D-R ALEKSANDAR LITOVSKI JUBILEEN KALENDARZA EGEJSKIOT DEL NA MAKEDONIJA VO 2009 GODINA

8/6/2019 D-R ALEKSANDAR LITOVSKI JUBILEEN KALENDARZA EGEJSKIOT DEL NA MAKEDONIJA VO 2009 GODINA

1/64

D-R ALEKSANDAR LITOVSKI

JUBILEEN KALENDARZA EGEJSKIOT DEL NA MAKEDONIJA VO

2009 GODINA


2/64

d-r Aleksandar Litovski

JUBILEEN KALENDAR ZA EGEJSKIOT DELNA MAKEDONIJA VO 2009 GODINA

izdava~:Organizacija na Makedoncite-potomci od Egej-skiot del na Makedonija - Bitola

Za izdava~ot:Goce Petrovski

Kompjuterska podgotovka:Aleksandar Litovski

Pe~atnica:Kiro Dandaro-Bitola


3/64

869, fevruari, 14,Vo Rim po~ina KONSTANTIN (mona{ko imeKIRIL), prosvetitel, avtor na prvata sloven-ska azbuka (glagolicata) na koja na starosloven-ski jazik (jazikot na Makedonskite Sloveni odSolun i Solunsko) gi prevel najpotrebnite cr-

kovni knigi za doverenata misija za hristijani-zirawe i opismenuvawe na moravskite Sloveni,filozof, svetec. Roden bil vo826 ili 827 godina vo Solun. Kon-stantin zboruval gr~ki, latinski,siriski i evrejski. Vospitan vocarskiot dvor vo Carigrad. Po{koluvaweto, bibliotekar vo cr-kvata Sveta Sofija, a potoa i pre-dava~ po filozofija na Visokata{kola. Pred da zamine za Moravi-ja bil vo dve misii: kaj arapskiotkalif vo Samara i, ne{to podoc-

na, zaedno so Metodij, me|u tur-sko-tatarskite Hazari vo Ju`naRusija. Po misijata vo Moravija,so Metodij i u~enicite, zaminalza Venecija, kade {to imal `estoki verbalnidueli so trijazi~nicite, so koi, toj i Metodij,raspravale za toa dali slu`bata Bo`ja treba

da se vr{i samo na eden od trite jazici: evrej-

EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJAJUBILEEN KALENDAR 2009


4/64


skiot, latinskiot i gr~kiot. Od Venecija zami-nal za Rim kade i po~inal. Poznati se negovitemolitveni sostavi i polemiki, osobeno negovataBeseda protiv trijazi~nicite, napi{ana naslovenski jazik i pro~itana vo Venecija.

969,

Komitopulite David, Aron, Mojsej i Samuil,sinovi na knezot Nikola, krenale OSLO-BODITELNO VOSTANIEprotiv bugarskata vlast i so toagi postavile temelite na slove-no-makedonskata srednovekovnadr`ava so sedi{te vo gradot

Prespa na ostrovot Sveti Ahilvo Maloto Prespansko ezero,Egejski del na Makedonija.Postepeno, ovaa srednovekovnadr`ava, poznata i kako Samoilovo carstvo, se

rasprostranilana dene{nite te-ritorii od Make-donija, Albanija,Srbija (bez Banati Ba~ka), severnaBugarija, severna

Grcija, romanska Dobruxa, del od Crna Gora i

del od Dalmacija.


5/64


1839,

Vo Atalanti, Grcija po~ina Angel GACO,makedonski vostanik, u~esnik i eden od ra-kovoditelite na Negu{koto vostanie vo mart-april 1822 godina. Roden bil vo selo Sarakino-vo, Vodensko vo 1771 godina. Poradi sudir soturskite nasilnici vo Meglensko, zaminal voNegu{ko, kade se zapoznal so stariot ajdutin

Anastas Karata{o-Postariot od Ber, koj go upa-til vo tajnoto revolucionerno dvièwe i takadejstvuval protiv turskite nasilnici i vlasti.Zaedno so Karata{o i Zafirakis Logotet, odig-ral vode~ka uloga vo Negu{koto vostanie. PoNegu{koto vostanie, zaminal vo Grcija, kadezaedno so dobrovolci, Makedonci, u~estvuvalvo mnogubrojni borbi protiv turskiot asker,pokaùvaj}i golema hrabrost i voena ve{tina.

1839,Vo selo Drìlovo, Vodensko, Egejski del naMakedonija e roden \or|i DINKOV-Dinkata,

makedonski kulturno-nacionalen deec, prerod-benik i revolucioner, op{testvenik, etnograf,poet, u~ebnikar, publicist. Se {koluval vo rod-noto mesto, vo Solun, Atina, Carigrad, Moskvai Smolensk, kade {to se zapoznal so ideite naBelinski, Dobroqubov i êrni{evski. Vo 1860godina se vratil vo Makedonija. Rano se povrzal

so Dimitar Miladinov i so Stefan Verkovi} i


6/64


patuval po Makedonija sobiraj}i geografsko-

etnografski i folklorni materijali. Nastoju-val ~i~ko mu Kirijak Drìlovi~ da otvori slo-venska pe~atnica vo Solun, a tatko mu KostadinDrìlovi~ interveniral vo Zografskiot manas-tir da se otvori tamu takva pe~atnica i vo nea dase pe~atat rakopisite na sin mu. Se obiduval dase vklu~i vo Makedonskata legija vo Belgrad, no

ne uspeal. Poradi verbalen napad na li~nosta naturskiot sultan odleàl 17 meseci vo zatvorotvo Vidin. Potoa, bil u{te dva pati zatvorankako ruski {pion i panslavist. Vo edno pismoupateno do Verkovi} mu pi{uval: Nagraduvawe-to {to go o~ekuvam poradi sluèweto na mojotnarod ne moè da bide ni{to drugo, osven moetodu{evno spokojstvo, pomislata deka sum go ispol-nil svojot dolg kon nego. I naglasil: Nie natatkovinata i dolìme s#, a taa nam - ni{to! Vo1868 godina, na angaìrawe na \or|i Dinkov, voSolun e formirana makedons-ka op{tina. Samiot Verkovi}

go narekuval Dinkata pla-men makedonski patriot.Bil u~itel vo Prilep, Bito-la i selo Zagori~ane. Pod ne-razjasneti okolnosti, vo kraj-na siroma{tija, po~inal voAtina vo 1876 godina. Avtor

e na pove}e nepublikuvani


7/64


trudovi napi{ani na makedonski jazik (vodenski

dijalekt), kako na primer: Nare~ie Solunskagookruga, Podrobna geografija na Makedonija, Is-torija na grada Nego{ i dr.

1849,Vo selo Negovan, Lagadinsko, e roden Ivan POPMAXAROV, dolgogodi{en u~itel, sve{tenik i

crkoven pevec vo rodnoto selo. Osnovno i srednoobrazovanie zavr{il vo gr~ki u~ili{ta vo rod-noto selo i Ser. Najprvo bil |akon na gr~kiotvladika, a potoa bil sve{tenik na bugarskataegzarhija. Bil u~itel i sve{tenik vo Seres, voVoden i vo Solun. Se zdobil so ~in arhimandriti go nosel imeto Joan. Bil pretsedatel na cr-kovnite op{tini vo Seres i vo Solun. Umrel vo1911 godina. Vo rakopis ostavil ceneta avtobi-ografija.

1859,Dojransko-kuku{kata eparhija pravi obid da

postigne spogodba za oformuvawe na KUKU[KAUNIJA so Katoli~kata crkva. Imeno, se nas-tojuvalo da se postigne spogodba, so toa {totrebalo da se zadr`i slovenskiot jazik vocrkvite i narodniot (makedonskiot) jazik vou~ili{tata. Istovremeno se baralo da bideza~uvan isto~niot obred vo crkovnoto slu`ewe

i narodnite obi~ai. Obidot za sozdavawe na


8/64


unija zna~el i obid da bide otfrlena vlasta na

Carigradskata patrijar{ija i preku pokrovi-telstvo na Rim da se izdejstvuva versko-kulturnaavtonomija so svoeroden vladika vo eparhijata ivo cela Makedonija i so politi~ko pokrovitel-stvo od zapadnite dràvi. Po dolgi i sloènirazgovori i pregovori, kuku{anite vo juli 1859godina upatile pismo do papata Pij XI za pri-

fa}awe na unijata. So pritisok od Rusija i odbugarskite crkovni krugovi, Patrijar{ijata jaispolnuva voljata na gra|anite na Kuku{ da imse dade svoeroden vladika i na 29 oktomvri 1859godina bila izvr{ena hirotonija na vladika-ta Partenij Zografski, koj potoa e ispratenza dojransko-kuku{ki mitropolit. So toa soz-davaweto na Kuku{ka unija bilo otstraneto.

1859,Vo selo Dolni Kotori, Lerinsko, e roden Ste-fan GO[EV, istaknat pripadnik na Makedon-skoto revolucionerno dvièwe. Bil dobrovolec

(opol~enec) vo Srpsko-turskata vojna od 1876godina i vo Rusko-turskata vojna od 1877/1878 go-dina. Vo Srpsko-bugarskata vojna od 1885 godi-na u~estvuval na stranata na bugarskata vojska.Po vra}aweto vo rodnoto selo bil angaìranokolu izgradbata na mesnoto u~ili{te i na sel-skata crkva. Bil lerinski reonski na~alnik i

vojvoda na TMORO. Vo Ilindenskoto vostanie


9/64


u~estvuval kako reonski rakovoditel i vojvoda

na vostanicite od rodnoto selo. Po~inal voSofija, na 11 maj 1932 godina.

1869, mart, 15,Vo Voden e roden Velko P. DUMEV, pripadnik naMakedonskoto revolucionerno dvi`ewe, u~itel,kulturen deec. Na Sofiskiot univerzitet

zavr{il slovenska filologija. U~itelstvuvalvo Odrin, Veles, Skopje i Ser. Kako delegatprisustvuval na Solunskite kongresi na TMOROvo 1896 i 1903 godina. Bil ~len na Okru`niotrevolucioneren komitet vo Bitola vo 1905 go-dina. U~estvuval vo redaktiraweto na vesniciteIlinden (19211926), Makedonija (1926 1934)i Nezavisima Makedonija (1932). Po~inal voSofija na 2 dekemvri 1945 godina.

1869, maj, 06,Vo selo Bojmica, Gumenxisko e roden ApostolPETKOV TERZIEV, nare~en Enixevardar-

sko sonce, pripadnik na Makedonskoto revo-lucionerno dvi`ewe, vojvoda. Mo{ne mlad sena{ol vo redovite na TMORO i ve}e vo 1897godina formiral svoja komitska ~eta. Vo vremena Ilindenskoto vostanie, vo septemvri 1903 go-dina, izvojuval sjajna pobeda nad turskiot askervo borbata na vrvot Ganda~ na Pajak Planina.

