CYFROL CXLVIII RHIF 42 DYDD GWENER, HYDREF 16 ......Diolchgarwch. Rwy’n sifir bod gan bobl lawer o bethau eraill i’w gwneud – teithio i weld teulu, coginio, gosod byrddau. Yn

Deil Tymor Diolchgarwch i fod yn hollbwysig i’n hardaloedd gwledig,amaethyddol, er na fyddwn yn medrucadw’r fiyl fel yr hoffem eleni.

Fel arfer, pan na fydd clo ar ein bröyddyn ein rhwystro rhag cwrdd, gwelircynnydd yn niferoedd yr addolwyr yn eincyrddau. A’r peth da yw eubod yn dod i’r gwasanaethhwn, nid oherwydd bod ynrhaid iddynt, ond oherwyddeu bod am wneud hynny.

Mae’n bwynt teg. Nid oesun rheol yn dweud bodrhaid i unrhyw un ohonomfynychu gwasanaethDiolchgarwch. Rwy’n sifirbod gan bobl lawer obethau eraill i’w gwneud –teithio i weld teulu, coginio,gosod byrddau. Yn yr oesbresennol, mae gemau pêl-droed i’w gwylio a gemau XBox i’w chwarae. Yngnghanol bwrlwm bywyd,‘does dim angen i unrhywun fynd i wasanaeth diolchgarwch. Nidyw’n ddiwrnod o rwymedigaeth.

Ond, mae’n ddiwrnod o gyfle.

Cyfle i feddwl am yr hyn a dderbyniasoma rhoi rhywbeth yn ôl: sef ein diolch.Dyma’n cyfle i anrhydeddu Duw, allawenhau ym mhopeth a wnaeth Duwdrosom a gwneud hynny â chalonnaudiolchgar.

Wrth inni weddïo, treuliwn amser yn amlyn gofyn am bethau, yn pledio. ‘Duw,helpa fi i brynu’r tractor newydd ‘na.’Neu, ‘cadw fi rhag gorfod terfynu gwaithfy ngweithiwr...’ Neu, ‘helpa mi i ddod ohyd i swydd’, ac yn arbennig ‘diogela fynheulu yn ystod yr argyfwng ‘ma.’

Dywed yr Ysgrythur wrthym, ‘Gofynnwcha chwi a gewch, curwch ac fe agorir ichwi.’ Felly, gofynnwn a churwn.

Ond beth sy’n digwydd felly?

Yn efengyl Luc cawn hanes Iesu ynglanhau deg o wahangleifion. Er iddolanhau deg, dim ond un a ddaeth yn ôl iddiolch iddo ac nid Iddew ydoedd. Ac nid

Iddew oedd Luc chwaith. Ef yw’r unig uno’r efengylwyr nad oedd yn Iddew.Ysgrifennwyd ei efengyl ar gyfer ycenedl-ddynion, y rhai, fel ef ei hun,oedd y tu allan i’r gymdeithas Iddewig,yn estroniaid. Dywed Luc fod neges Cristi bawb.

Yn yr hanes hwn, nid pawb addychwelodd i gydnabod eu hiachâd.Dim ond un, Samariad, sy’n dychwelyd iroi gogoniant i Dduw. Ni wyddom bethddigwyddodd i’r naw arall. Efallai bodganddynt bethau gwell i’w gwneud,gwylio gêm pêl droed neu chwaraegemau X Box!

Ymhlyg â’r bennod hon mae’r syniad bodrhywbeth ar goll. Hynny yw, bod rhoidiolch yn rhan hanfodol ac angenrheidiolo’n perthynas â Duw.

Cafodd deg o wahangleifion eu glanhau.Dim ond un, yr un a ddychwelodd ac addiolchodd, a achubwyd, a hynnyoherwydd bod diolchgarwch yn fesur offydd. Mae’n fesur o’n dibyniaeth arDduw, a’n gostyngeiddrwydd.

Weithiau mae’n anodd mynegi eindiolch.

Diau fod y rhan fwyaf ohonom ynadnabod rhywun sy’n ei chael hi’n anodddros gyfnod y Diolchgarwch hwn. Y wraigsy’n treulio’i thymor cyntaf fel gweddw. Ydyn a gollodd ei swydd ac sy’n poeni am

o ble y daw’r arian i dalu am anrhegionNadolig i’w blant. Y ffrindiau, ycymdogion sydd mewn ing neu’n unig.

Ble mae’r bendithion iddynt hwy ac eraillsy’n teimlo’n feichus, yn gystuddiol neu’nfelltigedig?

Anghofiwn yn aml fod pobanadl, pob codiad haul aphob cwymp eira ynfendith. ‘Ac yn awr,bendithiwch Dduw’rcyfanfyd,’ ebe Sirach, ‘sy’ncyflawni ei fawrionweithredoedd ymmhobman.’ Anhygoel, ywcredu ein bod yn rhan o’rrhyfeddod hwnnw, yn rhano greadigaeth barhausDuw yn y byd. Onid yw’nfendith gallu dweud hynny?

Yn ôl y diwinydd a’rathronydd Almaeneg,Meistr Eckhert, ‘Os mai“diolch” yw’r unig weddi addywedwch erioed trwygydol eich bywyd, bydd

hynny’n ddigon.’

Dyna’r hyn a ddylwn wneud: gweddïo’rgeiriau hynny, a’u gwneud o bwys.

Felly, wrth ddilyn awgrym Meistr Eckhert,gadewch inni wneud TymorDiolchgarwch yn rhywbeth mwy na’rarferol.

Gwnewch yn dymor o weddi sy’ndechrau yma, nawr.

Wrth i’r tymor fynd yn ei blaen, cariwch yweddi honno gyda chi, a’i fyw.Rhannwch ef ag eraill. Tymor o roi diolchydyw, wedi’r cyfan. Nid oes rhaid iddoddod i ben, chwaith – yn sicr ni ddawrhoddion Duw i ben. Mae pob curiad o’ncalon yn ein hatgoffa bod Duw wedi rhoibywyd i ni. Bywyd afradlon, rhyfeddol,poenus a heriol.

Gadewch inni geisio atgoffa’n hunain ofendithion di-rif Duw, ble bynnag y downo hyd iddynt, sut bynnag y dônt atom. Aci ddiolch yn feunyddiol amdanynt.

Parch Ian SimsLlywydd y Gymdeithasfa yn y De

CYFROL CXLVIII RHIF 42 DYDD GWENER, HYDREF 16, 2020 Pris 50c

yn calonogi

yn ysbrydoli

yn adeiladu

yGOLEUADE G LW Y S B R E S B Y T E R A I D D C Y M R U

Sylw o’r seidin … t. 2 • Y silff lyfrau … t. 7 • Dyma gyfarfod hyfryd iawn … t. 8

Pwy sy’n ddiolchgar?

Llun

pix

abay

.com

gan

Ber

ns W

aelz-

Ar foncyffion

Wedi sefyllian yno ar draeth Llanddwyn,a sylwi ar foncyffion a chelfyddyd ytwmpathau ar lan y môr ychydig yn fwy,trois fy ngolygon at y bonyn arall ar ymylgweddill y gwaith. Hon hefyd wedi eidaearu yn y traeth, ac yn dal i sefyll ergwaetha erydiad y tir, er gwaetha cryfdery gwynt. Nid yn unig yr oedd wedi dali sefyll ond roedd hefyd wedi dal12 carreg yn gwbl ddiogel drwy’r cyfan.

