn vn ha Vit Nam thi k s thi i mi c nin i sau nn vn ha Ha Bnh, cch ngy nay t mt vn n tm ngn nm. Bc Sn l t theo tn huyn Bc Sn, ni pht hin u tin nhng di vt ca nn vn ha ny. Di ch ca vn ha Bc Sn c tm thy cc min t thuc cc tnh Lng Sn, Thi Nguyn, Ha Bnh, Ninh Bnh, Thanh Ha, Ngh An... ngy nay. Tnh n nm 1997, c 51 im vn ha Bc Sn c khai qut. Trong s , c 8 a im tm thy di ct ngi tin s. Ngi nguyn thy trong nn vn ha Bc Sn c tr trong hang ng, mi gn sng, sui. H sng bng sn bn, hi lm. H cng bt u canh tc nng nghip mc rt s khai. Dng c sinh hot ca h lm bng o hoc mi v t tre, g. Cc dng c ny t ra tinh vi hn so vi dng c ca ngi nguyn thy thi vn ha Ha Bnh. c bit, ngi nguyn thy thi vn ha Bc Sn bit lm gm. H thch trang sc hn so vi ngi thi vn ha Ha Bnh v c ni c tr tng i n nh hn. Thi i ng L mt giai on trong s pht trin cc nn vn ha ca con ngi, trong vic s dng cc dng c bng kim loi xut hin, ng thi vi vic s dng cc dng c bng . Trong thi i ny cc nh kho c tm thy du vt ca nn Vn Ha Phng Nguyn. Vn ha Phng Nguyn l mt nn vn ha thuc s k thi i ng, cui thi i mi, cch y chng 4.000 nm n 3.500 nm. Phng Nguyn l tn mt lng ven sng Thao thuc lng Phng Nguyn, x Kinh K, huyn Lm Thao, tnh Ph Th, ni u tin tm ra cc di ch ca nn vn ha ny. Di ch vn ha Phng Nguyn c tm thy cc khu vc Ph Th, Bc Ninh, H Ty, H Ni, Hi Phng v mt vi ni khc trong lu vc sng Hng. Tnh n nm 1998, c khong 55 a im c pht hin c di ch vn ha ng dng vi cc di ch ti Phng Nguyn, trong c 3 a im c di ct ngi. nhng ni y, trong tt c cc hin vt kho c khai qut c thuc nn vn ha ny, ngoi t mu x ng, hin ti cha h tm thy bt k cng c bng ng no. Cng c bng ph bin v chim u th tuyt i. trang sc bng cc loi , bn qu, ngc c tm thy nhiu, c bit l cc vng . Ngoi , c dn Phng Nguyn bit ch to gm c sc t khu lm t, to dng cho n hoa vn trang tr. Cng thuc s k thi i ng Vit Nam nh vn ha Phng Nguyn cn c vn ha Cn Chn Tin (di tch x Thiu Vn, huyn ng Sn, tnh Thanh Ho. Di tch thuc s k thi i ng lu vc Sng M), nn vn ha Hoa Lc (theo tn x Hoa Lc, huyn Hu Lc, tnh Thanh Ho, Vit Nam, ni pht hin di ch u tin v in hnh vo cui 1973. Ch nhn VHHL sng bng ngh nng, chn nui, sn bn, nh c), vn ha ca cc b lc ngi nguyn thy lu vc sng Lam, ca cc b lc thng lu sng M (huyn Sng M, tnh Sn La), vn ha Tin Sa Hunh (l mt nn vn ha c xc nh vo khong nm 1000 TCN n cui th k th 2 Trung Vit), vn ha ng Nai (ng Nam Vit). Thi i ng Di ch vn ha ng u

14. c San Tr Vinh N m Gip Ng - 2014 trang 114 Vn ho ng u l nn vn ha thuc thi k ng Vit Nam cch ngy nay khong trn 3.000 nm, sau vn ha Phng Nguyn. Tn c t theo khu di tch ng u th trn Yn Lc, huyn Yn Lc, tnh Vnh Phc, ni cc nh kho c hc khm ph ra mt nn vn ha ng phong ph nm 1962. Ngi ng u sng ngoi tri trn cc ngon i cao hay g nng vng Trung du Bc Vit vi mt nn kinh t kh n nh v pht trin da trn nng nghip trng la v cc cy hoa mu. Cc du tch luyn kim nh x ng, cc mnh khun c (bng ) cho thy ngh c ng c v pht trin thi k ny. Tip theo ng u l Vn ha G Mun c chng khong t nm 1.000 - nm 700 TCN, thuc cui thi k ng. Nn vn ha ny c t theo tn ca a im m vo nm 1961, cc nh kho c hc khai qut c nhiu di ch ca nn vn ha ny ti g Mun, x T X, huyn Phong Chu, tnh Ph Th. Vn ha G Mun c nhn nhn nh l nn vn ha tin vn ha ng Sn. Thi k ny, ngi Vit c c nhng chuyn bin r rt v mt x hi phc tp v giu c, thc y vic ra i nh nc s khai ca ngi Vit. Thi i st Sau thi i ng l thi i St. Trong thi ny nn Vn ha ng Sn ni bt v sn phm Trng ng ca n. Ci tn ca vn ha ny xut pht t mt s hin vt ng st lng ng Sn ven sng M, thuc Tnh Thanh Ha do mt ngi cu c tn Nguyn Vn Lm ngu nhin tm c nm 1924, ri do mt vin thu quan ngi Php tn l L. Paijot yu kho c, khai qut tm thy. Trng ng ng Sn n khong nm 1200 TCN, s pht trin ca k thut trng la nc v c ng trong khu vc sng M v ng bng sng Hng dn n s pht trin ca nn vn ha ng Sn, ni bt vi cc trng ng, cc v kh, dng c c khai qut minh chng cho vic k thut c ng bt ngun t y, nhiu m ng nh xa c khai qut min Bc Vit Nam. y cc nh kho c tm thy quan ti v l chn hnh thuyn, nh sn, v bng chng v phong tc n tru v nhum rng en. X hi ng Sn l mt x hi pht trin v nng nghip. C cu x hi cng din bin nhiu phc tp c phn chia thnh nhiu giai cp. nhng kh c tm c cho thy trong x hi c phn chia giu ngho. Nhng loi v kh mi cho thy thi ng Sn, ng Cha ta phi i ph vi nhiu cuc chin tranh ni b hoc chng ngoi xm. Vic tm thy nhng quan ti hnh thuyn cng nh nhng hnh trang tr trn trng ng nh nhng ngi cho thuyn, nhng chin s cm v kh cng nh hnh nhng con chim bin chng t ngi ng Sn c nhng giao tip mt thit vi bin hoc xut pht t bin vo. Nhng di tch ca ng Sn tn ti ti u thin nin k th nht trc Ty Lch trng hp vi giai on nc ta b ni thuc vo bn Tu kha Hn tc thi Ty Hn. Ti y thi khuyt s ca nc ta khng cn na m c nhng s liu thnh vn a s da vo s liu Trung Hoa. Nc Xch Qu di thi Lc Long Qun Thi Hng Bng Theo mt s sch c s, cc tc ngi Vit c (Bch Vit) lp quc u tin min Lnh Nam, bao gm mt vng rng ln t pha Nam sng Trng Giang ca Trung Hoa hin nay n vng ng bng sng Hng, sng M min Bc Vit Nam vo thi Kinh Dng Vng v c t tn

15. c San Tr Vinh N m Gip Ng - 2014 trang 115 l Xch Qu. Xch ngha l , ch phng Nam. Theo Kinh Dch, Phng Nam l ni vn minh. Truyn thuyt nc Xch Qu ca cc tc ngi Vit c c hnh thnh t nm 2879 TCN, pha Bc gip h ng nh, pha Ty gip Ba Thc (T Xuyn - Trung Quc), pha ng l bin ng Hi v pha Nam l nc H Tn (Chim Thnh sau ny). n thi Xun Thu Chin Quc (t nm 490 TCN n nm 221 TCN) do cc sc p t cc vng quc S, Tn min Bc Trung Hoa v ln sng ngi Hoa H chy t nn chin tranh t min Bc xung nn dn dn cc tc ngi Vit c b mt dn lnh th, mt s b tc Vit b ng ha vo ngi Hoa H. Cao im l vo thi Tn Thy Hong lnh th ca Trung Hoa ko xung tn ven bin pha Nam Qung ng. Thi ny, Vng quc ca cc tc ngi Vit c c tn nc Xch Qu, l mt lin bang lng lo gia cc nhm tc Vit khc nhau nh in Vit Vn Nam, D Lang Qu Chu, Mn Vit Phc Kin, ng Vit Trit Giang, Sn Vit Giang Ty, Nam Vit Qung ng, u Vit (Ty u) Qung Ty, Lc Vit min Bc Vit Nam ... Nhng bin ng trong thi k ny cng dn ti s tan r ca nh nc lin minh ca cc tc ngi Vit, t th k 8 trc cng nguyn tr i. Cc b tc Vit c tr ti cc khu vc khc nhau min Nam sng Dng T hnh thnh nn cc nh nc khc nhau tng khu vc cng nh tng thi k nh: nc Vit, Vn Lang, Vit Thng, Nam Vit, u Lc, Qu Vit, Mn Vit, ng Vit,... cc nh nc c lp ny tng bc b cc vng triu ca ngi Hoa H min Bc sng Dng T nh bi thn tnh, hoc l t ni chin vi nhau dn ti suy yu. n thi k ch nh Hn khong th k 1 TCN cc nh nc Vit u b Tu kha thn tnh. Nc Vn Lang thi Hng Vng Nc Vn Lang Vo khong th k 7 trc cng nguyn, ngi Lc Vit, mt trong nhng nhm tc Vit phng Nam xy dng nn nh nc ca mnh, l nc Vn Lang do cc vua Hng cai tr, ng Phong Chu (thuc Ph Th ngy nay). Cc ti liu nghin cu hin i phn ln u ng theo ghi chp ca Vit s lc v mt vng quc Vn Lang ca ngi Lc Vit c nin i thnh lp vo th k 7 TCN cng thi Chu Trang Vng (696 TCN - 682 TCN) Trung Hoa. Vng quc ny tn ti khu vc ngy nay l min Bc Vit Nam v c giao lu vi nc Vit ca Vit Vng Cu Tin (Lc Cu Tin) khu vc h lu sng Trng Giang. Nh nc Vn Lang theo th ch qun ch chuyn ch. trung ng do vua Hng ng u. c cc Lc Hu v Lc Tng gip vic. a phng chia lm 15 b: Vit Thng (), Giao Ch (), Chu Din (), V Ninh (), Phc Lc (), Ninh Hi (), Dng Tuyn (), Lc Hi (), Hoi Hoan (), Cu Chn (), Nht Nam (), Chn nh (), Vn Lang (), Qu Lm (), Tng Qun () do Lc tng cai qun. Di b l cc lng do B chnh cai qun. Nc u Lc n th k th 3 TCN, Vo thi cui cc vua Hng, nn ngoi xm cng tr thnh mi e da to ln. pha Bc, Vit Vng Cu Tin sau khi dit nc Ng nm 473 trc CN lm b ch min Duyn Hi t Sn ng n Qung ng v sai s xung d nc Vn Lang nhng b vua Hng c tuyt. S kin ny c cc nh s hc Vit Nam coi l cuc ng u tin gia nc ta vi ch ngha bnh trng i Hn (Tu kha). Truyn thuyt "H Hng Bng" trong sch Lnh Nam chch qui cng phn nh phn no cuc tip xc v ng ca ngi Vit vi ngi Hoa H phng Bc. Vua Hng Vng th 18 c mt ngi con gi rt xinh p. Vua nc Thc v pha Bc nc Vn Lang sang cu hn, Hng Vng t chi. Thc Vng em lng on gin, c binh nh nhng b thua. Khi sp mt, Thc Vng dn chu l Thc Phn phi lo bo th. Qu nhin v sau, Thc Phn tha lc Hng Vng khng phng b, nh chim c nc Vn Lang. Vua Hng Vng 18

