Daan Andriessen

Management, finance en recht

13 december 2012 Daan Andriessen Hogeschool Inholland

Ontwerpgericht onderzoek in het HBO: onderzoeken door te adviseren

KWALON Conferentie ‘Kwalitatief onderzoek in het hoger onderwijs: lessen leren van elkaar’

Formele definitie van onderzoek

‘Onderzoek is een doelbewust en methodisch zoeken naar nieuwe kennis in de vorm van antwoorden op tevoren gestelde vragen volgens een tevoren opgesteld plan’ (Verschuren, 1994).

2

Onderzoek op HBO bachelor niveau?

Nieuwe kennis= nieuw voor de wereld met bredere geldigheid dan het individuele geval

of Nieuwe kennis= nieuw voor de opdrachtgever en relevant voor het individuele geval

3

HBO Bachelor

Master & PhD

Oké, maar dat doen we toch al jaren? Wat is het verschil met bv. projectmanagement?

4

DIAGNOSE ONTWERP IMPLEMENTA-TIE EVALUATIE

De handelingscyclus bij praktijkgerichte vraagstukken

VOORSTEL VOOR

VOORSTEL VOOR

VOORSTEL VOOR

OP BASIS VAN

OP BASIS VAN

OP BASIS VAN

Gebaseerd op:Strien, P.J. van (1986) Praktijk als wetenschap. Methodologie van het sociaal-wetenschappelijk handelen. Assen: Van Gorcum, 1986

De onderzoekscyclus

Doelstelling Probleemstelling Deelvragen 1e deel literatuur-studie

Onderzoeksplan: • Strategie • Methodologie • Tijdsplanning

Data verzameling (waaronder nadere literatuurstudie)

Data analyse

Conclusies & Aanbevelingen

Rapportage & Presentatie

= Plan van Aanpak

DIAGNOSE ONTWERP IMPLEMENTA-TIE EVALUATIE

Onderzoek in HBO = handelingscyclus plus onderzoekscyclus (Leen, 2011)

VOORSTEL VOOR

VOORSTEL VOOR

VOORSTEL VOOR

OP BASIS VAN

OP BASIS VAN

OP BASIS VAN

1

2345

6 1

2345

6 1

2345

6 1

2345

6

Onderzoekscyclus Onderzoekscyclus Onderzoekscyclus Onderzoekscyclus

Leen, Jan (2011) Mondelinge communicatie

De HBO student als probleemoplosser die zijn handelen onderbouwt

DIAGNOSE ONTWERP

Veel voorkomende combinaties (1)

VOORSTEL VOOR

1

2345

6

Onderzoekscyclus

Hoe kan … verbeterd worden? (functie: ontwerpen)

OP BASIS VAN

EVALUATIE

Veel voorkomende combinaties (2)

OP BASIS VAN

1

2345

6

Onderzoekscyclus

Wat is het effect van … (functie: evalueren)

IMPLEMENTA-TIE

ONTWERP IMPLEMENTA-TIE EVALUATIE

Veel voorkomende combinaties (3)

OP BASIS VAN

1

2345

6

Onderzoekscyclus

Hoe goed is plan …? (functie: evalueren)

DIAGNOSE ONTWERP EVALUATIE

Veel voorkomende combinaties (4)

VOORSTEL VOOR

OP BASIS VAN

1

2345

6

Onderzoekscyclus

Hoe kan … verbeterd worden en wat zijn daarvan de effecten? (functie: ontwerpen & evalueren)

IMPLEMENTA-TIE

OP BASIS VAN

Verheldering van mijn begrippen (1)

Tijmstra & Boeije (2011): • Fundamenteel onderzoek: - Oplossing van kennisproblemen - Empirische cyclus

• Praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek: - Onderzoek naar de ontwikkeling, uitvoering en

evaluatie van oplossingen voor praktijkproblemen

- Besluitvormingscyclus en empirische cyclus

Van veldprobleem naar onderzoeksvraag

• Veldprobleem = het probleem in de praktijk (vaak gegeven door opdrachtgever)

• Veldprobleem oplossen vereist: - Mensen & Middelen - Tijd & Gelegenheid - Kennis

