Top Banner
Sept. & Oct. 2021 PCI Messenger
36

D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

May 11, 2023

Download

Documents

Khang Minh
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

Sept. & Oct. 2021

P CI M es s e nge r

Page 2: D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

Sept. & Oct. 2021

P CI M es s e nge r

KUM 2021PRESBYTERY ASSEMBLY NEIHNA DINGTE

THUPI: "NANG VUALZAWLNA HI IN" - GEN. 12:2

THANLON PRESBYTERY KHAWMPIKAIHLAM PRESBYTERIAN CHURCHOCTOBER 09-11, 2021

SINGNGAT PRESBYTERY KHAWMPILUNGTHUL-T PRESBYTERIAN CHURCHOCTOBER 15-17, 2021

SOUTH LAMKA PRESBYTERY ASSEMBLYTHINGKANGPHAI PRESBYTERIAN CHURCHOCTOBER 16, 2021

LAMKA PRESBYTERY ASSEMBLYENGEDI PRESBYTERIAN CHURCHOCTOBER 15, 2021

Page 3: D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

Sept. & Oct. 2021

P CI M es s e nge r

Vol. XXX Sept. & Oct. 2021 No. 08A monthly organ of Presbyterian Church in India (R)

PRODUCTION TEAMEditor

Rev. Dr. Khen P. TombingC/No. 9862088190

Jt. EditorRev. H. Thiankhanmuan

C/No. 9774904589Contributing Editors

Rev. Dr. G. PaumuanthangRev. H. Chinthiansong

Eld. B. LuttinthangEld. Langkhanpau Guite

Cir. managerElder C. Biaklun

Head OfficePresbyterian Churchin India (Reformed)Box -32, Hebron Veng,New Lamka 795006Manipur, INDIA

Subscription FeeRs. 20/- per copy or per month

Website of the Churchhttp//www.pcireformed.comPrinted, published and edited by Rev. Khen P. Tombing at Thawmsons ColorPress for the Presbyterian Church in India (Reformed)

THU TUUNTE

Pastor’s Appreciation.. 01Bible Study 02Hinkhua a tup leh ngim 06The Hidden Place 11Tuailai hinkhua 15Tuailai hun.. hun manpha 20Gingtu lungsim chidam. 22La-te thu 27PYF Day Message 29Presbyteries khawmpi 31Kipahthu genna 32

A sung a thukisuahte editorial board

ngaihdan ahivek kei.

Page 4: D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

Sept. & Oct. 2021

P CI M es s e nge r

02Editorial

01

Tukum i saptuam calendar ah “Pastor’s Appreciation Sunday” chihOctober 10 (Second Sunday) ah hong tuang hi. Thilthak hikeimahleh ei adia hong kitaklat masakna ahihman in lamdang sakna aom kha thei hi. Hiai bang genna ahita maizen a, pastorte pahtawinak utna uh e, haihuai, chinchilou hiveh aw, hou maimai, leh adangdang.

Hallmarks Card company, United States in 1992 kum in “ClergyAppreciation Day” chih hon pan ua, kumteng in October PathianniNihna a sehkhia uhi. Hiai hih Bible ah hih ding a thupiak chet omkeimahleh chiindan hoih leh Pathian thu toh leng kikalh tuanlou hi atheih ahihman in saptuam tampite’n chiindan in neita uhi (Mother’sDay, Father’s Day, Tuailai Day etc. i neihte uh dandan ahi.).

Huai ahihtoh kiton in, “Kua ahia Pastor?” chih theichian semlehang, a poimohna kimuthei semsem ding in ka um hi. Pastor tuhkhalam a makai, a kep mite belampu bang a chingtu, Pathian thutaka mite hanthawn a khamuan, dohzou, itna toh kipia a sepsaknanna sem, Pathian’ deihdan semtu chihna ahi. Huan, saptuamteenkoltu leh melma akipan humbittu leng ahi a, mi poimoh mahmahahi. 1 Timothy 5:17 ah Paul in Pastor Timothy kiang ah pastorte alehnih a pahtawi tuak ahi uh chi hi. Himahleh, a taktak in pahtawinaa phu uh i pezoukei ua, pahtawina sang in lunggimna i tunzaw uhi.Huaiziak mahmah in leng ahi amaute pahtawina ni khatvei neihhimhim a poimohna.

Page 5: D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

Sept. & Oct. 2021

P CI M es s e nge r

02

Saptuam mipite’ lungsim ahamaute niteng a hing a pahtawinapiak gige ding himahleh hizouloukhasek ihihman un, nikhat amautehihtheih tawp in pahtawi in,hanthawn in, tawsawn in khamuanni. Pathian in leng vualzawltu hihnahon suaksak ding ahi chih kalamen. “Nang, pastorte adiavualzawlna hi in”. Hihtheih ding

tampi a om ding, kiman peuhlehang.1. Midangte kiang ah na pastoruh hoihna thugukte hilhsawn in.2. Amaute a ding in sehtuamthumna hun zang in.3. Kipahna laikhak khak in(lehkha, message, voice, video,photo, etc.)4. “Ka hon hihsak theih om hiam?”chih dong in.

Simtute’ Toupa’n hon ompih hen.

HINNA LUI LEH HINNA THAK(Ephesate 4:17-24)

Rev. Dr. G. Pau Muanthang

17Tunin hiai ka genin Toupa ah kontheisak ahi, Jentelte a lungsimginatlouhna uh pu a aom bangun na om nawn mahmah ding uhahikei; 18amau tuh a lungtang uh tak jiaka theihtheihlouhna jiakinPathian hinna theihtheihna apan posiahin aom uhi; 19akhenggawpta ua, sianglou chiteng hihna lama huaihamin jautatnaah akipumpiak uhi. 20Nou jaw huchibangin Khrist thu na zil keiuhi. 21A thu jaa amaha thuhilhna a om khin na hihpeuhmah uleh,Jesu a thutak aom bangin, 22 Na pianken lui uh, na nidanglaihindan uh segawpsa suahkhia unla, 23na lungism kha uah a thakin

Page 6: D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

Sept. & Oct. 2021

P CI M es s e nge r

03

hongom unla, 24pianken thak,diktatna leh sianthouna aPathian batpiha siampen silhun.

Hiai kikal sungah Paul in Jentelpiangthaklou lungput leh, hinnathak, piangthak lungsim ahongenkak hi. Hiai pen gendan dangingenle, piangthaklou lungsim tuh akikheklou gentaklouh lungtang takleh khenggawp ahi. Huan, hinnathak, piangthak lungsim ahihlehsinsak theih lungsim, a siangthouleh Pathian batpih a khang lungsimahi i chithei hi.

Hinna Lui: Jentel Lungsim(t.17-19)17Tunin hiai ka genin Toupa ahkontheisak ahi, Jentelte alungsim ginatlouhna uh pu aaom bangun na om nawnmahmah ding uh ahikei;18amau tuh a lungtang uh takjiaka theihtheihlouhna jiakinPathian hinna theihtheihnaapan posiahin aom uhi; 19akhenggawpta ua, sianglouchiteng hihna lama huaihaminjautatna ah akipumpiak uhi.

Hiai ah Paul in piangthakloulungsim a hon genna ah, ‘Jenteltelungsim’ chi in ahon gen hi. Hiaia chih in Jentelte tengteng amimala pumhoihlou a mi kuapeuh Judaahihleh piangthak chihnahipahlou hi. Huai hunlai a thilpaidan etin Pathian awite Judaleh Pathian awiloute Jentel chi akikhenna dan a ahon gen ahi.Himahleh, kua hiam Juda hihziakapiangthak chihna himawklou aapianthak kei uleh Jentelte bangalungput nei hiveve uh ahi chih itheih a deih huai (2:11-12; 15).

Paul in a thugen pen poimohsaleh awlmoh mahmah ahi chih akilatna nih i muthei hi. Khatna ah‘Toupa ah ka hontheisak ahi’chi in ahon pan hi. Huai omdantuh, hiai ka hon thugen zenzenahihleh kei kit halop man,ahihkeileh kei awlmoh thu hilouin Pathian apan ahi a chih nopnaahi. Huaiziakin kei thu hilouinPathian apan ahihziakinngaipoimoh uh chi ut hi. Anihnaah Jentelte ginatlouhna lungsimpu a om bang un ‘om nawnmahmah kei un’ achi nawn hi.Hiai gendan nihte apan in Paul in

Page 7: D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

Sept. & Oct. 2021

P CI M es s e nge r

04

athugen poimoh leh awlmoh huaiahi hon chisak hi.

Huai piangthaklou lungput tuh, ahel hat lungsim, a gilou lungsim lehPathian dou lungsim ahi.Huchibang ngaihtuahna leh hinkhuaa neih gige ziakun, a lungsim uh‘tak, khenggawp leh sianglouchiteng ngaihtuaha huaiham lehjautat a om’ ahi uh a chi hi. Hiai‘jautat’ om dan ahihleh kuamahsawlthu hiam ahihkeileh kuahiammakaihna a gamtang hilouin amaumah lungsim ngaihtuaha in a pidandan a poisak neiloua khosagenna ahi.

