-
MC LC
M u
CHNG 1: TNG
QUAN..................................................................................................51.1.
Du
Thi.....................................................................................................................5
1.1.1. u im Ca Du
Thi.....................................................................................51.1.2.
Nhc
im........................................................................................................5
1.2. M
NHN:................................................................................................................51.2.1.nh
ngha:..........................................................................................................51.2.2.Thnh
Phn Ca M:
.........................................................................................5
1.3. Phn
Loi.................................................................................................................111.3.1
Phn Loi M Nhn Theo Cht Lm
c........................................................111.3.2
Phn Loi M Nhn Theo Cng Dng
............................................................131.3.3.
Phn Loi M Theo
NLGI...............................................................................15
1.4. Cng Dng Ca M Nhn
......................................................................................171.4.1
Tc Dng Bi Trn B Mt Chi Tit
...............................................................171.4.2.Tc
Dng Bo V B Mt Chi
Tit...................................................................171.4.3
Tc Dng Lm Kn Cc Mi Lp Ghp
:..........................................................18
1.5. nh Hng Ca Cht Lm
c...............................................................................181.5.1
nh Hng Ca Cht Lm
c........................................................................181.5.2.
nh Hng Ca Cc Yu T
Khc.................................................................19
1.6. Cc Ch Tiu Cht Lng Ca M
Nhn...............................................................201.6.1
Tnh n nh Ton Din Ca M
Nhn...........................................................201.6.2.
Xc nh Kim T Do V Acid Hu C T Do (TBN v
TAN)....................221.6.3 Sch Ca M
Nhn.....................................................................................231.6.4.Mt
S Tnh Nng S Dng Khc Nh M
Nhn...........................................24
CHNG 2: M HNH THIT
B...................................................................................272.1
M Hnh Thit
B......................................................................................................272.2
Nguyn Tc Hot
ng............................................................................................28
2.2.1.Cc Thng S Chnh Khi S Dng Thit
b:....................................................282.2.2.Hot
ng:........................................................................................................292.2.3.
Mt S Vn Cn Ch Khi Vn Hnh Thit
B.......................................29
CHNG 3. BI TH
NGHIM........................................................................................303.1.
Ngha M
Nhn....................................................................................................303.2.
Dng C Th
Nghim...............................................................................................313.3.
Quy
Trnh.................................................................................................................323.4.
Bo Co Kt
Qu.....................................................................................................34
3.4.1 Nhn
Xt...........................................................................................................343.4.2
Hiu Xut Ca Qu
Trnh.................................................................................36
TI LIU THAM
KHO....................................................................................................37
1
-
M UDu m nhn c tm quan trng rt ln trong cuc sng. N c ng dng trong
vic
bi trn cc chi tit chuyn ng, gim ma st, gim mi mn, n mn cc chi
tit Du bi trn c ng dng vi s lng ln, phm vi s dng rng ri. Tuy nhin n
cn b hn ch trong mt s iu kin lm vic nh bi trn cc trc c nhit rt cao
, v tr chu ti ln Ti cc v tr ny ngi ta thay th du bi trn bng m bi
trn .Ngay nay m bi trn cng c s dng vi s lng tng i ln , n b sung thm
nhng tnh cht, tc dng m du bi trn khng c. C nhiu ngun nguyn liu v
phng php sn xut cc loi m bi trn vi cc cng dng khc nhau.
Sn xut m bi trn t nht thi l mt quy trnh mi m cha c s dng rng ri
.Trong thc t quy trnh ny mi c lm th cng . Nht sau mt thi gian s dng
b bin tnh, gim cht lng v c thi ra .Lng nht thi ra l rt ln nu khng s
l s nh hng rt nhiu n mi trng , n cng c s dng trong mt s cng vic khc
,tuy nhin hiu qu cha cao . tn dng lng nht ny ngi ta nghin cu v a ra
quy trnh sn xut m nhn t nht thi. Tuy m c sn xut t nht thi cht lng
cha cao nhng n cng gp phn em li nhiu li nhun v tc dng khc.
Sau mt thi gian tm hiu,nghin cu quy trnh v c s hng dn ca cc thy
c chng em hon thnh v hiu bit thm v quy trnh ny.Do thi gian c hn,
cha c c st vi thc t ,kin thc cn hn ch ,y li l mt quy trnh mi m,
nguyn liu v mt s ha cht cn thit cha y nn quy trnh v sn phm chng em
lm ra cn nhiu sai st v cht lng cha cao.
Chng em rt mong c s ch dn thm v kin ng gp ca cc thy c v cc
bn!
Chng em xin chn thnh cm n.
Nhm sinh vin thc hnh
2
-
NHN XT
(Ca ging vin hng dn)
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
3
-
NHN XT
(Ca ging vin phn bin hoc b mn)
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
4
-
CHNG 1: TNG QUAN
1.1. Du Thi
1.1.1. u im Ca Du Thi.
Nhit chy ln, gn vi nhit nng ca mazut l t (FO). Do c th thay th
hon ton du mazut trong cc l t trn x lang, tu thy hay trong cc l
nung, vt liu xy dng, l thi thy tinh th s
im ng c thp v loi b gn ht cc parafin rn c nhit ng c cao. Nh c im
ny, du thi t th vic bm ht d dng, tn t nng lng.
Hm lng S thp hn nhiu so vi cc loi mazut thng phm, thng chi cho
vo khong 0.4-0.8%, trong khi nhin liu ch cho php 3%. Nh vy nu dng
du thi t l s gim s nhim, gim tc hi n mn rt nhiu.
1.1.2. Nhc im.
Trong du thi c ln mt lng nhin liu v nc, do khng th s dng an ton
nu khng qua s l (v im chp chy ca du qu thp).
Cha cc tp cht kim loi, ng ch nht l ch.
Hm lng tro qu cao chim khong 0.8-1.5% trong khi du mazut thng
phm ti a ch c 0.15-035%, v th nu t bng du thi s to nhiu tro gy bn
l.
Hm lng cn cng qu cao 4-7%
Trong gii php nhin liu, c th xem mt tn du thi ( gn lng v tch nc
)
cho php tit kim 0.90-0.950 tn du th (hiu sut ny ty thuc hm lng
cc cht cn
bn c trong du thi ) cc l t loi c c th s dng c nu pha thm vo du
thi
mt lng mazut (FO). i vi l t loi mi, mun s dng du thi, phi thit k
thm
mt vi b phn ph tr nh: b gom tro, b phn lm ch bay hi
1.2. M NHN:
1.2.1.nh ngha:
M bi trn l loi sn phm c nhiu dng t rn cho n bn lng do s phn b ca
cc tc nhn lm c cht bi trn dng dung dch v cc thnh phn khc c a vo to
nn cc c tnh ca m.
1.2.2.Thnh Phn Ca M:
1.2.2.1.Th Lng Lm Nhn:
Th lng lm nhn hay cn gi l thnh phn ch yu ca m (70-90%), n c nh
hng n tnh bi trn,lm nhn ca m.
5
-
a s cc loi m c pha lng c ch luyn t cc loi du nhn gc du m. Tuy vy
,trong mt s trng hp vi mc ch nng cao cht lng m, ngi ta thng s dng
cc loi du tng hp ch luyn m.
Cc loi du nhn gc du m thng c s dng sn xut cc loi m thng thng. du
nhn c nht nh c s dng sn xut m s dng cho cc chi tit ma st lm vic
nhit thp, vng quay ln ti trng nh. Trong trng hp ngc li ngi ta dng
du nhn c nht cao. Du nhn c nht trung bnh c dng sn xut m thng dng, s
dng iu kin ph bin bnh thng nht, nhng loi m dng ni c nhit cao trn
2000C ch c th sn xut c khi dng du nhn tng hp. Trong thc t, cng ngh
ha du khng sn xut du nhn chuyn dng cho mc ch pha trn sn xut m. V th
khi sn xut m ngi ta thng ly du nhn thng phm c sn xut vi mc ch khc
nhau: du bin th, du cng nghip, du truyn ng
Khi cn sn xut mt s loi m c tnh tr khi tip xc vi cc sn phm t du m
nh xng, nhin liu diesel, nhin liu phn lc, cc loi du nhnNgi ta phi s
dng du nhn c ngun gc t ng vt, thc vt lm pha lng nh du bng, du thu
du, du hng dng, du daLoi m ny khng tan vo cc hydrocacbon nn c tn gi
chung l m chu xng.