Po Ilindenskoto vostanie, dejstvuval vo reonot


10/64


na Enixevardarskoto Blato. Do Urietot, osven

so turskiot asker, vodel borbi i so gr~kite an-darti. Kaj nego, vo Enixevardarskoto Blato,prestojuval i amerikanskiotùrnalist Albert Soniksen,podocna avtor na hronikataIspoved na eden makedon-ski ~etnik. Albert Soniksen

prestojuval kaj Apostol Pet-kov vo denovite koga kaj vojvo-data do{ol da pregovara sul-tanski pratenik, a so namerada go potkupi za da se otkaèod komitlakot i da zamine vosultanoviot dvor. Kako {to

zabeleàl Sonisken, vojvodata na pratenikot odSultanot mu odgovoril: Izlegov komita ne zapari i po~esti, tuku da se boram za narodni prav-dini. U~estvuval vo Mladoturskata revolucijavo 1908 godina. Razo~aran od demago{kite vetu-vawa na mladoturcite, vo 1910 godina povtorno

formiral ~eta. Zaginal vo 1911 godina kaj seloKru{ari, Enixevardarsko.

1869, oktomvri, 13,Vo Kuku{ e roden Petar DELIIVANOV-Tu{e,istaknat pripadnik na Makedonskoto revolu-cionerno dvièwe, u~itel. Ja zavr{il Solun-

skata gimnazija i bil u~itel vo rodniot grad. Vo


11/64


1894 godina, zaedno so Goce Del~ev, bil nazna~en

za u~itel vo [tip. Dvajcata zasileno rabotelena pro{iruvawe i utvrduvawe na mreàta naMakedonskata revolucionerna organizacija. Govodel mesniot komitet na TMOROvo Kuku{. Bil zatvoren vo 1901 go-dina, no nabrzo izbegal od zatvorot.Potoa bil nazna~en za zadgrani~en

pretstavnik na TMORO vo Sofija.Vo 1908 godina, po Mladoturskatarevolucija, se vratil vo Kuku{ istanal ~len na Narodnata federa-tivna partija (NFP), a potoa zaminal za Bugarija.Objavil zna~ajni se}avawa za revolucionernatadejnost na Goce Del~ev vo negoviot ran revolu-cioneren period. Vo periodot po septemvri 1944godina, bil eden od glavnite poddrùva~i i pro-pagatori na makedonskata nacionalna dràva voramkite na Federativna Jugoslavija, sred make-donskata emigracija vo Bugarija i sred bugarska-ta op{testvena javnost. Po~inal vo Sofija na 14

januari 1950 godina.1869, oktomvri, 18,Vo selo Ek{i-su (Vrbeni), Lerinsko e roden Sre-bren POP PETROV, dolgogodi{en ~len i aktiv-ist na Makedonskoto revolucionerno dvièwe,deec me|u makedonskata emigracija. Zavr{il slo-

venska filologija na Sofiskiot univerzitet.


12/64


Rabotel kako u~itel i u~ili{en inspektor vo

pove}e gradovi vo Makedonija. Po Mladotur-skata revolucija aktivno u~estvuval vo postavu-vaweto na osnovite na u~itelskata organizacijavo Makedonija i e osobeno aktiven vo dejnosta naSojuzot na bugarskite konstitucioni klubovi.Bil redaktor na vesnikot U~itelski glas od1910-1912 godina. Za vreme na Prvata svetska voj-

na, vo 1916-1917 godina, bil okru`en upravnik voBitola. Po Prvata svetska vojna, vo 1922 godina,od strana na avtonomisti~kata VMRO i od Alek-sandrov li~no, ispraten bil vo Amerika i vo Ka-nada so zada~a da go organizira dejstvuvaweto naMakedoncite vrz platformata na golemobugar-skata nacionalisti~ka politika. So anga`manna Srebren Pop Petrov, bila formirana Make-donskata patrioti~eska organizacija (MPO) vo1922 godina. Vo periodot od 1923 do 1927 godinabil pratenik vo Bugarskoto narodno sobraniei ~len na Makedonskata parlamentarna grupa.Po~inal na 17 noemvri 1950 godina vo Sofija.

1869,Vo selo Prekopana, Kostursko e roden PandoME^KAROV, pripadnik na Makedonskoto revo-lucionerno dvi`ewe, lerinski selski vojvoda.Bil ~len na TMORO i od 1899 godina rakovodi-tel na selskiot komitet vo Prekopana. Vo Ilin-

denskoto vostanie ja predvodel ~etata od rodno-


13/64


to selo. Bil ubien od andartite vo vremeto na

t.n. Zeleni~kata krvava svadba na 13 noemvri1904 godina.

1869,Vo selo Kosinec, Kostursko e roden HristoGU[LEV-Gu~o, pripadnik na Makedonskotorevolucionerno dvièwe, kosturski vojvoda.

Zavr{il osnovno obrazovanie i bil ~len naTMORO od 1899 godina Vo Ilindenskoto vos-tanie predvodel ~eta na Organizacijata. Potoase zasolnil vo Varna, Bugarija, a ve}e letoto1904 godina se vratil vo Kostursko. Zaginal voborba so gr~kite andarti, me|u selata O{tima iTrnovo, Kostursko, vo septemvri 1904 godina.

1869,Po~inala Slavka DINKOVA, kulturno-pros-veten deec, poet. ]erka na vidniot makedon-ski prerodbenik i revolucioner KonstantinDrìlovec i sestra na Georgi Dinkov-Dinkata.

Rodena bila vo 1848 godina vo selo Drìlovo,Vodensko. Zavr{ila gr~ko i francusko u~i-li{te vo Solun. Od rani godini posvetena naprosvetuvaweto na svojot narod na maj~in jazik.Bodrena od svojata blagorodna majka Velika, vo1866 godina vo tatkovata ku}a vo Solun, go otvo-rila prvoto ènsko makedonsko u~ili{te. Obja-

vuvala feministi~ki statii vo v. Makedonija


14/64


i gi objavuvala prevedeni feministi~kite pisma

na Adelaida de Tone.1879, maj, 16,Vo selo Gole{evo, Demirhisarsko, e roden StojoHAXIEV, istaknat pripadnik na Makedonskotorevolucionerno dvièwe, vojvoda, u~itel. Bil

u~itel vo pove}e sela vo

Serskiot okrug, a vo peri-odot od 1900 do 1905 godinabil komita na TMORO.Od 1905 godina bil demir-hisarski okoliski vojvodai u~esnik na Rilskiot kon-gres. Bil ~len na Narod-nata federativna partija(NFP), pratenik vo Os-manliskiot parlament. Vo

Prvata svetska vojna bil okruèn upravnik voStrumica, a od 1920 godina bil advokat vo Pe-tri~. Kako pripadnik na levoto krilo na Make-

donskoto revolucionerno dvièwe bil ubien odlu|eto na vrhovisti~kata VMRO vo Petri~ko na27 septemvri 1924 godina.

1879,Vo selo Mokreni, Kostursko, e roden Nikola AN-DREEV, poznat u{te kako Alaj-bej, pripadnik na

Makedonskoto revolucionerno dvièwe, reon-


15/64


ski vojvoda vo Kostursko, u~itel. Zavr{il gim-

nazisko obrazovanie vo Bitola i odreden periodu~el vo voenoto u~ili{te voSofija. Se vklu~il vo TMOROi najprvo bil komita vo ~etatana Marko Lerinski. Vo vremena Ilindenskoto vostanie, kakovojvoda, bil u~esnik vo borbite

za osloboduvawe na Nevska iKlisura, kako i vo drugi bitkiso turskiot asker. Se angaìralvo makedonskoto osloboditelnodelo vo Kostursko, Lerinsko iKaljarsko s# do 1907 godina. Po Mladoturskatarevolucija, bil u~itel vo rodnoto selo. Bil zas-trelan od svoj prijatel vo avgust 1911 godina vorodnoto selo.

1879,Vo Kuku{ e roden Dimitar (Mico) DELÊV,pomal brat na Goce Del~ev, pripadnik na Make-

donskoto revolucionerno dvièwe, komita.So osnovno obrazovanie se zdobil vo rodniotgrad, a potoa obrazovanieto go prodolìl voSolunskata gimnazija, kade {to stanal ~len naTMORO. Bil eden od organizatorite na buntotna u~enicite protiv samovolieto na direktoroti na nekoi profesori vo Gimnazijata. Poradi

toa, bil isklu~en od nea vo 1896 godina, a go


16/64


prodolìl svoeto obrazovanie

vo bugarskiot grad Dupnica, kade{to ìveel vo domot na pri- jatelot na Goce Del~ev, NikolaMale{evski. Tuka se zapoznalso golem broj ~lenovi i rako-voditeli na TMORO. Kako ~len narevolucionerna grupa u~estvuval

vo nekolku teroristi~ki akcii.Letoto 1900 godina se priklu~il na ~etata navojvodata Hristo ernopeev i bil eden od najmla-dite komiti vo nea. Zaginal vo prvoto pogolemosudruvawe na ~etata so askerot, kaj selo Bajalci,Gevgelisko, na 4 fevruari 1901 godina.

1879,Vo selo Kru{evo, Sersko e roden Angel ATA-NASOV, pripadnik na Makedonskoto revolu-cionerno dvièwe, u~itel. Zavr{il pedago{kou~ili{te vo Ser vo 1900 godina i u~itelstvuvalvo \umurxina, Odrinsko. Kako direktor na Ser-

skoto klasno u~ili{te vo 1902 godina stanal~len na Okru`niot komitet za Ser na TMORO.Vo tekot na maj 1903 godina bil zatvoren i osudenna tri godini zatvor. Po amnestijata vo 1904 go-dina, povtorno ostanal aktiven vo redovite naTMORO. U~estvuval kako delegat na Serskiotokruèn kongres vo 1905 godina. Po~inal vo

Krxali, Bugarija vo 1952 godina.


17/64


1889, avgust, 28

Vo Voden e roden Trifun Petrov BUZEV, pripad-nik na Makedonskoto nacionalnoosloboditelnoi komunisti~ko dvièwe, {panski borec. Zavreme na Prvata balkanska vojna se preselil voSoedinetite Amerikanski Dràvi i zel aktivnou~estvo vo rabotni~koto dvièwe na Wujork. Vojanuari 1937 godina zaedno so svoi istomisleni-

ci od Makedonija koi ìveele vo Wujork zami-nal vo [panija i se vklu~il vo dobrovole~kitebrigadi za odbrana na Republikata, odnosno voXV internacionalna brigada na Republikanska-ta armija. U~estuval vo borbite na {est fron-ta, a duri petpati bil ranuvan. Vsu{nost, Tri-fun Buzev, u~estvuval do krajot na borbite vo[panija, a se zdobil so ~in na potporu~nik. Sepovlekol so poslednite republikanski edinicivo francuskite logori vo 1939 godina. Se vratilvo Narodna Republika Makedonija vo 1947 godi-na, a po~inal vo Skopje na 23 juni 1966 godina.