16. c San Tr Vinh N m Gip Ng - 2014 trang 116 nhy xung ging t t (258 trc ty lch). Sau khi thng Vua Hng Vng, Thc Phn, st nhp lnh th ca u Vit v Lc Vit lp ra nc u Lc (218 TCN), ng ti C Loa, thuc huyn ng Anh, H Ni ngy nay. ng t xng l An Dng Vng. Nc u Lc ca An Dng Vng b Triu thn tnh nm 179TCN. Nc Nam Vit Cui thi Tn, Triu (ngi nc Triu - thi Chin Quc) l quan y qun Nam Hi (Qung ng ngy nay) nhn khi nh Tn ri lon sau ci cht ca Tn Thy Hong (210 TCN), ct c qun Nam Hi, sau ng em qun thn tnh st nhp cc vng quc u Lc, Mn Vit, qun Qu Lm ln cn v thnh lp nc Nam Vit vi kinh Phin Ngung ti Qung Chu vo nm 207 TCN. Vng quc Nam Vit trong thi Triu bao gm ba qun pha Nam ca nh Tn: Hp Ph, Giao Ch, Cu Chn. Bin gii pha Bc l dy ni Lnh Nam, bin gii pha Nam l dy Honh Sn v c chia thnh 9 qun (gm Qung ng, Qung Ty v min Bc Vit Nam ngy nay) Sau khi nh Hn ca ngi Hoa H c thnh lp, ng ng v pha nhng b tc Bch Vit cn li i khng li s bnh trng xm lc ca nh Hn. Trong khong thi gian mt th k (207-111 TCN), tuy c vua ngoi tc l ngi phng Bc nhng vng quc Nam Vit hon ton c lp t ch trc ch nh Hn. Nc Nam Vit thi Triu Thi Bc thuc L thi gian Vit Nam b t di quyn cai tr ca cc triu nh phng Bc, Tu kha nh: Bc thuc ln th nht (-111 TCN n +39): Hn thuc; Bc thuc ln th hai (43-541): nh ng Hn, ng Ng, To Ngy, nh Tn, nh T, nh Lng; Bc thuc ln th ba (602-905): nh Ty, nh ng; Bc thuc ln th t (1407- 1427): cn gi l thi thuc Minh. Trong thi gian ny, ch c vi thi gian c lp ngn ngi nh thi k Hai B Trng (40- 43), thi k nh Tin L vi nc Vn Xun (541- 602). Trong sut cc thi k Bc thuc, cc triu i Tu kha khng ngng thc hin bc lt, ng ha ngi Vit nhm bin Vit Nam thnh mt qun huyn ca Trung Hoa nay cng th). Di thi k ny ngi dn Vit phi ng su cao thu nng cho triu nh phng Bc. Ngoi s thu ca nh nc, mt s quan cai tr a phng cng tham lam bn vt thm ca dn khng thng tic. Cng c mt s quan cai tr nghim chnh, ng n, nhng s ny rt t. Nn vn ha Tu kha cng du nhp vo Vit Nam thi k ny. S Nhip, thi th nh Hn (187-226) c cc nh nho thi phong kin coi l c cng truyn b ch nho v o Khng vo Vit Nam, m u nn nho hc ca gii quan li phong kin Vit Nam. Nhiu ngi Tu di c n Vit Nam, h li, dn dn kt hn vi ngi Vit v ha nhp vo x hi Vit, v con chu h tr thnh ngi Vit. Thi Hn thuc (Bc thuc ln th Nht) Nm 111 TCN, nh Hn sai L Bc c xua qun dit nh Triu, chim nc Nam Vit v chia t chim c ra lm chn qun: Nam Hi, Thng Ng, Ut Lm, Chu Nhai, m Nh, Hp Ph, Giao Ch, Cu Chn v Nht Nam c tr s ti Long Bin. Ring i vi qun Nht Nam, trc khi L Bc c nh bi nh Triu-Nam Vit, lnh th Nam Vit cha bao gm qun Nht Nam (t Qung Bnh ti Bnh nh). Qun Nht Nam ch hnh thnh sau khi cc quan cai tr Giao Ch ngi Hn tin xung thu phc cc b tc pha Nam dy Honh Sn; qun xm lng nh Hn sau sp nhp Nam Vit vo ch Hn. n nm 106 TCN, nh Ty Hn t Chu Giao Ch thng sut 7 qun lc a (tr Chu Nhai v m Nh - o Hi Nam b mt t y) v t Chu tr khc nghit ti Giao Ch. Th s ng u Chu v tr s ng ti M Linh (H Li, M Linh, H Ni), di cp qun c Thi th cai qun vic dn s v u coi vic qun s. Bn di cp huyn, Ty Hn vn tip tc cho Lc Tng c tr dn theo ch cha truyn con ni. T th k 2 TCN cho n u Cng nguyn di chnh sch cai tr lng lo ca nh Triu v nh Ty Hn, c cu t chc truyn thng ca u Lc mc d chu s kim ch, kim sot ca chnh quyn h, song v c bn khng b

17. c San Tr Vinh N m Gip Ng - 2014 trang 117 xo trn nhiu. Nn vn minh Vit c da trn m hnh kinh t vn ho nng nghip la nc vn tip tc c duy tr, pht trin. y l nn tng quan trng, l sc sng ni ti ngi Vit vt qua nhng th thch ca cc chnh sch n dch v ng ho ngy cng c quy m, h thng ca cc chnh quyn h trong nhng giai on sau. Cuc khi ngha Hai B Trng (nm +40) Trong lch s chng gic ngoi xm, c nhiu cuc khi ngha anh dng, trong ni bt l cuc khi ngha oanh lit ca Hai B Trng. Trng Trc, Trng Nh l hai ch em sinh i (sinh ngy mng 1 thng 8 nm Gip Tut nm +14), l con gi ca Lc Tng huyn M Linh (thuc tnh Vnh Phc ngy nay) thuc dng di Hng Vng. M l b Man Thin. M ci cha sm nhng c m quan tm nui nng, dy cho ngh trng du, nui tm, dy con lng yu nc, rn luyn sc kho, rn luyn v ngh. Chng b Trng Trc l Thi Sch, con trai Lc Tng huyn Chu Din (tnh H Ty ngy nay). Lc by gi nh ng Hn ang cai tr h khc nc Vit, vin Thi th T nh l ngi v cng bo ngc, tham lam. Hai b cng Thi Sch chiu m ngha qun, chun b khi ngha, nhng Thi Sch b T nh git cht. Hn gic hm hi nhn dn, git hi chng mnh, Trng Trc cng em gi Trng Nh pht ng cuc khi ngha ca Sng Ht trn Sng Hng (thuc a phn huyn Phc Th, tnh H Ty) vi li th trc gi xut binh: Mt xin ra sch nc th Hai xin dng li nghip xa h Hng Ba ku oan c lng chng Bn xin vn vn s cng lnh ny (Theo Thin Nam ng lc) Hai b Trng khi ngha Cuc khi ngha ca Hai B Trng c dn chng khp ni ng h, to thnh sc mnh nh v bo, nh ui T nh phi b chy v nc. Di s lnh o ca Hai B nhiu cuc khi ngha a phng c thng nht thnh phong tro rng ln t min xui n min ni. Khi u n ra qun Giao Ch, sau l cc qun Cu Chn, Nht Nam, Hp Ph v cc a phng khc ca vng Lnh Nam bao gm c ngi Vit v cc dn tc khc trong nc u Lc c. (tt c 65 thnh tr) Ch trong mt thi gian ngn, Hai B Trng nh chim c 65 huyn thnh, ngha l ton b lnh th nc Vit hi . Cuc khi ngha thnh cng, t nc c hon ton c lp. Hai b c suy tn ln lm vua tc hiu l Trng Vng, ng M Linh. Cuc tin qun ca Hai B Trng Anh hng dn tc Trng n Vng lp nn v gi vng nn c lp, quyn t ch dn tc trong gn 3 nm. Hai B Trng l biu tng ca ch hin ngang v kh phch qut cng ca dn tc ta; th hin truyn thng yu nc nng nn ca ph n Vit Nam Gic n nh, n b cng nh trong nhng nm 40 sau cng nguyn. Sau nh Hn phi M Vin sang n p cuc khi ngha ny. Sau ba nm ginh c lp, cuc khi ngha b M Vin n p tn bo. Do b c lp v qun i cha t chc hon thin nn khng sc chng c li M Vin, Hai B Trng tun tit trn dng sng Ht gi vn kh tit. Bc thuc ln th 2 Nm 43, sau khi dp tan cuc khi ngha Hai B Trng, nh ng Hn tht cht chnh sch cai tr ti Giao Ch. V t chc b my h, nh ng Hn vn t chc Th s ng u Giao Ch (sau i thnh Giao Chu). Di cp qun, vin quan ng u vn l Thi th. Tuy nhin, lc ny Thi th kim coi c vic dn s v vic qun s ca mt qun. Chc u chuyn trch vic qun s trc y khng cn na. Ngoi ra,