Khi sn xut cc loi m tr vi cc mi trng c tnh ha hc cao, n mn hoc
ph hy mnh nh acid, kim, mui v cphi dng cc hp cht lng ca flo, clo c
tnh bn vng ha hc rt cao. Thnh phn, cc tnh cht v cht lng ca cc loi
du nhn dng d sn xut m phi p ng y cc yu cu ra cho cc loi du nhn cng
cng dng c s dng trc tip cho cc my mc v cc loi thit b k thut.
1.2.2.2 Cht Lm c:
Cht lm c hay cn gi l pha rn, pha phn tn chim hm lng t 20-25%.
Cht lm c trong m to thnh khung c cu trc khng gian. Khung ny c lm
thm t bi pha lng l du nhn chnh n lm nn cc tnh do ca m. Du nhn lp y
cc khong rng, khe h hoc ch trng trong khung cu trc khng gian ca cht
lm c v b gi li ti c gi li nh lc ht mao dn. Cu trc ca m c 2 loi: cu
trc th v cu trc tinh. M c cu trc xuyn sut ton b dy ca m, cu trc ny
chnh l cu trc ca cc phn t nh nht ca cht lm c to nn. Do c tc ng c hc
t bn ngoi nh lc, kh bt, khuy trn lm cho th khi ca m b ph v, to ra
cu trc th. Cc ht n l hay cc s m trong cu trc th c th nhn thy bng mt
thng hay khi phng i ln mt cht. Chnh v th cu trc th ca m to ra hnh
dng bn ngoi ca m. Cu trc th ca m c 3 dng: dng ht, dng x v dng trn.
Cu trc ca m ph thuc vo thnh phn, cng ngh sn xut v gia cng c hc ca
m. Bn cht t nhin ca cht lm c ng vai tr chnh trong qu trnh hnh thnh
cu trc m. Tuy vy
6
-
khng th b qua vai tr ca thnh phn ha hc v cc tnh cht ca du nhn,
cn c vo cht lm c ngi ta phn ra cc loi m sau: m x phng, m
hydrocacbon, m v c v m hu c.
Phn ln m ang s dng hin nay l m x phng( chim 80-90% s lng m ang s
dng). Loi m ny dng x phng lm c du nhn. X phng l mui ca acid bo bc
cao vi cc kim loi, sn xut x phng ngi ta ly acid bo ca m t nhin, cc
loi acid tng hp, cc acid bo n l c lm sch, c t 12-20 nguyn t cacbon
trong mi phn t, acid c li nht l loi mi phn t c t 16-18 nguyn t
cacbon, x phng l sn phm ca phn ng ha hc v x phng ha gia hydroxit
kim loi vi cc acid bo to ra x phng v nc hoc gia hydroxt kim loi vi
glyxerin( thnh phn chnh ca du thc vt v m ng vt).
nRCOOH + Me(OH)n (RCOO)nMe + nH2O
trong : R l gc hydrocacbon
Me l cation kim loi
V d : x phng natri
C17H35OOH + NaOH C17H35COONa + H2O
Nu m dng x phng c sn xut t du m t nhin th c gi l m bo, nu dng x
phng sn xut bng phng php tng hp th gi l m tng hp.
Nguyn t kim loi trong phn t x phng c nh hng rt ln n tnh cht ca x
phng v ca m ,nn ngi ta gi tn m theo tn kim loi c trong x phng. Thng
gp nht l m canxi,natri,canxi-natri,bari,nhm, mc t hn cn c m ch,bc
,kem.Ngy ny ngi ta cn dng x phng phc lm c du nhn,x phng dng sn xut
m phn ln c iu ch t acid bo tng hp. l sn phm ca qu trnh oxi ha
hdrocacbon thuc dy ng ng ankan(parapin).acid bo tng hp sn xut m s
tit kim c cc loi du thc vt,m ng vt qu him v t tin.
M dng x phng ca acid bo tng hp c phm cht thng km hn m bo v tnh
cht nht-nhit,tnh bi trn,d long,d ra v gii hn bn thp,khi gp lnh s b
ng cng,thi gian dng ngh khi ang s dng m ko di d lm cho m bin cht
hn.nguyn nhn ca nhng nhc im trn la do qu trnh sn xut ra acid bo tng
hp cn ln nhiu tp cht khng c li nh ankan cha b oxy ha,acid bo bc
thp,acid v c c nhiu sn phm khng c oxy ha khc,nu c lm sch tt,tuyn
chn tt v c nhit luyn tt th m tng hp s khng thua km m bo v mt cht
lng.
Trong cc loi du t nhin thng hay dng nht sn xut m l du bng,du thu
du,du lanh,m ha hc v m cng nghip. sn xut m c cht lng
7
-
cao(chim khong 1.5%)ngi ta dng x phng ca acid n l nh acid
sterit(C17H35COOH),acid oleic(CH3-(CH2)7-CH=CH-(CH2)7-COOH).
X phng l hp cht tan khng tt trong du khong. iu kin bnh thng hoc
nhit cao hn,mt phn ln x phng trong m u dng keo hoc dng phn tn th.do
ch vi hm lng x phng khng nhiu (khong 10%) c th to ra m c cc tnh cht
in hnh ca cc cht do.
Trong s cc loi m x phng c s dng nhiu nht hin nay phi k n m
canxi. y l loi m i tr lu i v r tin nht,m canxi tng hp c sn xut t x
phng canxi ca acid bo tng hp.m canxi bo c sn xut t x phng canxi ca
du th hoc m ha hc.trong thnh phn ca m canxi nht thit phi c nc,v nc
tham gia to tinh th hydrat ca x phng canxi,cht c kh nng lm cao. Do
, loi m ny cn c tn gi l m hydrat ha .nh vy, nc trong m canxi to ra
cu trc khng gian ca m. nu loi ht nc th s ph v cu trc ca m, lm m t
phn r thnh du nhn v x phng. y nc ng vai tr l cht ph gia n nh th keo
ca m canxi. Nu hm lng nc di 0.5% th m c hin tng phn r, cn nu hm lng
nc ti 5%,tuy cao hn mc quy nh, nhng thc t cha gy nh hng g ti cc tnh
cht s dng ca m, hm lng nc trong m thch hp nht l t 1-3%. M canxi c u
im: gi thnh thp, tnh chng xc v chng mi mn cao, bo v kim loi tt, th
keo tng i n nh, mc chu nc p ng nhu cu theo yu cu m bo cho vic s dng
i tr. Nhc im ca m canxi l nhit nng chy thp nn phm vi s dng ca n b
hn ch. 100oC m b mt nc nn khung cu trc khng gian bt u b ph hy v m
bt u phn r dn. nhit cng cao tc phn r cang nhanh,nhit c php s dng t
30-70oC. M canxi c tnh n nh c hc thp khi bo qun trong kho,trong bao
bi hay trng thi tra np m cc c cu tm dng lm vic trong thi gian di. M
canxi ch yu dng lm m chng ma st,ngoi ra cn c dng lm m bo qun tng i
tt v chu c nc,ma gi, hi m v nh sng nhng vi iu kin mi trng khng qu
50oC.
M canxi phc hp khc vi m canxi thng l khc phc c nhng nhc im ca m
canxi thng. M canxi phc hp c sn xut t canxi x phng phc hp ca acid
bo bc cao v acid bo bc thp(stearic,acetic).M canxi phc hp khng tan
trong nc, c tnh n nh c hc cao.Tuy vy m canxi phc hp cn c nhc im l
trong m thng xut hin v tch t cc sn phm c tnh acid.
M natri gm c m bo v m tng hp .Trong thnh phn cu trc ca m khng cn
c nc,hm lng nc c trong m cn c hn ch hoc khng c, trnh tc hi do nc gy
ra . tan ca natri trong nc tng i cao ,nn chng khng c s dng nhng v
tr chu tc ng ca nc. m natri c kh nng hp th hi m,khi s
8
-
gim hng loi cc tnh cht quan trng nh:gii hn bn , tnh n nh c hc ,
nhit nh git . Nu m tng tc vi mt lng nc va phi th s to vi nc th nh
tng,c th bo v b mt c bi trn chng tc nhn n mn tt hn m canxi. M canxi
c tnh n inh cao vi nhit nh git trn 103oC,nhit s dng hu hiu nht i vi
m natrio t 20 n 110oC.
M canxi natri l m x phng phc hp canxi-natri ,n bao gm c hai tnh
cht ca hai loi m kiu trn.N c s dng nhit
-
nh c kh nng chu nhit ln ti 6000C. tuy nhin gi thnh ca loi m ny
cn rt cao(t hn cc loi m thng thng hng trm ln).