Hiai thumal toh kisai omdangenchetna Judate khangthu suutsiam a minthang Josephus in agendan apan i en ding. Hiai banggamtatna omdan ahih leh Romesepaihten poisakna leh zumnahimhim neiloua Judate PaikanAnnkuang luilai ua a zahmoh uhmipi laka a lahkhiak uh gamtatnaahi chi hi (Whiston, 638). Huaibang zumtheihlouhna hinkhua tohpaikhawm tuh ‘sa duhgawlna’ ahi.Duhgawlna i chih chiangin a neilouhiam ahihkeileh a tangkhalou

chihna hilouin a neih leh a tante alungkimlou, a ban deihlai. Huai tuhangmasialna toh mite tansik nasanlaksak utna lungsim ahi. Hiai banghindan in tuh zumna leh poisaknachih himhim omlou in khelhnamialnuai ah zalentakin a khosa uhi.Huchi ahihziakin hiai bang omdanin Pathian’ thilte, Pathian kilaknaleh Pathian deihdante theih na dinga khosakna leh lungsimngaihtuahna chihte mawngmawngomlou hinkhua ahi a khelhna lehgitlouhna in atuam mialgawpingit louhna nasep sem dingakipumpiak hinkhua chihna ahi(Rom. 1:18-27).

Hinna Thak: Khrist Lungsim(t.20-24)20Nou jaw huchibangin Khristthu na zil kei uhi. 21A thu jaaamaha thuhilhna a om khin nahihpeuhmah uleh, Jesu athutak aom bangin, 22 Napianken lui uh, na nidanglaihindan uh segawpsa suahkhiaunla, 23na lungism kha uah athakin hong om unla,24pianken thak, diktatna lehsianthounaa Pathian batpihasiampen silh un.

Page 8: D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

Sept. & Oct. 2021

P CI M es s e nge r

05

Jentel lungsim leh khosak dan agenkhit in, Khrist a hinna thak neitelungsim leh khosak dan a hon genhi. Hiai hindan thak hon genna ah‘Himahleh nou jaw’ chih dinghinapi i Lai Siangthou in ‘Nou jaw’chi in hon pan a huai in a gen-ut adausak hi. Hinkhua kibanglou niha gen mai hilouin a kikalh hilhel(opposite) hinkhua gen ahihziakinin ‘himahleh’ chih atel ngeingeiding ahi, a paubul ah zong kigelhahihziakin. Huai banah gendandangin genle ‘Himahleh nou jawKhrist thu na zil dan uhhuchibang ahi kei hi’ chi a lenggentheih ahi.

Hiai hinkho nihte kibatlouhna gen-otna in ‘himahleh nou jawhuchibangin Khrist thu na zil kei uhi’a chi hi. Piangthakte hinkhua lehkhosak dan bel Khrist a kibulphuhleh Khrist enton a hinkho siangthousin kawmkawm a hinna ahi.Huaiziakin pianthakna pen khat abukima neih ahi, himahleh Khristbatna nei hinna pen khatvei thu abukim hilou gingtu hinkhuan asintouhtouh ding ahi. Khrist batnaneia a deihdante, ginna pichingzawte apan leh Amah apan

sinkawm a hinkhua zangtoutouchihna ahi (1Kor. 4:6; Matt.11:29). Huai ah tuh ‘lungsim kha athakna’ leh hinkho thaka hinna akhosak ding chihna ahi.

Huai bang hinkhua ah tuh ‘hinkholui suahkhiakna leh hinkho thaksilhna’ ahi. Hiai hinkho lui lehhinkho thak baihlamtaka itheihsiam na dingin Paul in ikizepna vante banga genin‘suahkhia’ leh ‘silh’ kichi thumalhon zang hi. Hiai thumal ‘suah lehsilh’ chih i zak chiangin i lungsimahong lang ahihleh i kizepna silh lehtente toh i bulhtuah thei pah hi. Hiaithumal apau bul a i etchiangin agen-ut hong chiangzaw khat aomlai hi. Suahkhia leh silh chihthumalte ah middle voice a zangtuaktuak hi. Hiai middle voice ichihpen Greek grammar a tuamnadeuh khat ahi a, huai in a gen-utahihleh ‘a semtu in amah adingmah a nasep’ genna ahi. Huaiomdan tuh gingtu khat Khrist batnanei in ka hing ding achihleh, amahmah in a hinkholui, a hihnok theihtepeuhmah a suahkhiak khiak ding(Heb. 12:1) leh hindan thak a silhtouhtouh ding chihna ahi (6:11;

Page 9: D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

Sept. & Oct. 2021

P CI M es s e nge r

06

Kol.3:12). Huai omdan tuh eimahin i kilawm pih ding leh i deihdankicheina vante a i silh a, a niin i silhluite i suahkhiak bang ahi. Huai tuheimah hoihna ding leh kilawmpih

ding eimah in i kisepa i kicheibangin, Jesu Khrist batna hinkhuapen kuahiam nasep ding hilouineimahmah nasep leh hih dingchihna ahi.

By: Esther Ngainunsang, Rayburn Presbyterian Church

Tuailai thahat i hihlai in ei mahni nopsakna ding kia zong in, a nuam dinglampi kia i zong uhi. I kim-le-kiangte lah gensiatna leh kha gilou in honpumtuam a, hiai tuh i tenna khovel paidan hita maimah hi. Thakhat a thilhong kikheng zelzelte’n tuailaite naktak in hon subuai zou hi. Tuailaiihihmah ziak in thil tampi i dotnop i theihnop, i chepnop, i muhnop leh ikhoihnop a om. Huaiziak in khenkhat tuailai kalsuan khiat didan letheizou nonlou, panpihtu di kisam sa lua, innkuante hi in khotang sung atazou kisa nonlou tuailai tampitak om uhi. Amaute ahihleh hoih nuamkisa in alang lang diangta mai uhi.

Tuailai hun tuh a taksa hi in lungsim hitaleh naktak a akikheng ut ban ahpiching hinkhua manoh a ki hi hi. Hiai stage ahihleh naupangte dan athumang dia kithuhilh leh pichingte omdan a om dia kihilhna hun ahi.

Page 10: D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

Sept. & Oct. 2021

P CI M es s e nge r

07

Himahleh, hiai hun ah tuailai ihihlam bang le min hon pomtheileh kichi tangpi hi. Tuailaite ahihlehatangpi a min ei hon bang chi muhua, ka ki chei dan bang achi a,kipilsak hun leh lawm i ngaihmahmah hun ahi.

Hinkhua bang hi hiam chihzonnaTu hun a tuailai tamtakte a hinkhuaua a poimoh pen dia a koihte uhahihleh khovel a hauhsak di huaizoh kiningching leh nuamtak a omd chih te hi. Banah a hinkhua uatup leh ngim tuamtuam nei uhi.Khenkhat ahihleh nopsak na kiazong in, zu khawng hong dawn uh,nungak leh tanval kingaihnathaanghuai tak a hon om uh,branded van chouh deih in anu lepa te uh genthei mahmah, sumzatna sang mahmah leh lawm bangle a nei zou deuhte chauh ngai, alaa ngaih te uh leh a etnopte unpathian phat kha mahmah lou,hilele nopsakna koi mah a muzoutuanlou uh hi.

I gamsung a national research bawlten agen dan ua mi piching sa akimkhat khong in hinkhua tup leh ngim

bang hi hiam chih zonna nei om laiakici hi. Banah tuailai pichingphanailou deuh te le seh thum suahseh nih di khawng in. I theihsa mahbang in hiai tuailai hun hi a ratesang penpen hi. Buai hut laimahmah ahihziakin niteng phial ahkim le kiang ah buai nadi kimu, tuptaktak nei theilou, thil hih diahitheithou hilele piang khetaktaklou, lungkim veve lah bukimhi tuanlou. Huaiziakin akichianmahmah ahihleh hiai stage a omkha ten hih Pathian kalal lehhondampa dia kasang achihhangun Pathian in bang dia amauabawl ahia chih thei lou uh hi.

Hinkhua tup leh ngim theih nadiatuh khalam theihsiamna ineihmasak ngai hi. Tup leh ngim ichihchiangin kam zonna, siamsinna,sum muhna, mahni siamna te kiagen hilou ahi. Apoimoh penpen tuhPathian ithei na hiam, iki naihmahmah na hiam, a ziak ahihlehamah toh kizopna taktak ineihchiangin I hinkhua hon kikheklamdang mai hi.

Pathian sapna taktak nei ten belniteng hunteng in amah tawh

Page 11: D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

Sept. & Oct. 2021

P CI M es s e nge r

08

kihouna hun zang zel hi. Eilohchinna pathian tellou a innapanlak te hih bang mah tan hon tunkei a, lungkim louh na leh ningkitelna ngen in ahon pum tuam hi. Ahihhangin Pathian thu ngai a amahtawh ton khom te bel aman ahinkhua ah a lampi pai na diingamusak dia, vualzawlna lehlohchinna in avuk diing hi.