1899, juni, 03,Vo Kuku{ e roden Tu{e Hristov VLAHOV,istori~ar, publicist, univerzitetski profe-sor, dopisen ~len na Bugarskata akademija nanaukite. Po Vtorata balkanska vojna vo 1913godina, zaedno so semejstvoto emigriral vo Bu-garija. Diplomiral istorija na Sofiskiot uni-

verzitet vo 1926 godina i specijaliziral vo Ber-


18/64


lin i vo Pariz (1929-1932). Kako ~len na BKP od

1934 godina i gimnaziski profesor vo Karlovo,Sliven, Kopriv{tica i Sofija od 1934 do 1944godina, postojano bil sleden i maltretiran odvlastite. Po Vtorata svetska vojna bil glaveninspektor po istorija vo Ministerstvoto nanarodnata prosveta, a potoa profesor po novaop{ta istorija na Sofiskiot univerzitet (1961-

1968). Poseben interes mu bile nacionalno-os-loboditelnite borbi vo Makedonija. Po~inalvo Sofija na 13 juni 1981 godina.

1899, septemvri,Zapo~nala takanare~enata DASKAL-TA-NASOVA AFERA na Makedonskata revolu-cionerna organizacija vo Kostursko. Imeno,Koqo Ra{ajkov-Vi{enski, istaknat pripadnik

na Makedonskoto revolucionernodvi`ewe vo Kostursko, go ubilgrkomanskiot u~itel vo selo [es-teovo po ime Tanas. Ubistvoto bilo

izvr{eno na sred den, za vreme nasvadba vo selo Tioli{ta. Zaradiubistvoto bile zatvoreni ~etirilica od [esteovo, pripadnici naTMORO i toa bila prvata afera

na Makedonskata revolucionerna organizacijavo Kostursko, poznata pod imeto Daskal-Tana-

sova afera.


19/64


1899, noemvri, 01,

Vo selo German, Lerinsko e roden German Hris-tov DAMOVSKI-Stariot, istaknat pripadnikna Makedonskoto nacionalnoosloboditelno ikomunisti~ko dvièwe od Egejskiot del na Make-donija, sin na poznatiot lerinski vojvoda PetarHristov-German~eto. Vo 1916 godina emigriralvo Bugarija. Me|u dvete svetski vojni pripa|al

na levoorintiranoto makedonsko progresivnodvièwe vo Bugarija i sorabotuval so Bugarska-ta komunisti~ka partija. Zaradi navodno u~estvo

vo ubistvoto na punktoviot na~alnikna VMRO vo Varna, German Damovskibil osuden od VMRO na smrt, a od bu-garskata dràva najprvo bil zatvo-ren i potoa interniran do 1938 godi-na. Vo vreme na Vtorata svetska vojnase naselil vo bitolskoto selo Bis-trica, a vo 1945 godina se vratil vorodnoto selo German i se priklu~ilna makedonskiot NOF. Stanal ~len

na Centralniot sovet na NOF ipretsedatel na Okru`niot odborna NOF za Lerinsko. U~estvuval vo

site golemi bitki na DAG do 1949 godina. Po po-razot na DAG i po prefrlaweto na politi~kitebegalci od Grcija vo isto~noevropskite zemji,bil naselen vo Polska, kade bil obvinet, suden,

osuden od strana na KPG za predavstvo vo slu`ba


20/64


na KPJ i Demokratska Federativna Jugoslavija.

Vo periodot me|u 1950-1954 godina pove}e patibil zatvoran vo Polska i Bugarija. Ne e poznatokoga i kade po~inal.

1909, januari, 03,Vo Solun izlegol posledniot broj na vesnikotKONSTITUCIONA ZARJA. Ovoj vesnik

zapo~nal da izleguva po Mladoturskata revolu-cija vo Solun, odnosno na 8 avgust 1908 godina ivkupno izlegle 35 broja. Bil pi{uvan na fran-cuski, turski i bugarski jazik. Urednici bilePere To{ev, Jane Sandanski i Dimo Haxi Dimov.Vo dogovor so Hristo ernopeev koj go izdaval v.Edinstvo, po formiraweto na Narodnata fede-rativna partija (NFP), dvata vesnika se spoilevo vesnikot Narodna volja.

1909, januari, 05,Vo Solun izlegol posledniot broj na vesnikotEDINSTVO. Ovoj vesnik zapo~nal da izle-

guva po Mladoturskata revolucija vo Solun,odnosno na 27 septemvri 1908 godina i vkupnoizlegle 25 broja. Sopstvenik bil Hristo ^er-nopeev, a urednici: Dimo Haxi Dimov, Angel

Tomov i Pavel Deliradev.Bil publikuvan na bugar-ski jazik. Gi zastapuval

federalisti~kite stavo-


21/64


vi i bil protiv politikata na Bugarskata Egzar-

hija. Po formiraweto na Narodnata federativnapartija (NFP), se spoil so vesnikot Konstitu-ciona zarja vo vesnikot Narodna volja.

1909, januari, 10,Vo Solun e roden Pavle SAVI], fiziko-hemi~ar, redoven profesor na PMF vo Bel-

grad od 1945 godina, ~len na MANU nadvor odrabotniot sostav od 1974 godina. Diplomiralna Prirodno matemati~kiot fakultet (PMF)vo Belgrad vo 1932 godina. Vo vremeto na speci-jalizacijata vo Institutot za radium vo Pariz,vo potragata po transuraniumovi elementi, soIren Kiri eksperimentirale vo 1937 godina sobombardirawe na uraniumot so neutroni i prvi ja nabquduvale pojavata na fisija, bez da dadatnejzino pravilno tolkuvawe. Vo Narodnooslo-boditelnata borba na Jugoslavija u~estvuval od1941 godina i bil {ifrant vo Vrhovniot {tabna Narodnoosloboditelnata vojska na Jugoslavi-

ja. Po vojnata kratko rabotel na fizikata na ni-ski temperaturi vo Moskva. Toj e organizator naInstitutot za nuklearni nauki vo Vin~a, pokrajBelgrad, i negov direktor od 1960 do 1966 godina.Bil ~len na Srpskata akademija na naukite i um-etnostite od 1946 godina i nejzin pretsedatel voperiodot od 1971 do 1980 godina. Po~inal vo Bel-

grad, Srbija, na 30 maj 1994 godina.


22/64


1909, januari, 17,

Vo Solun zapo~nal da izleguva vesnikot NA-RODNA VOLJA. Vo nego, vsu{nost se spoilevesnicite Konstituciona zarja i Edinstvo.Vesnikot bil pi{an organ na Narodnata federa-

tivna partija (NFP). Posled-niot broj na vesnikot izlegolna 5 juni 1910 godina. Vo

vesnikot se objavuvale glavnopoliti~ki statii i se vodeleanketi okolu pra{aweto na zbliùvawe na bal-kanskite narodi. Urednici i sorabotnici naovoj vesnik, pome|u ostanatite bile Dimo HaxiDimov, Angel Tomov, Dimitar Vlahov i PavelDeliradev.

1909, fevruari, 05,Vo Voden e roden Vangel AJANOVSKI-O~e,istaknat pripadnik na Makedonskoto na-

cionalnoosloboditelno i ko-munisti~ko dvièwe. Od 1927

godina aktivno u~estvuval vorabotni~koto dvièwe na Gr-cija, najprvo kako ~len na Fe-derativnata komunisti~ka mla-dinska organizacija na Grcija(OKNE), a naskoro stanal ~len ina KPG. Vo 1941 godina bil ~len

na Okru`niot komitet na KPG vo


23/64


Voden, a vo april 1942 godina, po inicijativa na

KPG, vo Voden ja osnoval i ja rakovodel Make-donskata antifa{isti~ka organizacija (MAO).Vo maj 1944 godina bil nazna~en za sekretar naKomunisti~kata voena organizacija na Make-doncite Slavjani na Vodenskiot okrug. Podocnabil zamenik na politi~kiot komesar na Prvataegejska udarna brigada. Na 20 januari 1945 godina

vo Vodensko ja osnoval i ja rakovodel Tajnata os-loboditelna makedonska organizacija (TOMO).Od april 1945 godina bil sekretar na Okru`niotkomitet na NOF vo Vodensko, a od maj 1947 godi-na organizacionen sekretar na Glavniot odborna NOF. Avtor e na trudot Egejski buri, kojizlegol od pe~at vo 1975 godina. Po~inal na 19maj 1996 godina vo Skopje.

1909, fevruari, 21,Vo Solun zapo~nal da izleguva vesnikotOTE^ESTVO, organ na Sojuzot na bugarskitekonstitucioni klubovi. Vo su{tina, zastapuval

vrhovisti~ki probugarski stavovi. Vesnikot goureduvale Matej Gerov, Tomo Karajovov, DaneKrap~ev, Ilija Mon~ev iEftim Sprostranov koj bilglaven urednik. Izleguvaltripati nedelno (vtornik,~etvrtok i sabota), a bil pe~aten vo pe~atnicite

na Kone Samarxiev i Karabelev. Objaveni bile


24/64


vkupno 87 broja. Prestanal da izleguva po zabra-

nata na dejnosta na konstitucionite klubovi.1909, juli, 24,Vo Solun e formirana SOLUNSKASOCIJALISTI^KA FEDERACIJA legalnapoliti~ka partija formirana po pobedata naMladoturskata revolucija. Se sozdala so fuzi-

jata na mesnite socijaldemokratski organizaciii grupi. Vo svojata programa si postavila zada~ada raboti na revolucionizirawe i na politi~ko-ekonomsko organizirawe na celoto rabotni{tvovo toga{na otomanska Turcija. Proklamira-la deka }e se bori za transformirawe nakapitalisti~kata sopstvenost vo kolektivna,za osvojuvawe na politi~kata vlast, za interna-cionalna akcija protiv kapitalizmot i sl. Giizdavala vesnicite Rabotnik i Rabotni~eskivesnik na 4 jazici (turski, evrejski, gr~ki i bu-garski). Sorabotuvala so Internacionalnotosocijalisti~ko biro. Se raspadnala vo 1912 go-

dina.1909, avgust, 03,Vo Solun po~nal so rabota Osnova~kiot kongresna NARODNA FEDERATIVNA PARTIJA(NFP), gra|anska politi~ka partija koja dej-stvuvala vo periodot na hurietot vo Makedonija.