Gwelais ddarlun o’r Iesu yn y bonyn acyntau wedi addo bod gyda’i ddisgyblionymhob peth a thrwy bob peth. Gwelais12 carreg wedi eu balansio’n gelfydd ary bonyn, a’r cerrig yn cynrychioli’rdisgyblion, pob un yn wahanol o ranmaintioli, a dawn a gallu, ac eto achyfraniad i’w wneud yng ngwaith ydeyrnas heddiw.

Gwelais y bonyn fel Iesu, sylfaen yrEglwys yma yng Nghymru yn dal hollenwadau Cristnogol yn ei law, ac er eubod megis pentwr y byddent hwythaurhyw ddiwrnod ar yr un gwastad gerbronDuw yn gorfod cyfiawnhau eugwahaniaethau diwinyddol a’u trefniadaugwahanol a’u methiant i ganfod ffyrdd ogydweithio, a chyd-genhadu a chydaddoli. Gwelais y cerrig hefyd fel rhywraifyddai’n dewis gwarchod rhyw bethau nafyddai’r rhelyw ohonom yn deall eu

harwyddocâd bellach i ffydd a chredpobl. Tybiais y gallai’r cerrig hyn fod ynfeini rhwystr ar y ffordd i’r deyrnas ac nidfel cerrig camu ar y ffordd tuag at Dduw.

‘Stone Stacking’ neu ‘Twmpathu’ ydy’rterm neu enw a ddefnyddir am y grefft oosod un garreg ar ben y llall fel hyn. Ganamlaf ceir y pethau hyn gerllaw rhyw lynneu afon neu lan y môr. Bydd rhai wrthiam ddeng munud yn gwneud hyn trabydd eraill yn treulio oriau bwy’i gilydd ynmeddwl, yn edrych, yn cysidro, ac yngosod, a’r cyfan yn ffordd o glirio’rmeddwl a thawelu’r ysbryd a cheisio’rtangnefedd na fiyr y byd amdano. Mae’nsgìl sy’n gofyn am amynedd ac ymdrechcorfforol arbennig. Does dim bydartiffisial yn dal y cyfan gyda’i gilydd –dim ond sylfaen dda, a gwybod lle gellirgosod un i bwyso yn erbyn y llall, fel body cyfan yn dal y cyfan i fyny. Daearu’nhunain yn y Cread, nes bod nerth pobun yn dod yn gryfder i bawb.Gwelais y tystion ar y traeth yn cynnalrhyw genhadaeth a’r byd weithiau yn

oedi i fyfyrio, dro arall yn brysio heibio’nddifeddwl.

Beth fydd yn digwydd wedi’r Corona eingadael fel pobl Dduw? Fyddwn ni’nbarod i fod yn dystion ar draeth y byd,neu byddwn ni am gilio’n ôl i’n bocsyscrefyddol cyfleus er mwyn gwarchod ygorffennol a gwastraffu’n dyfodol? Dwiam obeithio na fyddwn ni’n gwneudhynny beth bynnag.

Cwpled ar ddechrau emyn Pantycelynsy’n dod i’r cof wrth feddwl amdwmpathau traeth Llanddwyn ac am yrEglwys O.C. (Ôl-Corona ac nid Ôl Crist!)yw’r emyn sy’n dechrau gyda’r geiriau,‘Dal fi fy Nuw, dal fi i’r lan, dal fi i’r lan.’N enwedig dal fi lle rwy’n wan....

Mae nerth Duw i’w weld yn y bonion sy’ndal y cyfan, ond y mae nerth pobl Dduwi’w weld yn wendid sy’n troi’n gryfder, a’rcryfder fydd yn troi yn wasanaeth, nid i’nsefydliadau na’n trefniadau, ond i’n poblni pwy bynnag y bônt.

A dyma fi yn diweddu gyda’r un rhybudda gafwyd yng nghyfnod Joseia – rhaidinni beidio ag eilun addoli’n trefniadauna’n treftadaeth grefyddol wedi hyn neurith yn unig fydd hanes CristnogaethCymru.

Rwy’n hoff iawn o emyn MorganD Jones o adran emynau am yr eglwysyng Nghaneuon Ffydd. Mae’n emynhynod sy’n weddi arbennig dros yreglwys a’i gwaith heddiw. Geilw amgrynhoi diadelloedd Duw i un gorlanglyd yn ‘unfryd’, wedi difa mwy eingwahaniaethau mân, fel y cawn ein troiyn ‘feini bywiol’, cytûn er mwyn i ni ‘godiSeion eto i Ti dy hun!’ Roedd rhai yngweld o bell ryw ddydd yn dod, ondbydd angen i ninnau fod yn amyneddgar,a sylwi beth sydd wrth ein traed, adefnyddio’n cryfder mewn gwendid i ailgodi Seion mewn ffordd fydd yn symudyr hen rwystrau ac yn adeiladu rhywbethnewydd.

(Gol. Diau y bydd eraill ohonom wediadnabod ‘damhegion’ mewn tirlun neu ardaith. Beth am eu rhannu’ch myfyrdodaugyda’n darllenwyr?)

2 Y Goleuad Hydref 16, 2020

Sylw o’rSEIDIN

(parhad)

(Buom ar daith yr wythnos diwethafyng nghwmni’r Parch Jim Clarke idraeth Llanddwyn. Cawsom ein tywysi adnabod celfyddyd a chreadigrwyddar hen foncyffion coed. Felly,gwisgwch eich sgidiau cerdded. Mae’rdaith yn parhau.)

Gweddi o DdiolchgarwchArglwydd da a charedig, down atat yn nhymor y Diolchgarwcheto eleni i gydnabod dy ddaioni, i ymateb i’th haelioni a diolch i tiâ chalonnau llawen. Er i’n bröydd fod o dan glo diolch nad oesball nac atalfa ar dy haelioni. Bob dydd daw dy fendithion atomo’r newydd. Diolchwn i ti am bawb sy’n gweithio i gynnal cefngwlad, y rhai sy’n amaethu’r tir, sy’n tyfu cnydau ac sy’n maguanifeiliaid. Cyflwynwn i ti’r teuluoedd rheiny sy’n ffyniannus, achyflwynwn i ti’r teuluoedd rheiny sy’n wynebu heriau oherwyddCofid 19 a bygythiadau colli eu marchnadoedd. Gweddïwn drosy bobl sy’n prosesu ac yn dosbarthu bwydydd i’n marchnadoedda’n siopau. Gweddïwn dros amaethwyr ar draws y byd sy’nceisio pris teg i’w cynnyrch. Gweddïwn dros fudiadau sy’n ceisiosicrhau’r cyfiawnder hwnnw sy’n galluogi pobl i weithio gydagurddas mewn byd lle bydd tlodi’n cael ei ddileu, mewn byd llebydd y ddaear yn cael ei iacháu ac yn rhoi o’i ffrwyth.

Diolch i ti am yr Arglwydd Iesu Grist a’i gariad trosom ar y groes.Gweddïwn y caiff weld o ‘lafur ei enaid’ a’i ddiwallu. DirionArglwydd tywallt dy Ysbryd Glân ar dy eglwys i fywhau’r egingrawn a blennir.

Arglwydd derbyn y clod i gyd i ti dy hun. Amen.

Gwers 15

Pedr

Gweddi Arglwydd Iesu, deuwn o’th flaen yngofyn am dy fendith wrth baratoi einhunain i fyfyrio ar dy air. Helpa ni o’rnewydd i sylweddoli dy fod yn galwpobl i weithio yn dy winllan, ac i dystioi’th berson a’th bwrpas di. Wrth innifeddwl am Seimon Pedr heddiw,diolchwn am y fraint o fod wedi clyweddy lais a derbyn dy wahoddiad i’thwasanaethu. Amen.