I mobile phones te lah pan deuhdeuh, i khuak te uh lah sahdeuhdeuh, i theihtheih na in ei tehon bawl zou lou ding hi chihkichian mahmah. I kihou theih nadia lah van zat tampi om ta huihkhua hi in, tuipi leh lei nuai sung ahitaleh, ahi a lah i lungtang te uhkhauh deuhdeuh in thil houcikkihou nadi bang le ki hou taak sanawn lou. Asiam ahihnakleh hoihsa pah. Akin ahih nakleh kipahpih. Tu hun ahihleh mi phazouzou hampha, atou nadiam sawtakisen thei diam chih te ki ennonlou hi.

I lungsim uh lah tom deuhdeuh inmi ngak zohna te lah bei, tomcikmi ingak khak leh bang kining telhipah. Huai chiang achu phone

khawng a om leh adan om, i kimkiang a om te lah kihou sawmmahmah lou, huai hun a lawmpoimoh i hihlam min ahon thei khakdi bang kilau daih in, huai sanga awhatsapp/facebook/ instagram tea thu omte khawng awlmoh zawdan a om. Ajiak tak chu lawm huaihun a lawm kipoimoh ahi, hileh engkizum sel nadia phone bang vakikhoihlkhoih mawk hi. Hiai tuhikhan khiat na dan ahihziak ahi abiktak ah lauthawng na leh muangmohhatna. I inn te ua lah buaina lehkikhen tuamna ngen a dim,kipanpih leh kitheihsiam sawm loua. I hinkhua uh tuh i lohchinnazahzah toh kiteh himai.

Hinkhua a tup kichiantakneihna dinga deihtelnaI hinkhua ah tup leh ngim taktakineih louh chiangin ei leh ei nangonle kitheih siam haksa ahi, huai kialou a Pathian i biak utna te bang lebeithei, mi ipanpih utna te khongle. Hiai in i hinkhua sesak thei ahi.Kipiak na taktak neilou a bel kimangthang ding banah aloh didantheilou in kivak vai ding hi. Pathianin eite zalen tak a deihtel na thakneithei ding leh kipiak na thak nei

Page 12: D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

Sept. & Oct. 2021

P CI M es s e nge r

09

thei dingin haphatna hon pia hi.Laisiangthou a kigen mah bangineite belam za lak a khat bangaPathian in eite hinna thak nei theidiing leh deih tel na thak nei dingin hon sam gige hi, ahihziakin ilungtang i khauh sak le bel kimutuan lou diing hi. Huaijiak a ihinkhua ah Pathian khat na aikoih gige masak ding, hileh enPathian itna ki mu deuhdeuhdiing, ei le ki it didan khong leh iinnkiang te it didan te kithei chianding hi.

I laisiangthou in g pen a kigen tuh“Hinna tel un” kichi ahi. Pathianin deihtel na ding lampi nih honpia a, lampi ahoih leh hoilou,hinna leh sihna hiai tuh zalen takah deih tel thei hi. Diuteronomi30:15,19b-20a isim ding, “Tuniin ahoih leh hoihlou, hinna lehsihna na teel ding un, ka hon piaahi. Hinna pen tel unla, Toupa naPathian uh it unla, a thu mang un;amah a dingin ginom un, huchi innou leh na suante damsawtding…” Toupa’n thupiak zuihdia hon piak tuh hinna tel diingchih ahi, hiai in tu leh tangtawngam hon tuun diing ahihmanin,

ahih hangin bukim nailou ihihmanin khelhna lampi vatel khakthei ahi.

Hinna i chih bang ahia?Tu hun a tuailai tamtak hih koi akipan ka hia chih theilou, kuan honbawl leh a hinkhua ua tupna neiloutampi ki om hi. Laisiangthou inagen bangin, “Toupa aw, ka hinnauh thununna leh, ka tunung diingua thuneihna nei; kuamah ka omkei uh chih kathei hi” (Jer.10:23).I theihsa mah bangin I hinna ei aahikei a, i nu le pa hiam, mi tuam aahi tuan sam kei hi. Hinna tuh thupitak a Pathian in abawl, lei leh vanbanah nang hon siam pa mah ahi,huai ziakin amah chouh ahi nahinna nei tu. Hiai thudik na gingtaka ahihleh na hinna pen nang utdandan a paipih theilou ding, nahihkhempeuh Toupa deih dan a omngai ahi chih mang ngilh ken.

Detdou dinga tupnaMihing khat in tupna tuamtuam ineithei a, khen khat tomchik sungdaih ding tupna nei in mangthangtamtak ki omta hi. Huai ziakinhinkhua a tup ineih chiangin muantheih ding poimoh mahmah. Saupi

Page 13: D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

Sept. & Oct. 2021

P CI M es s e nge r

10

daih ding ingaih tuah chiang in chutu hinkhua chouh hilou a tangtawndaih diing tupna ineih ngai hi.Ahuchih keh laisiam hi in, pil kisamawk lecin le det lou a kichim pahmawk theih ahihmanin.

Augustine in hichin ana gelh hi“Thou hast made us for thyself, andour hearts are restless until they findtheir rest in thee.” Hiai in agen tuhnang leh kei tuh Toupa ading akisiam lel ihi, i lungtang intawldamna a ngah theih na di muntuh amah kiang lou ngal a om kei.I hinkhua tuh Pathian a kingak a ilungtang a Pathian koih a, tangtawnlampi zuan le hang i tup te tuahinkhua chouh hilou tangtawntangtawn daih ding hi.

Kitheihtel tupnaJesu Khris khovel ah ahon omlaiin atup athei mahmah a ilaisiangthou ah aman hicin ana genhi, “ka hong kipatna leh ka zotnadiing lam kathei ngal a…..Keimah tuh lampi, thutak leh hinna kahi; kei mah a tawn lou in kuamahPa kiang atung ngei kei” (Johan8:14; 14:6). Theihsiam nop leh

kigen chiang mahmah a, huai tuh iginna Jesu Kris ah koih lehangaman I lampi pai nadi ahon hilhdiing a, ihon kipatna leh bang jiakei hiai khovel ki om ahia chihthuguk te hon hilh ding hi.

Hilehleng Jesu Khris in huai kialou le agen om lai a, huai tuh Jesuah ginna nei te bel Pathian ta ahiana ci ahi, huaiziakin ei te Pathiana ihi ua, amah gou luah tu lehnungzui ihi uhi (Romte 8:16).Gingtu khat in detdou diing tupnakia ngah phet lou a kitheihtel tupnale angah lai hi.

Thuneihna tupnaTupna khat peuhpeuh hita in enazat dan itheih kei leh zatna beihimei ahi. Tun bel Pathian ta nahihtaak ziakin unlimted thuneihnanang ah om khin ahi. Eiten itheihdi chu bang ci bang in hiaithuneihna izat khiak ding chih ahia. I laisiangthou ah, “Pathian eilam a apan leh kua ahia hon douthei ding?” (Romte 8:31). Gingtutuailai khat ihihna na ah melmaituak tham ding, haksatna,khemna leh buaina tuamtuam tein hon tuam mah leh hiai hut chiang

Page 14: D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

Sept. & Oct. 2021

P CI M es s e nge r

11

ahi i unlimited thuneihna in anazouzou zel diing hi.

Pathian toh i kikal muhsuahdingNa hinkhua nang adi chouhngaihtuah a hing na hiam? Nahikhua mi adi kia a hing nahiam,na nungaknu/tangval/innkuan teadi kia a? Ahihkeh nang honsiamtu Toupa adia hing na hiam?Na hinkhua na ut dandan a zangmai na hiam, kei hinna ahi ci in?Hinna naneih kua ziak hidinnagingta a? Na hinna Pathian thupinadia zang nahih leh adik mah ahi.Hilehleng hiai bang a na hinkhuazangkhalou nahih leh na hinna

zangkhial nahi. Tu mahmah inlePathian kiah panpihna ngen inhileh aman hon bawl dik diing hi.Toupa na Pathian tuh akhatna anakoih gige diing banah amah deihdan a na hinkhua na zat diing ahi,aziak tuh na hinna san ahih jiakin.Tu hun khong a na lungkim louhna te khong ziak a Pathian le phokkhalou a khosak hun hinon lou ahi,tu hun a tuh amah toh hun atamthei lam nazat leh thil thupi lehnatheih ngei louh thu kisel te honthei sak semsem diing hi, huaijiakin eiten ideih telna izat dan akinga mahmah diing ahih jiakinhinna I Toupa Jesus Kris mah beltinten ni.