• Onderzoek richt zich alleen op het aanleveren van (een deel van) de kennis

• Kennisprobleem = het gat tussen de bestaande en de benodigde kennis om het probleem (deels) op te lossen

Veldprobleem Kennis-probleem

Onderzoeks-vraag

Verheldering van mijn begrippen (2)

Andriessen (2011) • Fundamenteel onderzoek: - Richt zich op vragen die voortkomen uit gaten in

de theorie - Empirische cyclus

• Praktijkgericht onderzoek: - Richt zich op kennisproblemen die voortkomen

uit veldproblemen - Onderzoekscyclus die regulatieve cyclus

ondersteunt

-  Gebaseerd op het werk van Van Aken (1994,1996, 2004, 2005)

-  Actieve community van (ex) promovendi sinds 2006

-  Handboek Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek (Van Aken & Andriessen red., 2011)

-  www.dsrg.nl

Ontwerpgericht onderzoek als benadering

15

Ontwerp kennis -  Het ene heeft als doel het

andere te veroorzaken (finaal)

-  Vanwege “mechanismen” (die niet altijd optreden)

-  Omstandigheden waaronder dit waar is zijn de kern van het onderzoek

-  Onafhankelijke variabele is een handeling

Verklarende kennis -  Het een wordt mogelijk

veroorzaakt door het ander (causaal)

-  Doorvoor is een statistische waarschijnlijkheid

-  Omstandigheden waaronder dit waar is worden zelden onderzocht

-  Onafhankelijke variabele is vaak niet direct beïnvloedbaar

Ontwerpkennis als aanvulling op beperkingen verklarende kennis

17/18

KENNISSTROOM

Casus

PROBLEMEN OPLOSSEN

KENNIS MOBILISEREN

LEREN

KENNIS ONTWIKKELEN

KENNISSTROOM

Casus 1

Praktijksituatie

18

KENNISSTROOM

1.THEORIE

Theoretisch kader

Casus 1

Praktijksituatie

4.DIAGNOSE

Praktijk-probleem

19

2.ONDERZOEKS-AGENDA

Kennis-probleem

KENNISSTROOM

1.THEORIE

Theoretisch kader

3. (HER) ONTWERPEN

Concept oplossing

Casus 1

Praktijksituatie

4.DIAGNOSE

Praktijk-probleem

20

2.ONDERZOEKS-AGENDA

Kennis-probleem

KENNISSTROOM

1.THEORIE

Theoretisch kader

3. (HER) ONTWERPEN

Concept oplossing

Casus 1

Praktijksituatie

4.DIAGNOSE

Praktijk-probleem

6.IMPLEMEN-TATIE

Vastgelegde ervaringen

8.VASTSTELLEN VAN LEREN

Bevindingen

5.ACTIE PLANNING

Specifieke oplossing

7.EVALUATIE

Effecten van acties

9.REFLECTIE

Successen & verbeteringen

21

2.ONDERZOEKS-AGENDA

Kennis-probleem

KENNISSTROOM

1.THEORIE

Theoretisch kader

2.ONDERZOEKS-AGENDA

Kennis-probleem

3. (HER) ONTWERPEN

Concept oplossing

10.KENNIS ONTWIKKELING

Ontwerpkennis

Casus n

Casus 2

Casus 1

Agenda van de opdrachtgever

4.DIAGNOSE

Praktijk-probleem

6.IMPLEMEN-TATIE

Vastgelegde ervaringen

8.VASTSTELLEN VAN LEREN

Bevindingen

5.ACTIE PLANNING

Specifieke oplossing

7.EVALUATIE

Effecten van acties

9.REFLECTIE

Successen & verbeteringen

22

Verklarend en ontwerpend onderzoek vullen elkaar aan

23

Verklaringen voor het probleem

Verklaringen voor de

oplossing

Toepassings-domein

van theorie Ontbrekende

variabelen

Te verklaren oplossingen

Concepten probleem-definitie

Meetinstru-menten voor effectmeting

Oplossings-richtingen

Ontwerponderzoek levert ontwerpstellingen

“Als je O wilt bereiken in situatie C doe dan zoiets als I want dat zet M in gang” CIMO logica (Denyer et al., 2008): •  Context

•  Interventie

•  Mechanisme

•  Outcome

www.dsrg.nl