Na Kongresot u~estvuvale 33 delegati, glavno


25/64


od Serskiot, Solunskiot i Strumi~kiot okrug,

me|u koi se nao|ale Jane Sandanski, DimitarVlahov, Taskata Spasov-Serski, Dobri Daska-lov i drugi poznati rakovoditeli na levicatavo Makedonskotorevolucionernodvièwe. Kongre-sot izbral Cen-

tralno biro sosedi{te vo Soluni donel program-ski dokumenti naNarodnata fede-rativna partija.Programata barala sproveduvawe na temelnipoliti~ki, ekonomski i socijalni reformi soposebno naglasuvawe na selanskoto pra{awe.Se baralo Makedonija da dobie oblasna samou-prava vo ramkite na Turcija. Partiski organbil vesnikot Narodna volja koj izleguval voSolun. Organizacionata mreà na Narodnata

federativna partija gi opfa}ala dotoga{niteSerski, Strumi~ki i Solunski okrug naVMORO i se potpirala vrz selanskite i drugi-te sitnosopstveni~ki masi. Narodnata federa-tivna partija se zalagala za sorabotka so siteprogresivni dvièwa vo Turcija. Formalnois~eznala vo 1910 godina, no nejzinoto vlijanie

silno se ~uvstvuvalo do Balkanskite vojni.


26/64


1909, oktomvri, 01,Vo Solun zapo~nalo da izleguva spisanietoKULTURNO EDINSTVO. Do 1 mart 1910 godinaizlegle 11 broevi. Spisanieto imalo kulturno-prosveten karakter, a ja proklamiralo parolataMakedonija na Makedoncite. Go ureduvale An-ton Stra{imirov i \or~e Petrov.

1909, oktomvri, 18,Vo Solun e roden Dimitar JARANOV, geograf.Osnovno i sredno obrazovanie zavr{il vo Sofi-

ja. Geografija diplomiralna Istorisko-filolo{kiotfakultet na Sofiskiot uni-verzitet vo 1933 godina. Istatagodina zaminal na Humbol-toviot univerzitet vo Berlin,kade {to odbranil doktorskadisertacija na tema Jurotip-niot reljef na Alpite, Cen-

tralna Evropa i Stara Planina, potoa zaminalda specijalizira fizi~ka geografija i geomor-fologija na Sorbona vo Pariz. Vo 1936 godinabil izbran za docent po fizi~ka geografija naSofiskiot univerzitet. Vo Vtorata svetska voj-na bil ata{e za kultura vo Bugarskata ambasadavo Berlin. Po vojnata bil otstranet od fakulte-

tot i mu bilo zabraneto da objavuva trudovi vo


27/64


Bugarskoto geografsko dru{tvo. Vo 1947 godina,

na pokana od vladata na Narodna Republika Make-donija, doa|a vo Skopje i e nazna~en za rakovodi-tel na Slu`bata za hidroenergetski prou~uvawana Makedonija. Vo vremeto na Informbiroto sevratil vo Bugarija, kade {to rabotel kako glavengeolog vo izgradbata na golemite brani. Objavil72 nau~ni i stru~ni trudovi, glavno od oblasta

na geologijata, regionalnata geografija i kar-tografijata. Po~inal na 14 avgust 1962 godina.

1909, dekemvri, 30,Vo Lerin e ubien Yole STOJÊV GERGEV,istaknat pripadnik na Makedonskoto revolu-cionerno dvièwe, lerinski vojvoda na TMORO.Roden bil vo seloto Banica, Lerinsko vo 1868 go-dina. Pove}egodi{en pe~albar vo Carigrad. Bil~len na prvata teroristi~kagrupa na Makedonskata rev-olucionerna organizacijavo Lerinsko vo 1899 godina.

Vo vreme na Ilindensko-to vostanie bil vojvoda naselskata ~eta vo rodnotoselo. Po Ilindenskoto vos-tanie, pokaàl natamo{na vidna aktivnost zaosloboduvawe na Makedonija i bil vojvoda na~eta vo Lerinsko. Pripa|al na levoto krilo

na Makedonskata revolucionerna organizacija


28/64

i se anga`iral za sorabotka so mladoturcite.

Bil ubien so atentat od strana na privrzanik nagolemogr~kata ideja vo edna kafeana vo Lerin.

1919, maj, 06,Vo selo Sorovi~, Lerinsko, e roden \or|i FI-LIPOVSKI, makedonski pedolog, profesor

i eden od osnova~ite na Zem-

jodelskiot fakultet, akademik.Osnovno u~ili{te i gimnazijazavr{il vo Bitola. Studiralagronomija vo Zemun (1937-1941) i diplomiral vo Sofija(1942), kade {to ostanal do 1944godina kako asistent po pedo-logija. Od 1945 do 1947 g. {efna Pedolo{kiot agrotehni~ki

otsek pri Zemjodelsko-ispitatelniot institutvo Skopje, a potoa profesor na Zemjodelsko-{umarskiot fakultet i {ef na Katedrata zapedologija na Zemjodelskiot fakultet. Rektor na

univerzitetot Sv. Kiril i Metodij vo Skopje(1963/5). Za ~len na MANU bil izbran na 18 av-gust 1967 godina. len na Akademijata na naukitei umetnostite na Bosna i Hercegovina od 1973,a po~esen doktor na Univerzitetot vo Brad-ford, Anglija od 1965 godina. Objavil pove}etrudovi od oblasta na geografijata, genezata i

klasifikacijata na po~vata i od oblasta na me-



29/64

lioraciite. Sostavil pove}e pedolo{ki karti.

Negovo kapitalno delo e Po~vite na RepublikaMakedonija vo 6 tomovi vo izdanie na MANU.

1919, avgust, 18,Vo selo Gabre{, Kostursko e roden Naum Lam-brov PEJOV, istaknat pripadnik na Makedon-skoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~ko

dvi`ewe vo Egejskiot del naMakedonija. Bil ~len na KPGod 1938 godina, a vo 1939 godinabil zatvoren od gr~kite vlasti.Vo 1940 godina stanal u~esnikvo Gr~ko-italijanskata voj-na. Od 1941 bil vo ilegalstvoi go organiziral i rakovodelantifa{isti~kiot otpor vo Ko-stursko. Vo letoto 1943 godinaod Okru`niot komitet na KPGza Kostursko bil nazna~en zaodgovoren kadar za rabota na raz-

bivaweto na probugarskoto kontra~etni~kodvi`ewe vo selata Gabre{, Breznica, Smrde{ iRula. Esenta 1943 godina, bil nazna~en za koman-dant na partizanskiot odred Lazo Trpovski.Toj bil eden od osnova~ite i rakovoditelite naSNOF vo Kostursko i organizator na otporotna Makedoncite od Kostursko protiv politika-

ta na KPG vo odnos na makedonskoto nacional-



30/64

no pra{awe. Bil zamenik komandant na Prvata

egejska udarna brigada. Po vojnata bil izbiranza pratenik vo Sobranieto na SR Makedonija ivr{el drugi politi~ki funkcii. Po~inal voSkopje na 21 maj 2003 godina.

1929, septemvri, 19,Vo Varna, od lu|eto na Van~o Mihajlov, e ubien

\or|i BA@DAROV, istori~ar, istaknat ~lenna avtonomisti~kata VMRO. Roden na 8 fevru-ari 1881 godina vo selo Gorno Brodi, Sersko.Srednoto obrazovanie go zavr{il vo Solunska-ta i Bitolskata gimnazija, a podocna studiral nauniverzitetot vo Sofija i stanal diplomiranistori~ar. Bil u~itel vo Kru{evo. Vo 1901 go-dina kratko vreme bil komita vo ~etata na JaneSandanski, a potoa sekretar na ~etata na vojvo-data Ilija Kr~ovalijata, so koja u~estvuva voIlindenskoto vostanie. Vo periodot 1908-1913godina, bil u~itel vo Solunskata gimnazija,bil eden e od osnova~ite na Sojuzot na bugar-

skite konstitucioni klubovi i bil urednik navesnikot U~itelski glas i na spisanieto Is-kra. Po balkanskite vojni anga`iran bil vo ak-tivnostite na Izvr{niot komitet na makedon-skite bratstva i vo obnovuvaweto na VMRO naTodor Aleksandrov. Vo VMRO bil zadgrani~enpretstavnik, zadol`en za informativno-pro-

pagandna dejnost. Glaven urednik na vesnikot



31/64

Makedonija, osnova~ na Makedonski pregled

i eden od osnova~ite na Makedonskiot nau~eninstitut vo Sofija. Avtor e na nekolku knigi iostavil spomeni za svojata dejnost. Po ubistvotona Aleksandar Protogerov, eden od voda~ite naprotogerovisti~kata struja vo VMRO i ogor~enprotivnik na van~omihajlovistite.

1919,Vo Enixe Vardar e roden Todor DOJ^INOV-Morava, istaknat pripadnik na Makedonskotonacionalnoosloboditelno ikomunisti~ko dvi`ewe vo Ege-jskiot del na Makedonija. ^lenna KPG i EAM od 1942 godina.Aktiven borec vo ELAS vovremeto na trojnata okupacija.Od 1945 godina bil vo ilegal-nost i prestojuval vo Bulkes,Jugoslavija. Vo dekemvri 1945godina ministerot za javna bez-

bednost na Grcija so posebenukaz gi proglasil za razbojnici Todor Doj~inov inegoviot brat Aleksandar Doj~inov, i za nivnotofa}awe ili ubivawe raspi{al pari~na nagradaod 200 000 drahmi. Vo noemvri 1945 godina, TodorDoj~inov se vratil vo Egejskiot del, a od mart1946 godina bil sekretar na Okoliskiot odbor na

NOF za Enixevardarsko. Na 29 mart 1947 godina



32/64

so svoi drugari bil opkolen od policijata kaj

selo Kru{ari, posle predavstvoto na selskiotkmet, i otkako vo borbata bil ranet, aktiviralra~na bomba i samiot se samoubil samo za da nepadne ìv vo racete na neprijatelot. Negovototelo nekolku dena bilo ~uvano na plo{tadot naEnixe-Vardar so cel da se zapla{i naselenieto.

1919,Vo Nevrokop po~ina Ivan ALEV, lekar, pripad-nik na Makedonskoto revolucionerno dvièwei u~esnik vo Ilindenskoto vostanie. Roden bilvo Gumenxe vo 1851 godina. Diplomiral medi-cina vo Atina i stanal lekar vo rodnoto mesto.Osobeno bil angaìran vo davaweto medicinskapomo{ na borcite od nacionalnoosloboditelno-to dvièwe, vo koe bil celosno vklu~en do kra-jot na svojot ìvot.