(Kiselgukna mun)

Corrie Ten Boom kichi kum 1892 April 15 in Harlem khua, Hollandgam ah a piang hi. Unau 4-te lak a nautum pen ahi. 1937 a apu’n anapatkhiak Sana (watch) bawlna ah apa’n a sep zomtouhna ah amanleng a sem hi. Agam ua numei sana bawl masapen ahi. Kum 1923 innungakte ki pawlkhawmna pankhia a, anunglam in Triangle Club a hongkichi hi.

- Elder Thuamson Hangzo, Rayburn PC

Page 15: D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

Sept. & Oct. 2021

P CI M es s e nge r

12

A unu leh apa toh a tengkhawmua, kum 48 a upa ahih inleng pasala nei nai kei hi. A inkuan un DutchReformed Church ah aom ua, a pabel Harlem khopi sung a teng mitea kimkhat toh akimeltheih uhi. Anu ahihleh stroke ziakin a si a, huailai in Holland gam Nazi (HitlerSepaih)-te khut ah akipia uhi.

Nazite’n Juda mi peuhmahthahgam ding achi ua, a inn ua omngamlou a taite kibukna (kiselna)ding gelsak in Corrie a pang hi.Khatvei a inn uah Juda Nupi khatnalh deuh a kizem singlem khatkhai in ahong lut a, a pasal Naziten kha bangzah hiam paita a amatuh, a tapa leng kibumang ahihdanava gen hi. Amah leng Nazi te’nava enkhe gige ua, a inn uah a paingam nawn tak kei chih ahilh behlai hi. Corrie-te inkuan tohgenkhawm dingin a ngen a, amauleng lem asa ua, a inn uh chimohbeidongte kiselna asuah ziakin“Kibukna mun (The Hiding Place)chih min aphuak uhi.

Khopi pawlam khota neuchikchikte ah leng chimohte bukna

ding Corrie in a ngaihtuah sak zelhi. Kum khat leh kim chianginCorrie-te inn tuh kibuk ngaitekitheihtuahna munpi ahong suaktaa, Corrie pa’n bel Pathian nam telJudate a panpihna ziak a si dinghileh vangphat huai penpen hi dingahi chih a puang hi.

February 28, 1944 in Nazi CIDkhat in Corrie-te Sana khutbuh(watch) dawr ava enkhia a, Judatepanpihtu dan in ava kibawl hi.Corrie in leng ana panpih ut a,himahleh ahihna aphawk khiak maun Corriete inkuan tuh GestepaSecret Service –te kiangah anareport a, a inn uh hong buluh ua,amau inkuan aman vek uhi. Corriepa tuh Schevenigen suangkul ataang in ni 10 (sawm) khit in a sipah hi.

Corrie leh a unu Betsie ahihleh khasawm sung in jail tuamtuam mun 3ah a tang uhi. A tanna na nungpenuh ahihleh Ravenbruch aConcentration camp ahi a,suangkulh sung ah gentheihnate uhgengen sangin a saltanpihte uhkiangah Jesu Khrist tanchinhoih atangkoupih zaw uhi. Amau unau

Page 16: D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

Sept. & Oct. 2021

P CI M es s e nge r

13

ziakin saltang numei tampite’n JesuKhrist a gingtata uhi. Jail a tan sungun a unu kum 59 a upa Betsie tuhdamlou in a sinawn ta hi.

Aguk in suangkulhsung a Bibleahon puaklut uh zangin Pathianbiakna a nei zel uh chih hichi’n agelh hi. “Betsie toh hichibang akikhopna ka neih tunglai un ka lauthei mahmah ua, hilehleng nitakteng a kon neih gige chiangunvengtute leng a gamla omsimziakun ka hong hangsan deuhdeuhua, nitak min (roll call) khit chianginBiakna kikhopna ka neih chiangunmi ahong tam deuhdeuh uhi.Barrack 28-na a kikhopna tuhlamdang sim tak ahi. Thil kihihzelte tuh Catholic hon khat inmagnificat Latin pau in agen zel ua,Lutheran te tamlou in biakna langaihlou chik in a sa ua, huai khitin Eatern Orthodox numeite’nBible tang ngaihkhollou in ahon genzel uhi. Ka kiang uah a kimvel inmidang tampipi a hong tel ua, kadim phitphet zel uhi.

Betsie leh ken ka Bible uh ka phenzel ua, Dutch a kigelh German pauin ka let zelzel ua, hiai hinna siktui

thuhing a banban in saltangte pau,French, Polish, Russian, Czechpaute a kigen sawn in atawp inDutch in ka kiang uah hongtungkik sek hi. Electrict Bulb nuaiah tuh vangam cheplawkna ka neizelzel uhi”

Betsie December 6, 1944 a si inCorrie kiang a thu a vai khaknanungpen tuh “Hiai mun a i thilsinkhiakte amau i hilh ding ahi.Pathian itna sang a thuk zawkawkhuk dang aom hetkei hi.HIai itna thu i theihchet ziakinCorrie i thugen ngaikhe ngeingeiding uh ahi” chih a laitah ma i genmalam hi.

A min ana gelh khelh ziakun Corriesuangkulh a kipan khahkhiakte lakah atel a, amah pawtkhiak nungnipi kal khat sungin suangkulh tangnumei tengteng thah in aom vekuhi. A zalen nungin Harlem ah akiik nawn a, a nekzonna sana bawlsutzop a sawm leh alungkim theikei hi. Kum 53 a upa hita in khovelgam chih a tangthupha gen dingina kuankheta a, kum 33 vingvenggam tuamtuam 60 hial ah Jesu

Page 17: D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

Sept. & Oct. 2021

P CI M es s e nge r

14

Khrist vualzohnathu a tangkoupihta hi.Holland Kumpi nu’n Corrienasepna ngaihsangna lehpahtawina in Gal hat (Knight) apuankhiakna a bawl hial hi.Jerusalem khopi ah HolocaustMusium ah tuh Garden ofRightouness mun ah amau inkuanin ana hutkhiak tengteng uhphawkgigena dia sing khat suandingin ana chial hial uhi. Corrielaibu gelh minthang mahmah lehkizuak khe tam petmah The HidingPlace kichi world wide picturesten cinema film in ana bawlta uhi.Tangthu tomchik “Tunitan in lengngaihdam ka zil gige lai hi” kichi1972 kum a guide post a kisuahtuh Corrie in a meltheih mahmahkhat, Munich khopi ah biakin khatah kum bangzah hiam nungin muhnawn in aom hi.

Kidoupi nihna ven nung kum1947 a German gam angaihdamna thugen a va hoh lai inhuai mipa talkolh velvol,puanakpitual gialkhat silh, uniformdum leh a lukhu a kheguh kikokalhleh luguh lim kitak a kithuam naksek, Corrie suangkulh a tan lai ua

saltangte vengtu gilou mahmah amu kha guih hi.

Corrie ten Boom tuh kum 91 aphak ni, a pianchampha ni geih inApril 15, 1983 in Orange,California ah mual akhumta hi. Apianni geih a si tuh Judate ngaihdanin mi vangpha ahi hi.

Corrie Ten Boom

Page 18: D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

Sept. & Oct. 2021

P CI M es s e nge r

15

“...Na Tuailai hun in nang honsiampa thei gige in” (Eklijiasti 12:1)

Thupatna: Tuailai Day melmu thei ding a damna honpia i biak Pathianmin in Tuailaite Na vek un Chibai konbuk hi. Toupa Na kiang uah omhen. Tuailai hun i chih hun nuam leh poimoh mahmah hun ahihman in,hiai hun manpha zangkhial leh zang dikte hinkhua ah, a tunung hun dinguh kinga lian mahmah hi. Huaiziak in, I tuailai hinkhua ah maituah dingleh paisan ding melma tamtak om a, tuni in tamlou genkhawm leng kachi hi.

Tuailai hun: Tuailai hun i chihpenmihing hinkhua a hun nuam lehkhiak lah huai hunpen ahi chi lengkigen khial lou ding hi. Lawm-leh-Vualte toh ki-thuahkhomna hun,Lungsim-leh-Taksa hat mahmahhun, Nek-leh-Dawnmoh neihlouhhun leh Poisakna leng a tawmmahmah hun laitak ahi. Tuailai hunpen hun manpha, hun nuam,zalenna hun leh hatlai hun ahihmanin, i nawkna lampeuh kizouzungzung thei hi. Huaiziak in,Tuailaite tuh Nu-leh-Pate a ding in

Lam-etna lianpi pia a, Saptuam lehKhotang mite a ding inLungmuanna,bitna leh lam-ette hiua, Gam-leh-Nam adia mabankingakna, Sumdawng mite adiavanzuak na/Vanleite leh Jesu Christadia Gouselgukte i hi uhi.

Tuailai hun hoih leh manpha takmihing te’n i damsung in khat-veikia kituak kha ding hi.Tuailai thakchih i hinkhua tuakkha nawnlouding ihihman in, I Tuailai hun aPathian leh Satan in a nungzui ding

Page 19: D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

Sept. & Oct. 2021

P CI M es s e nge r

16

a, hondeih ahihman in, Tuailaihinkhua a Pathian leh Satan kuazuiding i hiam chih pen Nang Khutah ki-nga liuliau hi.