1.2.2.3. Cht Pha Thm:
M vi 2 thnh phn chnh: cht lm c v du nhn, cha th p ng v yu cu cc
tnh cht s dng, nn ngoi 2 thnh phn ny ngi ta cn cho tm vo m cc cht c
tnh cht c bit khc. Thnh phn ch yu ca cc cht cho thm ny rt khc nhau,
c trng hp chim ti 15% khi lng ca m, cc cht thm c tc dng lm cho cu
trc ca m tt hn, lm tng cng c chn lc nhng tnh cht s dng quan trng ca
m nh: tng cc tnh cht n nh nhit, n nh ha hc, n nh keo, tinh nng bi
trn, tng bm dnh, tng kh nng lm kn v nhiu tnh cht khc ty thuc vo iu
kin s dng.
Cht c ch c im
Diphenylamine R tin
Phenyl-alpha-napthylamine Dng nhit thp
Dioctyldiphenylamine Chim 0,5-2% 200-260oC trong m gc du
silicone hoc diester
Phenothiazine Dng nhit trn 150oC
Polymerictrimethylldihydroquinoline Dng nhit cao cho du tng hp
hoc du khong
2,6-di-tert-butyl-r-methylphenol Dng nhit di 120oC
Dilauryl thiodipropionate citric,ascorbic acids
Dng trong nghnh thc phm
Bng 1.1 c im Ca Cht c Ch
Tnh nng % khi lng Cht ph gia
10
-
Chu p sut cao 2-10 Dibezyl disulphide vi chlorinated
parafins
bn mng 0,1-5 di-isopropyl hoc dilauryl hydrogen
Chng r 0,5-5 Sodium petroleum sulphonates, barium
dinonylnapthalene sulphonate
Kh hot tnh ng 0,05-1 2-mercaptobenzothiazole
Ci thin nht 0,1-1 Polymethacrylates
Chng to ta 0,001 Du silicone
To dnh 0,5-2 Polymers
Chng mi mn 0,1-2 Tricresyl phosphate, zinc
dialkyldithiophosphate
Tnh k nc 0,1-2 Oleic
To mu 0,05-0,5 Perfumes
Bo v mi mn 0,5-3 Nonylphenoxyacetic acid, ethylene-diamine
sulphonate, barium sulphonate
Bng 1.2 tnh nng ca mt s ph gia
1.3. Phn Loi.
1.3.1 Phn Loi M Nhn Theo Cht Lm c.
1.3.1.1 M Nhn Gc X Phng.
Nhm m ny c cht lm c l cc loi x phng. X phng dng trong m l mui ca
cc acid bo(c mch cacbon thch hp al2 t C12-C18) vi cc kim loi nh
Na,Ca,Al,Li c cng thc tng qut l: (RCOO)XMe
RCOO-: l gc ca acid bo v d nh: C17H35COO- ca acid stearic
C17H35COOH, gc C15H31COO- ca acid palmitic C15H31COOH.
Me+x: ion kim loi v d nh: Na+,Li+,Ca2+...
11
-
x: l ha tr ca kim loi bng 1,2 hoc 3
cc loi x phng sau y thng c dng trong cng nghip ch bin m nhn:
a)x phng ca kim loi kim(Li,Na,K), trong s dng ph bin nht l m nhn
gc x phng liti,t s dng nht l m nhn gc x phng kali,m x phng gc Na c
nhit nng chy cao,chu c nhit nhng km chu nc .Ngay nay thay th bng m
gc x phng Li va chu nhit va chu nc.
b)x phng ca kim loi kim th (Mg,Ca,Ba...) M x phng gc Ca c nhit
nng chy trung bnh ,km chu nhit nhng chu nc tt.
c) x phng cc kim loi khc (zn, al,pb...).m gc x phng nhm c tnh
chu nc k c nc mn.
d) x phng hn hp ca hai kim loi nh m nhn x phng g c canxi-natri,m
nhn x phng gc liti v canxi.
ng thi nngi ta cn phn bit m nhn gc x phng thng thng v m nhn x
phng phc.
1.3.1.2 M Nh Gc Sp(Hydrocacbon rn).
Nhm m ny c tnh cht lm c hydrocacbon rn c nhit nng chy cao nh
parafin,serezin,perolatom,ozokerit,cc loi m sp t nhin hoc m sp tng
hp khc nhau. Sp dng trong m chia lm hai loi:
a) loi thch lp( parafin rn ) c nhit nng chy thp
b) loi a lp (ozokerit ) c nhit nng chy cao hn
M gc sp c tnh n nh tt nn thng c dng m bo qun. V d m pho l sn phm
ca Lin X (c),c sn xut nh cch lm c du khong bng petrolatum(60-70%) v
xerizin(5%) c cha 0.2% NaOH,nhit nh git khng di 50oC.
1.3.1.3 M Nhn Gc V C.
Nhm ny c cht Lm c l cht v c c phn tn cao. Ph thuc vo vic s dng
loi cht lm c v c no ngi ta phn ra cc loi m nh m nhn silicagen,m nhn
t set, m nhn bent/onit, m graphit ...Loi m ny khng b nng chy ,c n
nh cao,thng lm m bi trn chuyn dng trong mt s nghnh cng nghip nh ha
cht ,xi mng , snh s ,st thp c nhit lm vic ln ti 200oC.
1.3.1.4 M nhn gc hu c.
Nhm m ny c cht lm c l cc cht hu c rn, c b mt ring kh ln, chu c
nhit cao v khng nc tt. Trong nhm ny nhiu loi m c thnh phm l du
khong hoc du tng hp vi cc cht lm c khc nhau :
12
-
M trng hp c tnh cht lm c L polyme nh polyetylen ,polyprolylen
,polytrifroetylen...
a)m ureat c cht lm c l cc dn xut ankyl,axyl,arylv ure,c kh nng
lm vit trong khong nhit kh rng t-70n 2000C
b) m ureit c cht lm c l ureit ,sn phm tng tc gia cc
polyizoxyanat vicc amin ca acid abietc
c)m bt mu c cht lm c l bt mu nh phtalxyamin ,indrantren
,izovilantron ...loi m nay c tnh n nh cao ,rt chu nhit c kh nng lm
vic trong khong 250-3000C c khi ln ti 5000C .ngoi ra cn c m bitum
,m b hng ...
1.3.2 Phn Loi M Nhn Theo Cng Dng
1.3.2.1 Thnh Phn Loi GOST23258 Ca LIN X (c)
Da vo cng dng , c th chia cc loi m nhn thnh bn nhm sau :
a) M bi trn ch yu nhm chng ma st, b sung cho chc nng du bi trn,
m dng bi trn nng chi tit my m du bi trn th lng khng th thc hin c
chc nng bi trn.
b) M bo qun vi chc nng ch yu l bo v b mt kim loi ca trang thit
b, my mc chng tc dng ca khng kh,nc, cc cht n mn... b mt khng b han
r, h hi, m ny cn c tn l m bo v, c cc loi m bo qun lng, m bo qun
do...
c) M lm kn vi chc nng lm kn cc khp ni ren ca cc ng ng dn, cc cm
np bt, m lt v cc ch ni ca cc h thng bm v my mc, thit b...C cc loi m
lm kn khp ni ren, m lm kn my bm, m chn khng...
d) M cp l m chuyn dng cho vic chng n mn v mi mn ca cc h thng cp
nh: cp m, cp khoan, cp cn cu, thang my v cc loi my nng. C cc loi cp
in dng bi trn cc tm p tip xc v cc mi ni ray nhm bo m n in n nh ca
mi ni, loi m cp thp c kha nng lm vic trong khong nhit t -30 n 40oC
dng bi trn cp trong qu trnh lm vic lun tip xc vi nc ca ngnh vn
chuyn g hay hng ha theo ng thy.
1.3.2.2 Phn Loi M Nhn Theo Cng Dng
Da theo kh nng s dng ca cc loi m nhn c th phn bit chng thnh hai
nhm l m nhn theo cng dng v m nhn chuyn dng:
a) M nhn thng dng l m nhn dng hu ht cc loi xe my vi phm vi nhit
d s dng t 50-200oC. Chng c phn bit theo nhit nng chy,gm ba phn
nhm:
13
-
M nhn nng chy thp : cc loi m nhn ny c nh git t 40-70oC, dng cho
cc loi my mc c nhit lm vic thp, c cc loi m Chiatim 201,203,205 ca
Lin X c.
M chiatim 201,203 c pha thm ph gia chng oxy ha, chng mi mn tng
ng vi m Aeroshell 6B (hng shell) ,m beacon P290(hng Esso) dng cho
cc thit b cng sut nh ,nhit thp.
M chiatim 205 c cht lm c l xerezin, dng vng m chn du,mi ni ren v
cc thit b d hng lm vic mi trng n mn.