18. c San Tr Vinh N m Gip Ng - 2014 trang 118 gip vic cho Thi th, mt s chc quan chuyn trch cc phn vic c th cng c t ra. c bit, chnh quyn ng Hn l chnh quyn h u tin c sc vn xung cai qun cp huyn. Danh hiu Lc Tng b xo b, thay vo , mi huyn do mt vin Lnh trng c chnh quyn ng Hn b nhim trc tip cai qun. thun li hn cho Lnh trng cai tr cc huyn ng thi trit tiu dn quyn lc ca cc Lc Tng c ca ngi Vit trn t bn b ca mnh, nh ng Hn tin hnh iu chnh li a gii hnh chnh, chia tch v t thm mt s huyn mi. M Vin sau khi nh bi Trng Vng quyt nh chia ct huyn Ty Vu c thnh 3 huyn mi l Ty Vu, Phong Kh, Vng Hi v ct bt din tch huyn M Linh... ch cai tr tht cht ca nh ng Hn cn th hin r qua vic tng cng cc chnh sch bc lt, n dch v y mnh hng lot bin php ng ho c h thng vi quy m ngy cng ln. Bn cnh vic v vt ti nguyn, ca ngon vt l cng np v triu nh trung ng, cc quan li ti Giao Chu cn ra sc bc lt ngi dn bng nhiu loi t thu v lao dch. Nhiu din tch t ai ca cng x ngi Vit Giao Ch b cc nhm a ch, quan li t phng Bc di c xung chim ot lp trang tri, n in. Chnh quyn cai tr nm c quyn nhiu ngnh sn xut nh rn st, mua bn mui... Nh ng Hn cng ra sc p dng lut Hn trn t Vit, bt dn ta phi tun theo l gio phong kin Hn, ng thi c gng xa b tn gc truyn thng Vit. Tip theo sau nh Hn, cc triu i phong kin Trung Hoa k tip khc nh ng Ng, nh Tn, Lu Tng, Nam T, nh Lng ln lt thay nhau h Vit Nam, ngi Vit cng nhiu ln ni dy chng li s cai tr ca ngoi bang, tuy nhin tt c u khng thnh cng cho mc tiu dnh c lp. Cc cuc ni dy tiu biu nh khi ngha anh em Triu Quc t v Triu Th Trinh vo thi thuc ng Ng. Cuc ni dy ca anh em L Trng Nhn v L Thc Hin t thi Bc thuc Lu Tng, Nam T t nm 468 n 485. L B v Nc Vn Xun L B xut thn l mt ho trng, qu huyn Thi Bnh. Mt thi, ng c ra lm vic vi chnh quyn h, nhn mt chc quan nh: gim qun (kim sot qun s) Cu c, c Chu. Yu nc, thng dn, bt bnh vi b l h, ng sm b quan, v qu Thi Bnh. Vng qu ng c Tinh Thiu, Con nh quyn qi, gii vn chng, ln li sang kinh nh Lng (Nam Kinh) xin mt chc quan (trc nm 521). Nam triu Trung Quc cho n thi Lng, phn bit tn ti cht ch gia qu tc v hn mn (bnh dn). Li b thng th nh Lng l Si Tn bo h Tinh thuc giai cp hn mn, khng c tin hin, ch cho Thiu lm Qung Dng mn lang tc l chn canh cng thnh pha ty kinh Kin Khang. Tinh Thiu ly th lm xu h, khng nhn chc v qu, cng L B mu tnh vic khi ngha, chiu tp hin ti. L B, nhn lng on hn ca dn; lin kt vi ho kit cc ni thuc min t Giao Chu ni dy chng nh Lng. Th lnh Chu Din (vng an Hoi, nay thuc ngoi thnh H Ni) l Triu Tc v con l Triu Quang Phc, phc ti c L B em qun theo trc tin, Phm Tu cng l mt tng ti ca L B t bui u khi ngha. Thng Ging nm 542, Cuc khi ngha bng n. Ho kit nhiu ni ni dy hng ng, thanh th ngha qun tng ln nhanh chng. Trc th khi ngha ln, c s lin kt gia cc a phng, Th s Giao Chu l Tiu T khip hi, khng dm chng c, chy trn v Vit Chu (bc

19. c San Tr Vinh N m Gip Ng - 2014 trang 119 Hp Ph) v Qung Chu. Cha y 3 thng cuc khi ngha hon ton thng li, chnh quyn h b lt , ngha qun chim c thnh Long Bin (Bc Ninh). Thng 4 nm 542 vua Lng sai th s Vit Chu l Trn Hu, th s La Chu l Nnh C, th s An Chu l L Tr, th s i Chu l Nguyn Hn, t 2 pha Bc Nam Giao Chu cng tin nh ngha qun L B. Cuc phn kch ny ca gic Lng hon ton tht bi. Ngha qun li thng ln, L B kim sot c ti vng c Chu (H Tnh) pha Nam v vng bn o Hp Ph pha Bc. Tc gin v thua to, Vua Lng li sai th s Cao Chu l Tn Qunh, th s Tn Chu l L T Hng iu khin binh m i nh L B vo ma ng nm y. Bn ny khip m khng chu tin qun, ly c ma xun lam chng, xin i ma thu hng khi binh song vn bt c d phi ng binh (thng 1/543). Bit gic lo s, Ngha qun L B t chc mt mt trn phc kch rng ln, chn nh gic ngay khi va mi ti trn min cc Bc Giao Chu. Cuc chin din ra Hp Ph. Qun gic, 10 phn cht ti 7,8 phn, bn sng st u tan v b chy. Bn Tn Qunh, L T Hng phi dn tn binh quay v Qung Chu. Tiu T dng t khi v triu, vu cho Tn Qunh, T Hng "giao thng vi gic, dng dng khng tin qun". Thy qun lnh b thit hi qu nng, Lng V xung chiu bt c 2 tn tng cm u em x t Qung Chu. L Nam khi ngha Sau nhng thng li c hai chin trng bin gii Bc, Nam. Ma Xun, thng Ging theo m lch (2-544), L B ln ngi vua, t xng l L Nam hiu l Thin c, t quc hiu Vn Xun, ng min ca sng T Lch (H Ni). L B l ngi Vit Nam u tin t xng hong , bi b lch ca Tu, ng cng t cho triu i mi mt nin hiu ring l Thin c, (kho c hc tm thy nhng ng tin Thin c c thi L Nam ). Xng , nh nin hiu ring, c tin ring, ly Nam i chi vi Bc, ly Vit i snh vi Hoa, nhng iu ni ln s trng thnh ca thc dn tc, lng t tin vng chc kh nng t mnh vn ln, pht trin mt cch c lp. l s ngang nhin ph nh quyn lm "b ch ton thin h" ca hong phng Bc, vch r sn h, cng vc, v l s khng nh dt khot rng ni ging Vit phng Nam l mt thc th c lp, l ch nhn ca t nc v nht quyt ginh quyn lm ch vn mnh ca mnh. L Nam cng l ngi u tin nhn ra v tr a l trung tm t nc ca min sng nc T Lch. H Ni c, t gia th k 6, bc ln hng u ca lch s t nc. Nh nc Vn Xun, d mi xy dng, cng b tin xy mt ngi cha ln, sau tr thnh mt trung tm Pht gio v Pht hc ln ca Vit Nam. l cha Khai Quc, tin thn ca cha Trn Quc H Ni ngy nay. Ngay ci tn, "cha Khai Quc" cng hm cha nhiu ngha! u nm 545, nh Lng sai Dng Phiu v Trn B Tin em 8 vn qun sang xm lc nc Vn Xun. Chnh quyn c lp lc ny cn non tr, lc lng quc phng cha c pht trin v cng c. L Nam qua kinh nghim hai ln nh thng gic xm lc, vn ch trng ch da vo qun ch lc vi cc thnh ly c nh, nh dn trn i din nhau nn khng ch ni qun ch ng v mnh. L Nam dn 3 vn qun ra chng gic Chu Din (Hi Dng, Hng Yn), b thua rt v ca sng T Lch (H Ni). Qun Lng do Trn B Tin ch huy tn cng chim c thnh T Lch. L Nam lui qun ln gi thnh Gia Ninh (Vit Tr). Gic bao vy v ph c thnh. L Nam phi chy vo min Khut Lo (Ph Th). Sau mt thi gian c nhn dn min Khut Lo ng h, L Nam li phc hi c lc lng. Thng 10/546, L Nam ko qun ra vng h in Trit (m Vc, Vnh Yn). Mt m nc sng ln to, chy mnh vo h, Trn B Tin tha c tin nh bt ng. Qun Vn Xun khng kp phng b nn tan v. Cc cnh qun khc cng khng chng c gic phi rt vo