Tuailai hinkhua ah Paukamzatdan: Tulai in technology khangah i omta ua; tutmun a khovel athiltungte leh omte gen-leh-saktheih na khang ahita hi. I omnamun apan i genkhiak leh sakkhiakte’ ei-ngaih in bangmah mahlou in,i koih ahi kha maithei ding hi.Himahleh, Khalam a pichingnailou,kua hiam khat adia Khalamkalsuanna adia, kipukna hi thei gigeahihman in, midangte adia puknatuntu hilou a, tung dingtu hi dia, Ipaukam zatdan pilvan mahmahding poimoh hi. Tua hileh Christdeihdan hinkhua zang kihi dia,midangte adia vualzawlna tuntuleng kisuak ding hi.

Tuailai hinkhua a luck luat:Tuailai hinkhua ah ngaihtuahnalamdang pipi piangthei mawk hi.Melhoih leh mi Lohchin louhna lambang a, lohchinna bang i neih khakchiang in, hinkhua ah chaphounabang hongsuak thei mawk hi.Tuailai hun pen i paaklut lai hun

ahihman in, mel-hoih leh melsiatthu-hilou in, I luck mahmah lai hunahi. Huaiziak in, Tuailai hun akhatvei bek luck lou kuamahomlou hi. Himahleh, Tuailai hun anungak ki-luck sak khengvalte, atunna ding tan uh tunglou tamtakom ua; a Luck lou tata khosuak utvial uhi. Tuamah bang in, Tuailaipasal a luck lua-te, Innsung azattak hetlouh khat hi nuammahmah uhi. Tua ahihman in,Tuailai hun a, Kholai a luck viautoh Innsung Pa/Nu hihna kikhainuam mahmah hi. Huaiziak in,Tuailai hunhoih lai nuamtak azat a,Pathian phawk ding ahi chih imangngilh louh ding uh deih huai hi.

Huan, Tuailai hun izatlai-tak a,hinkhua kikep siangthou poimohahi chih i mangngilh louh ding uhahi. Ahitak hileh bel, Kuamah akilian sak leh kisathei tuam ding iomkei himhim uhi. LST in“...Leivui a kipan lakkhiak nahi ngal a; Leivui na hi a, Leivuiah na kiknawn ding ahi” (Gen3:19) achi hi. Tuailai hinkhua ahLUCK mahmah leng zong,Zingchia, I taksa pumpi Lei-vuiapan lakkhiak, lei-vui mah ah

Page 20: D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

Sept. & Oct. 2021

P CI M es s e nge r

17

kiknawn ding ahihman in ki-thupisak luatna ding om lou hi. Huaiziakin, i Nek zonna leh Khosakna atuam dungzui in, I kicheina akibang kei chihthu lel ahi. Leitungah vuaktang in i piang ua; vuaktangmah a kiknawn ding ihi lel uhi.

Tuailai hinkhua a lawmpolh:Tuailai hinkhua a lawmpawlh neiha, Haksatna, Lungkhamna lehzawlngaih sunglut hun a, hehnemtuding leh Nu-leh-Pate kiang a, igenkhiak ngamlouh thugukgenkhiakna ding lawm pawlh neihding ahihban ah, I taksakepsiangthou theihna ding lehlungsim ngaihtuahnate buaisaklouding lawm hoih i neih poimoh penhi. Tuailai hinkhua a lawmte tohkitaitehna na ding a hoih pen tuh,Pathian gam nasepna, Siamsinnaleh Na hoihsep a, kidem pih theihding lawmpawlh neih tuh Khalamkhanna leh hinkhua sekna hoih penahi chih i mangngilh louh ding uh ahi.

Tuailai hinkhua a Haksatna:Tuailai hun i chihpen mihing hinkhuaa hun nuam leh khiak lah hunpenahi chi leng kigen khial lou ding hi.Himahleh, Tuailai hun a haksatna

mahmah khat tuh thadahna ahi.Thadahna in i tunung hinkhua dingKhalam leh Salam ah nakpitak asukha ahi chih i mangngilh louh dinguh deih huai kasa hi. Tununghinkhua nuam izattheihna ding in,tuailai hinkhua nuam leh tawldamhuai tak ahi kei chi thei inla, Setankhemna apan suakta ding inPathian in hon deih hi. Hiaitheology khangthakte’n i sinkhiakding uh poimoh mahmah hi.

Sawltak Paul in a taksa tunga linglakkhiatsak ding in Pathian kiangahthumvei a ngen a, Pathian in alakkhiat sak kei a, akem sak hi.Tuailai hun a Haksatna leh setankhemnate i melma hilou in Pathianin i hat zawk na ding a ahon piakahi zaw hi.

Tuailai hinkhua a hun zatdik:Tuailai hinkhua a i hunzatdan inmaban khosakna ding saupisawkkha ahihman in, tuailai hunapan hun zatdik poimoh mahmahtelak a khat ahi. Zingthoh hun, Luphun theilou chihte’n, i phaknadingtan hontun lou ding ahihdantheih tel mahmah ding kisam hi.Kholak a sep ding leh bawl ding

Page 21: D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

Sept. & Oct. 2021

P CI M es s e nge r

18

poimoh lua nei leng hiloupi avakvak in zonna leh hausakna tohhon kigamla sak ahi chihthei a, ahuntok leltheih a kholak vakpenpilna bul ahi chih i theih ding uhpoimoh hi.

Tuailai Hinkhua a Contestantnih: Tuailai hinkhua a i zuihngeingei contestant-nih om hi.Pathian leh Satan nungzuih dingahi. Kuamah ka zui-ut kei chih omtheilou ahihman in, thupukna khatna bawl ding poimoh hi. Huaiziakin Bible a Job hinkhua apan insaulou genkhawm leng ka chi hi.LST sung a Job tanchin theilou iom uh a gintak huai kei hi. Job inPathian a muanna a koih ziak in,Job hinkhua ah, Satan leh Pathiannasatak in ki-contest uhi.

Hiai Contest na ah Job in ahauhsakna leh vualzawlnatengteng ban ah, a Tanu leh Tapatenasan in sihloh hithet uhi. Pathianin hiai bang a Job in haksatna lehmualphouna a tuah ding a deihpen hi kei mahleh, Job in Pathiana muanna leh Ginna a neih pen,Hauhsakna leh Thupi na ziak hilouahihdan Satan in theichian leh chih

adeihna ahi zaw hi.

I Tuailai hinkhua pen Job bang a,Pathian leh Satan ki-tuh gige ahichihthei a, I hinkhua a thupukna ilakte in, I tunung hinkhua ding kiabawl hilou in, Pathian leh Satan ki-contest na a, vualzou hinkhua zangdia, thupukna bawltu hi gige ahichih i mang-ngilhlouh ding uh deihhuai kasa mahmah hi. Job bang a,i hinkhua a haksatna, nawlkhinnaleh vangsiatna i tuah hun a, Pathianamasa pen a koih a, thilbangkim ihoih zawkna ding a, hongtungahidan thei a, pomsiam di’n ikichial thak uhi.

Tuailai hinkhua ah Mihing lehPathian mitmuh a etlawm hihsawm in: Tuailai hun in Siamtu’Pathian in hon deihna i phokphaahikei maithei, himahleh Pathianadia Gousel gukte ihiman unlungsim leh ngaihtuahna siangthoui neih ding uh poimoh mahmah hi.Mihinpihte itna leh mitmuh a gamtatkhohei kilawm nei inla, Na hinkhuain Pathian pahtawi henla, Namihinpihte tung ah, Christtheihpihtu muan huai na hihnalangsak din i kichial uhi.

Page 22: D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

Sept. & Oct. 2021

P CI M es s e nge r

19

Tuailai hinkhua a Et-ton ding:Tuailai hinkhua a Et-ton dia hoihmahmah tuh Jacob Tapa TuailaiJoseph ahi. Aman a hinkhua ahToupa toh om khawm gige dingdeih in lunggulh a, Awmleng omkhawm taktak uhi. Genesis 39:1-23 sung kia ah leng Toupa tohJosep om-khawm gige uh ahihdanLi-vei mahmah muhtheih hi.Khatna: Toupa Joseph kianga aomziak in, a lamzang sak (Gen39:2) a chi hi. Nihna: ToupaJoseph kiang ah a om a, a thilhihpeuhm ah Toupa’n a lohchingsak(Gen 39:3, 23) a chi hi. Thumna:Toupa Joseph kiang a omziak in,mite hehpihna leh deihsakna a tanghi( Gen 39:4). Li-na: ToupaJoseph kiang a, a omziak inSuangkul ngakpa a kipak a,Suangkul sung a heutu pen in apangsak hi ((Gen 39:21-22).Toupa toh om-khawm peuh maha hinkhua ah lohchinna, vualz-awlna, mite Hehpihna leh deihsakna in a zui teitei hi.