Darllen Luc 9:28–36

CyflwyniadBu Seimon Pedr yn un o brifgymeriadau’r Eglwys Fore ers ydechrau. Roedd yn gymeriad cryf, acyn arweinydd wrth reddf. Andreas, eifrawd, dywysodd Pedr at Iesu’nwreiddiol, ac roedd y ddau ohonynt ynaelodau o’r cylch agosaf at Iesu. Yn yradroddiad am brofiad Mynydd yGweddnewidiad, yng NghesareaPhilipi, dim ond Ioan, Iago a SeimonPedr aeth i’r oedfa anhygoel ar lethrau’rmynydd. Yn ddiddorol, nid yw Ioan

wedi cynnwys yr hanes yn ei Efengylyntau. Efallai fod hynny ohewydd eifod wedi darllen tystiolaeth y tairEfengyl gyntaf, ond nid oes sicrwydd ohynny chwaith.Mae hanes y Gweddnewidiad yn

arbennig, ac yn sail i’r ffaith fod Pedrwedi cael ei ystyried yn arweinydd i’reglwys yn Rhufain, a’i alw’n ‘esgob’.Cyfieithodd yr Eglwys Gatholig hynnyi olygu mai Pedr oedd y Pab cyntaf, asylweddolwn fod y cyn-bysgotwr ar fôrGalilea wedi newid mwy na’i enw arlethrau’r mynydd. Cofiwn mai ef oeddy siaradwr byrbwyll, a ymddangosai’nhyderus ac eofn. Sut bynnag oedd ypysgotwr yn ei gwch mewn storm,roedd Pedr, fel gweddill y criw yn ycwch adeg y storm ar fôr Tiberias (Luc8), yn llawn ofn ac yn ofni ei fod arfarw. Ef hefyd, ar noswyl y croeshoelio,a wadodd Iesu ar gyhuddiad merchifanc ei fod yn un o gwmni’r Iesu.

MyfyrdodSut bobl fydd Iesu yn eu galw i arwainyn yr eglwys? Ai’r sawl sydd yn gryf acyn eofn, y sawl a gafodd hyfforddiantarbenigol, neu’r sawl sydd yn agored iwneud camgymeriadau, yr amherffaitha’r annisgwyl?* Pwy feddyliai ybyddai’r Cristnogion yn Rhufain wediderbyn cyn-bysgotwr o wlad dlawd arymyl ddwyreiniol yr YmerodraethRufeinig fel eu harweinydd? Efallainad cymeriad a phersonoliaeth Pedroedd yr hyn a achosodd i Iesu ddweudwrtho ar lethrau’r mynydd ei fod yn eiberson yn graig, ond bod y ffydd asylweddolai fod gfir y gweddnewidiadyn Fab Duw yn sail ac yn graig i’rgymuned y daeth hanes i’w chydnabodfel Eglwys Dduw. Pwy ohonom all feddwl am bobl

wantan fel ni yn greigiau cadarn mewnunrhyw gymuned? Byddwn ynrhyfeddu at amrywiaeth yr eglwys, ynlleol ac yn genedlaethol, a diolch fodrhan i ni wrth estyn terfynau’r deyrnas.Er ein beiau, cawn gyfle i wneud eincyfraniad a thystio i ryfeddod Iesu acehangder cariad Duw. Wrth feddwl amamrywiaeth yr eglwys yn y gorffennol,ni allwn ond ymddiried bod gan Gristgynlluniau tu hwnt i’n dychymyg argyfer yr eglwys i’r dyfodol. Efallai fod

y sawl y byddwn ni’n ei dywys at ymylIesu, fel y gwnaeth Andreas gynt, ynrhan o weithlu’r eglwys i’r dyfodol, pawedd bynnag fydd arni yn yr yfory addaw.

GweddiDiolchwn, Iesu, am bawb rwyt wedi eugalw i dystio i ti, ac am dystiolaeth pobun ar draws y canrifoedd a ledled y byd.Galw pobl o’r newydd yng Nghymruwrth i ni synhwyro’r newid sydd yndigwydd nawr, a boed i’r rhai rwyt ynamlygu dy hun iddynt wybod dy fod yncynnal dy bobl, ac yn wir arweinydd ibob diadell. Amen.

Trafod ac ymateb

• Trafodwch y cwestiynau sy’n arwainat * yn y myfyrdod.

• Pam, dybiwch chi, i Iesu roi cyfenwnewydd – y Graig (Petra) – i SeimonPedr (Mathew 17:16)?

• Pwy rydych chi’n meddwl amdanyntfel rhai cadarn yn eich cymuned neueich eglwys? Fyddai yna le i un moranwadal a byrbwyll â Pedr?

• A gawsoch chi’r fraint, fel Andreas,o gyfeirio rhywun at Iesu a gweld yrArglwydd yn eu codi i’w wasanaethuyn y man? Diolchwch i’r Arglwyddam eich defnyddio neu gofynnwchiddo eich helpu i gyfeirio rhai ato.

Hydref 16, 2020 Y Pedair Tudalen Gydenwadol tudalen 3Y PEDAIR TUDALEN GYDENWADOLy4t y4t

Adnabod Cymeriadau’r Testament Newydd –Yr Efengylau

Cyfres o astudiaethau Beiblaidd ar gyfer y cartref neu grfipgan y Parch. Denzil I. John

Mae testun a chyflwyniad fideo o’r deunydd hwn ar gael ar wefany Cyngor Ysgolion Sul: https://www.ysgolsul.com/?page_id=804

LlythyrAnnwyl ddarllenwyr neu ddarparddarllenwyr Gair y Dydd,

Rhag creu drwgdeimlad rhwngPenderyn a Chaerdydd, fe hoffem,gyda ymddiheuriad am ycamgymeriad, gywiro’r wybodaethyn y rhifyn cyfredol o Gair y Dydd.Nid yw Gwynfryn/Gwyn Morganyn ddinesydd yn y brifddinas ondyn hytrach yn fir sy’n weithgar acyn falch o’i fro ym Mhenderyn.Mae’n ddiacon yn Eglwys yBedyddwyr, Siloam, Penderyn, ynathro cyn ei ymddeoliad ac ynbregethwr cynorthwyol.

Pryderi Llwyd Jones(Ysg. Gair y Dydd)

Sul, 18 Hydref

Dechrau Canu Dechrau Canmolnos Sul, am 7:30yh

Yr athrawes a’r gyfansoddwraig MeinirRichards sydd yn rhannu ei phrofiad oalaru gyda Nia, a sut mae cerddoriaetha’r piano wedi bod yn ddihangfa iddi arhyd y blynyddoedd. Meinir hefyd fyddyn arwain y canu mawl o Eglwys SantPedr, Caerfyrddin, a chawn berfformiadgan Rhian Mair Roberts o gân fuddugolCân i Gymru a gyfansoddwyd ganMeinir a Tudur Dylan yn 2004,‘Y Dagrau Tawel’.