1929,Vo Sofija od privrzanici na mihajlovisti~kata

VMRO e ubien Pandil [I[KOV,istaknat pripadnik na Makedon-skoto revolucionerno dvièwe,lerinski vojvoda. Bil roden na20 dekemvri 1874 godina vo seloEk{i-su (Vrbeni), Lerinsko. Od1898 godina bil vo TMORO. Pri

snabduvaweto na Organizacijata



33/64

so oru`je bil faten od Turcite i odleàl iz-

vesen period vo zatvor. Amnestiran bil vo 1902godina, i potoa imal vidno u~estvo vo Ilinden-skoto vostanie od 1903 godina. Po neuspehot naVostanieto, toj ja prodolìl svojata komitskadejnost, a vo Prvata balkanska vojna u~estvuvalkako vojvoda na ~eta, koja posle estoki borbi soturskiot asker, uspeala da go oslobodi grat~eto

Klisura. Po Prvata svetska vojna zaminal iìveel vo Bugarija. Ne sakal da se soglasi so an-timakedonskata politika na mihajlovisti~kataVMRO i zatoa bil ubien.

1939, juli, 01,Vo selo Setoma, Kostursko e roden Paskal GI-LEVSKI, poet, raskaùva~, romansier, eseist,kriti~ar, preveduva~. Pominal niz egzodusot nadecata begalci po Gra|anskata vojna vo Grcija(1946-1949). Se {koluval vo Ungarija. Vo Skopjezavr{il sredno umetni~ko u~ili{te i Filo-zofski fakultet. Bil direk-

tor na Narodnata i univer-zitetska biblioteka Sv.Kliment Ohridski vo Skop- je, pretsedatel na Sovetotna Stru{kite ve~eri napoezijata i pretsedatel naSojuzot na literaturnite

preveduva~i na Makedonija.



34/64

^len e na Ungarskata akademija na naukite i u-

metnostite. Raboti kako urednik vo izdava~kataku}a Matica makedonska. Preveduva od gr~ki,francuski i ungarski jazik. Odlikuvan od Fran-cuskata vlada so zvaweto Vitez na umetnosta iliteraturata.

1939, avgust, 02,

Vo selo Pozdivi{ta, Kostursko, e rodena Dimi-tra Lambrova KAR^ICKA, matemati~ar, re-doven profesor na Prirodno matemati~kiotfakultet (PMF) vo Skopje od 1984 godina.Diplomirala vo 1961 na PMF, magistriralavo 1969 godina vo Belgrad i doktorirala 1973

godina na PMF so temataNekoi problemi na kvadrat-noto programirawe so matriciod Leontiev tip. Objavilanau~ni trudovi vo oblasta namatemati~koto programirawe,univerzitetski u~ebnici,

skripti za svoite predavawana postdiplomskite studii,stru~ni trudovi za potrebite na matemati~kite{koli, kako i za permanentnoto obrazovanie nanastavnicite. Bila prodekan na Matemati~kiotfakultet (1980-1982), na PMF (1991-1993) i {efna Institutot za informatika (1985-1989 i 1995-

1997).



35/64

1939, avgust, 15,

Vo selo Izglibe, Kostursko, e roden NikolaPAVLOVSKI, arhitekt, redoven profesor naArhitektonskiot fakultet vo Skopje. Diplo-miral na Arhitektonsko-grade`niot fakultet vo Sko-pje vo 1962 godina. Go predavalpredmetot proektirawe na in-

dustriski i stopanski zgradi.Se zanimaval i so arhitekton-sko proektirawe na stopanski,na industriski, na stanbeni ina delovni objekti. U~estvuvali na anonimni arhitekton-ski konkursi. Pozna~ajni realizirani objekti:Fabrikata za medicinska plastika vo Tetovo(1986), po{tite so ATC vo naselbite Zelen Ridi Karpo{ vo Kumanovo (1994). Se zanimaval i sonau~noistraùva~ka rabota, posebno so prob-lemite na osvetluvaweto so dnevna svetlina voarhitektonskoto proektirawe i objavil pove}e

trudovi.1939, oktomvri, 19,Vo selo Gorno Poàrsko, Vodensko, e roden Pe-tre Ristov BICEVSKI, raskaùva~, romansier,folklorist i slikar. Vo vremeto na Gra|anskatavojna vo Grcija, vo 1948 godina, so semejstvoto go

napu{til rodnoto selo i se doselil vo selo Erxe-



36/64

lija, Svetinikolsko. Zavr{il

sredno zemjodelsko u~ili{te voStrumica vo 1964 godina i Vi{apedago{ka {kola vo Skopje vo1968 godina. Rabotel kako nas-tavnik po makedonski jazik voSveti Nikole (1968-1971) i voSkopje (1971-2000), po {to zami-

nal vo penzija. len e na DPM od1993 godina. Se zanimaval i so sobirawe folklo-ren i onomasti~ki materijal od Meglensko. Pri-redil i dve samostojni izlo`bi na sliki.

1949, januari, 11,Edinici na Desettata divizija na DAG posledvodnevni `estoki borbi gi razbile vladinitevojski vo gradot NEGU[ i go osvoile gradot.Vladinite sili imale okolu 360 mrtvi, 590 rane-ti i 350 zarobeni vojnici. Pred povlekuvawetood gradot, edinicite na DAG, izvr{ile mobili-zacija na novi borci i snabduvawe so prehram-

beni produkti, obleka i drugi voeni materijali.1949, januari,Na teritorijata kontrolirana od Demokratska-ta armija na Grcija bila otvorena sovremenamakedonska pe~atnica NEPOKOREN. Vo nease pe~atel vesnikot Nepokoren koj bil organ

na Glavniot odbor na NOF. Vo ovaa pe~atnica



37/64

site izdanija bile pe~ateni na makedonski li-

teraturen jazik, so {to se zacvrstuvala make-donskata nacionalna kultura, a se pottiknuvali makedonskiot nacionalen razvoj vo Egejskiotdel na Makedonija. Vsu{nost, so otvorawetona pe~atnicata Nepokoren, od strana na KPGi DAG, u{te edna{ nedvojbeno, se priznavalemakedonskite nacionalni prava i se afirmirala

makedonskata nacionalna individualnost.

1949, fevruari, 03,Na slobodnata teritorija na planinata Vi~o, soprisustvo na 29 ~lenovi, se odr`al VTORIOTPLENUM na Centralniot sovet na NOF. Voprisustvo na najvisokite rakovoditeli na DAGi KPG, bil konstatiran ogromniot pridonesna makedonskiot narod vo borbata na DAG pro-tiv vladinite sili i bilekonstatirani prido-bivkite na site poliwaod makedonskiot nacio-

nalen razvoj vo Egejskiotdel na Makedonija. Se kon-statirala i potrebata odzasilena rabota vo nasokana u{te pogolema vklu~enost na Makedoncitevo DAG i vo borbata protiv monarhisti~katareakcionerna vlast vo Grcija. Bilo re{eno da

se zapo~ne so organizacija na Vtoriot kongres



38/64

na NOF na kogo trebalo da se proklamira obe-

dinuvaweto na Makedonija vo edna edinstvenanezavisna, ramnopravna makedonska dr`ava voramkite na narodnodemokratska federacija nabalkanskite narodi...

1949, fevruari, 12,Zapo~nala i se odigrala BITKATA za osvoju-

vawe na LERIN od strana na DAG. Gradot bilnapa|an od ~etiri pe{adiski brigadi, dve arti-leriski baterii i oficerskata {kola na DAG.Niv im se sprotistavuvale 3 pe{adiski brigadina vladinata armija so 40 topovi, tenkovi i bor-bena avijacija i brojni policiski sili. Zaradinavremenite razuznava~ki informacii deka

}e pretstoi napad od DAG,vladinite sili imalevreme da se podgotvat i danapravat odli~en odbram-ben sistem od bunkeri iutvrduvawa okolu gradot

i vo samiot grad, zaradi{to, vsu{nost, imale golema prednost vo bit-kata. Vo po~etniot period od borbenite dejst-vija, eden bataljon na DAG uspeal da go probieza{titniot obra~ i da vleze vo gradot, no osta-natite edinici na DAG ne uspeale da se probijati da vlezat vo gradot. Na krajot posle dvodnevni

`estoki sudiri, vladinite vojski postignale



39/64

uspeh vo odbranata na gradot i gi

odbile napadite na svoite pro-tivnici. Vo bitkata za Lerin,DAG imal golemi ~ove~ki zagubi:spored nekoi podatoci, okolu 700mrtvi ({to podocna bile pogreba-ni vo zaedni~ka grobnica isto~nood Lerin) i 350 zarobeni vojnici,

a nasproti toa vladinite sili imale okolu 400mrtvi i 82 zarobeni vojnici.

1949, fevruari, 12,Vo bitkata na DAG za osvojuvawe na Lerin za-gina Jani PIROVSKI, istaknat pripadnikna Makedonskoto nacionalnoosloboditelnoi komunisti~ko dvi`ewe vo Egejskiot del naMakedonija. Roden bil vo selo Kosinec vo 1923godina. U{te od 1938 godinabil ~len na Federativnatakomunisti~ka mladinska orga-nizacaja na Grcija (OKNE). Vo

1943 godina bil sekretar na Re-onskiot komitet na Naciona-lnata segr~ka organizacija namladite (EPON) za Kore{tata,a istata godina i ~len naOkru`niot komitet na EPONza Kostursko i aktivist na SNOF. Vo avgust 1944

godina bil vo Lerinsko-kosturskiot makedonski



40/64


bataljon Go~e, a potoa borec na Prvata egejska

brigada, vo koja bil mladinski rakovoditel nabataljon. Kako ~len na delegacija na mladinataod Prvata egejska brigada u~estvuval na Vtoriotkongres na makedonskata mladina vo Skopje na 6/7januari 1945 godina. Od maj 1945 godina bil ~lenna Sekretarijatot na Okru`niot odbor na NOFza Kostursko i sekretar na Okru`niot odbor na

mladinata za Kostursko. Od vtorata polovina na1946 godina bil ~len na Okru`niot komitet naKPG za Kostursko i na Izvr{niot komitet naEAM za Kostursko. Od dekemvri 1947 godina bilna lekuvawe vo Tirana, Narodna Republika Al-banija. Od oktomvri 1948 godina bil vo 9. diviz-ija na DAG so zadol`enie da odgovara po make-donskite pra{awa vo 107. brigada.