M nhn nng chy trung bnh :m ny c im nh git t 65-100oC, c th dng
khi nhit lm vic 80oC, thnh phm gm du nhn v x phng canxi.
nc ta trc y thng dng m YC-2 c nh git 75oC, xuyn kim 25oC t
230-290mm,thch hp cho cc v m di gm t,cc cutsin ma st nh.Tng ng vi
YC-2 c cc nhn hiu
Hng shell c m Undergease2,Undergease3
Hng BP c m BP Grearse C2
Hng Castrol c m Castrol Heavy
Hng du ca Hunggary c m 90
Ngoi YC2- cn c YCC-A (cn gi l m ch),v c pha thm 10% bt grapht
nhm tng thn tnh bm dnh v chu lc c nhit nh git l 77oC v xuyn kim
25oC l 250mm, m ny dng lp xe,dy cp phanh,b phn chuyn ng my ko tng
ng c cc nhn hiu:
Hng shell c m loi Barbaria2,3,4
Hng du Hunggari c loi ZG-80
M nhn c nhit nng chy cao
Nhm m ny c nhit nh git trn 100oC, co1 thnh phn du nhn v cht lm
cc5 l x phng natri (hoc hn hp natri-canxi). Loi m ny chu nhit
tt,chu nc km.
nc ta trc y thng dng 2 loi m nhn thuc loi ny l YT-2 v m nhn BYT
(m 1-13), NK-50, m YT-2 c nhit ti thiu l 1500C, nhit s dng khng qu
1300C, dng cho mt in, bi my ko v xe in, khng dng ni m t, nhn hiu
tng ng:
- Hng shell: m Natrita-3
- Hng esso: m Andox-C
14
-
- Hng du ca Hungari: m 100
Hin nay m c nhit nng chy cao ch bin ch yu t x phng liti. Loi ny
lm vic trong dy nhit kh rng t -30 n 1500C. v d nh cc loi m ca cc
hng du:
- Hng BP c BP Grease L, BP Energrease L21-M v L2-M, BP
Energrease LS v LS-EP..
- Hng Castrol c Castrol LM, Castrol Spheerol AP, Castrol Pheerol
EPL, Castrol MS-3..
- Hng Caltex c Starplex, Untra Duty Grease, Molytex Grease..
- Cng ty PVPDC c m PV Grease MU-2 Lithium EP-2
b) M nhn chuyn dng: l loi m ch dng cho b phn my mc no theo ng
quy nh ca ca nh thit k v ch to my m khng c thay th rng ri bng cc
loi m khc, thuc nhm m ny gm c: m hng hi, m ung st, m cng nghip, m
ng co my bay c nhng loi m cng nghip vi cht lm c l khong st,
bentonit, cht mu khng nng chy v rt bn vng, c dng trong cc loi my mc
cng nghip ha cht, snh s, gch ngi, xi mng, st thp vi nhit lm vic ln
ti 2000C.
- Hng BP c BP Energrease HTG-2, BP Grease BHT252..
- Hng Castrol Spheerol BN, Castrol Spheerol BSN
- Hng Caltex CPS Thermarex EP
1.3.3. Phn Loi M Theo NLGI
Vin du nhn quc gia M NLGI (Nation Lubribacating Grease
Institute) phi hp vi hip hi k s t-SAE (Society of Automotive
Engineers) v hip hi Hoa K-ASTM (American Society for testing and
Materials) pht trin h thng cho vic ch nh, m t, phn loi v c tnh ca m
dng cho t (xem bng sau).
STT Cp NLGI
xuyn kim ASTM 250C/0.1 ml
Dng ngoi
(1) (2) (3) (4)
1 000 445-447 Na lng
2 00 400-430 Cc mm
3 0 355-385 Rt mm
4 1 310-340 Mm
5 2 256-295 Mm va
15
-
6 3 220-250 Rn va
7 4 175-205 Rn
8 5 130-160 Rt rn
9 6 85-115 Cc rn
1.3.3.1-Loi Phc V Cho Khung Gm
a) Cp NLGI LA Cho Khung Gm
in hnh cho nhng b phn ca khung gm v khp cacng trong xe khch, xe
ti v mt s xe khc ch di ti nh, c dng cho nhng loi xe t thay m trong
nhng ng dng khng quan trng. Nh mt ch s cp phc v, im nh git cho cp
NLGI LA ti thiu l 800C. c nhng th nghim khc xc nh r hn cp ny.
b)cp NLGI LB cho khung gm .
in hnh cho nhng b phn ca khung gm v khp cacng trong xe khch, xe
ti v mt s xe khc vi ti nh ti khc nghit, m c gp trong nhng hot ng di
nhng diu kin m c th bao gm nhng nh k thay m ko di, hoc ti cao, rung
ng mnh, h, nc v cc cht nhim bn d xm nhp vo. Nh mt ch s cp phc v, im
nh git cho cp NLGI LB ti thiu 1500C c nhng th nghim khc xc nh r hn
cp ny.
1.3.3.2. Loi Phc V Cho Trc Bnh Xe
a) cp NLGI GA chho trc bnh xe NLGI trong xe khch, xe ti v mt s
xe khc di ti nh, gp trong hot ng ca xe thay m thng xuyn trong nhng
ng dng khng quan trng. Nh mt ch s cp phc v, im nh git cp NLGI GA ti
thiu phi l 800C, c nhng th nghim khc xc nh r hn cp ny.
b) cp NLGI GB cho trc bnh xe.in hnh cho hot ng bc n trc bnh xe
trong xe khch, xe ti v mt s loi xe khc di ti nh ti trung bnh, c gp
hu ht cc x nghip hot ng trong thnh ph bnh thng, trn ng cao tc v phc
v cho cng trng, nh mt s cp phc v, im nh git cho cp NLGI GB ti thiu
l 1750C, c nhng th nghim khc xc nh r hn cp ny.
c)cp NLGI GC cho trc bnh xe.
in hnh cho hot ng trc bnh xe trong xe khch, xe ti v mt s xe khc
di ti nh ti khc nghit, gp trong mt xe hot ng di iu kin a n nhit
16
-
cao ca bc n. iu ny bao gm nhng hot ng di ch dng,chy thng xuyn
hoc di ch phanh khc nghit, c nhng th nghim khc xc nh r hn cp
ny.
Bng 1.3 c tnh ch yu ca cc loi m
1.4. Cng Dng Ca M Nhn
1.4.1 Tc Dng Bi Trn B Mt Chi Tit
Cng tng t nh du nhn, m to ra cc b mt lm vic, nh m lm gim c h s
ma st cng nh s mi mn.
Do c tnh bm dnh tt,nn m ch yu c s dng bi trn cc b mt lm vic vi
ph ti ln, nhit cao hoc nhng ni c tc dch chuyn gia cc b mt thp Tt,
hoc nhng ni lm vic s dng du nhn khng m bo : cc b mt h, nhng v tr kh
tip xc
Nh vy, tuy cng l cng c bi trn, lm nhn song m bi trn li khng trng
lp vi cng c bi trn, lm nhn ca du nhn m s b sung cho cng dng bi trn,
lm nhn ca du.
1.4.2.Tc Dng Bo V B Mt Chi Tit.
17
STT
Loi m
(cht lm c)
c tnh
Nhit s dng cao nht (0C)
Nhit nh git thp nht
(0C)Kt cu
Kh nng chu nc
1X phng
Nhm82 >80(*) Nhn,mn Tt
2 X phng Bari 107 188 Mn Tt
3X phng
Canci77 82 Mn Tt
4X phng chc
Canci150 260 Mn Tt
5 X phng Liti 150 190 Nhn, si Kh n tt
6 X phng Natri 120 170 - Xu n tt
7 V c 120 Khng chy Mn Tuyt ho
8 Hu c 160 160 Nhn Tuyt ho
-
Vic s dng m bi trn cho php to ra trn cc b mt lm vic mt lp mng bo
v ngn cch s tc ng ca cc tc nhn gy n mn, oxy ha
So vi du nhn, tnh cht bo v ca m tt hn. Do vy n thng xuyn c s dng
bi trn, bo v cc b mt tip xc vi mi trng c m cao hoc cha cc sn phm kh
n mn.
1.4.3 Tc Dng Lm Kn Cc Mi Lp Ghp :
Do c tnh dnh bm tt, nn cc m c kh nng lm kn tt hn du nhn, m c lm
kn cc khp ni, ren
T 3 cng c trn trn ca m, khi so snh vi cng c ca du nhn, ngi tat
rt ra cc nt khc bit sau :
Do h c thng lu thng tun hon nn m khng thc hin c hai cng c lm sch
v lm mt.