Huaiziak in, Tuailai Kua a lamzanutlou? Kua a lohchin utlou? Kua amite deihsakna leh hehpihna ngahutlou? A utlou kuamah om din

agintak huai kei hi. A diak intuailaite lak ah, omlou diak ding hi.Tua bang mi nahih utleh – Pathiantoh omkhawm tuailai nahih dingkisam hi.

Thukhitna: Tuailai hinkhua tuhNi-suk bang ahi a, Ni hongsuah aNnasep i kipat bang in, Nang natuailai hinkhua bang chinna pandia? LST in “...Na tuailai nite unNang hon bawlpa thei gige un”achih mahbang in Tuailai hinkhuaa Pathian ana phawk “Mari banga lungsim siangthou nei ding in,Tuailai Nungakte i kichial ua;Joseph bang a kidek thei lehthunuailut zou hi ding in TuailaiPasalte i kichial uhi” huchi leh nahinkhua uah na nahloh pek dinguhi. Danial leh a lawmte bang aPathian thu-tak a kithunun ding in,Tuailai thahat taktakte iki-chial uhi.Hiai khovel siatak lak ah, PathianTemple i hihna uh theisiam a;kemsiangthou zou ding in simtuteToupa Khasiangthou in honompihta hen.

Dated:pastor tk shyamvalte 020082021,[email protected]

Page 23: D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

Sept. & Oct. 2021

P CI M es s e nge r

20

(Tuailai Day Message)

~ Vashti Kim

“Ka damsung nite uh simdan hon hilh in pilna lungtang kaneihloh hialna ding un.” (Sam 90:12)

Tuailai lia-le-tang hun, hun manpha leh hunnuam pen ahi. Paal lai amloukua om dia? Kumkhat sunga October kha, khavak penpen kha, vansiangsitset, huihnung hiauhiau, ngaihgim hongnam, awllen kha, kuadangngailou a hunnuam zatna kha, mutheidia i om manin Pathian kiangahkipahthu genmasa in, tuailaite leh simtute Tuailai Day chibai.

Tuailai hun/ khanlutlai hun:Naupanglai a hoihkhallou bang,hongtuai khiak chiangun, hong hoihkhemai hi, damsung ading amelhoihpen, etsuak/ etlawmpenhun ahi. Hiai hun tuh ki etlah hun,hoih honsa atam hun, kibuaipihhun, zumsim leh kisuanglah hun,kisoisel hun leh alehlam a fuhkisakhun ahi. Thahatlai hun,bangteng lungsim leh thain a ngaphun, kisakkholh hun ahi. Lungsimkhentat haksa leh lungbuai hun ahi.

Saptuam, khotang, gamsung leh

innsung adia manpha taka kizathun ahi. Lungsim hat lai, ngaih-tuahna sau pailai, lemgel theihna,sepkhiak, kisin, tupguh hunlai ahi.Mipilte adia ‘tuailai hun pendamsung khosakna kisin hun’ ahiachi uhi. Kithuzoh, kidektheih,pilvang leh manphatak a zatsiampoimoh hun ahi. Huai hun zangdikte’n a damsung uh nuamsaleh thovengtakin a zangthei ua,azang siamloute’n lah gentheihna,lungkhamna leh lungzinna in azang uhi. Tuailai hun khoveldamsung adia hun manpha pen

Page 24: D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

Sept. & Oct. 2021

P CI M es s e nge r

21

ahi. Hiai hun tuh degree lehcertificate sangtak laktheihna diakisinna hun manpha ahi. Damsungkhosakna kingakna hun, kum 18-30 kal, gentheihna hongtungmahleh kuhkaltak leh chi taktak apal galkai a, thuak mualsuahte’n adamsung uh, nopsakna in azangtangpi uhi.

Daniel a khouding leh a khamdingkuamah omkeileh le nek ding lehneklouh ding khentat in dingkipzou hi. (Daniel 1:8) HimahlehDaniel in kumpipa ann hiam adawnuain hiam a kihihthanghuailouh alungtangin a tum chiltela: huaiziakin michilgeh Lalpa kiangah akihihthanghuailouh na dingin angeta hi.

Joseph in khelhna tengteng Pathiantunga khelhna - a anagaihmanin,Ama’ muhlouh leh theihlouhna akhelh na diing mun mu zoulou hi(Sam 90:8). Kathulimlouhnate uhnama ah na koih a, ka khelhnagukte uh namel vak ah na koihtahi. Samson hat mahmah napi-inkhelhna douna lamah, panzawhnading thahatna nei hetlou hi(Hebrute 4:13).

Huaiziakin, thilsiam a amah mitmuha langlou himhim a om kei, i tanchini tutna ding mitmuh ah zawbangkim vuaktang leh kihongsa ina omzaw hi. Pathian launa lehthumanna , thahatna sangin vualzouzaw hi. Gingtute leh tuailai lakah,Pathian in Joseph leh Danielbangbang gingtu leh tuailai poimohhi. Tuailaite muvanlai thahatnabangnei Pathian’ kha leh thumannatoh Ama’ adinga hingngap leh sihngap poimoh hi.

Aw….lia leh tangte’n na tuailai niin bang chi’n hun na zang ale…?Kingaihtuah thak in….

Simtu tengteng Tuailai Dayzatnuam!

Page 25: D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

Sept. & Oct. 2021

P CI M es s e nge r

22

Gelhtu: Mercy Chingnunhoih

I tenna gam tuh nidanglai sangin medical leh technical lam ah I changkangmahmah ta ua, kum khat kumnih I nung etkik lel in leng I khan dan uh amuh zungzung theih hi. Huchih lailai in, Lungsim damtheihna (MentalHealth) tuh hichi bang changkan na hun ah koih niam leh ngaihsak louhin om kha nak ahi. World Health Organization (WHO) te apa’n reportI muh dungzui in, khovel pumpi ah mi billion 1 vel in hiai lungsim natnaana vei in, kumteng in mi tampi ten a hinna uh ana tan uhi.

Tu dinmun Covid-19 natna ziakinleng lungsim chidamlouhnatuamtuam tehna tuh a sang mahmaha, hiai natna intuh mite lungsimdamtheihna sukha in a hoihlou lamngaihtuahna a guan hi. Huchikomkal ah, hiai bang lungsimchidamlouhna ana tuak a kimkhatte touh in treatment a la ua, akimkhat te’n tuh mite’n a hai bangaa koih ding lau in treatment a langamkei uhi. I lungsim natna I keppah kei leh ki-etkolna ah I sen asangnuam a, I siamsinna leh I sepnaah I ke niam nuam mahmah a,

mahni leh mahni kisuknatna leh zuleh khamtheih a kibualin,huaibanah, mahni leh mahni hinnalak a baihlam mahmah hi.

Huchi ahihleh, Bang a Lungsimchidamna? Bang a a poimohna?Lungsim chidamna I chih chianginI lungsim ngaihtuahna lam gennaahi a, I hinkhua I bukkak siamnading a poimoh mahmah ahi. Huaiintuh hunhaksatna mun a I omchiangin I lungsim ngeina bangputhei dinmun a hon koih tu leh

Page 26: D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

Sept. & Oct. 2021

P CI M es s e nge r

23

hinkhua a I tuah te tengtengdohzohtheihna lam ah a hon panpihtu ahi. Lungsim chidamte’n tuhhaksatna tuak lou bilbel chihnaahikeia, mitengin I hinkhua apuakgik, haksatna leh mahni ahlungkim zohlouhna leh a dangtampite ana ki tuak vek ahi.Lungsim chidamna ana poimohkhiat dan tuh I hinkhua a hunhaksaleh hun hongtung ding mailammuhkholhna ah pilvang takangaihtuah thei leh, a gentheih huaina mun ah etdan chiantak in a honensak thei ahi.

Lungsim chidamlouhna tuaklawm nei le hang bangchipanlak pih ding?1. Huchi bang lawm I neih lehchiamnuih bawl mailou in ahaksatna na theihsiam pih ding ahi.2. Na lawm in muangtak a ahaksatna a hon gen ngamna penzahtaksak inla, milak ah amahphalna lou in gen thang ken.Himahleh, sih leh hin kal a adin a,a hinna lak dingtan hial a tun lehamah panpih thei ding mi zon sakpah in.3. Na lawm pen kiang ah pro-fessional help zong dingin hasuan

in huaituh hiailam a siamna neiDoctor, Pastor, Counsellor tehoupih din hasuan in.4. Na lawm a dingin tawp lou inPathian kiangah thumsak inlathumpih na hih dan theisak zel in.Huai in tuh ittu nei ahih dan achiansak ding hi.5. Kampau ah pilvang in.“Lungkhamna I chih na thuumhatlou man”, ahihkei leh, “Na ginnaa hatzou kei a ahi”, chihte nazatlouh ding ahi.6. Hiai natna pen a damthei natnaahih dan theisak zelzel in.