–––––––––––––––––––––––––––––

Oedfa Radio Cymru18 Hydref am 12:00yp

yng ngofal Delyth Morgans-Phillips(Oedfa Ddiolchgarwch), Bwlch-llan

Malagasi ydw i, yn byw yng Nghymruers bron i ddegawd bellach, a gallafddweud fy mod i’n teimlo’n gartrefolyma. Mae Cymru’n gweddu’n naturiol ify ngwraig, Rebecca, a minnau fel ein tircyffredin oherwydd ein gwreiddiaugwahanol: Mizoram a Madagascar. Maeein dwy ferch, Hannah a Seren, yn fwy o“Gymry” na’r ddau ohonom ni. Fesymudon ni yma pan oedd Hannah ynddwyflwydd oed ac mae hi bellach yn12 oed, a ganwyd Seren yn YsbytyBrenhinol Morgannwg. I’r merched, hebos, Cymru yw eu cartref ac mae unrhywle arall yn fan gwyliau.Er y dylwn fod wedi arfer erbyn hyn,

mae’r tywydd oer a gwlyb yn dal i fod ynher i mi. Ac mae nifer y cwpaneidiau o dey mae pobl yn eu hyfed bob dydd yn fysynnu o hyd!Rwy’n aml yn cymharu bywyd yma

yng Nghymru â’r bywyd ym Madagascar.Gan roi’r tywydd digymar o’r neilltu,rwy’n aml yn cael fy nharo gan ygwahaniaethau hyd yn oed yn y pethaubychain fel pris tomatos tun. YmMadagascar, mae tomatos tun ynfoethusrwydd ac yn ddrud, a chefais siocpan gyrhaeddais Gymru gyntaf a chaelbod tomatos tun yn rhatach na thomatosffres. Ym Madagascar, gallwch gaelbasged yn llawn o domatos ffres am brisun tun o domatos.Cymhariaeth arall a wnaf yn aml yw

rhwng cynulleidfaoedd eglwysig ymayn y Deyrnas Unedig a’r rhai ymMadagascar. Rwyf wedi arfer gweldeglwysi yn llawn dop ym Madagascargyda phobl fel sardîns ynddynt. Y trocyntaf imi fynd i wasanaeth yngNghymru, roeddwn yn meddwl tybedpam bod pobl yn hwyr yn dod i’r capel,ond pan ddechreuodd y gwasanaeth,sylweddolais mai ychydig o bobl sy’nmynd i’r eglwys yma. Rwy’n sifir ybyddai gan y cenhadon dewr o Gymru aaeth i Fadagascar a Mizoram yn y 19egganrif deimladau cymysg am hyn.Mae cymharu’r Deyrnas Unedig a

Madagascar yn swnio’n wirion am fodcymaint o bethau’n wahanol, ond dyna’rfrwydr o gael dau gartref, neu hyd yn oeddri os ydw i’n cynnwys Mizoram. Mae’rgyntaf ymhlith y deg gwlad gyfoethocafyn y byd ac mae’r ail ymhlith y deggwlad dlotaf yn y byd. Mae Cymru aMadagascar yn llefydd prydferth, ondmae’r gwahaniaethau rhyngddynt ynsyfrdanol mewn sawl ffordd.Mae pandemig y Coronafeirws wedi

tynnu sylw hyd yn oed yn fwy at ygwahaniaethau rhwng y ddwy wlad.Rhyfeddais at yr ymateb y mae

llywodraeth y Deyrnas Unedig wedi’i roiar waith i helpu pobl yn ystod y cyfnodclo, gan gynnwys talu cyflogau drosfiliwn o bobl, y cynllun bwyta allan ihelpu busnesau, a llawer mwy. Anogirpobl i weithio gartref a defnyddiotechnoleg fel Zoom i gwrdd ac igyfathrebu. Pan gaewyd ysgolion,anfonodd yr ysgol waith gartref gyda’rplant fel nad oeddent yn colli cael eudysgu. Y peth mwyaf calonogol oeddgweld yr ymdrechion anhygoel a wnaedgan staff y GIG, meddygon a nyrsys wrthymladd y feirws. Ac mae niferanghredadwy o welyau ysbyty wedi caeleu rhoi ar waith mewn cyfnod byr i geisioosgoi llethu’r gwasanaeth yn y pen drawgan nifer yr achosion heintiedig.

Er gwaethaf y pandemig, yma yn yDerynas Unedig, mae digonedd o fwyd ohyd; nid amherir ar ddfir a thrydan; maeoffer ar gael yn yr ysbyty; gall poblgyfathrebu o hyd trwy gyfrwng technolega llawer mwy. Mae’n galonogol gweldpawb yn ceisio gofalu am ei gilydd yn eucymuned. I Malagasi sy’n byw yma yngNghymru, mae’r help a’r gefnogaeth ymae pobl yn parhau i’w derbyn yn ystody pandemig hwn yn anghredadwy. Mae’rbobl yn y wlad hon wedi eu bendithiocymaint, ac ni allwn ond gobeithio’u bodyn gwerthfawrogi hynny.Yn ôl adref ym Madagascar, mae’n

stori wahanol neu, a ddyliwn i ddweud,mae’n drasiedi wahanol. Mae pandemigy coronafeirws wedi effeithio’n ddwfn ary Malagasi ac wedi bod yn drychineb i’nheconomi bregus iawn lle mae dros 80%

o’r boblogaeth yn byw o dan y llinelldlodi o $1.90 y dydd.Mae llywodraeth Madagascar fel

llywodraethau eraill wedi gosod cyfyng -iadau llym er mwyn cyfyngu ar y feirws.Fe weithredwyd Cyfnod Clo, a gallaipwy bynnag a droseddai yn erbyn yrheolau wynebu cosb ddifrifol.Mae’r bwriad yn dda iawn i gyfyngu ar

ledaeniad y feirws ond mae’r rhan fwyafo’r boblogaeth yn byw o’r llaw i’r genauar incwm o ddydd i ddydd. Golyga hynfod gan fwyafrif y boblogaeth y dewisofnadwy o aros gartref a llwgu neu fentromynd allan i weithio i gael bwyd a bod ârisg uchel o ddal y feirws. Ychydig iawno gefnogaeth y mae’r llywodraeth wedi’idarparu ar gyfer angenrheidiaubeunyddiol, a hynny i ganran fechan o’rboblogaeth ac yn para am ychydigddyddiau yn unig.Ym Madagascar, nid oes nawdd

cymdeithasol i’w gael, dim gofal iechydam ddim, dim addysg am ddim; dim ond40% o’r boblogaeth sydd â mynediad atddfir glân a dim ond 15% sydd âmynediad at drydan. Mae Madagascarymhlith y gwledydd yr effeithir arnyntfwyaf gan newid yn yr hinsawdd, ac maesychder yn fater difrifol yn neMadagascar. Yn ôl UNICEF, cyn i’rpandemig Covid-19 daro, amcan -gyfrifwyd bod amlder diffyg maethcronig yn 42%, h.y. bron i 1.9 miliwn oblant Malagasi o dan bum mlwydd oedledled y wlad.Ers y pandemig mae llawer o bobl

wedi colli eu swyddi, mae trafnidiaethgyhoeddus wedi ei chyfyngu, ysgolionar gau, ac mae hediadau masnacholrhyngwladol yn cael eu hatal.Mae dros 80% o’r boblogaeth ym

Madagascar yn ffermwyr. Dywedodd fyrhieni, sy’n byw 15 km y tu allan i’rbrifddinas, Antanarivo, fod llawer o boblo’r pentrefi yn cerdded bob dydd gydallwythi trymion ar eu pennau ac yn myndheibio’u tª am 2 o’r gloch y bore ermwyn mynd i’r ddinas i werthunwyddau. Rwyf wedi clywed cymaint o hanesion

dirdynnol o Fadagascar yn ystod ypandemig sy’n fy nhristáu ac yn gwneudimi deimlo’n ddiymadferth iawn. Rwy’nffodus mai yng Nghymru yr ydw i ar hyno bryd, ond rwy’n teimlo’n euog wrthrannu unrhyw newyddion am yr hollgymorth y mae pobl yn y wlad hon yn ei

tudalen 4 Y Pedair Tudalen Gydenwadol Hydref 16, 2020Y PEDAIR TUDALEN GYDENWADOLy4t y4t