1949, fevruari, 12,Zagina Germanija PAJKOVA, istaknatapripadni~ka na Makedonskoto nacionalnooslo-boditelno i komunisti~ko dvi`ewe vo Ege-

jskiot del na Makedonija. Rodenabila vo selo German, Lerinsko vo1931 godina. Od septemvri 1946 go-dina bila ~len na Nacionalnatasegr~ka organizacija na mladite(EPON), a od oktomvri 1948 go-dina, sosema mlada dobrovolno se

vklu~ila kako aktiven borec vo


41/64


redovite na DAG. U~estvuvala vo bitkata {to

edinicite na DAG ja prezele za osvojuvawe naLerin na 12 fevruari 1949 godina i pritoa bilate{ko raneta vo liceto i zarobena od vladinitevojski. Vedna{, bez nikakvo sudewe bila strela-na i pogrebana zaedno so ostanatite zaginatipripadni na DAG vo zaedni~kata grobnica. Po-etot Paskal Paskalevski, na mladata i hrabra

Germanija Pajkova $ posvetil edna pesna vo ednanegova stihozbirka.

1949, fevruari,Od gr~kite voeni organi e strelan Janko RU-SEVSKI, istaknat pripadnik na Makedonsko-to nacionalnoosloboditelno i komunisti~kodvi`ewe vo Egejskiot del na Makedonija. Rodenbil vo 1925 godina vo selo Papadija (Popadija),Lerinsko. Od 1942 godina bil ~elen na Federa-tivnata komunisti~ka mladinska organizacjana Grcija (OKNE), a podocna i na KPG. Na 18januari 1944 godina toj i negoviot

tatko Todor bile uapseni od Ger-mancite, zatvoreni vo solunskiotzatvor Pavlos Melas, a nivnataku}a vo seloto celosno izgorena.Vo mart 1945 godina celoto seme- jstvo Rusevski od Papadija biloproterano vo Demokratska Fede-

rativna Jugoslavija, a Janko Ru-


42/64


sevski se vratil vo Egejskiot del vo 1948 godina

i dobrovolno stapil vo DAG. Bil borec na 108.brigada na DAG. Vo septemvri 1948 godina voborba so vladinite vojski na planinata Mali-madi bil ranet i zaroben, a otkako se izlekuval,vo fevruari 1949 godina, bil primoran sam da siiskopa grob i bil strelan.

1949, fevruari,Kaj mesnosta Porta na Gramos, zagina Nikola^ETELEVSKI, istaknat pripadnik na Makedon-skoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~kodvi`ewe vo Egejskiot del na Makedonija. Rodenbil vo 1913 godina vo selo German, Lerinsko.Kako regrutiran gr~ki vojnik vo Gr~ko-itali-janskata vojna vo 1940 godina dezertiral na fron-

tot vo Albanija i preminal voJugoslavija, za podocna da sevrati vo rodnoto selo. Vo pro-letta 1943 godina pri presto- jot na borcite od partizan-

skiot odred Dame Gruev voselo German, toj im go predalpu{komitralezot koj go imalskrieno od aprilskata vojna.Od 1944 godina bil borec voredovite na ELAS, a esenta

1944 godina so oddelenite makedonski borci od

ELAS i toj preminal vo Vardarskiot del i bil


43/64


borec vo Prvata udarna egejska brigada. Vo pro-

letta 1946 godina se vratil vo Egejskiot del ibil borec, najprvo vo edinicite na NOF, a po-toa i edinicite na DAG. U~estvuval vo pove}ebitki {to DAG gi vodel protiv vladinite vojskii pokaàl zavidna hrabrost i po`rtvuvanost.

1949, mart, 01-03,

Na slobodnata teritorija pod kontrola na DAG voEgejskiot del na Makedonija, se odràla PRVA-TA KONFERENCIJA na Segr~kiot demokrat-ski sojuz na enite. Bila izrazena podgotvenostai natamu da se poddrùva, direktno i indirektno,borbata na DAG za leb, mir i spokojstvo. RulaKukulu, sekretar na Segr~kiot demokratski so-juz na ènite, vo svojot govor na Konferencija-ta, go istaknala osobeno zna~ajnoto mesto {to voborbata za edna vistinski slobodna i demokrat-ska Grcija go zaze-maat Makedonkite,organizirani vo

nivnata nacional-na organizacija -Antifa{isti~kiotfront na ènite(AF@). Osobenobil istaknat pri-merot na Irina Gi-

nova-Mirka, no i na


44/64


drugi Makedonki-heroini od Egejskiot del na

Makedonija. Isto taka, Rula Kukulu istaknaladeka so takvata svoja posvetenost na borbata zasocijalni i demokratski prava, Makedonkite sigi izvojuvale i svoite posebni makedonskite na-cionalni prava.

1949, mart, 09,

Izleze od pe~at stihozbirkata PROLET NADEGEJna Paskal Paskalevski, napi{ana na make-donski literaturen jazik. Paskal Paskalevskibil roden na 14 januari 1914 godina vo selo Do-leni, Kostursko, a umrel 13 maj 2004 vo Sofija,Bugarija. Stihozbirka Prolet nad Egej, izlezekako vtora kniga vo bibliotekata na vesnikotNepokoren, organ na NOF vo Gra|anska voj-

na vo Grcija i be{e prvatalastovi~ka na novata makedon-ska poezija vo Egejskiot delna Makedonija. Site pesni vostihozbirkata se odnesuvaat na

Makedonija, na nejzinata istori-ja i tradicija, na nejziniot kon-tinuitet. Site pesni, pi{uvaniso dokumentaristi~ki stil, seprotkaeni so dlabok makedon-

ski patriotizam, so vozveli~uvawe na makedon-skiot nepokor i so afirmirawe na makedonskata

nacionalna samobitnost.


45/64


1949, mart, 25-26,

Se odrà VTORIOT KONGRES na NOF voselo Popli, Lerinsko. Na nego prisustvuvale700 delegati i pretstavnici na KPG, na DAG, naZemjodelskata partija na Grcija i na Makedon-cite od Bugarija i Pirinskiotdel na Makedonija. Kongresotgo konstatiral senarodnoto

u~estvo na Makedoncite od Egej-skiot del vo Gra|anskata vojnana stranata na demokratskitei antifa{isti~ki sili. Bilaproklamirana re{enosta namakedonskiot narod od Egej-skiot del da ja prodolì bor-bata za izvojuvawe na sopstvenite nacionalni,politi~ki i kulturni prava, bil potvrden stavotna KPG za makedonskoto nacionalno pra{awe iza Rezolucijata na Informbiroto za Jugoslavi- ja. Vo najtesnoto rakovodstvo na NOF bile iz-brani: Paskal Mitrevski kako pretsedatel, Vera

Nikolova za potpretsedatel, Mihail Malio zasekretar, a Pavle Rakovski i Vangel Koj~ev za~lenovi.

1949, mart, 27,Odràn e OSNOVA^KIOT SOSTANOK naKomunisti~ka organizacija na Egejska Make-

donija (KOEM) so politi~ka i organizaciona


46/64

samostojnost, no vo ramkite na KPG. Prisust-

vuvale 163 delegati. Glavnata programska celna KOEM bila postavena vo nasoka na borba zanacionalno i socijalno osloboduvawe na make-donskiot narod i za pobeda na socijalizmot vo

Grcija. Bila izbrana Or-ganizaciona komisija kojatrebalo da rakovodi so

podgotovkite za svikuvawena Konferencija na KOEM,na koja, po demokratska pro-

cedura, }e se izbere rakovodstvo. Formirawetona KOEM zna~elo sozdavawe na u{te edna make-donska nacionalna institucija, so {to se pot-vrduvala makedonskata nacionalna posebnost ikoja go pokaùvala pozitivniot odnos na KPGkon oddelnata makedonska nacionalnost.1949, april, 01,Edinicite na DAG zapo~nale golema voena ope-racija za prezemawe na planinata GRAMOS, od

kade vo juni-avgust 1948 godina bile potisnatiod vladinite sili. Ovaa golema voena operacija,edinicite na DAG uspe{no ja realizirale poslepove}ednevni èstoki borbi, odnosno do krajotna april 1949 godina. Me|u najèstokite bitkivo ovaa operacija, bila onaa me|u vladinite silii silite na DAG na 5 april na viso~inite Vul-

gara i Kotelsko.



47/64

1949, april, 03,

Vo Privremenata demokratska vlada na Grcija/PDVG/, Paskal MITREVSKI e imenuvan zaminister za snabduvawe, a Vangel KOJÊV za~len na Vi{iot voen sovet na DAG. Privreme-nata demokratska vlada na Grcija e formiranaod KPG vo tekot na Gra|anskata vojna vo Grcija,so cel da vospostavi vlast na narodnodemokrat-

ski osnovi. Taa nosela zakoni i drugi akti odvnatre{nopoliti~ki karakter. Pome|u drugoto,vo nejziniot sostav funkcionirala Direkcijataza nacionalnite malcinstva, so zada~a da gi sle-di i prou~uva problemite na malcinstvata i dapredlaga re{enija za nivno nadminuvawe. Posleporazot na DAG, na 15 oktomvri 1949 godina, ovaavlada se samoraspu{tila.

1949, april, 05,Vo bitkata za Gramos, vo èstokite borbi naviso~inite Vulgara i Kotelsko, herojski za-gina Tinka DUMKOVA, istaknata pripadni~ka

na Makedonskoto nacionalnoosloboditelno ikomunisti~ko dvièwe od Egejskiot del na Make-donija. Rodena bila vo selo Ek{i-su, Lerinsko,vo 1926 godina. Od 1943 godina ~len na Naciona-lnata segr~ka organizacija na mladite (EPON),a vo DAG bila od 1947 godina. Najprvo bila pri-padnik vo diverzantskiot odred na Mati Bulev,

a potoa bila vo Tretiot bataljon na 108. brigada



48/64

na DAG. Vo borbite na Gramos, Tinka Dumkova

bila te{ko raneta od granata, pa vo takva situ-acija za da ne bide zarobena od neprijatelot, soposledni sili izvikala: Da `ivee narodnatademokratija i se samoubila so toa {to se frli-la vo planinskata bezdna.