20. c San Tr Vinh N m Gip Ng - 2014 trang 120 vng ni qun Cu Chn. Cuc khng chin ca L Nam tht bi. ng giao binh quyn cho Triu Quang Phc ri b au m m cht. Triu Quang Phc vn l con ca mt th lnh vng Chu Din, hai cha con l ngi u tin em dn binh theo L B khi ngha. Triu Quang Phc l mt tng ti c L B trao binh quyn y thc tip tc cuc khng chin. Triu Quang Phc thu thp s binh s cn li sau trn h in Trit lui v lp cn c vng m ly D Trch (Khoi Chu, Hng Yn). Triu Quang Phc cho qun ng ri rc cc bi ni trong m ly c c di che ph, ra vo bng cc con ng nh b mt; ban ngy tt ht khi la, khng l hnh tnh, ban m i thuyn ra nh p qun Lng. Nh cch nh ph hp, lc lng ca Triu Quang Phc dn phc hi, gy cho ch mt s thit hi, cuc khng chin c duy tr lu di. Nm 548, sau khi nghe tin L Nam lm bnh m qua i ti ng Khut Lo, Triu Quang Phc mi ln ngi Vng, xng l Triu Vit Vng. Vic ln ngi ny ch yu l to ra ngn c chnh thng cho s nghip tp hp lc lng nh ui qun xm lng, dn ta thng gi l D Trch Vng. D Trch Vng Triu Quang Phc Nm 550, nhn bn nh Lng c lon Hu Cnh, qun Lng phi rt i qun v nc dp lon. Vic Trn B Tin em qun v Kin Khang khin cho tng quan th lc i bn thay i theo xu hng hon ton c li cho Triu Vit Vng. c thi c thun li ny, thng 1 nm Canh Ng (550), t khu cn c mi xy dng bi T Nhin trong m D Trch, Triu Vit Vng bt ng tung qun nh mt trn quyt nh vi k th. Gic khng cch g c th chng ni, Dng Sn thua trn m cht, qun Lng tan v ht hong tho chy v Bc. Nc ta li c gii phng hon ton. Nc Vn Xun gi c c lp trn na th k na. Sng Bch ng cn vang vang ting tht M chn qun ngoi tc s cn ghi Bc thuc ln th ba: Thi Bc thuc ln th 3 trong lch s Vit Nam ko di t nm 602 n nm 905. Nm 602, Ty Vn sai Lu Phng em qun 27 dinh sang nh nc Vn Xun, bc hng Hu L Nam . Vua i th 3 ca Vn Xun l L Pht T qu s nn hng gic v b bt. Vit Nam b xp lm mt chu ca Ty, gi l chu Giao (). Nm 618, nh ng lt nh Ty, lp ra nc i ng. Nh ng h Vit Nam gn 300 nm. Trung Quc n thi ng t ti cc thnh, bnh trng ra 4 pha, pha Bc lp ra An Bc h ph, pha ng nh nc Cao Ly lp ra An ng h ph, pha Ty lp ra An Ty h ph v pha Nam lp ra An Nam h ph, tc l lnh th nc Vn Xun. Trong thi k thuc nh ng, n ra cc cuc khi ngha chng Bc thuc ca ngi Vit nh khi ngha L T Tin v inh Kin, khi ngha Mai Hc , khi ngha Phng Hng v khi ngha Dng Thanh t cui th k 7 n th k 9. T sau lon An S (756-763), nh ng suy yu v b mt thc quyn kim sot vi nhiu a phng do cc phin trn ct c, khng kim sot ni pha Nam. An Nam h ph b cc nc lng ging Nam Chiu, Chm Pa, Sailendra vo cp ph v git hi ngi bn a rt nhiu, ring Nam Chiu git v bt n 15 vn ngi, qun ng b nh bi nhiu ln. Ti nm 866, nh ng kim sot tr li v i tn gi l Tnh Hi. Cc triu i ny c gng ng ha dn tc Vit Nam theo tc Hn, mc d ngi Vit chu nhiu nh hng v t chc th ch chnh tr, x hi, vn ha ca Tu, nhng ngi Vit Nam vn

21. c San Tr Vinh N m Gip Ng - 2014 trang 121 gi c nhiu bn cht nn tng vn ha dn tc vn c ca mnh sau mt nghn nm h. Ngi Vit cng chu nh hng ca Pht gio i Tha ang pht trin ng . Mc d lc ng Nam chu nh hng ca n gio v Pht gio Nguyn thy. Pht gio i tha c ha trn vi Nho gio, Lo gio v thm vo l cc tn ngng dn gian a phng. Nm 905 Khc Tha D mt ho trng a phng chim gi th ph i La v xy dng chnh quyn t ch ca ngi Vit nhn khi nh ng suy yu, t nn mng cho Vit Nam ginh c lp. Nm 939 Ng Quyn xng vng sau trn chin lch s trn sng Bch ng trc on qun Nam Hn v nc Vit khi thi t ch t y. Bc thuc ln th t: Thi Bc thuc ln 4 hay thi thuc Minh trong lch s Vit Nam t nm 1407 khi nh Minh nh bi nh H v chm dt nm 1427 khi L Li nh ui c qun Minh ra khi b ci, ginh thng li hon ton trong cuc khi ngha Lam Sn. Thi k thuc Minh ch ko di 20 nm. Cui th k 14 nh Trn sa st, H Qu Ly dn dn kim sot c triu nh, ra nhiu bin php thanh trng nhng ngi trung thnh vi triu Trn. ng ln ngi vua nm 1400, t tn nc l i Ngu, bt u thc hin nhiu ci t trong h thng chnh tr v x hi. Tuy nhin, do thc hin qu nhiu thay i trong thi gian ngn, li khng c nhiu cu thn nh Trn cng nh dn chng ng h, li thm tnh hnh kinh t v x hi ton quc suy yu v nhiu nguyn nhn, nn t nc ri vo khng hong. Nhn c hi , nm 1406 nh Minh Trung Quc dng chiu bi ph Trn dit H mang qun sang xm lc nc i Ngu. Nh H nhanh chng tht bi hon ton vo gia nm 1407. Nc i Ngu b tiu dit v b st nhp vo lnh th Trung Quc. Vit Nam b Trung Quc h tr li sau 500 nm c lp t ch. Ngay khi nh H tht bi, c rt nhiu phong tro chng Minh bt u ni ln. Trong cc phong tro chng Minh, ln nht l s ni dy ca nh Hu Trn v khi ngha Lam Sn ca L Li. D ban u ly chiu bi Ph Trn dit H nhng sau nh Minh li sai lng bt con chu nh Trn. S ni dy ca nh Hu Trn bt du t cui nm 1407 vi s kin Trn Gin nh ln ngi. Lc lng ny lm ch t Thun Ha tr ra, tin ra Bc v nh bi qun Minh mt trn ln B C cui nm 1408. Nhng sau him khch trong ni b khin lc lng b suy yu nghim trng. Cui cng n nm 1413, vua Trng Quang v cc tng lnh b bt. Nh Hu Trn chm dt. L Lai liu mnh cu Cha Sau khi dp c nh Hu Trn, qun Minh quay sang dp cc cuc khi ngha nh khc. Lc ny nh Minh cho rng s bnh nh Giao Ch c bn hon thnh, nn iu Trng Ph cng mt phn ln o qun vin chinh v nc. Vic nh dp v chim gi c giao li cho cc o qun phn nhiu gm binh lnh m bn x v c cc ch huy l ngi Vit. y c l l l do s chim ng ca nh Minh nhanh chng sp khi cc binh lnh ngi Vit ny ni dy hoc hng ng cc cuc ni dy sau ny. Nm 1418, L Li dy binh, bt u khi ngha Lam Sn. Thi gian u, qun Lam Sn gp nhiu kh khn vng ni Thanh Ha. T nm 1424, qun Lam Sn thay i chin thut: tin vo Ngh An, gii phng ton b vng t pha Nam. Sau L Li tin ra Bc, nh bi cc o qun s ti v 4 o qun vin binh ln lt sang t nm 1426 n 1427. Cui cng, tng nh Minh l Vng Thng phi xin ging ha, rt qun v nc. Ngi Vit ginh li quyn c lp t ch sau 20 nm. L Li ln ngi vua, lp ra nh Hu L, v k t y nc Vit ta hon ton t ch cho n nm 1975 khi bn tay sai Tu kha xm lng min Nam Vit Nam v hin t nc Vit Nam thm mt ln h th nm ht sc nguy him cho dn tc ta. Bc thuc ln th 5 K t khi CSBV chim min Nam Vit Nam ngy 30/4/1975, chng ta ngy cng thy l r tnh n l Trung cng (TC) ca nhng k lnh o t nc. Cuc chin c ting sng n ra bin gii Vit-Trung ngy 17 thng 2 nm 1979 ch l s khi u cho tin trnh Bc thuc ln th

22. c San Tr Vinh N m Gip Ng - 2014 trang 122 nm ca VC. Cuc chin khng phi chm dt 10 ngy sau , m vn tip tc dn dai dc theo bin gii mi cho n nm 1988 qua s quy phc hon ton ca CS Bc Vit khi TC tin chim qun o Trng Sa ca Vit Nam. Hi ngh Thnh 1990, bn nc cho gic V cuc chin khng ting sng bt u. Hip c bin gii c hai bn k kt (theo lnh ca TC) nh sau: - Ct mc bin gii s 1116 c chnh thc cm vo pha Nam i Nam Quan v cch i 280m. - Thc Bn Gic tr thnh mt trung tm du lch do TC qun l. - Quan trng hn c l s hin din ca ngi thiu s Ty dc theo chiu di bin gii Vit- Trung ti tn tnh Qung ng. Ngi Ty c khuynh hng thn TC v c TC khuyn d nh l mt o qun th nm ca TC mt khi c chin tranh xy ra. Tht ra, nhng s kin va nu trn c th ni l kt qu ca nhng mt m t trc, Hi ngh Thnh nm ngy 3 v 4 thng 9 nm1990. Trong qu trnh lch s, chng ta thy rt r tham vng xm ln Vit Nam ca ngi Hn xy ra hng ngn nm trc v VN chu bn ln ch h. V hm nay, di cuc chin khng ting sng, li thm mt ln na, cuc h mi ang xy ra, th hin quyt nh ca Hi ngh Thnh trn v s hn h vi gic ca tp on VC. Ti hi ngh ny, Vit Nam c Nguyn Vn Linh, Tng B th ng CS Vit Nam thi by gi, Mi, Ch tch Hi ng B trng v Phm Vn ng, c vn Ban chp hnh Trung ng ng Cng sn Vit Nam. Bn Trung Cng c Tng B th Giang Trch Dn, Th tng L Bng. Hai bn k kt K yu hi ngh ng thun bnh thng ha quan h hai nc. Cuc gp mt b mt ny khng c cng b trong nc cho ti khi b bt m vo nhng ngy u nm 2013.. Ngy 5/11/1991, Mi, Tng B th ng Cng sn Vit Nam v V Vn Kit, Ch tch Hi ng B trng n Trung Cng. Ngy 7/11/1991, k hip nh mu dch Trung Vit v hip nh tm thi v vic x l cng vic bin gii hai nc c k ti Nh khch quc gia iu Ng i, Bc Kinh. Tip theo sau, di thi Tng B th cs L Kh Phiu, Vit Nam k hai Hip nh bin gii trn b v phn chia vnh Bc B vi Trung Cng. Theo bo ch l phi ca VC, Vit Nam c quan h mt thit mi h rng lnh vi Trung Cng. Hai nc u do hai ng Cng sn lnh o. Cui cng, cng cuc thc hin Bc thuc hon ton bng cch bin Vit Nam thnh Nam Vit, mt tnh theo quy ch t tr pha Nam thuc Trung Cng v ngi sao th nm trn l c TC xut hin trong cc cuc giao tip ha m gia TC v VN t nm 2011 ch ngy chnh thc cng b t tr vo nm 2020? (L c TC vi 5 ngi sao xut hin ln u tin trn truyn hnh Vit Nam vo ngy 11/10/2011 nhn chuyn ving thm TC ca Nguyn Ph Trng, Tng b th cs VN xc nh 16 ch vng mt ln na l: lng ging hu ngh, hp tc ton din, n nh lu di, hng ti tng lai). Bng chng bn nc ca VC Chnh quan h mt thit mi h rng lnh ca hai ng cng sn cng thm s hn h ca CS Bc Vit khin cho tin trnh Bc thuc ngy cng hin r thm qua nhiu ch du t n nay. Ti liu tham kho: - Vit Nam S lc ca Trn Trng Kim. - Nhn li s Vit t tin s n t ch. - Lch s lp quc ca VN ca nhiu tc gi trn Internet. - C Ngn Hng m u thi i dng nc ca Phan Duy Kha. - Hnh nh internet. Vnh Thun