Ba cng c lm nhn, lm kn v bo v khng trng lp vi cc cng dng ca du
nhn m l s b sung cho cng dng du nhn
1.5. nh Hng Ca Cht Lm c.
1.5.1 nh Hng Ca Cht Lm c.
Ch yu xem xt cht lm c l x phng, v n l loi m thng dng nht dng bi
trn cc ng c xe my, mi loi x phng c cu trc v tnh cht ring,do d tnh
cht m chu nh hng rt ln ca tnh cht x phng lm c c trong m.
1.5.1.1 nh Hng Ca Cation X Phng.
Cc cation x phng ca cng gc acid bo c nh hng ti kh nng lm c, tnh
chu nc v tnh nhit ca m.
Tnh chu nhit ca m nhn khi x phng c cng gc l acid bo stearic, c
sp xp theo chiu hng gim dn vi th t cc cation sau :
Li > Na > Ba > Ca > K > Zn > Pb
Tnh chu nc ca m c sp xp theo chiu hng gim dn ca dy sau:
Pb > Ca > Li > K > Na
nht v n nh c hc ca m gc x phng vi cc caton khc nhau c chiu hng
thay i nh sau
Li > Na > K > Al
Ch c x phng cc kim loi kim, nhm, canxi, magi, thy ngn, niken mi
c kh nng to thnh cu trc vi du nhn. X phng vi cc kim loi Pb, Zn t c
kh nng to
18
-
m do s kt tinh x phng rt nhanh nn cu trc m nhn trong trng hp ny
khng to thnh nh mun.
1.5.1.2. nh Hng Ca Gc Acid Bo.
Bn cht gc acid bo trong x phng quyt nh ti kh nng lm c, tnh n nh
ha hc, n nh cu trc v n nh nhit ca m nhn.
n nh ca cu trc m nhn ph thuc ch yu vo tan ca x phng trong du.
tan ny ph thuc vo bn cht x phng v du nhn ha tan n. tan ca x phng
trong du nhn tng theo chiu di mch cacbon ca gc acid to ra x
phng.
X phng vi gc acid bo c mch cacbon nh hn 16 kh c kh nng to m hoc
m ch c to thnh nhit rt cao. Nguyn do v cc loi x phng ny tan qu km
trong du nhn.
X phng vi gc acid bo c mch cacbon ln hn 18 tan tt trong du, nn c
kh nng to m tt, do mch cacbon qu di nn tnh n nh ha hc li km.
Kt qu thc t cho thy, x phng c gc acid bo c mch cacbon t 16-18 l
thch hp nht vi vic to thnh cu trc cho m v m bo cht lng cho m thnh
phm.
Ngoi s nguyn t cacbon ca mch, cu to mch cacbon ca gc acid cng nh
hng ti tnh cht ca m, x phng gc acid no d lm c m, m to ra c n nh
nhit, n nh oxi ha tt, ngc li, x phng khng no( c lin kt i trong mch
cacbon) kh lm c m, m to ra c tnh n nh nhit v n nh oxi ha km. nh gi
tnh khng no ca gc acid bo ngi ta dng ch s it, ch s it cng cao th
tnh khng no cng mnh. Yu cu x phng lm c m c ch s it thp hn 70mg.
1.5.2. nh Hng Ca Cc Yu T Khc.
1.5.2.1. nh Hng Ca Du Nhn.
Du nhn chim t l cao trong hp phn ca m, do tnh cht ca du rt r rt
ti s hnh thnh v tnh cht ca m. Kinh nghim thc t ch ra cho ta thy
rng:
Du nhn dng sn xut m cn c nht ng hc thch hp, trung bnh khong 40
50cSt 500C. Du c nht qu ln hay qu b u kh to thnh khung cu trc m, nn
cht lng m to thnh khng tt.
Du nhn c gc parafin to ra m nhn c tnh n nh nhit, n nh oxi ha
cao. Du gc naphten v du nhn cn to ra m c cu trc km n nh. Du nhn c
ch s nht cao s to ra m mm v bng.
Ngoi ra cn yu cu du nhn c bm dnh, tnh chng n mn kim loi, tnh bi
trn cng tt th cht lng m to thnh cng cao.
1.5.2.2. nh Hng Ca Cc Cht n nh Cu Trc.
19
-
Vic thm vo h m nhn mt thnh no ca cu t th 3 vi vai tr n nh cu trc
l rt cn thit. Cc cht n nh cu trc thng dng l nc, ru, glyxerin v cc
phelolamin, cc cht ny c kh nng lm tng tan ca x phng trong du nhn do
lm bn lin kt gia x phng v du nhn, to ra mt cu trc tt cho m nhn. S c
mt cc cht n nh cu trc vi t l hp l c tc dng to ra cu trc m hon thin
nht nn m c cht lng tt nht. S dng cht no n nh cu trc cho mt loi m v
t l bao nhiu va phi l mt vn cn c kho st c th ch khng phi l mt cng
thc chung cho tt c cc loi m. V d vi lng x phng canxi vi lng di 3%
khi lng c tc n nh cu trc m tt nht, nu vt qu 3% th tc dng lm km i cu
trc ca m. Ngc li nu cho nc vo m nhm th kt qu ngc li, cu trc m s b
ph hy hon ton.
1.5.2.3. nh Hng Ca Ph Gia Cht n.
Ngi ta thng pha vo m nhn mt s loi ph gia ci thin cht lng m. Thng
thng c cc loi ph gia chng oxi ha, chng nc, chng n mn, bo v b mt kim
loi, ph gia lm c v to cu trc, ph gia lm bin dng hoc iu chnh s to cu
trc m, ph gia chng to bt, c th dng ph gia ri hoc ph gia trn gi.
Vic dng ph gia trong tng trng hp phi tnh n nh hng ca chng ti tnh
cht ca tng loi m v la chn ph hp. i vi m c phn ng kim yu nn dng hp
cht amin lm ph gia chng oxi ha, cn i vi m c phn ng vi acid th phi
chn cc ph gia gc phenol. Ngoi ra hm lng ph gia phi ph hp. Hm lng ph
gia qu thp s khng c tc dng, cn qu cao s gy ph hy cu trc v gim hiu
qu.
1.5.2.4. nh Hng Ca Lng Kim T Do V Acid Bo Khng X Phng Ha
Trong dng m gc x phng bao gi cng c mt lng kim t do (
-
L biu hin kh nng ca m gi nguyn c cu trc ng nht dng na rn, di tc
ng ca nhit cao, ti trong ln v nhng iu kin khc nghit khc. C th thm
nh c tnh cht qua cc ch tiu cht lng di y.
1.6.1.1 Tnh n nh Nhit.
Tiu chun xc nh TCVN 2697-78, ASTM D566
Tnh chi nhit ca m nhn th hin o tnh nh git. Nhit nh git l nhit m
nhit ti git m u tin t chn m ri xung y ng nghim ( hay si m chy chm
xung y ng ) khi t nng m trong dng c chuyn dng do nh git. nh git c
xc nh theo ASTM D566 hoc TCVN2697- 78.
Da vo im nh git ca m ta c th chn c loi m ph hp. Thng thng nhit s
dng bao gi cng thp hn nhit nh git t 10-200C. T im nh git chng ta
cng phn on c cht lm c ca m, v d gc x phng natri c nhit nh git ln hn
1000C, m gc x phng canxi v nhm 65-900C, m gc sp 60-900C...
Tuy vy nhit nh git ch ni ln phn no tnh nng s dng ca m nhn m thi.
nh gi ng hn v tnh n nh nhit ta cn kim nh kh nng gi vng kt cu ban u
v tnh cht ca m trong iu kin nhit gn vi nhit lc m lm vic. Mun kim nh
tnh cht ny ngi ta ly mt khi m theo quy nh cho vo t gi nhit, trong
mt khong thi gian v nhit xc nh. Sau khi kt thc th nghim nu khi lng
m khng b bin dng, tch du th chng t n chu c nhit , ngc li nu m b bin
dng, tch du th chng t tnh n nh nhit km, khng th s dng nhit c
1.6.1.2 n nh Cu Th Hoc Tch Du:
Tiu chun xc nh ASTM D1742
Tnh biu hin cu th biu th kh nng bi trn m chng li nh hng ca nhit
v p lc, gi c cu trc ban u ca m.
nh gi tnh cht ny ngi ta xc nh tch du l lng tch du ra so vi khi
lng mu, trong iu kin c th ca th nghim.
Nguyn tc xc nh l kho st s tch du khi tng p. tch du c biu th bng
% khi lng du tch trong iu kin th nghim sau khi khuy m, gi nguyn
250c trong 24 gi. Khi xt on kt qu nu tch du qu mc quy nh th chng t
tnh n nh cu th ca mu khng t yu cu. Quy nh tch du khng qu 3-5% khi
th nghim tng p tch du. M nhn m tnh n nh cu th km khng dng vo ni c
nhit v ph ti cao, khng c kh nng tn cha lu.