Dwy wlad fechan, dau ymateb i bandemigy Coronafeirws

Cofio ‘ffrwyth gweddïau’r Cymry’ ym Madagascar

(parhad ar y dudalen nesaf)

dderbyn gyda fy ffrindiau a nheulu ymMadagascar. Fydd dim modd i bobl ymMadagascar ddeall byth am absenoldebffyrlo’r Cynllun Cadw Swyddi, gan fodgwaith yn golygu incwm ac incwm yngolygu byw. Mae gweithio yn fater ofywyd a marwolaeth.Bu pandemig y Coronafeirws yn

drasiedi i lawer ac yn gyfle i ychydig. Felllawer o wledydd tlawd eraill sydd yndatblygu, derbyniodd Madagascargannoedd o filoedd o ddoleri felbenthyciadau gan sefydliadau ariannolrhyngwladol a banciau, ond mae’n rhaidi’r rhain gael eu talu ’nôl gyda llogarnynt. Sut y gall gwlad lle mae 80% o’iphoblogaeth yn byw ar lai na $1.90 ydydd fyth lwyddo i ad-dalu’r ddyledenfawr hon yn ôl ar ben y ddyled enfawrsydd yno eisoes? Yn anffodus, ychydigiawn o effaith y mae benthyciadau felhyn yn ei chael ar fywyd cymdeithasol acariannol y boblogaeth leol yn y gwledyddtlawd.Mae Madagascar yn wlad brydferth,

yn llawn bioamrywiaeth, ac mae ganddilawer o rywogaethau cwbl unigryw

(gwyliwch raglen David Attenborough arMadagascar i wybod mwy). DisgrifioddDavid Griffiths, un o genhadon arloesolCymru i Fadagascar dros 200 mlyneddyn ôl, Madagascar fel “gwlad o laeth amêl”. Ac mae’n annirnadwy fod uno’r gwledydd cyfoethocaf mewnbioamrywiaeth ac adnoddau yn y bydhefyd yn un o’r gwledydd tlotaf yn y byd.Efallai fod y 70 mlynedd a dreuliwydym meddiannaeth Ffrainc yn rhywbethi’w wneud â hyn. Yn anffodus, dydyhon ddim yn sefyllfa unigryw iFadagascar.Mewn cyfnod o argyfwng byd-eang fel

hwn, mae pobl yn aml yn canolbwyntioar y broblem sydd ganddyn nhw yn eugwlad eu hunain. Mae’n hawdd anghofiogwledydd tlawd fel Madagascar syddbyth yn llwyddo i gyrraedd penawdau’rnewyddion.Mae’n anodd imi beidio â chymharu

Cymru a Madagascar oherwydd i’r ddwywlad hyn fod yn gartref i mi, ac maentmor wahanol. Mae gan Gymru aMadagascar gyswllt hanesyddol cryfsy’n eu clymu â’i gilydd oherwydd

gwaith llwyddiannus y cenhadon oGymru a aeth i Fadagascar dros 200mlynedd yn ôl. Rwy’n aml yn atgoffapobl yma yng Nghymru mai eich haneschi yw ein hanes ni, a’n hanes ni yw eichhanes chi.I orffen, byddaf yn benthyg geiriau

tanbaid David Griffiths pan adawoddMadagascar am Fachynlleth ym 1843:‘Pwy bynnag sydd â’i galon yn dristoherwydd yr hyn a ddigwydd ymMadagascar ... haeddant ein consýrn ...hwy yw ein brodyr ... A yw’r Cymrywedi anghofio trugaredd – bod ganddyntchwaer fechan yn agos i Affrica o’r enwMadagascar? Yn sicr ddim! Ffrwyth eugweddïau yw Madagascar: felly, frodyr,peidiwch â’i hanghofio.’

Miara Rabearisoa

(Ar ôl treulio rhai blynyddoedd yn rhano’r prosiect cydenwadol ym Mhen-rhysyn y Rhondda, mae Miara a’i wraig,Rebecca, yn gweithio ar hyn o bryd felgalluogwyr cenhadol yn HenaduriaethCanol Cymry a’r Gororau, EglwysBresbyteraidd Cymru.)

Hydref 16, 2020 Y Pedair Tudalen Gydenwadol tudalen 5Y PEDAIR TUDALEN GYDENWADOLy4t y4t

Dwy wlad fechan, dau ymateb i bandemig y Coronafeirws (parhad)

Rhestr Gwylio’r Byd: Y 50 Uchaf yw’rcanllaw angenrheidiol i astudio’r eglwyssy’n cael ei herlid. Ydych chi eisiaugweddïo’n fwy penodol a phwrpasol drosein brodyr a’n chwiorydd ledled y bydsy’n cael eu herlid achos eu ffydd yn Iesu... ond angen mwy o wybodaeth?Ers rhai blynyddoedd bellach, mae’r

mudiad Open Doors yn cynhyrchu adnoddyn y Gymraeg o’r enw Rhestr Gwylio’rByd – y 50 Uchaf. Mae’n cynnwysstraeon, lluniau a gwybodaeth am y 50gwlad yn y byd lle mae’n fwyaf anoddbod yn Gristion. Mae rhifyn eleni, sy’n seiliedig ar

ymchwil ddibynadwy gan Open Doors, ynfwy nag erioed—gyda chwe deg tudalen owybodaeth ac ysbrydoliaeth i’ch helpu iweddïo, i gefnogi ac i siarad ar ran yreglwys sy’n cael ei herlid.Yn ogystal â gwybodaeth a phwyntiau

gweddi ar gyfer pob un o’r 50 gwlad arfrig y rhestr, mae’n cynnwys nifer oelfennau eraill, yn erthyglau, straeon,ffotograffau a’r wybodaeth gefndirangenrheidiol. Mae’r rhifyn hefyd yncynnwys map rhyngweithiol, gydag unochr ar gyfer oedolion a’r ochr arall argyfer y teulu cyfan.Mae Rhestr Gwylio’r Byd: Y 50 Uchaf

yn adnodd delfrydol ar gyfer unrhyw unsydd eisiau gwybod rhagor am y pwysauy mae Cristnogion yn eu hwynebu am

ddilyn Iesu a sut mae’ch cefnogaeth yndod â gobaith iddyn nhw.

Mae’n cynnwys:

• map rhyngweithiol Rhestr Gwylio’rByd ar gyfer plant ac oedolion

• gwybodaeth am Gristnogion sy’n caeleu herlid trwy’r byd

• cyflwyniad i Restr Gwylio’r Byd sy’negluro pam ei fod yn adnodd pwysig

• syniadau ynglªn â beth y gallwn

ei ddysgu gan yr eglwys sy’n cael eiherlid

• gwybodaeth fanwl a phwyntiau gweddipenodol ar gyfer pob un o’r 50 gwlad arfrig y rhestr

• straeon ysbrydoledig a thystiolaeth ganGristnogion sy’n cael eu herlid

• pedair erthygl fanwl sy’n dod â byd yreglwys sy’n cael ei herlid yn fyw inni.

Cafodd yr adnodd ei baratoi yn nechrau2020 ond, o ganlyniad i Covid-19 a’rcyfnod clo, mae gennym ni lawer o gopïauar ôl heb eu dosbarthu eleni. Os oesgennych ddiddordeb (yn bersonol neu yneich eglwys / capel) i’w dosbarthu,cysylltwch â mi yn y cyfeiriad isod gannodi faint yr hoffech eu derbyn a rhoicyfeiriad ar gyfer anfon y copïau.Nid oes unrhyw gost. Gallwch hefydfynd i’r wefan i archebu copïau: a gweldfideo byr yn y Gymraeg am y pum gwladar frig y rhestr.