23. c San Tr Vinh N m Gip Ng - 2014 trang 123 Bi vit knh dng n hng hn Cu M. Ring tng Chch Chi k nim ng 40 nm v chng. Hunh Tm Hoi Sau nm 1978 khi t tri t ci to v. Ti nh bc vo mt nh t ln hn. Vi sc p ca x hi mi sau ngy Gii Phng, i sng ca ngi t ci to b cy t ti vo khung mi. ng Phng trng l ch thn quen bn b vi ba ti. ng khuyn ti nn ng k v qu lo sn xut. ng ni vi ti; chu nn xin v qu ba m chu i trong chnh sch, vi din ca chu l phi t nguyn xin trc s c chp thun theo nguyn, cn khng th n lc cng bch th kh m mun i n ni mnh mun. Nghe li gii thch ca ch phng trng ti k vo giy xin v qu ba m lo sn xut. Tht s khi v qu ba m th ti chng bit phi lm g v ba m ti l tiu thng, vic bun bn b hn ch v ng ca lun sau t i tin. Thng nghip lo phn phi hng ha cho dn chng. Ba m ti xoay s mua 6 cng t gn ch anh em chng ti cy cy kim la go n. Gia nh ng ngi vi 6 cng rung lm mt v ma th lm sao n v sau v ma th lm g? Gia nh chng ti vt v kim ming n cho cn h gm v chng con chu hn 15 ngi. Sn cn mt s vn ba m ti mua mt chic xe c v v hp tc x giao thng huyn anh em chng ti chy vy lo cho ming n gia nh. Nh vy m sau t i tin mi h ch c $200 cho d trc c bao nhiu, tm sng vi s tin thu c qua cc chuyn chuyn ch hnh khch ln xung t huyn n tnh. Ba ti thng than vn than di v c ngi lm n gn sut cuc i khng cn na. Ba cm ci s k thc ngn hng Vit Nam Thng Tn c hn my triu ng khng cn gi tr m chc li. Nc mt ba ti a ra kho mt. M th lun an i ba v ni vi ba: ng i! Ai cng vy mchuyn thi cuc th phi chu vy thi. C ngi cn nhiu hn nh mnh na! Khi ngi T tr v Thi gian tri qua vi nhng chuyn xe i khuya v tr, n ng vt v v bon chen ginh git ni bn xe, ti b ngp th v m bun chn vi i sng lm ph x. Sau khi bn tnh vi ba m ti v gia nh bn v. V chng ti v hai a con c anh v ti em ghe ch chng ti vi mt m t cn thit, thm vi chc gi la v vm kinh Bn X. Thi im ny la go u l cho dn khng c di chuyn qua li hoc mua bn. Ch Lch lc ny xc nhp vo tnh Bn Tre. Tnh Bn tre a s l vn da, huyn Ch Lch cng l mit vn t rung nn gi la y rt cao so vi cc ch khc. Anh v ti ngh nn xin chuyn mt s la v Lch n. V chuyn h nn chng ti c cp chuyn theo quy nh mt s la go t qu ti sang qu v. Ti bt u sng vi mit vn t y. Cn nh l nh c ct bn hong nh ca ng b nhc ti l ch ca v chng ti khng lu lm nhng c nhiu k nim. Ti bt u ti thm tha vi ci m im thanh vng ca mit vn, nghe the th ca ting d v cc ting cn trng khc.nghe thoang thong mi hoa cam hoa biqua k h vch, nghe nhng git ma ri lp p trn tu l chui bn hong nh, nghe ting ch sa ngi vng vng u y. Mi bui sng khng qu vi v thc dy m cn nm ngm nghe chim ht ngoi vn, nghe mi hng thm trn vo thnh gic. Ti c dp ngm mnh trong ging kinh mt ri ngt ngo. i sng m nhng hi bun vi ngi quen sng ch. Sng C-Chin bn b xanh mt qu Mt gng soi u mt bi phong trn Vi ngi ch sng ch nh ti khng bit cm cy cuc, cy xng, ct cy, m nhnhTi bt u hc lm vic vn khi theo cc anh ch bn v i vt mng, bi t, bn phn, co c, ta nhnh khi qua v ma hi tri. Ti v ma tri cy th hi tri cy quanh khu vn nh hoc qua cn Ph a hi nhng tri chm chm chn . Chng ti ngi la tri cho vo cc cn x to ch nh li ti thu mua.Ti bit th no l con kin t cn au nhi khi i tm nm mi. Ti thng thc nhng tri chn trn cy

24. c San Tr Vinh N m Gip Ng - 2014 trang 124 vi hng thm ngt lm. Mit vn vi bng che cy tri, vi nc ngt quanh nm lm i sng ca ti th thi hn. Tuy nhin vi ngi quen sng ch, mi sng vi ly c ph bc khi vi iu thuc ph ph th y hi kh. Ti v anh v ti phi i b ra khu ch vm kinh Bn X ung c ph cm chy bi v c ph mit vn n tng thiu cht lng nn mi v chng thm ngon. Nhng u th phi chu quen dn c ph cm chy cng tm c. Chng ti chn mt qun c ph ung kh hn, l qun ca anh Hai ngi tu ln tui c thn. Tuy nhin qun li ch hi khut lp cy vn. Chng ti nh ngi qun c ph cm chy nhng c khong nhn thong mt hn. Tht ra hu v C ph l cn, nhng khung cnh cng cn thit na. Qun Cph cm chy nhn ra pha vm, tm nhn c ta rng ra hng vm vi cnh tri nc nhp nh ngoi xa. Ngi nhm nhi c ph, ti c dp th mt nhn ra xa xa ngoi vm kinh vi nh nng bnh minh rc r lp lnh mu hong nht, nghe cn gi t hng vm thi vo mt ri ri, hng thm cc li hoa mit vn trm lng mt vng sng sm, nhn nhng nhnh cy on tri vi con chim cha vi chuyn cnh, ht thanh thanh lm tm hn ti c nhng bui sng th thi m m. Nh ca Mit Vn Vo thi k T sn, T tiu cc nng sn thc phm khng c ty tin xut tnh. Ci khung b ny lm cho tnh Bn Tre ni chung, Ch Lch ni ring thiu la go. Con nc ngoi sng C Chin v vi lng nc ln dng cao hn mi nm. C ni b v b bao cy tri b tht ma. i sng dn vn b cht vt li kh khn thm. Nm li c thm nn ry nu. Ry sinh si y ng. Thuc tr su li khng cung cp. t canh tc th t li b nn su ry. i sng mi ngi y i vo cn khng hong lng thc. Cc gia nh bt u n n cm khoai hoc bo bo. Gia nh chng ti cha n lc phi thiu go nhng phi chun b cho mt ngy s n. Chng ti cng bt u tp n n cm vi chui hoc khoai lang. M v ti rt thng chng r ch nh ti, b s v chng con ci ti thiu go n nn b len ln m np h go ca gia nh ti xem chng. Ti bit c iu ny v h go vi i mt t l li thy vun y ln. M ni vi anh ch v ti: Tao c ba thng r nhng sao tao thng thng L qu byTi nghip n dn ch sung sng t nh by gi v y sng kham kh qu Ba v ti th cng s ti bun, nn mi ti bc qua nh ti nm ch chic ging bn ngoi ni chuyn vi ti. ng k th chuyn t cuc sng c nhn gia nh lc cn ngho phi i chn vt chy ng. Qua nm thng vt v mi dnh dm c tin mua mnh t ct nh ny vi phn t vn quanh nh vi vi lip vn pha sau cng thm gn chc cng rung. Sau ny cu kh gi hn, mua thm my chc cng vn Ph a. Nh cc anh ch ln cng ph lo gnh vc vn tc, cu li mua thm my chc cng t rung di cn nm st sng ln C Chin, cch khu nh Cu mt con rch chy v hng x Vnh Bnh. Sau khi anh Ba lp gia nh, Cu cho anh ming rung ny cng ming t gn nh anh ch ba ra sng ring. Qua cc cu chuyn ti bit c ba v ti rt cn c v chm lo cho gia nh. V qu kham kh hi tui tr nn Cu b bnh lao phi. Ti thng nghe Cu ho hng hng trong khi ni chuyn i vi ti mi m. Cu bnh phi m iu tr khng ti ni ti chn v s tn tin nhiu nn phi Cu b nh gn chai mt bn. Cu thng than vng: Tin v con lm bao nhiu cu xi ht ngm l tin thuc thang iu tr bnh cho cu. Trong hon cnh kh khn kinh t nh hin gi Cu s ti chn nn, c hm cu ni: Trc y i sng mit vn thoi mi lm. Nh Cu ngoi t vn cn c t rung. Rung lm mt ma n quanh nm. Tri cy quanh nh cho thc n hng ngy, cn v ma chm chm th d tha mua phn v sm sa Tnh trng ny chc tm thi con ri s qua i. Nghe cu ni th ti cng bit v t ngy ci v n nay, v chng ti cng nhiu ln em con v n Tt hoc gi quy. Th y Khi cn gi chng thi... em ci lnh lnh, hiu hiu v mit vn. Sng sm sng ph trm mt vng tri cy tri vi nhng git ng nh trn tu l da. Cy cc gn nh