Ka lungsim chidamna ka suk-hat theihna dinga bang ahia kahih ding?Lampi tuamtuam I lungsim chidamnahon panpih thei a tam mahmah a, Ingaihtuahna leh I lungsim paidanhon domsang thei nasep tampi aom a, huaiten ah thuakzohna honpia in I hinkhua haksatna kawmkalah a nuam zaw in I khosa thei uhi.Huaite bang chi bangte ahiu uachih point nih in I en ding.

I. Taksa lam ah panlakdingdan:

Page 27: D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

Sept. & Oct. 2021

P CI M es s e nge r

24

A khatna ah, lungsim natna tohkisai a kingaihsiatna leh patauhnabanghiam na neih leh khattang louna hi chih ki phawk in. Huchi bangnatna na tuah gingtu dangte’n lengana tuak uhi ahi.

A nihna ah, huchi bang dinmunah na din leh hiailam toh kisai asiamna nei Counsellors,psychologists leh psychiatrists tepanpihna zong inla, iai ken.

A thumna ah, mitoh kizopna pibawlin huaituh- na lawm muanhuainasak kiang hiam, na it hiam tephone tungtawn a ki hou bangahihkeileh taksa mahmah a ki kumkhawm dingin hun bawl inla; nalawm tak leh na inkuanpihte tohhoulim haksa sak sawm ken. Ihaksatna I genkhiat theih leh huaiinhon panpih mahmah hi.

A lina ah, thanuam sawm in.Taksalam ki sukzoina tuamtuam tenei in, huai intuh I taksa aendorphins ki chi a khah khia a,huai in i mood leh i energy ah honpanpih hi. Taksa sawizoina neihgige in tuh i theihna hon hatsak a, Istress akiam sak a, huai kia leng

hilou in imut leng a limsak hi. Taksasawizoi theihna tuamtuam te lak ahwalking, cycling, gardening leh adangdangte.

A nga na ah, Imut lampang ngaipoimoh inla, quality sleep neihsawm in. Na hinkhua ah na buaimahmah lehleng, Imut kham sawmteitei inla, a tawm pen in dakkalsagih bek poimoh ka hi chiinngaihtuah in. Hiai in tuh na lungsimchidamna a hon panpih hi. Imut Ikham louh chiangin I ning aki tel a,I lungtom hi. Na imut ma in tv,phone leh a dangdang te apandakkal nih bek hun awl bawl in.

II. Khalam ah panlak dingdanGingtu hinkhua I chih tuh a nuamkia hongtung ding leh Pathian in Ibuaina teng hon lak khiat sak dingahi chih ngaihtuahna pen in Lam-etna diklou a hon piak ding alauhhuai mahmah ahi. A ziak belgingtute lungkham na (depression)in a su na theikei chih ILAISIANGTHOU ah aki mu keihi. Huainak sang in gingtute a sukkhak dan aki mu zaw hi (Rome-te8:23). Kumpi Solomon in tuhun aI gengen uh “Symptoms of

Page 28: D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

Sept. & Oct. 2021

P CI M es s e nge r

25

depression-anxiety” pen midiktatleh diktatlou tung ah tung ahih danana gen kha hi (Eccl 9:2).Huaibanah, Sam 77:1-20 kikalgelh tu ngei leng hiai lungkhamnain ana su kha mahmah a, huaidepression in a hinkhua a sukhakdan a hon gen suk in a ki ngaisemahmah leh ning mahmah ahi chiha chiang mahmah ahi. Huchi ahihleh bangchi panlak ding:

A khatna ah, Hebrew 4:15 in,“Siampu Lianpen I hatlouhdankitheihnate hon theih pih phalounei I hi ngal kei a; eimah bang alam tuamtuam a khemnatuaksa, khelh bel khiallou, nei Ihi zaw uhi.” Ana chi hi. Pathian Ihatlouh dan thei, I lungkham hontheih pih, I haksat hon theih pih neiihi chih I phawk gige ding ahi.Huaiziakin, I mitsuan ding tuh eilamhi zawlou in, Pathian hoih na, I tungaha chitna te ah I lungsim nga le hang Ihaksatna pen in hon zou kei dinga,huchi in etdan dang, thuaktheihna akinei thei zaw ding hi.

A nihna ah, I point masa ah, “Ihaksatna hon theihpih” I chi khina,a hon theih pih kia leng hilou in,

gingtute haksatna tawp khawk Itunga, thuum dingdan le theizoulou, mittui tak ding le om zou lou,kia lou in lungsim munkhat leng puthei lou a I om chiangin,Khasiangthou Pathian in ei a dingin,ei sik leh tang in, ei thuak thuakkawm in, I haksatna ei tang a honpuak sak in Pa Pathian kiang ahPa’ deihdan in hon na thum sak ahichih phawk le hang ka deihmahmah ahi (Rome-te 8:26-27).Panpihtu bei, hon thei siam dingomlou, khattang kisa a I omleh kikhattang lou hial ahi. Pathianmahmah ei a dinga hon thumsakahi lunglel kei ni.

A thumna ah, I haksatna temeaningless lou hial ahi. Pathianin ei hoih na ding in thil bangkimhon sepsak ahi chih leng I theihuh hoih kasa hi. Hiai I problempen amah purpose a tangtun nading, ei ginna ah I din kip na ding,leh amah pahtawi sem ding lehamah I tung ah a hoihna I muhtheih sem na dinga thil bangkimhon sepsak ahi chih thei le hangut huai mahmah hi.

A lina ah, Pathian thu I sim mun

Page 29: D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

Sept. & Oct. 2021

P CI M es s e nge r

26

a, amah thutak te ah iki van kei lehhichi bang haksatna te, khemna, ze-etna te ki thuak zoulou ding ahi. Athu I theih tam a, I sut tam a amahgalvan toh hiai gal douna I dou keileh natna lauhuai tak ahihmanin Ihinna hon nese ding a aki puk sengei ngei ding ahi. I LAI-SIANGTHOU in “Aman honlimsak ziak in na mangbatna(anxiety) teng teng uh amahtung ah nga vek un” 1 Peter 5:7.Huaiziakin, Pathian kiang ah kipumpiakni aman hon limsak ahi.

A nga na ah, Pathian mel batpiha bawla I omna pen denchiang in ahon hih kipsak dinga, huai hun ahhaksatnate a om nawn kei ding hi.Hiai LAMETNA HING neite ihihman in lungke lou in huai hun I ngakteitei ding uhi. I khitui te hon nulhulsak dinga, sihna in a hon khennawn kei ding hi. Gingloumitebanga lametna neilou te aki hi keia, LAMETNA HING neite aki hizaw hi (1 Peter 5:10; Kilakna21:4).

Thukhitna:Na lungsim damtheihna tuh nataksa damtheihna poimoh zahzah

in a poimoh ahi. I lungsim tuh i mahon kaitu pen ahihman in i poimohngaihding a, lungsim chidam tak ini omsawm ding uhi. Huaibanah,gingtuten hiai lungsim chidamlouhna haina bang a i ngaih uh,dawimat ding bang isak uh,thumzohlouh/ginna hatzou lou banga i na ngaihtuah te uh adiklouahihman in huai ngaihtuah na pen ipaihkhiat sawm ding uhi. Khat lekhat ki hanthawn in hiai lungsimchidamna pen i suiding ua ilaisiangthou in bang gen hiamchihte i ngaihtuah zaw ding uhi.Huaibanah, hichibang natnathuakte khentuam lou leh koihnakhat a koihlou in itna toh ikem dinguhi.

Simtute tengteng Toupa’n honvualzawl hen.

Page 30: D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

Sept. & Oct. 2021

P CI M es s e nge r

27

Akaikhawmtu: Rev. H. Chinthiansong

I tenna khovel uh Covid-19 natna in hon pumtuam hi. A damloutekia hilou, a damte nangon thomhautak a ki-omchiat ahihman inhiai laa tungtawn in damna Pathian i naihchiat ding uh chiin ikichial uhi.

“JESU KIANG GEN NING, JESU KIANG GEN NING” chih laathupi leh manpha mahmah tuh Rev. Elisha A. Hoffman in aphuah ahi.“Jesu kiang gen ning” chih thumal ahihleh damlou panpihngai, mikhialkisik a, lungtang kitamkhamte paukam ahi.