1.6.1.3.Tnh n nh Oxy Ha.
21
-
Tiu chun xc nh ASTM D1402
Tnh n nh ha hc biu th tnh chng li qu trnh oxy ha ca m nhn trong
lc bo qun v s dng. nh gi tnh n nh ha hc theo tiu chun Lin X. Ngi ta
cho 20g m vo bnh thp khng r ri cho oxy ha 1000C p lc 8 atm trong mt
khong thi gian nht nh ca m a trn lng oxy ha b hp th v ch s acid tng
ln ca mu th nghim. Yu cu ca cc mu m ny khng c vt qu gii hn cho
php
ASTM D492 xc nh tnh bn oxy ha bng phng php bom oxy ha v n v xc
nh ch tiu ny theo KG/cm2. Phng php ny da trn nguyn tc cho mt th
nghim vo bm nhit n nh l 990C c np y kh oxy p sut 110Psi. p xut ca
bm s c theo di v c ghi li trong mt khong thi gian xc nh. Ti im p
sut bt u gim c ngha l s oxy ha ca m xy ra. Quy nh ch tiu n nh oxy
ha ca cc loi m khng c thp di gii hn cho php.
ASTM D1402 xc nh hiu ng ca kim loi ng ti n nh oxy ha ca m nhn o
bng phng php bm oxy. C s ca phng php ny cng ging nh ASTM D 942, ch
khc l lng m th nghim c pht ln kim loi ng s oxy ha xy ra d dng hn.
Khi p sut oxy ha gim cng l lc s oxy ha bt u xy ra.
1.6.1.4. Tnh Bn i Vi Nc Ca M Nhn.
Tiu chun xc nh ASTM D1264
Tnh bn i vi nc ca m nhn biu th mc nh ca m nc, khi th nghim ngi
ta ly t m cho vo ng nghim c nc ct v lc mnh trong 2 pht v yn trong 3
gi. Sau xem xt kt qu ha tan trong m xc nh nh ha. Nu m tan nhiu
trong nc: nh ha 4, nu m hon ton khng tan: nh ha 1, nh ha 2-3 l mc
trung gian. M gc sp c nh ha 1 rt k nc, gc x phng canxi c d nh ha 2,
gc xa phng natri c nh ha 4 (c khi l 3) khng k nc. Da vo nh ha la
chn m thch hp cho nhng ni m t, tip xc nhiu vi nc, m c nh ha 4 th
khng th dng nhng ni c m cao.
ASTM D 1246 l phng php nh lng xc nh tnh bn ca m i vi nc, m th
nghim c pht trn mt qu cu v quay trn trong mt thit b chuyn dng vi tc
quay l 600 30 vng/pht, phun nc ln qu cu m vi t l 5 0.5 ml/sec. Sau
1 gi xc nh lng m b ra tri theo nc. T lng m ra tri suy on v kh nng
chu nc ca m th nghim, khi lng m ra tri cng t, chng t m cng bn vi nc
v ngc li
1.6.2. Xc nh Kim T Do V Acid Hu C T Do (TBN v TAN)
Tiu chun xc nh TCVN 2704-78, GOST 6307-60
22
-
Hm lng aicd ha tan trong nc c xc nh theo hng dn ca cc tiu chun
ca TCVN v GOST. C s ca phng php xc nh l cho cht ch th mu acid- baz
vo dung dich chic nng ca m nhn. Khi xc hin c lng acid hay kim ha
tan, tin hnh nh lng bng phng php chun vi th tch cht ch th mu hoc o
in th. Trong cc loi m gc x phng lun c mt lng kim qui i v NAOH.
1.6.2.2. Kim Nghim n Mn Mnh ng.
Tiu chun xc nh IP 112
M nhn c tc dng bo v b mt kim loi, chng n mn. Tuy nhin trong qu
trnh bo qun, s dng, m c th bin cht do qu trnh oxy ha, do cn nh gi
tnh cht ny bng kim nghim n mn mnh ng 250C. Trong vng 24 gi, theo
quy nh ca cc loi m khng c biu hin tnh n mn i vi mnh ng.
1.6.3 Sch Ca M Nhn.
1.6.3.1. Nc Trong M
Tiu chun xc nh TCVN 3183-79, ASTM D95
Nc c mt t l nht nh trong m nhn v iu cn thit cho vic to thnh cu
th ca m, nhng nu lng nc vt qu gii hn cho php th s nh hng khng tt n
tnh n nh c hc ca m, lm gim kh nng bo v kim loi ca m, gy tc hi n mn.
Ty tng gc m m lng nc cho php khc nhau theo % khi lng so vi m.
- M gc x phng Canxi lng nc cho php l 1,.0 3.0%
- M gc x phng Canxi-Natri lng nc cho php l 0.3-0.5%
- M gc x phng Natri lng nc cho php l 0.5%
- M gc x phng sp khng cho php c nc.
ASTM D95 dng nh lng nc trong m cng nh cc sn phm du m khc bng
phng php chng ct.
TCVN 3183-79 dng xc nh nc trong m theo phng php nh tnh
1.6.3.2 Tp Cht C Hc.
Tiu chun xc nh TCVN 2696-78.
Cc cht rn khng tan trong hn hp cn etylic vi benzen v khng tan
trong nc nng gi l tp cht c hc ca m. Tp cht c hc c th c sn trong du
v x phng l nguyn liu ch bin m, cc tp cht c hc nh bi, mt kim loi ...
c th t ngoi lt vo m. Tp cht c hc c nh gi % khi lng so vi mu m. Yu
cu chung l
23
-
m khng c cht tan cht c hc, ngoi tr m gc x phng canxi c php c mt
lng tp cht c hc 0.3-0.6% khi lng.
TCVN 2696-78 dng xc nh tp cht c hc trong m mt cch n gin l dng
dung dch HCL phn hy m ha tan trong dung mi, lc v sy kh ri cn lng tp
cht cn li trn giy lc. Cng c th dng c Solet ct chit m bng dung mi
thch hp.
1.6.3.3. Hm Lng Tro ( Ash)
Tiu chun ASTM D482
xc nh hm lng tro ca m cn t v nung nng m th nghim nhng iu kin nht
nh. Tip theo s nh lng cht cn rn cn li ( theo % khi lng). cc loi m
gc sp, hm lng tro rt thp, ch khong 0.02-0.07%, cn vi cc loi m gc x
phng th hm lng tro cao hn, c th ti 0.5-4%. Da trn c im c th phn bit
m nhn gc sp hoc gc x phng, phn bit gc x phng kim loi hoc loi x phng
ha hu c (m dng ny cng c hm lng tro thp nh gc sp).
1.6.4.Mt S Tnh Nng S Dng Khc Nh M Nhn.
1.6.4.1. Nht Ca M Nhn.
Tiu chun xc nh ASTM D 1092
iu kin lm vic khi tc dng ca ti trng di gii hn bn ca m, cu trc ca
m c bo tn, khi c kh nng bi trn ca m c nh gi theo nht biu kin.
ASTM D1092 c s dng tin hnh xc nh nht biu kin ca m nhn trong dng
c o nht chuyn dng khong nhit t -53 n 37,80C.
iu kin lm vic, khi tc dng ca ti trng ln hn gii hn bn ca m, cu
trc ca m b ph v v m chayy3 lng nh m nhn bi trn. giai on ny tnh cht
ca m c c trng bng nht ng hc nh vi du nhn, tuy vy nht ca m vn khc so
vi du. nht ca m khng ch ph thuc vo nhit m cn ph thuc vo tc bin dng,
ch yu l v gia cc phn t cht lm c ca khung cu trc b ph v lun lun c xu
hng to lp li mi lin kt ca cu trc. S ph v cu trc lm gim nht, cn s to
lp cu trc li lm tng nht.
S ph thuc nht ca m vo tc bin dng biu hin ch, khi tc bin dng tng
th nht gim. Khi tc bin dng tng ti mt gii hn no th nht ca m khng ph
thuc vo tc bin dng na v lc cht lng Niutn. S ph
24
-
thuc nht m nhn vo gradien tc bin dng gi l nht tc (cn gi l nht
hiu dng).
S ph thuc nht m nhn vo nhit cng gi l tnh nht nhit ca m. S khc
nhau v nht gia du v m l ch nht m nhn t ph thuc vo nhit nh nht dn
nhn, c ngha l ch ch s nht ca m cao hn ca du.