25. c San Tr Vinh N m Gip Ng - 2014 trang 125 tri l cn tr nhng tri cc xanh bng. Cy mn hng o x nhnh vi chm tri ao. Cy cam, cy quit, cy xoi, chm chm cng on tri trn tng nhnh. Dng sng trong veo gn gn cn sng nh, d lc bnh tp li bn dng ni m ch ven sng cng bt u n hoa tim tm. Khung vun by gi tt c mi th cy m hoa kt tri vo ma. Cy mai gi trc sn nh m Cu ny l my hm trc m y n vng My dn v bnh phng bnh trng t trn cc gin gi tr mnh kh ch cc ch v ti xp vo gi treo trong nh Tt c sn sng cho ngy Tt ngy Xun vui chi hnh phc. Dn mit vn sng thoi mi: n nhu, n ca ht xng trong cc ngy Tt, cc v l lc, g ci rt rn r. Mi ln v y l ti say nh vi nhng ly ru si bt, c khi phi gi say cc ch, cc anh hoc cc chu khi ni p. Xung quanh l cy nh l vn, ao c, mng c. Khong sn- lip vn g vt y n chy dc chy ngang s g m thiu mi. Cc ch v ti rt ti gii, g mi ku oan quc th c mn xo, mn lut t lng g vt cng vi da rau thm, mt x , my chung nh Ti thch nht l mn g lm gi vi cy chui ht con Tt c! Nng ly-Ung ci c cn ly Gp mi Kh kh my ci qu chng! m n th bn chiu cc ng bi co, x dch, bn chiu cc b nh t sc. Ngoi bn th cc ngi n nhu cha chu thi cn nng ly, c v no ng ng say ln ting ci reo. m qua nhanh m cn tnh cn ngha b con li xm. m mit vn vi cn ng ngy ngt hi men. Mit Vn Mit vn khng vi v nh mit ch bon chen. Mit vn gn nhau thn tnh chia xt. Mit vn mi gi m th mi ngi xch theo mt hoc hai chai . Mit vn ung ru x lng tnh thm. Mit vn vi nh uc l da qut qu i trn ng t, leo qua cu cy, i khi v chch chong hi men rt m xung xo rch l m b ln, c khi xn qu leo ln b khng ni c nm loi ngoi di nc ch b con nh gn ko ln. Mit vn ngoi vm kinh nhng chic thuyn cu lc lc vi chic n chng m m m nhMit vn m ng chp chn nghe my ui tm chy phnh phch ngang nh. Mit vn nghe bnh bt nhng tri xoi chn b di n rt trc sn. Ti c mt thi gian sng thu y nh vy vng qu mit vn Ch Lch. Mit vn by gi ang ln cn v ming n bi hon cnh mi y khc nghit. Vi hon cnh kh khn , v ti mi sinh thm a con gi c vi thng li phi ra ngoi ch chm hm vm kinh bn bnh m tht. T thi con gi cho ti lm cng chc bnh vin ri ly ti, v ti cha bao gi vt v vi ming n nh hm nay. V ti phi thc sm lo xp t cng vic, cho con b no ra ch v tr v lc khong gn tra vi mt m tht c nh nhoi cho bui n trong ngy. Ch y nhm ch la tha v tan rt sm. Ti nh nm vng ru gi a con nh: Gi ma thu ba ru con ng M cha v con b ngn tay D con ba ht tht di Cu th d c tht mi hoi lang * T l t phu tng - Bo kim sc phong ln ng - Vo ra lung trng tin chng - Nm () canh m mng - Em lung trng tin chng - V u yn nhn la i aa. Thi gian sau , ti v anh v ti cng bt u i bun vi nhng chuyn ghe ln Vnh Long bn tri cy i go v, c lc xa hn na ch tri cy ln Si Gn. Ti bt u vi i sng thng h. Nhng m nm di ghe nghe sng v mn thuyn lch tch, nghe sng gi trm ngi, nghe ting my ui tm xonh xch y con thuyn i trn dng sng bao la nc cun chy. n Si Gn ngn xanh ngn . Ti ngi trc mi ghe nhn Si Gn t pha ngoi sng vo bn Chng Dng. Cuc i c nhng iu khng c mun m n. S chm ni cuc i chng hn m b cun vo Cuc i thng h li gy khc v chnh sch T sn, T tiu cng tht chc. Cc cht trm kim sot Tin Giang l nhng hung thn, st th vi ngi dn sng bng ngh trn sng nc. Ti li sng vi nhng ngy k tip kh khn vi mit vn cho n khi ri bc

26. c San Tr Vinh N m Gip Ng - 2014 trang 126 khi qu hng. Mit vn t trong hn ti, k c ti mt thu tm dung nhiu k nim bun vui. Sau ny v chng ti c dp tr li qu thm gia nh cc anh ch v b con xm vm kinh th i sng y by gi tt hn. Cc cy cu bt qua cc mng c ni lin. Con ng t b da X Vnh Bnh chy v ti vm kinh c c bng xi mng, xe hona c th chy sut t ngoi vo bn trong v tri rng khp cc ni. Nh ca mi xy thm nhiu. Khu ch vm kinh khng cn na v ngi dn c th chy rt nhanh bng xe Hona ra Ch Lch mua thc phm. Xm vm kinh v cc vng ph cn by gi c in. a s cc nh dn c TV. Nhn b con chm xm kha kh hn do ti cn y. Ti thm ngh xm mit vn sng li sau thi k b ci lut qui c. Ngn sng, Cm ch lm khn kh. Thi gian qua mau qu. Mi m gn bn mi nm! Cn nh g ba gian vi mi ngi m dng ca cu m by gi c anh v th nm ca ti xy sa li bng gch vi mi tn chng nhit. ng trc sn ngoi ti nhn bao qut. Cn nh l ca v chng ti ngy xa khng cn na v th vo l nhng cy nhn v nhng chu cy king. Ti hi nh li mt thi qua. Bng dng cu m ti nh cn quanh qut u y Khng! cu m khng cn na.! Hai ngi m pha sau nh nm im lng. Hn ti m tng, nc mt ti t tro. Ti nh dng m i sang nh ti thm h go, ti nh ting ho hng hng ca cu, ti nghe nh cn m vang ting cu ti ni: Tnh trng ny s tm thi conri s qua. Tnh trng x hi c mt thi gian kh nhc i qua. By gi cu m khng cn na.! Nc mt chy bao nhiu cho ni nh nhung ny. Bn Tre ngy tr li Cuc i v chng ti i qua mt con ng di nhiu gian kh Bc u ni x ngi vi hai bn tay trng. Chng ti phi chp nhn i lm mi vic lo cho con ci n hc v n nh c ngi gia nh. Ri mi chuyn cng i qua. By gi th i sng v chng bnh lng cng m con chu hc hnh thnh t ni x ngi. D sng an c ni x l nhng tm hn ti vn lun hoi nh qu hng v nhng thng trm i qua cuc i: Bin dch cuc i thong chc qua Tu, tn y a ci ta b V thng mt ci i dong ri My no ph vn mt kip ta * Bn D C Hoi Lang bi vng c u tin do ng Cao Vn Lu ngi Bc Liu sng tc. Hunh Tm Hoi Khi thanh bnh Ti i trn ng ph Thy ngn ngang nhng hn lon y Nhng ngi dn ho ht gia vng vy Bn nn ci ba y trn ng ph Khi thanh bnh Bao ngi ang l nh Ngoi ca sngb bin b qu hng Khi thanh bnh Nhiu ca ngc m toang Nht T Do-Dn Ch khng cn...! C nc b xch xing qun thc Khi thanh bnh Ngi lnh bun nut nhc Vo lao n Ci To n mt ma Khi thanh bnh Ngi v hin yu ui Gnh n con bng chy kim cm lua Khi thanh bnh M gigi thm tui Che bn tay nheo nhm khc n con Khi thanh bnh Ngi khc u non Bao nm thng tn phai ngun ci Ngi xa ngi nghi k hoang mang Khi thanh bnh Ai ch ai trn hoang ph Ngy phc quang cho mt nc Vit Nam? Hunh Tm Hoi

27. c San Tr Vinh N m Gip Ng - 2014 trang 127 HAI CHA CON V CON LA Steven Rem Kien C mt ngi nng dn gi v a con trai. ng c mt con La. Khi thy con La ny ln v mp bo, ngi Cha ni vi a con trai ca mnh: " Con La ny by gi n mp bo tt qu, mnh em n i hi ch bn s c gi cao, nhng, nu mnh dt n i trn on ng xa t y n ch tn b sng kia, th e rng n s mt v m i ri bn s mt gi!, Ba ngh l mnh nn buc bn chn n li v ly cy n di lun vo gia ri mnh khing n i, nh vy con vt khi phi i b xa, n kho, khng mt sc v bn s c gi hn !, th l, hai cha con " lm theo kin ca chnh mnh "! Dc ng i, trc cnh ng nghnh nh vy, mt nhm ngi i ng h to v ci ln: " ka! con vt g y ?, con la, con nga, hay con heo ?- ti sao cc ngi kh qu vy ? con la l ci, ti sao khng ci m li khing ?- hai cha con, sau khi suy ngh mt cht, thy h ni c l, th l, hai cha con hc hc tho giy thng b v c hai nh leo ln lng con La, nhng, v con vt cn nh v yu, nn ngi cha nhng cho thng con ci, v ng cm gi v giy cng i theo sau!, hai cha con " lm theo kin ca ngi ngoi "! Ti mt ch n, gp mt nhm ngi, thy cnh nh vy, h lin la i i: " Ny a kia ! Ch my ci con la ny i u vy ? - ti mang con la ny ra hi ch bn - " Cn ng gi xch gi v cm giy cng cuc b ng sau l ai vy? - l Cha ca ti - ch trai y tr li - lin sau , thng con trai kia b m ng chi ra thm t: thng con bt hiu, Cha gi lm cm m phi i b, cn my trai trng kho mnh m ci trn lng la qu sng !, i x vi Cha t nh vy , h ? hy xung mau cho Cha gi ln ci ! "... Th l, thng con trai tut xung nhng ch cho Cha !... Mt ln na, hai cha con " lm theo kin ca ngi ngoi " ! i mt on ng na ti mt ging nc. Xung quanh ging c mt s c gi i mt nc v nh dng. Khi thy ng gi ang ci trn con la, th cc c ht ln: " Tri t ! Anh Chng i pha trc ny p trai xng ng ngi trn con la ny mi phi ch, c sao cho ng gi ny ci, trng ging con kh gi ngi trn con la tr, thi, xung i ng i, Chng bnh trai ny ln thay th "!... Sau khi nghe nhng li chc qu ny ca cc c gi, thng con trai ng mt Cha ri ni: " lm sao by gi h Ba ?, my c ni l con phi ln ngi trn con la mi xng, cn Ba th trng ging con kh gi ?, mnh tnh sao y, Ba ?..." Ngi Cha th di mt mi ri ni: - Trc tin, Con ci con la, Ba i b, thin h trch con l a bt hiu, mt ci sai lm! K n, Ba ln ci la, con i b, h ni Ba trng ging nh con kh gi n t ngi trn lng la, mt ci sai lm na !, - By gi Ba tnh nh vy: C hai cha con mnh u ci trn con la, con ngi trc, Ba ngi sau, xem h ni g na? th ri, hai cha con leo ln lng con la m i tip v hng hi ch.