Rev. Elisha A. Hoffman tuh panpihngai a buai mahmah khat kiang ahsap in a om hi. Aman huai a buaimahmah minu tuh Pathan itna thua khamuan sak a tum hi. “Huaiitna in eite mihing in a honpiangsak a, tua itna mah in idamsung teng lamtawn in a honzuizui hi” chi a hilh in Pathian’zahngaihna mai a kitahlut ding inthuhilh hi. A kiphatmoh mahmahpanpihna pen, chih taktak a kisika a om chiang kia a ngahthei phetding ahihdan leng a hilh hi. Huchiin, Rev. Elisha A. Hoffman inchihtaktak in tua minu a ding in a

thumsakta hi. Huchi a, a thumlai intua minu a hong kikoukhe phut a,“JESU KIANG GEN NING”ahon chikhe phut mawk hi.Huchibang a Rev. Elisha A.Hoffman in Pastor ahihna toh kisaia mi a vehlai in, Kha lam thu hilhnaapiak kawm in leh chihtaktak aathumsaknate ziak in huai minu tuhToupa Jesu kiang ah a hon pi luttahi. Tua minu, huai nungtengToupa’n api a khamangthangtampite mantu in a kizangta hi.Hiai “Jesu kiang gen ning” chihlaa ahihleh Pastor pa’n khakhial,sa leh kha a damlou akepna gah

Page 31: D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

Sept. & Oct. 2021

P CI M es s e nge r

28

ahi. Tua minu kiang ah Laisiangthoua thuchiam muanhuai mahmahthute in lungmuanna thu a hilh hi.“Nou semgem leh puakgik pawtengtengte aw, Ka kiang ahhong pai un, Keima’n khawlnak’on pe ding,” “I khelhnatethupha i tawi leh i khelhnatengaidam ding in, amah a diktatin a muanhuai hi,” “Na puakgikToupa tung ah nga inla, amahmuang in, aman a hon hihhat ding”chih khawng Bible tang Pathianthuchiam muanhuai mahmahte in alungmuan hi. Huan, chihtaktak atua minu a dinga a ngetsakna in tuaminu tuh “Jesu kiang gen ning,Jesu kiang gen ning” chi in akikousak hi.

Tua minu’n a taksa a ding indamna a muta a, himahleh a khaading in muanna a tasam hi.Huchi in a lungtang sungnungpenapan a hong kikoukhe thei hi.Pathian in hichibang a kikou awtuh a ngaihsaklou ngeikei hi. Hiaithil in, Rev. Elisha A. Hoffmanlungsim a khoih mahmah a, huchiin hiai laa a kaih toh aphuakkhawm hial hi. Pathian ladang toh a kibatlouhna khat tuh,hiai laa pen a pumpi inkipuankhakna laa ahi. Kipuan-khiakna, hotdamna tuntu, lehhotdamna apan luangkhia tuh“Na kam a Jesu Toupa ahichih na gintak leh hotdam inna om ding” chih ahi.

JESU KIANG GEN NING

1. Ka lungkhamnate Jesu kiang gen ning, Hiai buainate kei kia’n ka zoulou;Ka lungkhamna ah hon panpih ding a, A it, a kem Amah tate teng.

Jesu kiang gen ning, Jesu kiang gen ning; Ka buainate kei kia’n ka zoulou,Jesu kiang gen ning, Jesu kiang gen ning; Jesu kia in kei hon panpih thei.

2. Ka buainate Jesu kiang ah gen ning, Amah lawm migi leh hehpihthei;Amah hilh leng Aman hon hondam dia, Ka buainate a beisak vek ding.

3. Khen leh sual a om Hondampa ka ngai, Aman ka buaina hon panpih thei;Jesu kiang gen ning, Jesu kiang gen ning, Ka buai leh lungkhamna hon dawn ding.

4. Khawvel in khial ding in kei a hon hip, Khelhna hih din khem in ka om nak;Jesu kiang gen leng a hon panpih ding, Khawvel in kei a hon zoulou ding.

Page 32: D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

Sept. & Oct. 2021

P CI M es s e nge r

29

Presbyterian Youth Fellowship: PCI (R)

Amasa in munchih-mualchih a om ka tuailaipihte tengteng PYF Daychibai! Toupa na kiang uah om hen.

Makai masate panlakna ziak in, PCI(R) pawlpi sung a kahiang poimohmahmah Presbyterian Youth Fellowship (Tuailai Pawl) dinkhiak in omhi. PYF Day ahihtoh kiton in amaute zahna ka pia ahi. Huan, PYF adiaCentral level a ana kihelkhate tengteng, Presbytery leh Local level aana kihelkhate tengteng ban ah Office a PYF lam ana enkaikhatute navek ua tung ah Toupa min in kipahthu ka hon gen hi. PYF hih salam lehkhalam a Tuailaite adia khantouhna dia kalbi poimohtak, leh midangteadia vualzawlna hihna ding a nasepna vanzat hong suak hi. Ani toh kisaiin tukum akipan a lemtangzaw ding ngimna in leh paidan khat kilawmzawahih ding lametna ziak in October Nipini Masapen “PYF Day” chihminvoh ahi (Tukum in October 03 hikha hi). PYF Founding Day zangtheiloute adia huai ni toh kikim a ngaihtuah ahi.

Laisiangthou in, “Valnou in,bangchi’n ahia a omdan ahihsiangthou ding? Na thubangzela a omdan venghoih in”(Sam 119:9) a chi hi. Peter in “nouhon sampa a siangthou bang innou leng na tatdan tengteng uahhong siangthou zaw un” (1 Pet.1:15) a chi nawn hi. Tuailai Day

2021 i zatlai un/ zang ding a ikisaklai un, hiai a kigen siangthounahinkhua ngaihtuah in neile hanguthuai ka sa hi. Toupa toh kituahnading in tuh pumpi leng a siangthou apoimoh a, ngaihtuahna leng asiangthou a poimoh ahi, “siang-thouna lou in kuamah in Toupaa mu kei ding uhi” (Heb. 12:14).

Page 33: D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

Sept. & Oct. 2021

P CI M es s e nge r

30

Tuailaite Ni poimoh hun a hasotnathu, lohchinna ding leh a sangzawkaltouhna ding tampi omlai a hiaibangziak a hon kum ka hi hiam,na chih uleh – I saptuam sung ahkisui hilehang a dik kim kholkeimaithei, himahleh tuailai 100 a 60tuh taksa/ pumpi siangthouna (nek-le-dawn) ah i puk ngeingei ding uhi.Huan, a huaisezaw tuh 100 a 80-90 in lungsim leh taksa ban ahelectronic gadgets zatte ulehzatdante tanpha ah siangthouna ikisam ding uhi. Huaiziak in,

siangthou ding a sap tuailai ihihnauh phawkkik thak ni chih deihnatoh hiai thu PYF Day message ahka hon gelh ahi.

Awle, PYF Day 2021 a manphatheipen a Local chih in i zat uh kahon deihsak a, khalam a gah tampisuang ding thu- le- la tegenkhiakna leh sakkhiakna hunhong hi henla, tuailaite tuh nu-le-pa, u-le-nau, lawm-le-vual lehsaptuam-leh-khotang a diavualzawlna hong hi un.

“Nang vualzawlna hi in” – Gen. 12:2

(Rev. H. Thiankhanmuan)Youth Coordinator, PCI (R)

PWF Central Board heutu masate tanggam bial PWF khawmpi uap a azin lai uh

(Limlak lui)

Page 34: D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

Sept. & Oct. 2021

P CI M es s e nge r

31

KUM 2021PRESBYTERY ASSEMBLY NEIHNA DINGTE

THUPI: "NANG VUALZAWLNA HI IN" - GEN. 12:2

THANLON PRESBYTERY KHAWMPIKAIHLAM PRESBYTERIAN CHURCH

OCTOBER 09-11, 2021

SINGNGAT PRESBYTERY KHAWMPILUNGTHUL-T PRESBYTERIAN CHURCH

OCTOBER 15-17, 2021

SOUTH LAMKA PRESBYTERY ASSEMBLYTHINGKANGPHAI PRESBYTERIAN CHURCH

OCTOBER 16, 2021

LAMKA PRESBYTERY ASSEMBLYENGEDI PRESBYTERIAN CHURCH

OCTOBER 16, 2021

PILAST ten kaihlam ah phatna la toh saptuam veh uh.. 1999

(Limlak lui)

Page 35: D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

Sept. & Oct. 2021

P CI M es s e nge r

32

KIPAHTHU GENNAPathian, Head Office leh Singngat Saptuamte ban ah Sinsaktutepankhomna leh deihsakna ziak in ka tanu uh Miss Niangngaihching in,i Saptuam School, Rayburn High, Singngat akipan tukum in Class-X,1st Division a ahon zawhna tung ah kipahna lian petmah hi. Hiai bangdeihsakna hon tangsak Pathian, Head Office heutute, Local Saptuamheutute ban ah, Sinsaktu-te tung ah Pathian min in kipahthu Messengertungtawn in ka hon gen ahi. Gentheite machiang khankhua ding lemgelpihleh panpihthei zel ding in i biak Pathian in hon makaih in hon vualzawlchiatta hen.

Kakipak,

Pa Kaibiaklian leh Azi Nu ChingzalamSingngat Presbyterian ChurchPresbyterian Church in India, Reformed.

Page 36: D:\2021\MESSENGER\sep and oct\s - PCI Reformed

Sept. & Oct. 2021

P CI M es s e nge r