Tnh cht nht ca m l kh quan trng i vi m. Cho php nh gi kh nng khi
ng ca cc my mc bi trn bng m nhn, kh nng bm chuyn m nhn theo cc ng
mm trong bo qun v trong cc ng dn m ti cc b phn cn bi trn cng nh nh
gi s tiu hao m trong cc b phn ma st.
1.6.4.2. Rn c Ca M Nhn
Tiu chun xc nh TCVN-5853-1995, ASTM D217
rn c ca m bi trn c nh gi qua xuyn kim. xuyn kim l ln su ca chp
nn kim kh c khi lng qui nh ri trong 5 giy vo mt khi m th nghim c
nho u, nhit 250C. Mi n v xuyn kim tng ng vi ln su 0.1mm. Xc nh xuyn
kim theo tiu chun TCVN-5853-1995 hoc ASTM-D217 trong dng c chuyn
dng.
xuyn kim nh l biu hin m rn c v ngc li. xuyn kim phn no ty vo t l
v c tnh ca cht lm c, t l cht lm c cng nhiu th xuyn kim nh v ngc li.
Loi m gc x phng ca acid bo c xuyn kim ln hn xuyn kim ca m gc x phng
acid khng no. xuyn kim cng ph thuc vo tnh cht ca loi du dng ch bin
m, du c nht ln th m c xuyn kim nh v ngc li.
Da vo xuyn kim lm c s chn m dng cho thch hp vi iu kin s dng c
th, nh ni c p lc ln th phi dng m c xuyn kim nh v ngc li.
Ngoi ra cn xc nh xuyn kim ca khi lng m chu 100000 ln chy gi,
ngha l m trng thi gn vi trng thi ca ng c. Ch tiu ny biu hin cho bn
lm vic ca m, ch tiu ny ca m cng thp chng t bn lm vic ca m cng cao v
ngc li. ng nhin xuyn kim nh vy cao hn xuyn kim xc nh theo tiu chun
ASTM D217.
1.6.4.3. Khuynh Hng Ca M Nhn.
Tiu chun xc nh ASTM D1263
Khuynh hng r r o bng khi lng (gam) hao ht i ca m dng bi trn v
lng xe t, trong iu kin th nghim bng thit b chuyn dng, iu kin chuyn
dng.
25
-
Khi lng m hao ht th nghim theo tiu chun ny khng vt qu gii hn cho
php, thng l 2gam.
1.6.4.4. Kh Nng Chu Ti Ca M Nhn.
Tiu chun xc nh ASTM D2596
Tiu chun ny dng phng php 4 vin bi kim nh kh nng chu ti (o bng
kg) ca mt loi m tin hnh thc nghim trong thit b chuyn dng, iu kin xc
nh. Ch tiu xc nh ny cng cao th kh nng chu ti ca m cng tt v ngc
li.
Quy nh kh nng chu ti ca mt loi m khng c thp hn gii hn cho
php.
- Ct hn hp loi nc vo du.
- Nghin, to bng, mn, ng nht.
- Loi kh.
- Lc.
- Bao gi sn phm.
Cc bc tin hnh c bn trn c s dng ch to ton b cc loi m. Trong nhng
quy trnh sn xut nht nh mt vi bc c th thc hin ng thi, trong khi mt s
quy trnh khc chng c phn chia theo th t c th tng bc.
Thit b chnh cho qu trnh sn xut m gm c thng np liu thch hp cho x
phng ha. Thng c thit k c b phn gia nhit v c gn cc b khuy trn. Thng
thng cc thng sn xut m c dng m. Tuy nhin khi sn xut mt vi loi m c th
dng thng kn hoc thng chu p y nhanh qu trnh x phng ha hay t c phn ng
theo yu cu.
Sau khi x phng ha m c lm mt cng nh khi chng gia nhit bng phng
tin lm mt l thng 2 lp. Tc lm mt sau khi x phng ha l rt quan trng
cho s hnh thnh cu trc tt ca nhiu loi m. Bi vy i hi vic khng ch nhit
mt cch cht ch.
Nh cp trn cu trc c th b bin i trong qu trnh nghin. Qu trnh nghin
c th vn tin hnh lin tc ng thi vi qu trnh lm mt hoc chng c th thc
hin ring l. Thng thng mc ch ca qu trnh nghin l ha cu trc dng si hay
ci thin phn tn ca x phng vo dung dch bi trn.
Trong qu trnh sn xut, m c th b sc kh. Nhn chung s sc kh khng lm
gim tnh nng bi trn ca m nhng chng nh hng ti hnh dng bn ngoi. ci
thin cc yu cu ca khch hng mt vi loi m gn y c loi kh.
Cng on cui cng l lc. N c thc hin vi cc b lc dng li hay cc dng
chuyn dng trn th trng.
26
-
Nhng vn nu trn l gii thiu vic sn xut m vi thit b dng n gin. Rt
nhiu loi m vn c ch to theo cch ny. Tuy nhin cc nh sn xut m ngy nay
s dng cc loi thit b mi hn v cc cng thc phc tp hn trong vic ch to
nhiu loi m.
CHNG 2: M HNH THIT B
2.1 M Hnh Thit B
27
-
13
45
6
7 8
9 10
11
13
2
12
1 - gia nhit nht2 - bnh phn ng 3 - m t 4 - van5 - ng h m thi
gian 6 - ng h nhit u d 7 - cng tc b hin th 2 ng h 8 - cng tc bnh
gia nhit 9 - cng tc bnh gia nhit10 - cng tc m t11 - phch cm ngun in
vo 12 - dy ngun in vo m t13 - u d nhit
2.2 Nguyn Tc Hot ng
2.2.1.Cc Thng S Chnh Khi S Dng Thit b:
Thit b s dng ngun in 220V.
Hot ng vi cng sut 500ml nht thi.28
-
2.2.2.Hot ng:
Sau khi cho 500ml nht thi vo cc bnh gia nhit ( 300ml vo bnh gia
nhit trn v 200ml vo bnh gia nhit di), ta tin hnh cho thit b hot
ng.
Cm phch vo ngun in 220V, m cng tc gia nhit trn v di ng thi m lun
cng tc bng hin th. Lc ny ng h o thi gian cng bt u hot ng.
Ta tip tc cho vo bnh gia nhit di ( bnh khuy) cc thnh phn iu ch m
nh acid stearic, NaOH vi khi lng thch hp thc hin qu trnh x phng ha.
ng thi m lun cng tt khuy cho cnh khuy hot ng.
Ta iu chnh nhit trong bnh khuy ( qu trnh x phng ha) khong
1300C.
Bnh gia nhit trn c gi nhit n nh khong 1100-1300 ( gn vi nhit x
phng ha)
Sau khong 1h qu trnh to bt trong x phng ha c hn ch, lc ny ta m
van y bnh gia nhit trn cho ton b lng nht trong bnh chy xung bnh
khuy. ng thi ng cng tc gia nhit trn.
Ta nng nhit trong thng khuy ln 1800 v cho thit b hot ng ch ny
trong thi gian khong 1h.
Sau 1h ta tip tc cho cho vo bnh khuy cc ph gia cn thit nh
glyxerol, glyxerin tng hot tnh cn thit cho m v tip tc gia nhit thm
0.5h.
Thit b hot ng trong ton b thi gian khong 2.5h-3h th ta ngng hot
ng dn dn. u tin ta ng cng tt gia nhit v cho nhit trong bnh khuy gim
dn (va khuy va gim nhit), thc hin qu trnh lm ngui. Sau khi nhit
trong bnh khuy gim n mc thch hp ta ng tc c cc cng tt v tho phch cm
in.
M np bnh khuy v ly sn phm.
V sinh thit b.
2.2.3. Mt S Vn Cn Ch Khi Vn Hnh Thit B
Nhit trong bnh gia nhit trn c gi n nh trong khong 1100-1300 bng
cch: dng nhit k xc nh nhit trong bnh, khi nhit trong bnh ln qu cao
ta tt gia nhit trn cn khi nhit gim xung thp ta m li gia nhit ( gia
nhit trn).
Mi n v trn ng h o thi gian tng ng vi 6 pht.
Khng c dng sai lch khi lng cc cht tham gia qu nhiu v gia nhit qu
cao trnh hin tng tro bt ln np bnh khuy.
Nhit thch hp khi ly sn phm ra thng th gn vi nhit phng hoc cao hn
mt cht.
29
-
Dng mung ly sn phm.
Nn v sinh bnh gia nhit trn v bnh khuy bng cc loi giy mm v ra bng
nc khng th sch hon ton.
CHNG 3. BI TH NGHIM
3.1. Ngha M Nhn
-Tc dng bi trn b mt chi tit.