28. c San Tr Vinh N m Gip Ng - 2014 trang 128 D nhin, trc khi ti hi ch th gp "trm kim sot" trc. Khi thy hai cha con nng dn ci trn con la non ang i ti, nhn vin kim sot mi hi: " hai ngi ci con la ny i u vy ?" - "chng ti em con la ny ra hi ch bn",- ng gi tr li - Nhn vin kim sot ni tip: "con la ny cn non, m hai ngi ln ci n, th no n cng b gy xng sng, lm sao bn c ?"- th ri, hai cha con tut xung v hai ngi cng "khing" con la i qua mt cnh ng c cao rm rp. Cht gp ngi ch in ca cnh ng ny ni: "Ka, hai ngi ny, lm sao m " khing " con la i u vy?" - ngi cha tr li: " Tha, chng ti em con la ny ra ch bn !". Bc in ch ni tip: ", hai ngi c "in" khng ? la th ci, ai m "khing" ?, V li, ng hoang c rm rp ny ton l cy c gai nhn, s ct chn cc ngi chy mu xi x m coi !...ti sao khng ci ln lng la m i cho an ton ?...i, di i l di " ba " con la ny !!!... Ri, hai cha con ngoan ngon lm theo li khuyn ca ng in ch kia m leo ln con La i ng nh hng v khu hi ch !... * * * i, lm sao chng ta c th lm va lng mi ngi ?, rng ngi ci, hp ngi ch, chn ngi mi ! ng B thng nhc nh chng ta cu ny: " Nghe li ngi khc th u minh, Nghe li chnh mnh th nm n, nm thua " y l mt tiu truyn trong b truyn ng ngn ca ngi xa, ngi vit xin k li y gi l: " Li qu chp nht dong di Mua vui cng c mt vi trng canh "!* Steven Rem Kien Florida, USA, Sept 6th, 2013 Tham kho/Ch thch: - From the " Gatiloke " - Gatiloke = Ng Ngn ( Fable ) - From a translation by The Venerable Kong Chhean. - * Kiu- Nguyn Du. Mun- Phin tng khnh Thng ngy bun lm anh i! Sng tnh em tng mt i ng yn Anh v khi li u phin Ri quay lng vi bc chn hng h em ngy thng b v ng i khng n, bn b u?! Na i hn gi tinh cu Na i hn ng nh i ht hiu Tng anh l git nng chiu Soi trn i l vi nhiu yu thng! By gi ngy thng mun phin Nghe i chong vng nhng m khng ngi " Tnh anh git cht i ti Sng tnh nh nhng li tri trn" Trang-i 091912013 Tri Tim Ht-Hong " Gi Trang i" Tri tim ai ang lm ti ht hong Qun nhng ngy tm ti qua mau Nn ti nh . . . Hoa v mt cm N c h khng vng cht thng au! Tng cho ai nhng t xanh ca tui Tri quanh i cho du b ra xa Cho ngt ngy chm xung i qun lng Ca cht tnh yu du ca hn ta i! Tt c ngi xa khng tr li Cho lng ta bng nh bng nh th Nghe thoang thong hng bay mi c di n nghin nm sng li cng khng va Tht rng r ai ci i hng ngc Lng tht th cm ng qu i thi C mi vng v ngi khng gi li Mt cht g lng lnh t sao ri Hn ai nh bay qua nghin l c Nhng hn ta tru nng nhng u bun Vi sao c bng i tay qu kh Nn ti bun heo ht gia tri my Ti nh tm vit mt bi th p Ghi cht tnh m nh trong tay Ng mai sau nu c ngy xa cch Nh min man khi au n no y.

29. c San Tr Vinh N m Gip Ng - 2014 trang 129 ng X Nm ph trch Bnh Xo Mn n dn d Min Nam Vn l mt nc nng nghip v quanh nm trng la nn v mn m thc Vit Nam c rt nhiu mn n m bn sc dn tc c lm t go. Cc mn n c ch bin t loi bt go nh Ph, Bn... tr thnh mn n truyn thng ca ngi Vit. Nhng vn cn mt mn n khc mc d khng c n thng xuyn v cng ch bin cu k nhng y cng l mt mn n ngon v ph bin khp ba min v n bao gm cc mi v truyn thng nht ca ngi Vit. l bnh xo hay gi l rice pan cake trong ting Anh. Khi xa, bnh xo l mn n dng nh ch xut hin trong ba n gia nh nng thn. Ngi ta s dng nhng nguyn liu sn c trong nh nh: go, u, da, tm tp, cc loi rau t trng... lm bnh. T ht go, ngi Vit lm ra hn 20 loi mn n khc nhau. Loi n ngay c bnh bo, bnh b, bnh canh, bnh c, bnh hi, bnh kht, bnh cun..., cc loi gi l, c th dnh n trong vi ngy c bnh t, bnh tt, bnh chng, bnh ; hnh si th c bnh ph, h tiu, bn... Bnh xo lm t go t, cng i vo phng Nam, chu vi bnh cng to ra. Phi chng n xut pht t va la Nam Vit? Ngi mit ng bng ny li t ra khoi khu vi cc th bnh cng lm t la go nh bnh tt, bnh hn. Chng c gi trong l chui, d ct gi mang theo khi ra ng cy cy. Bnh Khoi x Hu Ngi Hu gi y l bnh khoi v khng nh n l sn vt ca t kinh k. N c t khun nh, lng bnh m nhn tht, nm, n cng cc loi rau thm sang trng. Hnh dng, mu sc bnh p v l mt sn phm dng tin vua. Khu vc min Trung Vit Nam, Bnh nh, Qung Ngi, Qung Nam, bnh xo ln bng mt chic a va, c n km vi bnh trng. Nn ai cng cho l n c truyn t cc ton ngha qun thi Ty Sn. Mi thng 2 ngy, vo mng 2 hoc 16 m lch, ngi dn qu li n bnh xo thay cm. Cng lm t bt go ngm nc na ngy ri em xay nhuyn vi nhn l cc loi tm, thtm tng vng ch bin thnh cc mn bnh khc nhau rt ngon vi hng v v cng phong ph nh bnh Khoi Hu, bnh Kht Vng Tu, bnh Gi min Ty, vng Nam Trung Phn, n bin thi thnh chic bnh cn. Khay bnh c mt ln nhiu khun, t thoa m. Chic bnh dy ra, bt c khi trn trng, ngy mi hnh ti v cc loi hi sn. Khng nh chic bnh khoi, lng bt dnh c ra mt chic bnh xo hay bnh cn tng i bng nhau. Bnh Kht Vng Tu Ty tng thi im tng vng m nhn bnh xo cng khc nhau, nh mn bnh xo min Trung thng nh c nhn tm, hi sn cn

30. c San Tr Vinh N m Gip Ng - 2014 trang 130 bnh xo min Nam thng to c nhn rt a dng thng th ma no thc ny, ngy thng cc b ni tr hay dng gi hoc c sn thi si cng tht ba ch, tp bc lm nhn. n ma ma mng mc, nm mi n r trong vn, bnh xo c thay nhn mi bng mng ti thi si, nm mi xo ngon tuyt c mo, n ma nc ln in in m bng, nhn bnh li rc mt mu vng. Chic bnh tng vng cng khc nhau v kch c v cch lm nhn: bnh xo Hu, bnh xo Phan Thit thng nh, n rt gin. nhng bnh xo ti Min Nam li khc hn, nht l ai v min Ty thng thc chic bnh xo gin rm vi loi rau chc kh th no qun. T Bin Ha, Si Gn xung ti mit Cn Th, bnh xo c c bng cho gang, hnh to ra, lng ng y tm, tht, c khi cha cc loi sn ho - hi v. Bnh c n km vi loi rau, c th thm c nhng l t non ca xoi, iu, inh lng, Bnh c x tng mnh, lt trong chic l ci b xanh cun thay bnh trng. Vi bnh xo min Nam, ch cn n 1-2 bnh l c th no mt ba, nh l ph hay cm vy. Bnh Gi Min Ty Ti thnh ph Si Gn, trong nhng nm thp k 60, 70 ca th k trc, bnh xo cha phi l mt mn n khoi khu ph bin. Phi t gia nhng nm 80, sau cc t di dn vo Nam lp nghip t, cng vi lng lao ng vo lm vic ngy cng ng ti cc khu cng nghip, bnh xo thnh mt nhu cu m thc... Nhng quy c bnh xo min Trung mc ln ngy cng nhiu khp cc gc ng. N vn ra chim lnh cc hng qun, chinh phc dn dn nhu cu m thc ca gii thng lu! Bnh xo ni ting nht Si Gn hin nay, ngoi chi nhnh ca b Mi Xim Cn Th, cn c h thng cc tim n l ghin... Cng cht bt go ngon c pha t bt ngh ti, quan trng nht l nhn bnh v nc chm. Thng thng, phn nhn ngoi tht ba ch, tm tp, cn c vi loi nm mi, nm rm, gi u... Ngi min Ty Nam Vit sng to, cho thm c h da, ng sen... Bnh Cn Phan Rang Ngy nay, bnh xo Vit Nam c bit n nh mt mn n truyn thng y sc hp dn, n theo chn ngi Vit T Nn hin din trn khp th gii v c mi ngi a thch.Ty tng min, bnh xo c nhng c im ring, mi v ring v c ch bin mi ni khc nhau mt cht. Bnh xo l mt loi bnh, c mu vng c bit vi lp bt dn bn ngoi, bn trong th c nhn nh tht, tm, gi, u c dng hnh trn ri c gp li thnh hnh bn nguyt. Bnh xo thng c n km vi nc chm v rau. Qua nhiu nm thng, bnh xo mi min u c s khc nhau nh min Bc bnh xo c c u (c sn) v khoai mn. Bnh xo min Nam th n km vi nc mm chua ngt cn Hu th nc chm l nc lo vi nhn c c tht nng. Rau n vi bnh xo cng rt phong ph gm ci x lch, ci b xanh non (ci con), rau dp c, ta t, rau hng... Khi n bnh xo ngi ta thng dng rau gi cng vi bnh xo ri nhng vo nc chm thng thc. S ha trn ca nhiu loi hng v gip bnh xo lun li nhiu d v cho ngi n, chnh iu gip bnh xo tr thnh mt mn n khng th thiu vo cc ba tic ln cc vng qu. Ngun Gc Bnh Xo: Theo nhiu kin, bnh xo c ngun gc lu i cc vng qu t min Trung Vit Nam ri theo qu trnh di dn, ngi dn mang theo cch ch bin mn bnh ny vo Nam v ty theo s hi nhp vo tng a phng, Bnh Xo cng theo m c bin ci i cht. Do bnh xo c gn vi nhiu a danh khc nhau nh bnh xo Min Trung, bnh xo Phan Thit, bnh xo Ni Cm, bnh xo Min TyCi tn gi "bnh xo" cng lm ngi ta ngh suy c phi rng ting xo xo khi lm nn tn gi ca chic bnh?