1949, april, 19,

Vo blizina nad seloto Zeleni~, koga so svojata{esnaeset~lena diverzantska grupa se obiduvalda go spre~i prodorot na gr~kite vladini vojski,zagina Mateja /Mati/ BULEV, istaknat pripad-nik na makedonskoto nacionalnoosloboditelnoi komunisti~ko dvi`ewe vo Egejskiot del na

Makedonija. Roden bil voselo Ek{i-su, Lerinsko,vo 1904 godina. Pred Vto-rata svetska vojna, bil~len na KPG i na VMRO(ob.). Razvil {iroka agi-taciona dejnost za pravata

na Makedoncite. Za vremena Metaksasovata diktatu-ra bil zatvoren i interniran na ostrovot Hios,kade ostanal do 1941 godina. Po okupacijata naGrcija, me|u prvite se vklu~il vo redovite naELAS kako diverzant, a mnogubrojni se negoviteakcii za minirawe na elezni~ki prugi, pati{ta

i mostovi. Bil ~len na NOF od 1945 godina. Za



49/64


vreme na Gra|anskata vojna komanduval so odred

diverzanti {to dejstvuval vo Sorovi~ka okolijai po{iroko. Bil ~len na Okru`niot odbor naNOF za Lerinsko i imal ~in major na DAG.

1949, maj, 14,Na vrvot Kalkaturje na Neretska planina, me|uselata Neret i Trsje, kako borec na DAG, zagina

Katina (Tina) ANDREEVA-Cveta, istaknatapripadni~ka na Makedonsko-to nacionalnoosloboditelnoi komunisti~ko dvièwe voEgejskiot del na Makedonija.Rodena bila vo selo Mokre-ni, Kostursko. Edna od naj-istaknatite èni-borci voDemokratskata armija na Gr-cija (DAG). Vo 1949 godinabila delegat na Prvata kon-ferencija na Segr~kiot sojuzna demokratskite èni. Tuka

nejzinata hrabrost posebnobila istaknata vo referatot na sekretarot naovaa organizacija, Rula Kukulu. PsevdonimotCveta go dobila po tolkuvaweto na likot naCveta vo pretstavata Makedonska krvava svadbaod êrnodrinski, izvedena vo selo Embore, Kaj-larsko, u{te vo 1944 godina. Aktiven deec vo

makedonskite NOF i AF@. Vo nejzina ~est, kako


50/64


odraz za nevideniot heroizam iskaàn vo pove}e

od devedeset bitki vo koi taa u~estvuvala, parti-zanskiot vesnik na 18. brigada na DAG bil ime-nuvan kako Cveta.

1949, juli, 04,Zapo~na operacijata na vladinite gr~ki voj-ski za likvidirawe na silite na DAG na NIXE

PLANINA, odnosno na KAJMAKÊLAN.Pripadnicite na 24. brigada DAG, vo ja~ina oddva pe{adiski bataljona so 350 borci i edenkowani~ki bataljon so 140 borci, bile primo-rani da ja napu{tat ovaa teritorija. Borbitetraele do 8 juli 1949 godina koga vladinite siligo zazele vrvot Bela Grota, a edinicite na 24.brigada na DAG bile primorani da se povle~atpreku jugoslovenska teritorija na terenot naVi~o. Vo borite zaginale okolu 120 pripadnicina DAG, a okolu 130 bile zarobeni. Me|u ovie zagi-nati, bil i Dimitar LASKOV, istaknat pripad-nik na Makedonskoto nacionalnoosloboditelno

i komunisti~ko dvièwe vo Egejskiot del naMakedonija, i eden od najaktivnite organizato-ri na NOF vo 1946 godina.

1949, juli,Vo bitkata za zazemawe na strategiskiot vrvAlevica na Gramos vo mesnosta Gramu{ta zagina

Ivan KOVAÊV-Orfeas, istaknat pripadnik


51/64


na Makedonskoto nacionalnoosloboditelno

i komunisti~ko dvi`ewe vo Egejskiot del naMakedonija. Roden bil vo Gumenxe vo 1922 godi-na. Od 1941 ~len na Federativnata komunisti~kamladinska organizacja na Grcija(OKNE), a podocna na Naciona-lnata segr~ka organizacija namladite (EPON). Od mart 1944

godina bil vo sostav na 30. briga-da na ELAS. U~estvuval vo bor-bite okolu Atina so vladinitevojski i angliskite interven-cionisti kon krajot na 1944 go-dina. Vo mart 1945 godina prem-inal vo Vardarskiot del, se vklu~il vo Prvataegejska udarna brigada i u~estvuval vo borbiteprotiv balistite vo Zapadna Makedonija. Sta-nal oficer na JNA, no na svoe barawe proletta1945 godina se vratil Gumenxisko kako aktivistna NOF i ~len na Okru`noto rakovodstvo za Gu-menxisko i Enixevardarsko. Podocna vlegol vo

centralnoto rakovodstvo na NOF. Zaginal kakopoliti~ki komesar na bataljon na DAG.

1949, avgust,Izlegol prviot broj na detskoto spisanieMAKEDON^E. Toa bilo mese~no spisanie,organ na progonetite Makedon~iwa od Ege-

jska Makedonija vo isto~noevropskite zemji.


52/64


Se pe~atelo vo Bukure{t, Romanija.

Izleguvalo do dekemvri 1953 godina.Prvite 35 broja do dekemvri 1950 go-dina izleguvale na makedonski li-teraturen jazik i pravopis. Urednikbil Pavle Kalkov od selo Dmbeni,~len na Komisijata za prosveta naKomitetot za pomo{ na deteto (EVOP). So ru-

brikite Od ìvotot i dejnosta vo detskite do-movi i Poetsko kat~e, spisanieto bilo osobe-no atraktivno za decata.

1949, avgust,Izlegol od pe~at posledniot broj na vesnikotNEPOKOREN, koj bil organ na Glavniot od-bor na NOF. Se pe~atel na makedonski jazik. Goizdaval Glavniot oddel za agitacija i propagandana NOF, a glaven urednik bil Pavle Rakovski.Prvin bil umnoùvan na {apirograf, a potoa vope~atnicata na NOF so isto ime Nepokoren.Bil koristen i vo novootvorenite u~ili{ta na

makedonski jazik kako nastavno pomagalo. Iz-vesen period izdaval i Bilten za operaciitena DAG.

1949, avgust, 02,Se odrà PRVATA ZEMSKA KONFEREN-CIJA na Komunisti~ka organizacija na Egejska

Makedonija (KOEM). Vo podgotovkite na Kon-


53/64


ferencijata, vo juli 1949 godina, bile odr`ani

okru`ni konferencii vo Lerinsko i Kostursko,dodeka vo ostanatite reoni na Egejskiot del naMakedonija, zaradi nemaweto kontrola od stra-na na DAG ne bilo mo`no da se organiziraatokru`ni konfe-rencii. Na Prva-ta zemska konfe-rencija na KOEMbil istaknat pri-donesot na make-donskiot narod vozaedni~kata borbaso gr~kiot narod

i bila izrazena podgotvenosta za natamo{niborbi za nacionalno i socijalno osloboduvawe.Konferencijata ja pozdravil generalniot sekre-tar na Centralniot komitet na KPG, Nikos Za-harijadis. Konferencijata usvoila Rezolucijakoja ja poddr`uvala politikata na KPG vo odnosna borbata, vo odnos na makedonskoto nacional-

no pra{awe i vo odnos na KPJ. Vo rakovodstvotona KOEM, Konferencijata izbrala 17 redovni i14 zamenici ~lenovi na ~elo so Mihail Malio.

1949, avgust, 11,Vo borba kaj selo Breznica, Kostursko zaginaKrste MANGOV-Stavro, istaknat pripadnikna Makedonskoto nacionalnoosloboditelno i


54/64


komunisti~ko dvi`ewe vo Egejskiot del na Make-

donija. Roden bil vo selo Dmbeni, Kosturskovo 1912 godina. Bil predvoen ~len na KPG. Bil

u~esnik vo antifa{isti~kotonarodnoosloboditelno dvi`ewevo Grcija i borec vo ELAS. Vo1943 godina stanal sekretar naReonskiot komitet na KPG zaKore{tata, Kostursko. Bil za-menik politi~ki komesar na Vto-riot bataljon na Lerinsko-kos-turskata brigada pri nejzinotoformirawe na 22 oktomvri 1944

godina, vo seloto Grae{nica, Bitolsko. Vo 1947

godina stanal sekretar na Okru`niot odbor naNOF za Kostursko i pretsedatel na Okru`niotodbor na narodnata vlast vo Kostursko. Odtie funkcii rabotel na formirawe na Narod-noosloboditelni odbori, na narodni sudovi i naotvorawe na makedonski u~ili{ta vo Kostursko.Na Prviot kongres na NOF no januari 1948 go-

dina e izbran za ~len na Glavniot odbor na NOFza Egejska Makedonija, a na Vtoriot kongres naNOF vo 1949 godina i za ~len na Izvr{niotodbor. Bil ~len na Direkcijata za nacionalnipra{awa pri Privremenata demokratska vladana Grcija. Zaginal od artileriska granata za-edno so general-majorot na DAG Nikos Teoharo-pulos-Skotidas.


55/64


1949, avgust, 11,

Vo bitkata za Gramos kako borec na DAG zagi-na Sotir MIOVSKI, istaknat pripadnik namakedonskoto nacionalnooslo-boditelno i komunisti~kodvi`ewe vo Egejskiot del naMakedonija. Roden bil vo seloOrovo, Prespa, Lerinsko,vo 1923 godina. Od 1943 godi-na bil ~len na Federativnakomunisti~ka mladinska or-ganizacja na Grcija (OKNE),a potoa i na Nacionalnatasegr~ka organizacija na mladite (EPON). Od

1944 godina bil vo redovite na ELAS. Vo 1946godina kako aktivist na NOF e uapsen i zatvo-ren. Od 1947 godina bil vo DAG, vo edinicatana Pando Markovski od selo @elevo. Zavr{il{kola za oficeri na DAG. Glavniot {tab naDAG, na 23 januari 1949 godina go unapredil vo~in potporu~nik, a na 29 juli vo ~in poru~nik.

Posmrtno mu e dodelen ~in major i e proglasenza heroj na DAG.

1949, avgust, 26,Vladinite gr~ki sili ja zapo~nale OPERACI-JATA za ~istewe na REONOT NA PRESPAN-SKOTO EZERO od borcite na DAG. So golema~ove~ka i tehni~ka nadmo} na vladinite sili,


56/64


edinicite na DAG vo ovoj reon bile potisnati do

samata gr~ko-jugoslovenska granica vo mesnostaPerovo. Na jugoslovenska teritorija uspealeda se prefrlat samo mal broj na borci na DAG.