30
-
-Tc dng bo v b b mt chi tit.
-Tc dng lm kn cc mi lp ghp.
3.2. Dng C Th Nghim
-Thit b sn xut m nhn t nht thi.
-a thy tinh, mung ly sn phm
-Becher : 500ml,100ml
-Nhit k 300oC.
31
-
-Giy thm.
3.3. Quy Trnh
Tin hnh th nghim:
Chun b ha cht v cc cht ph gia gm 500 ml nht:
+ 70 g axit steric
+ 25 g NaOH 95%
+ ml Glycol
+ ml Glyxerin
+ ml Cylycol
+ ml SiO2 pha sn vi 10(g) SiO2 vi 10 ml nc ct .
+ 25 g NaOH pha thm 5 ml nc ct cho ha tan xt hon ton.
Tin hnh th nghim:
Ly 500 ml nht chia lm hai phn:
Phn 1: 300 ml c cho vo bnh gia nhit pha trn.
Phn 2: 200 ml c cho vo bnh gia nhit ln pha di ri ta bt u gia
nhit cho bnh di vi nhit khong 100oC .
Khi nhit tng ln n 100oC th ta cho axit steric vo bnh ln di v tip
tc gia nhit 100oC bnh ln di trong thi gian 5 pht cho axit ha tan
hon ton. Tip cho xt t t vo v tnh thi gian t lc cho xt xong sao
khong 10 pht th gia nhit bnh nh trong thi gain 5 pht ,ri tho cho
nht t bnh nh xung bnh ln. Sau khi nht t bnh nh ht tip tc gia nhit
100oC trong thi gian 30 Pht cho x phng ha hon ton v phn tn u vi
nht. Sau 30 pht tng nhit ln . Gia nhit trong thi gian 30 pht t
110oC 120oC 20 pht sau 130oC v sau 20 na ln 140oC ,sau 15 pht ln
150oC. Khi tng nhit ln 150oC th cho SiO2 vo v tip tc gia nhit t
150oC 108oC .
Khi nhit ln n 180oC th bt u cho Glycol,Glyxerin,cylycol vo cho
cylycol cui cng v cylycol t u to bt nhng sau n li lm cho mt s si
bt.
Lu khi cho cc cht ph gia vo th gim nhit t 180oC xung 105oC Khi
cho xong ri th li tng nhit ln 220oC.
Gia nhit 220oC 20 pht ri ngh.
Thi gian lm ngui vn cho khuy m cho u to s do ca m v h nhit t t
trong thi gian 30 pht ti 45 pht.
32
-
Nguyn liu v cc cht ph gia trong quy trnh sn xut m tin hnh trn
100 ml nht:
Gm c.
-Dung dch NaOH 25 %
Glyxerin,Glycol,Cylycol,SiO2 pha vi nuc ct vi t l 1:3 vi 5 (g)
SiO2 v 15(g) nc.
Stt NaOH Axitstearic Nht(ml)
Glyxerin(ml)
Cylycol(ml)
SiO2(ml)
Glycol
Ch tiu im nh git(oC)
1 10 8 100 Khng kim tra c
2 12 8 100 2 Khng kim tra c
3 10 10 100 2 Khng kim tra c
4 10 12 100 3 Khng kim tra c
5 15 12 100 1 1 Khng kim tra c
6 17 12 100 1 1 1 Khng kim tra c
7 18 13 100 1 1 1 1 Khng kim tra c
8 20 20 100 1 1 1 150
9 20 15 100 1 1 2 1 >190oC
10 20 14 100 1 1 2 1 >180oC
11 20 13 100 1 1 2 1 Khng kim tra c
Bng3.4 s liu cht ph gia:
i vi cc mu t 14 un ti nhit cao cho axit Stearic vo ri tip tc cho
xt vo thy xn bt v rt nhiu sn phm to thnh vn cc,m to ra c s sn ct
,khng bng mn.
Mu 5 cng gia nhit v cho Axit Stearic vo nht nhit cao v cho st vo
th sn bt rt nhiu v sn phm c mu en, bng khng c, ng c km.
Mu 6 thay i khng cho axit vo m nhit cao m cho vo nhit thp 100oC,
ri cho NaOH vo gia nhit nhit tng nhanh dn n sn bt nhiu ,sn phm to
thnh c ng c km,mu m ti hn sn phm 5. bng tt hn sn phm 5 do c ph gia
Glyol,Cylycol.
33
-
Mu 7 lng axit v xt tip tc thay i dn v gia nhit ti 100oC ri cho
xt vo axit ha tan hon ton th cho st vo thc hin x phng ha nhit thp
ta thy lung bt gim i nhiu m to thnh c bng km, ng c tt hn sn phm
6,do c ph gia Glycol,Cylycol,lm bng v sng m .
Mu 8 Tin hnh TN tung t sn phm to thnh c bng ,ng c tt hn sn phm 7
nhng im nh li thp cho ph gia nh mu 7 v khng cho SiO2.
Mu 9 Tip tc tng cht lm ng c vi 15(g) Axit v 20 ml NaOH 25 % tin
hnh th nghim nh mu 7 sn phm to thnh c ng c tt, bng sng tt, im nh
git cao >190oC Cho ph gia nh mu 8 nhng them SiO2
Mu 10 ta gim lung Axit cn 14(g) v xt vn d nguyn 20 ml xt .Tin
hnh th nghim nh mu 7 v ph gia cho nh mu 9 nhng gia nhit tc hin qu
trnh bay hn thi gian nhiu hn mu 8 sn phm to thnh t , bng t do tt ,
ng c tt ,im nh git nhit d l >180oC.
Mu 11 gim axit dn n ng c khng t m to ra c sng nhng ng c km .
3.4. Bo Co Kt Qu
3.4.1 Nhn Xt
- m thnh phm c mu vng sng, bng, t mn cn thit, m khng qu mn v qu
cng.
Sau khi m c vt ra, nhit h xung nhit phng tin hnh ly mu em i o
cht lng:
- qu trnh kim tra cht lng da vo 2 thng s l ch yu
+ im nh git
+ xuyn kim
o im nh git ca m theo tiu chun ASTM D566. m trong bi thi nghim o
c nhit khong 2000C.
Xc nh nhit nh git (ASTM D 566)
Thit b o nhit nh git c m t trn hnh 2.2.
Trnh t xc nh:
Nhi y m vo cc, gt bng ming, ch khng to bt kh.
Ly que kim loi lun vo cc t di ln sao cho lp m ch dnh vo thnh
cc.
34
-
t cc v nhit k vo ng th, t ng th vo cc gia nhit. Nhit k c t sao
cho u nhit k chm 1/3 vo cc m.
Khuy bnh v gia nhit vi tc 4 7 oC/ pht. Khi t ti nhit thp hn nhit
nh git d on khong 17 oC th tc gia nhit khong 1 1,5 oC/pht. Nhit gia
nhit k trong v ngoi ng th chnh nhau khng qu 1,5 oC.
Nhit nh git c xc nh bng trung bnh cng s ch nhit ca hai nhit k
khi git m u tin nh xung.
Thit b xc nh nhit nh git
o xuyn kim ca m theo tiu chun ASTM D217 hoc theo tiu chun
TCVN-5853-1995
Trnh t xc nh:
a m vo bung iu nhit nhit 25 0,5 oC.
Cho m vo ci gi m ri gi 60 ln (bng tay hoc bng my).
Sau khi gi, nhi m vo cc m dng o xuyn kim. ui ht khng kh khi cc
bng cch p cc xung nhiu ln. Dng dao gt bng mt cc m sao cho khng c bt
kh.
35
-
t cc m sao cho chp nn chnh gia v st b mt cc.
Th chp nn ri t do trong 5 0,1 s.
c ln kim trn bng ch s.
3.4.2 Hiu Xut Ca Qu Trnh
MltMttH =
Mtt: khi lng thc t
Mlt: khi lng l thuyt
Mlt= Mnht+Mxt+Macid+Mph gia
Mtt= khi lng m thnh phm
36
-
TI LIU THAM KHO
1. inh Th Ng. Ha hc du m. NXB Khoa hc k thut H Ni 2000.
2. Phan minh Tn. Tng hp hu c ha du tp 1,tp 2. NXB i hc quc gia
TP.HCM 2002.
3. Kiu nh Kim. Cc sn phm du m v ha du NXB Khoa Hc V K Thut H Ni
2000.
4. Trn Vn Triu, Nguyn i L. Gio trnh nhin liu du m - NXB H Ni
2005.
5. V Tam Hu, Nguyn Phng Tng. Hng dn s dng nhin liu du m - NXB
Khoa Hc V K Thut 2000.
37