31. c San Tr Vinh N m Gip Ng - 2014 trang 131 Chic ci xay bt lm bnh xo, gm hai khi mang hnh tng hai b phn sinh dc m v dng. Cc vt t ny vn c th phng trong i sng tn ngng ca ng bo Chm cng nh cc dn tc thiu s c ngun gc t vng Nam o. L bnh hnh trn, khi chun b n, ngi dn min Trung u cun bnh li thnh tng cun hnh ng trn, xp bn cnh nhng a nguyn l. Biu tng m dng trng r mn mt. Nh vy dn tc u tin sng to ra mn bnh xo c th l ngi Chm. Ngy xa, gii t Chm Pa, Lm p ko di n tn Chu , Chu R di chn gii Honh Sn, b con bit lm thy li, trng la nc rt sm. V sau, vn ha ngi Vit v ng bo Chm cng ha quyn. Vy c th l bnh khoi, bnh xo ra i u tin t gii ng bng ven bin min Trung vy. Bnh xo Ngy nay trong cc nh hng sang trng bnh xo c sng to nn nhiu loi nhn khc nhau: nm kim chm, hi sn, phi l g...cng hp dn khng km. Vi chic bnh xo y mu sc ln mi v khi n li c cun trong cc loi rau xanh v chm vi nc mm chua ngt, trong c c rt v c ci trng ngm gim. Rau xanh loi, thnh phn t trong vn, di rung v c ven sng: t la, l cch, l iu, t xoi, t cc, inh lng, qu nc, s lch, ci b xanh, cc loi rau thm: ta t, qu, hng li, hng cy... lm c ci bnh xo cho kho l c mt ngh thut. Bnh c mu c bit l sc vng ca ngh, thm v bo, hng thm ca nc ct da, mp ngoi ca bnh mng v gin. Ci li du n cho ba n bnh xo chnh l cc loi rau l n vi bnh. T ci v cht cht, chua chua ca t xoi non, bng lng, n ci mi hng hng ca ci xanh con, dp c, rau thm ... Ngi Hu cn thm chui cht, kh v tri v xt mng nhm b sung hng v chua chua, nhn nhn trong a rau sng. Phn nc chm, thng thng ngoi ha trn nc tri chanh, t, ti, nhiu qun cn pha khuy cht bt u phng, bt m rang. Ngh thut pha ch nc chm gn nh l mt b truyn. Hng v ng qu tinh khit gn nh ng li kh lu, lm ngi n nh mi. Bnh xo c ngon hay khng l yu t bt. R rng mun c bnh xo ngon th phi c go ngon, go c sn. em go ngm trc na ngy mi a vo xay bng chic ci . Ngy nay ngi ta c th xay bt bng my ng c, nhng thc t cho thy xay th cng bng ci li cho ra loi bt bnh xo ngon nht. Ti cc th, ngi ta c th khuy to ra bt nc t loi bt kh c bn sn. Nhng loi bt ny ch cho ra loi bnh nho, n khng ngon bng. Cch lm bnh xo Nguyn liu: - Bt bnh xo: 1 gi 400 g - lt nc lc - 200 ml bia (b quyt lm cho bnh dn lu) - 50 ml nc ct da. - mt tha caf mui, - mt tha caf bt ngh, - Tm: 150 g - Tht ba ch: 150 g - Nm hng: 10 ci - Hnh l - Gi u: 100 g - C rt: 1 c - u xanh c v: 50 g - Du n, nc mm, t, rau dip, rau thm cc loi. Cch lm: Th 1: Cho gi bt bnh xo vo thao sch cng 1 tha c ph bt ngh, 1 mung c ph mui. 500 ml (na lt) nc vo thao cng hnh l thi nh v 200 ml bia. Thm 50ml nc ct da. nh u cho bt v cc th trn u, sau yn khong 30 pht trc khi bnh.

32. c San Tr Vinh N m Gip Ng - 2014 trang 132 Th 2: Tm, tht ra sch. Tht thi mng, nm hng ngm n, ct b chn thi si. Th 3: Cho 1 t du n vo cho ri cho tht vo xo tip n cho tm vo xo cng nm hng. Nm tha bt nm ri cho tm tht ra bt. Th 4: u xanh vo sch, ngm nc khong 30 pht ri cho vo ch hp chn. Gi u ra sch ro, c rt gt v bo si. Th 5: Trng u 2-3 d bt bnh xo, va trng va cm tay cm ca cho lc u hn hp bnh xo u khp cho. Th 6: Xp ln b mt mt vi con tm, tht, thm u xanh, gi u, c rt ri y kn np cho. Th 7: un la ln t 3-4 pht dng d sn gp bnh xo lm i, rn n khi phn v va th tt bp gp bnh xo ra a. Th 8: Ln lt lm nh vy cho n khi ht bt bnh v phn nhn. Bnh xo dng km vi nc mm t chua ngt, c rt v cc loi rau n km. Chc bn thnh cng vi mn bnh xo v thng thc mt ba n vui v.

33. c San Tr Vinh N m Gip Ng - 2014 trang 133 Vi Th Tng Ng nh Dim Th cho mt Bc S tr T VN TH dch "Th cho mt Bc S tr" l mt trong nhng bi vit ngn him hoi ca chnh Bc S Tom Dooley (Thomas Anthony Dooley III, January 17, 1927- January 18, 1961) qua hnh thc mt bc th. Mc ch ca ngi dch l ch mun gii thiu n cc bn tr VN, nht l con em Tr Vinh chng ta, t tng v nhng cng hin nhn o cao qu ca mt Y S sut i tn ty hy sinh cho ng loi. V cc bn tr Tr Vinh ca chng ta nhn r ci nhn sinh quan ca mt nhn vt tng l mt biu tng chng cng sn tch cc. T Vn Th i dng v Tom Dooley: Thomas Anthony Dooley III ra i vo Jan. 17, 1927 ti St. Louis, Missouri v ln ln trong mt gia nh Catholic Irish-American. ng hc ti St. Louis University High School v sau ghi danh hc ti University of Notre Dame trong 1944 v sau gia nhp vo Hi qun Hoa K trong chng trnh corpsman, phc v bnh vin Hi qun New York. Nm 1946 ng tr li Notre Dame tip tc hc, vo nm 1948 v hc ti St. Louis University Medical School. Khi ng tt nghip nm 1953, sau khi tip tc nm cui trng y khoa, ng xin ti ng vo Hi Qun. ng hon tt trch nhim ca mnh cc cn c Camp Pendleton, California v sau ti Yokosuka, Nht Bn. Trong 1954 ng c ch nh ln chin hm USS Montague du hnh sang Vit Nam di tn ngi t nn CS t Bc vo Nam Vit Nam. Trong khi Dooley lm vic nhit thnh trong nhng tri t nn ti Hi Phng, Tom tr thnh l ci ch quan tm ca nhiu nhn vt quan trng Vit-M v Cao y T Nn Lin Hip Quc. Tom Dooley c la chn nh l mt biu tng ca s hp tc Vit-M v c khuyn khch vit v kinh nghim ca mnh trong cc tri t nn. Trong 1956 cun sch ca ng, Delivery US from Evil, c pht hnh, t hnh thnh Tom Dooley nh l mt nhn vt chng cng tch cc Hoa K. Trong mt cuc lu din qung co cho cc quyn sch, Dooley b co buc v b iu tra v vic can d vo cc hot ng "ng tnh luyn i", v b buc phi ri binh chng Hi qun vo thng Ba 1956. Cu chuyn b buc phi t b qun i c th c tm thy trong cun Conduct Unbecoming: Gays and Lesbians in the US Military, VietNam to Persian Gulf ca Randy Shilts. Passage to Freedom 54 Sau khi ri Hi Qun, Dooley i Lo thit lp cc trm y t v bnh vin di s ti tr ca y Ban Cu Nguy quc t. Dooley lp T Chc Hp Tc Quc T Y T (MEDICO). Di s bo tr ca MEDICO, ng xy dng bnh vin Nam Tha, Mng Sing v Ban Houei Sa, Vng Quc Ai Lao. Cng trong giai on thi gian ny, ng vit hai cun sch," The Edge of Tomorrow" v "The Night". Ngi ta nh v ghi nhn nhng thnh tch v nhng kinh nghim nhn o phong ph v bao la ca ng ti Lo.

34. c San Tr Vinh N m Gip Ng - 2014 trang 134 L hi Lo Trong 1959 Dooley tr v Hoa K iu tr chng bnh ung th, ng cht vo thng January 18, 1961 v chng bnh malignant melanoma. Theo sau ci cht ca ng, Tng Thng John F. Kennedy trch dn mu mc ca Dooley khi ng cho pht ng chin dch "the Peace Corps". ng c cc chnh ph Vit Nam Cng Ha, Lo v Cao Min v Hi Qun Hoa K trao nhiu huy chng cao qu v nhng cng hin nhn o ca ng v ng cng c Quc Hi Hoa K trao Congressional Gold Medal sau khi ng qua i. c nhng n lc vinh danh theo sau ci cht ca ng c phong thnh nh l mt v thnh T o ca Gio hi Thin Cha Gio La M. * * * Vng Quc Lo, Bn Mng Sing Bart thn mn, m khuya, ti ang ngi vit th cho bn trong cn nh nh bn Mng Sing, cao hn, trn nhng ngn i thp, di chn dy ni Phou San, Xiang Khoang (Xing Khoang), min Bc nc Lo. Nhng ngn n du ang lp lo, ro rt trc ti v, gi ln ang thi xung thung lung m u, tt mnh vo nhng cy da, cy s trng. C mt t nh in vt rn nt ng thng ca v tr v dng nh Mng Sing ang tri qua trn l lc trong cn ma ma. S cung n ang n bng ca cn bo min nhit i l l do to thnh nhng thm kch tang thng m x Lo ngho kh thng gnh chu. D, ch v cn trng, mung th ang go tht, rn r vang ng c rng su. t cao n

Dac san Tra Vinh 2014 2 of 2.

Documents