Pob bendith,

Jim StewartRheolwr Cysylltiadau Eglwys, Cymru

Open Doors UK & IrelandFfôn 01993 460 015E-bost [email protected] www.opendoorsuk.org

Gweddïo dros yr eglwys sy’n cael ei herlidMentro dilyn Iesu, beth bynnag fo’r gost

Y TraethodyddRhifyn Hydref 2020

A ninnau’n wynebu gaeaf hir danamodau Covid-19, gobeithio y byddrhifyn cyfredol Y Traethodydd yn eichdiddori a’ch diddanu. Cerddi trawiadol Derec Llwyd

Morgan yw’r pethau cyntaf yn y rhifynhwn, cerddi serch yn dathlu bywydpriodasol hir a dedwydd, a chariad ybardd at ei wraig yr un mor gadarn nawrag erioed. Mae rhywbeth hyfryd yn‘Y Bardd Cwsg, 2020’ a ‘Jane yn Hen’,y ddwy’n clymu argyfwng y Covid agawen Dafydd ap Gwilym, ac yn dathludedwyddwch priodasol yng nghanolamodau caethiwus y cyfnod clo. Os oesrhywbeth difyrrus o risqué ynddynt,gwn y bydd darllenwyr Y Traethodyddyn eu gwerthfawrogi’n fawr.Gan droi at yr ysgrifau rhyddiaith,

dyma Ceri Davies yn dathlu campBeibl Richard Parry ar achlysurpedwarcanmlwyddiant ei gyhoeddi, acyn dadansoddi ei gynnwys yn olau, yngynhwysfawr ac yn hynod afaelgar, trabo Goronwy Wyn Owen, ein prifarbenigwr ar fywyd a gwaith y Piwritaneirias o Gynfal, yn trafod ‘MorganLlwyd y Bardd’. Fel rhyddieithwr yrydym yn meddwl am Morgan Llwyd

fwyaf, awdur y campweithiau Gwaeddyng Nghymru, Llythyr i’r CymryCariadus a Llyfr y Tri Aderyn, ond cawnddadansoddiad yma o’i awen ynogystal. Yn dilyn hynny, ceir ail ranysgrif Llion Wigley, ‘Rhyfeddu at yCread: Llenyddiaeth Taith yn yGymraeg, c. 1931–1975’, sy’n parhaui’n tywys i’r gwledydd Sgandinafaidd,i’r Swistir ac i fannau eraill. A llawerwedi gorfod hepgor eu gwyliau tramoreleni, mae’n braf cael teithio i fannaupellennig yng nghwmni amrywiaethcyfoethog o lenorion ddoe. ‘Gweddi’r Terfyn’ yw un o gerddi

mwyaf ysgytwol Saunders Lewis, abydd rhai ohonom yn cofio’i darllen amy tro cyntaf ar dudalennau’rTraethodydd yn 1974, ac yn cofio hefydy drafodaeth ingol a sbardunodd, gydagAneirin Talfan Davies, Dewi Z. Phillipsa Bobi Jones, ymhlith eraill, yn ymatebiddi. Gyda deugain mlynedd a mwywedi mynd heibio, yn ei ysgrif‘Sylwadau ar “Gweddi’r Terfyn”Saunders Lewis’, mae’r athronydd a’rdiwinydd John Heywood Thomas yngosod y gerdd yn ei chyd-destunsyniadol ac yn ein hatgoffa fod eimawredd yn parhau. Ceir hefyd ysgrifgan y golygydd ar y berthynas rhwngffydd a diwylliant, pwnc sydd wedi bodo ddiddordeb i ddarllenwyr ycylchgrawn erioed.

Hyfryd o beth hefyd yw cynnwysadolygiad Richard Owen o gyfrolDafydd Glyn Jones, Wele Wlad:Ysgrifau ar bethau yng Nghymru, acymateb D. Hugh Matthews i gampwaithdiweddar John Tudno Williams,Diwinyddiaeth Paul. Diolchwn eto i staff ymroddgar

Gwasg Gomer am sicrhau bodY Traethodydd yn dal i gael eigynhyrchu er gwaethaf pwysaurhyfedd y cyfnod Covid. Os hoffecharchebu copi, gallwch wneudhynny trwy gyfrwng y wefanwww.ytraethodydd.cymru. Dilynwch nihefyd ar Drydar ac ar Facebook.Y golygydd yw’r Dr D. Densil Morgan([email protected]), Y Gilfach,Ffordd y Gogledd, Llanbedr PontSteffan, SA48 7AJ. Am wybodaethychwanegol gellwch gysylltu agAlice Williams ([email protected]),Swyddfa Eglwys Bresbyteraidd Cymru,81 Heol Merthyr, Yr Eglwys Newydd,Caerdydd, CF14 1DD.

tudalen 6 Y Pedair Tudalen Gydenwadol Hydref 16, 2020Y PEDAIR TUDALEN GYDENWADOLy4t y4t

Mae Cymdeithas y Beibl wedidarparu adnoddau dwyieithog at eichdefnydd ar gyfer Sul y Beibl –gwasanaeth cyfan, ar gael am ddimi’w lawrlwytho o’n gwefan:

Mae’r adnoddau yn cynnwyspregeth, adnoddau ieuenctid / plantiau, gweddïau a fideo. Yn ogystal,efallai y byddech yn mwynhaudarllen straeon ysbrydoledig o

Tsieina, y Dwyrain Canol, Affrica,Cymru a Lloegr, gan glywed ffeithiaudiddorol am fywydau pobl adylanwad y Beibl arnynt. Lle bynnagrydych yn addoli, pa un ai dros y weneu mewn capel neu eglwys, taflwchgip ar yr adnoddau a’u defnyddio ar‘Sul y Beibl’.

Sul y Beibl – 25 Hydref!

Cyfeiriad Golygydd Y PEDAIR TUDALEN

Huw Powell-Davies

neu Llifor, 60 Ffordd Rhuthun,Yr Wyddgrug, CH7 1QH

Anfonwch eich erthyglau, hysbysebiona.y.y.b. i’r cyfeiriad uchod.

Mae’r Pedair Tudalen Gydenwadol yncael eu cynnwys yn rhan o bapurauwythnosol tri enwad, sef Y Goleuad(Eglwys Bresbyteraidd Cymru), SerenCymru (Undeb Bedyddwyr Cymru) a’rTyst (Undeb yr Annibynwyr Cymraeg).

[email protected]

Ddechrau Medi bob blwyddyn ers deugainmlynedd bûm yn mynychu CynhadleddFlynyddol Cymdeithas Brydeinig yTestament Newydd. Nid oedd moddcynnnal y gynhadledd arfaethedig ynDurham eleni, wrth gwrs, ac yn lle hynnycafwyd cynhadledd rithiol dros dri diwrnod.

Tradoddodwyd un o’r prif ddarlithau gan yrAthro Hugh Houghton o BrifysgolBirmingham a drafododd hanes achynnwys llawysgrif hynafol o ran o’rTestament Newydd. Palimpsest ydyw, sefllawysgrif sy’n cynnwys dwy ddogfen, ynaill wedi’i hysgrifennu dros ben y llall. Ynarferol ceisiwyd dileu’r un gyntaf acychwanegwyd yr ail ar ei draws yn hytrachnag i gyd-redeg ag ef o’r top i waelod yddalen wreiddiol.

Enw’r ddogfen dan sylw oedd y CodexZacynthius, wedi’i henwi ar ôl ynys oddiar arfordir gorllewin Gwlad Groeg.(Fe gofiwch yr helynt a fu’n ddiweddar pandeithiodd awyren i Gaerdydd oddi yno –enw arall ar yr ynys yw Zante – a bod rhaio’r teithwyr yn dioddef o’r feirws cofid 19.)Trosglwyddwyd y ddogfen hon gan uchelwrar yr ynys, y Tywysog Antoni Comuto, iGadfridog Prydeinig o’r enw ColinMacauley yn 1820: gfir oedd yntau afeddyliai’r byd o’r Feibl Gymdeithas ac fe’itrosglwyddodd i’r Gymdeithas honno yflwyddyn ddilynol.