1949, avgust, 30,Vo mesnosta ]afa na planinata Gramos, kogaavionska bomba go pogodila bunkerot vo koj

bil smesten celiot [tab na 426. bataljon naDAG, zagina Peco ROMEV, istaknat pripadnikna Makedonskoto nacionalnoosloboditelno ikomunisti~ko dvièwe vo Egejskiot del na Make-donija. Peco Romev bil roden vo selo Gorni~evo,

Lerinsko. Od avgust 1943 godi-na bil vo redovite na ELAS,a vo oktomvri 1944 godina seprfrlil vo Vardarskiot del istanal borec na Prvata udar-na egejska brigada. So Briga-data u~estvuval vo site voenioperacii i borbi vo Zapadna

Makedonija protiv balis-tite. Se vratil vo Egejskiotdel vo 1945 godina i bil akti-

vist na NOF i borec na vooruènite grupi naNOF. Od noemvri 1946 godina bil vo redovitena DAG, odnosno vo redovite na 18. brigada naDAG so koja u~estvuval vo pove}e borbi na Vi~,

Sne`nik, na Gramos, pri {to pokaàl golema


57/64


hrabrost. Na Vtoriot kongres na NOF od mart

1949 godina, stanal ~len na Glavniot odbor naNOF. Peco Romev bil komandir na vod na DAG,potoa na ~eta, a zaginal kako komandant na 426.bataljon na 18. brigada na DAG i toa na samiotkraj na bitkata za Gramos i Gra|anskata vojna voGrcija.

1949, avgust, 30,ZAVR[I GRA\ANSKATA VOJNA VO GRCI-JA so povlekuvawe na edinicite na DAG na teri-torijata na Albanija. Po~nuvaj}i od 2 avgust1949 godina, vladinite sili vo kodiranata akcijaFakel, gi napadnalena Vi~o daleku pomalu-brojnite sili na DAG iza kratko vreme, do 17avgust, gi potisnalekon Gramos. Potoazapo~nale borbite naGramos kade silite na

DAG do`iveale celosen poraz i bile primoranida se povle~at kon Albanija. Spored oficijalnipodatoci na gr~kiot General{tab, vladinitevojski vo tekot na Gra|anskata vojna zagubile11. 745 vojnici i 1. 032 oficeri; 35. 419 vojnicii 2. 330 oficeri bile raneti; 4. 527 vojnici bileis~eznati. Spored istiot izvor bile izvr{eni

4. 125 smrtni presudi nad civilni lica; od mini


58/64


nastradale 900 civilni lica; uni{teni bile 476

patni i 430 `elezni~ki mostovi; napolno bileuni{teni 24. 500 zgradi, adelumno 22. 000 zgradi. S#na s#, se smeta deka vkupniotbroj na mrtvi i raneti voGra|anskata vojna vo Grcija eokolu 155. 000. Isto taka, se

smeta deka od vkupno 50 000zaginati vo redovite na DAG, 20 000 bile Maked-onci, a pak deka 50 000 Makedonci emigrirale (30000 vo Jugoslavija i 20 000 vo isto~noevropskitezemji). Pokraj toa, 46 makedonski sela bileizbri{ani od geografskata karta.

1949, oktomvri, 15,Privremenata demokratska vlada na Grcija(PDVG) obznanila PROKLAMACIJA so koja,fakti~ki, go priznavala porazot i ja proglasu-

vala Gra|anskata vojnaza zavr{ena. Vo Prokla-

macijata, pome|u ostana-toto, se velelo: Izminaatriipol godini otkakoanglo-amerikanskiot im-perijalizam i negoviteslugi ja turnaa na{ata

zemja vo ne~esnost, ja potonaa vo krv, ja napol-

nija so urnatini. DAG ne go polo`i oru`jeto.


59/64


Se povle~e pred golemata materijalna nadmo}

nost {to ja koncentriraa okupatorite. Go zaprekrvoprolevaweto za da ja spasi Grcija od celos-no uni{tuvawe, poradi toa {to interesite nazemjata i narodot gi stavi nad s#. Nastojuvawataza vnatre{no pomiruvawe odgovara na na{atacel, koja so godini prodol`uva. Toa go odrazuvafaktot {to na{ite sili na Vi~o i na Gramos

ja zaprea vojnata so cel da go pomognat pomiru-vaweto. Istovremeno so ovoj ~in Privremenatademokratska vlada na Grcija se samoraspu{tila.

1949, dekemvri, 07,Vo Sofija zapo~nal sudskiot proces protiv Va-sil IVANOVSKI-BISTRI[KI, od selo Lo-varde, Kostursko, poznat borec protiv fa{izmot,istaknat makedonski komunist ipatriot, teoreti~ar na makedon-skata nacionalna samobitnost.Bistri{ki, bil suden vo procesotprotiv Traj~o Kostov, istaknat

bugarski op{testvenik i komu-nist. Sudeweto na Ivanovski,vsu{nost, se pretvorilo vo sud-ski proces na bugarskata dr`avaprotiv makedonskiot duh i pro-tiv makedonskata nacionalnasvest, ednostavno re~eno, protiv makedonskata

nacionalna samobitnost. Vasil Ivanovski bil


60/64


osuden na 12 godini strog zatvor i gubewe nagra|anskite prava za 15 godini. Po sedum godiniodleàni vo zatvor vo 1956 godina bil rehbili-tiran i osloboden kako nevino osuden.

1949,Vo Lerin bil ubien Mihail KLJANEV, istaknat

pripadnik na Makedonskoto nacionalnooslo-boditelno i komunisti~ko dvièwe vo Egejskiotdel na Makedonija. Roden bil vo seloto Patele,Lerinsko. Od mladi godini mu pristapil na pro-gresivnoto dvièwe vo Grcija. Od 1928 godina bil~len na KPG, a bil ~len i na VMRO (ob.). Vo 1932godina sekretar na Reonskiot komitet na KPG za

Sorovi~kiot kraj. Uìval golema popularnosti me|u Makedoncite i me|u Grcite. Vo 1934 go-dina bil delegat od Lerinsko na Op{togr~kiotantifa{isti~ki kongres vo Atina. Pove}e patibil zatvoran poradi partiskata dejnost i toa vozatvorite vo Lerin, Larisa, Drama i celi ~etirigodini vo zatvorot na Egina. Izvesno vreme bil

interniran na suviot i surov ostrov Gavdos.Vo po~etokot na okupacijata na Grcija vo 1941godina, prebegal na ostrovot Krit, kade {to~etiri godini, pod psevdonimot Makridis, kakorakovoditel na antifa{isti~koto dvièwe, seborel protiv germanskiot okupator. Vo 1945 go-dina se vratil vo rodnoto mesto i ponatamu ne-umorno izvr{uvaj}i zada~i postavuvani od KPG.


61/64


Vo 1949 godina bil uapsen vo Lerin, za vreme

na izvr{uvawe na partiski zada~i i nabrzo prinegovoto prenesuvawe od edna vo druga policis-ka stanica, podmolno likvidiran od strana napolicijata.

1969, dekemvri, 24,Vo Bitola po~inal Stefan ROLEV, istaknat

pripadnik na Makedonskoto revolucionernodvi`ewe, eden od prvite i najsestrani make-donski sportisti, istaknat pedagog i deec vofizi~kata kultura. Roden bil na 15 avgust 1865 go-dina, vo seloto Ek{i-su, Lerinsko. Bil u~esnikvo Ilindenskoto vostaniei vo poilindenskite os-loboditelnite borbi namakedonskiot narod. Vo1908 godina vo Lerin goosnoval gimnasti~arskotodru{tvo Biglenski ju-nak, a samiot, blagodare-

nie na svoite inzvorednifizi~ki predispozicii,zaradi {to bil narekuvan@elezniot Rolev, se za-nimaval so niza sportovi: gimnastika, akroba-tika, atletika, digawe tovar, pelivanstvo, boks,velosipedizam, motociklizam i planinarstvoto.

Vo Bitola go organiziral prviot boks-me~, or-


62/64


ganiziral egzibicii na velosipedi i motociklii masovni planinarski pohodi na Pelister.

1979,Vo Skopje po~ina \or|i BONÊV, istaknatpripadnik na Makedonskoto nacionalnooslo-boditelno i komunisti~ko dvièwe vo Egejskiot

del na Makedonija. Roden bil vo selo Proso~en,Dramsko. Bil ~len na KPG u{te od pred Vto-rata svetska vojna. Bil me|u prvite borci naantifa{isti~koto dvièwe protiv bugarski-ot okupator vo isto~nite kraevi na Egejskiotdel na Makedonija, odnosno bil u~esnik i edenod glavnite organizatori na takanare~enoto

Dramsko vostanie vo septemvri 1941 godina. Naosnova~kiot sostanok na NOF vo Skopje na 23april 1945 godina, bil nazna~en za Pretsedatelna Odborot na begalcite od Egejska Makedonijavo Narodna Republika Makedonija, a podocnabil ~len na Glavniot odbor na Zdruènieto nabegalcite od Egejskiot del na Makedonija.

1979,Vo Wujork, Soedineti Amerikanski Dràvipo~ina @ivko Dimitrov ANGELU[EV, lekarotorinolaringolog, viden amerikanski nau~niki op{testvenik od makedonsko poteklo, {pan-

ski borec. Roden bil vo selo Plevna, Dramsko,


63/64


vo 1897 godina. Nadoen so napredni idei, vo

1937 godina se vklu~il vo internacionalnitebrigadi za odbrana na Republikata vo [panija.Bil direktor na bolnicata na [panskata repub-likanska vlada. Vo Soedinetite AmerikanskiDr`avi, za vreme na Vtorata svetska vojna, ze-mal aktivno u~estvo vo kampawata za pomo{ nanacionalnoosloboditelnata i antifa{isti~ka

borba na makedonskiot i jugoslovenskite nar-odi. Vo 1946 godina, na iseleni~kata konferen-cija vo Klivlend, bil ednoglasno izbran za pre-tsedatel na Inicijativniot odbor za izgradba iekipirawe na bolnica vo Makedonija. Ja posetilSocijalisti~ka Republika Makedonija vo 1957godina, a po Skopskiot zemjotres vo1963 godina jazapoznaval amerikanskata javnost so posledici-te od katastrofata i u~estvuval vo organizaci-jata za ispra}awe pomo{ od Soedinetite Ameri-kanski Dr`avi.


64/64

CIP Katalogizacija vo publikacijaMati~na i univerzitetska bibliotekaSv. Kliment Ohridski, Bitola

94(495.6) 869/1979

LITOVSKI, AleksandarJubileen kalendar za Egejskiot del naMakedonija vo 2009 godina / AleksandarLitovski. Bitola :

Organizacija na Makedoncite-potomciod Egejskiot del na Makedonija, 2009. 62 str. ; ilustr. ; 16 sm

ISBN 9989-9986-2-0

a) Egejska Makedonija - Istorija 869-

1979

COBISS.MK-ID 18469185

D-R ALEKSANDAR LITOVSKI JUBILEEN KALENDARZA EGEJSKIOT DEL NA MAKEDONIJA VO 2009 GODINA

Documents