Cyfrol o daflenni o femrwn wedi’u gwauwrth ei gilydd yw codex a cheir bron i ddaugant ohonynt yn yr enghraifft hon.Cynnwys gwreiddiol y llawysgrif yw testuny rhan fwyaf o Efengyl Luc 1.1-11.33. Saify testun hwn yng nghanol pob tudalengyda’r hyn a elwir yn catena (cadwyn), sefdetholion o esboniadau rhai o’r TadauEglwysig wedi eu hatodi ar dair ochr testunyr Efengyl. Fe’i dyddir i’r flwyddyn 700.Dyma’r enghraifft gynharaf sy’n wybyddus i

ni o’r fath gyfuniad ac mae’n unigryw am eibod wedi’i hysgrifennu mewn priflythrennau, sef yr hyn a elwir yn unsial.Disodlwyd y dull hwn o gopïo’r TestamentNewydd tua’r ddegfed ganrif gan yr arfer ogopïo’r testun mewn mân lythrennau tebygi’r rhai sy’n gyfarwydd i ni heddiw yn eincopïau argraffedig o’n Beiblau Groeg.Nodwedd arall eithriadol o’r testun hwn ywei sustem o rannu’r testun i baragraffau fel

yn un o’n llawysgrifauhynaf a phwysicaf, sef yCodex Vaticanus o’rbedwaredd ganrif.

Llithiadur a gopïwyd yny ddeuddegfed ganrif aorchuddiodd y testungwreiddiol, ac er pobymdrech dros y ddwyganrif ddiwethaf, ynarbennig gan yrymchwiliwr testunol gorauym Mhrydain yn OesFictoria, Samuel PrideauxTregelles o Gernyw (ungyda llaw, a ddysgodd yGymraeg ochr yn ochrâ’r tair iaith Feiblaiddpan yn ifanc,) i geisio

dadorchuddio’r testun gwreiddiol yn gyfan,dim ond yn ddiweddar y llwyddwyd i wneudhynny yn achos y catena.

Pan oedd y Feibl Gymdeithas am godiswm sylweddol o arian i ariannu CanolfanMari Jones ger Y Bala penderfynwydgwerthu’r ddogfen bwysig hon, ac erbyn2014 llwyddwyd i gasglu’r £1.1 miliwn yroedd ei angen i’w ddiogelu yn yr Ynysoeddhyn, ac felly deil yn Llyfrgell PrifysgolCaergrawnt gyda thrysorau eraill adrosglwyddwyd yno wedi i Gymdeithas yBeibl adael ei phencadlys yn Llundain yn1985.

Derbyniodd y Sefydliad YsgolheictodTestunol a Golygu Electronig ymMhrifysgol Birmingham grant o drosdraean o filiwn o bunnoedd i archwilio achyhoeddi’r ‘r ddwy ran o’r CodexZacynthius, a chyflogwyd deg i gyflawni’rgwaith dros gyfnod o ddwy flynedd.Defnyddiwyd technegau diweddarafmultispectral images wrth dynnu lluniaubob tudalen bron i hanner cant o weithiau,ac mae llwyddiant eu gwaithi’w weld ar y

we yn y Cambridge Digital Library().

Yn ogystal ceir cyflwyniad iddo ar YouTube. Darlith wedi’i thraddodi‘n feistrolgargyda thechneg Power Point gan un o’r rhaia fu’n arolygu’r gwaith oedd hwn, ac i mi hioedd uchafbwynt y Gynhadledd eleni.

Cyn imi ddiweddu’r tro hwn efallai y byddrhywrai ohonoch am wybod rhywbeth amgyfraniad y codex dan sylw i’ndealltwriaeth o destun Efengyl Luc. Felly,cynigiaf enghraifft o hynny’n awr: arddiwedd y nawfed bennod, adnodau 54 –56, mae Iago ac Ioan yn gofyn yn ôl y BeiblCymraeg (1620):

‘Arglwydd, a fynni ddywedyd ohonom amddyfod tân i lawr o’r nef, megis y gwnaethEleias? Ac efe a drodd, ac a’u ceryddoddhwynt; ac a ddywedodd, Ni wyddoch o baysbryd yr ydych chwi. Canys ni ddaethMab y dyn i ddistrywio eneidiau dynion,ond i’w cadw’. Nid yw’r cyfeiriad at Eleiasyn y codex hwn na’r holl o ymateb Iesusy’n dechrau gyda’r geiriau ‘Ni wyddoch’.Dyma enghraifft hefyd o’r cysylltiad agosrhwng testun y Codex Vaticanus â’r CodexZacynthius. Dilyn arweiniad y llawysgrifauhynafol hyn a wnaeth y Beibl CymraegNewydd hefyd yn yr achos hwn.

John Tudno Williams

Hydref 16, 2020 Y Goleuad 7

Y Silff Lyfrau

Llun: CODEX ZAKYNTHIUS (Hawlfraint Llyfrgell Prifysgol Caergrawnt)

Llun: Samuel Prideaux Tregelles.Hawlfraint: The Box, Plymouth City Council

8 Y Goleuad Hydref 16, 2020

• Wythnos nesaf – Hanes rhyfeddol Cymry Lerpwl •

Cesar a Christ

EMYN 255: Saif Brenhiniaeth fawr yr Iesu

Drwy gydol ei weinidogaeth gyhoeddussynnwyd ei wrandawyr gan ‘ddoethineb’Iesu. (Math 7:28-29) Wedi iddo ostegu’rstorm ‘synnodd y bobl a dweud, “Pa fathddyn yw hwn?”’ (8:27) Wedi iachau clafo’r parlys ‘daeth ofn arnynt, a rhoesantogoniant i Dduw.’ (9:7) Dro arallrhyfeddodd y tyrfaoedd gan ddweud‘“Ni welwyd erioed y fath beth yn Israel.”’(9:33) Yn awr, wrth i’r gwrthwynebiadgynyddu ac wrth i’w elynion gynllwynio,a methu, er eu dichell, i’w faglu, fe’igadawyd yn gegrwth gan eiriau Iesu.‘Pan glywsant hyn rhyfeddasant...’(22:22) Yn ddiweddarach roedd ytyrfaoedd yn ‘synnu at yr hyn yr oedd ynei ddysgu.’ (22:33) Mor ddoeth aphellgyrhaeddol oedd ei ddysgeidiaethnes iddo daro’i wrthwynebwyr yn fud.‘O’r diwrnod hwnnw ni feiddiodd neb eiholi ddim mwy.’ (22:46)

GWEDDI

Arglwydd Iesu Grist, ti yw bara’r bywyd.Caniatâ i ni ymborthi arnat drwy ffydd fely caiff ein heneidiau eu digoni. Ti ywgoleuni’r byd. Caniatâ i ni adnabod dylewyrch a’th ganlyn o dywyllwch i oleuni.Ti yw’r drws. Caniatâ i ni nesáu at y Taddrwot ti. Arglwydd, ti yw’r bugail da.Caniatâ i ni gael ein harwain gennytgerllaw y dyfroedd tawel, drwy lyncysgod angau, i breswylio gyda thi ambyth. Arglwydd, ti yw’r atgyfodiad a’rbywyd. Caniatâ i ni ganfod bywyd allawnder tragwyddol ynot ti. Arglwydd, tiyw’r ffordd a’r gwirionedd a’r bywyd.Caniatâ i ni rodio dy lwybrau, adnaboddy wirionedd, profi bywyd dy YsbrydGlân, er mwyn a thrwy Iesu Grist.Amen.

DARLLEN: Mathew 22:15-22)Talu trethi i Gesar

Nid yw pob un sy’n dod at Iesu mewngwirionedd am ddysgu ganddo. Methiantfu ymdrech y Prif Offeiriaid a’r Henuriaidi’w faglu. Yn wir, yn dâl am eu hymdrech iganfod ei fesur, clywsant dair damegoedd yn eu disgrifio fel meibionamharod, fel tenantiaid anonest athreisgar, fel gwahoddedigion i’r wledd aamharchodd eu meistr. A’u hymateb ieiriau Iesu oedd eu bod am ‘geisio eiddal, ond yr oedd arnynt ofn.’

Methiant ymdrechion y Phariseaid i’wfaglu sydd i’w weld yma. A chânthwythau eu cystwyo’r un mor rasol-llym

a’r Sadwceaid. Oedd, roedd y Phariseaidyn bobl oedd yn cymryd eu crefydd a’rysgrythurau o ddifri; eu hawydd oeddceisio bod yn bur, ac roeddynt ynneilltuol yn eu sêl dros Dduw. (23:1-36)Dyhead yr Herodianiaid oedd i weld‘Israel Rydd’ dan lywodraeth un o linacha thras Herod.

A’r grachen a ddewiswyd i’w grafu ermwyn dal Iesu oedd yr angen i dalutrethi i Rufain. Gallwn eu dychmygu’nclosio at Iesu’n wên i gyd, yn fêl i gyd acyn llawn ffalster. Os nad oedd modd eiddal drwy rym statws ac awdurdod yrArchoffeiriad efallai bod modd ei ddaldrwy’r drws cefn. (22:16)

Lle methodd bygythiad beth am dipynbach o olew ffalster i iro’r sgwrs?

Dangosir yn yr adnodau bod agwedd yPhariseaid a’r Herodianiaid yn gwblgroes i’r hyn yr oeddynt yn canmol Iesuamdano. Yn wahanol i Iesu nid oeddyntyn ‘gwbl eirwir wrth ddysgu ffordd Duwyn unol â’r gwirionedd.’ Onid oeddyntwedi gosod ‘traddodiad yr hynafiaid’ oflaen ufudd-dod i Dduw? Nid oeddynt ynddi-dderbyn-wyneb ac yn sicr roeddarnynt ofn y bobl!

Am ei fod yn adnabod yr hyn sydd mewnpobl deallodd Iesu ar un waith beth oeddamcan eu hymweliad a’u cwestiynucyhoeddus. Deallodd mai bwriadpysgotwyr neu helwyr medrus oedd yngyrru eu ‘cynllwynio sut i’w rwydo ar air.’(ad 16) Deallodd mai ‘rhoi prawf’ arnooedd eu bwriad ac mai mewn rhagrith ydaethant ato. (ad 18)

Mae ateb Iesu i’r cwestiwn am dalu trethii Gesar nid yn unig yn cynnig atebpellgyrhaeddol yn wleidyddol ond hefydyn cynnig agwedd meddwl a disgwyliadsy’n chwyldroi gwerthoedd a moes acymddygiad.

Wedi edrych ar y darn arian gofynnoddIesu iddynt, ‘“Llun ac arysgrif pwy syddyma?” Dywedasant wrtho “Cesar.”Yna meddai wrthynt “Talwch bethauCesar i Gesar, a phethau Duw i Dduw.”’

Oes mae gan ‘Gesar’, sy’n cynrychioliteyrnasoedd y byd, hawliau gwleidyddol.

Ond nid digon yw ateb yn slic bod ganDduw ei hawliau hefyd. Nid digon yw talugwrogaeth â’n gwefusau, na chadwgofynion allanol rhith grefydda. Mewnanerchiad yn Llundain clywais ycyn-Archesgob Rowan Williams yn gofyni Aelodau Seneddol a llywodraethwyr iystyried hyn.

Ar y darn arian a gyflwynwyd iddo roedd

‘delw’ Cesar yn cyhoeddi ei lywodraetha’i arglwyddiaeth a’i hawl.

Ymhle mae gweled ‘delw Duw’ ond yn yddynoliaeth a grëwyd ar ei lun a’i ddelwei hun? Ymhle ond yn y bod rhyfeddolhwn a grëwyd ‘ychydig is na’r angylion’ond sy’n fynych yn ymddwyn ynfwystfilaidd anwar?

Y mae ystyriaethau pellgyrhaeddol i’rgosodiad syml hwn am dalu pethau Duwi Dduw. Yn wleidyddol golyga bod ganlywodraethau fandad i lywodraethu. Ondmae gan lywodraethwyr gyfrifoldeb hefydi anrhydeddu’r rhai sy’n dwyn delw Duw.Llywodraethu gerbron Duw fel rhai sy’natebol i Dduw a wnânt. Ac y maehynny’n effeithio’n polisïau rhyngwladol,cenedlaethol a lleol. Nid cyfleustra ondurddas y bobl y maent yn eugwasanaethu yw’r gwerthoedd sylfaenolddylai ei gyrru.

Mae’r un peth yn wir am gyflogwyr ac amy rhai a gyflogir. Nid peiriant economaidddi-wyneb yw polisïau economaidd ondgrym sydd naill ai’n anrhydeddu delwDuw neu’n ei ddianrhydeddu, yn rhoiurddas neu’n ei sarhau. A gellir datblyguhyn i gynnwys unrhyw sefydliad mewnunrhyw faes a ddewiswn.

Yn wyddonol, yn dechnolegol ac ynfeddygol pobl ar lun a delw Duw yrydym yn ymdrin â nhw nid algorithmaudifywyd. Ac y mae cyfrifoldeb arnom ibarchu ac i anrhydeddu pob un o’rmwyaf diymadferth ar ddechrau bywydhyd y mwyaf bregus ar ddiweddoes. Haedda pob un ei barchu a’iamddiffyn.

Ac yn bersonol, wrth i ni ymwneud ageraill nid oes unrhyw le i drais corfforolna geiriol wrth i ni drin gfir neu wraig,blentyn neu riant. Gwadu bwriadaugrasol y crëwr yw ymagweddu treisiol.Yn ein disgwrs gyfoes rhwydd yw llithro idon o gynddaredd wrth ymdrin â phoblyr ydym yn llwyr anghytuno â nhw.A ydych yn cytuno bod lle i ofni bod yffordd y defnyddir geiriau i dwyllo,camarwain, neu ddiraddio’rgwrthwynebydd ar gynnydd a dicter yntorri llyffetheiriau cwrteisi ac urddasiaith?

Na. ‘Talwch bethau Cesar i Gesar aphethau Duw i Dduw.’

Ystyriwn beth yw oblygiadau hynny ynein bywydau ni heddiw?

Gweddi a myfyrdod tawel

EMYN 103: Ti, Arglwydd, a greodd ybydoedd

Dyma gyfarfod hyfryd iawn…

Os na nodir yn wahanol nid yw barn y cyfranwyr o angenrheidrwydd yn farn y golygydd na’r Gymanfa Gyffredinol.Anfoner pob gohebiaeth, newyddion, ysgrifau, a.y.y.b. at y Parch. Ddr. R. Watcyn James, Eryl, Capel Bangor, Aberystwyth SY23 3LZ. e-bost: [email protected]

Cyhoeddwyd gan Eglwys Bresbyteraidd Cymru ac argraffwyd gan Wasg y Bwthyn, Caernarfon.