8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
1/67
UKUROVA NVERSTES
FEN BLMLER ENSTTS
YKSEK LSANS TEZ
Aykut BURUTUKUROVA BLGESNE VE GEZGNC ARICILIA UYGUN BRKOVAN TPNN GELTRLMES, KOVAN TPLE KOLONGCNN KILATMA, KOLON GELM VE BAL VERM ZERNEETKLER
ZOOTEKN ANABLM DALI
ADANA, 2006
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
2/67
Z
YKSEK LSANS TEZ
UKUROVA BLGESNE VE GEZGNC ARICILIA UYGUN BRKOVAN TPNN GELTRLMES, KOVAN TPLE KOLON
GCNN KILAMA VE KOLON GELM ZERNE ETKLER
Aykut BURUT
UKUROVA NVERSTESFEN BLMLER ENSTTSZOOTEKN ANABLM DALI
Danman: Prof. Dr. Ulviye KUMOVA
Yl: 2006, Sayfa 58Jri: Prof. Dr. Ulviye KUMOVA
Prof. Dr. Tamer KAYAALPYrd.Do. Dr. Nuray AHNLER
Bu almada; ar kolonilerinin klatlmas ve tanmas srasnda meydana
gelen koloni kayplarn nlemek, kolonilerin geliimini arttrmak ve arcla daha
ok faydal olabilecek bir kovan tipinin aratrlmas amalanmtr. Bu amala
alma, tekerrrl tesadf bloklar faktriyel deneme planna gre yrtlmtr.
Denemede birinci faktr olarak kontrol ve deneme kovanlar kullanlmtr. kinci
faktr olarak farkl koloni gc (3, 4 ve 5 ereve arl) kullanlarak deneme 7
tekerrrl (2x3x7) olarak yrtlmtr. Aratrmaya giren tm kolonilerde ayn
koloniden yetitirilen, ayn yal kz kardelertalyan melezi (Apis mellifera
ligustica) ana arlar kullanlmtr.
Deneme sonularna gre, deneme kovanlar ile klatmaya alnan kolonilerde
klatma kaybnn dk olduu ve arlarn tanmas srasnda kolonilerde hibir
kaybn olmad belirlenmitir.
Anahtar kelimeler:Apis mellifera, kovan, klatma, koloni geliimi, gezgin arclk.
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
3/67
ABSTRACT
MSc THESIS
IMPROVOMENT A SUITABLE HVE TYPE FOR MIGRATORYBEEKEEPING AND CUKUROVA REGION; EFFECTS OF HVE TYPE
AND COLONY POWER ON COLONY DEVELOPMENT
Aykut BURUT
DEPARTMENT OF ANIMAL SCIENCEINSTITUE OF NATUREL ANDAPPLIED SCIENCES
UNIVERSITY OF UKUROVA
Supervisor: Prof. Dr. Ulviye KUMOVAYear: 2006, Pages 58Jury: Prof. Dr. Ulviye KUMOVA
Prof. Dr. Tamer KAYAALPAssist. Prof. Dr. Nuray AHNLER
The aim of this study was to examine a new hive type which can be more
profitable for beekeeping by increasing colony development and preventing colonylost which was occured during the move and spent the winter of colonies. For this
aim statistical design of the study was builded on factorial rondomized block design
(2x3x7). First factor of this study was formed by control and experimantal hive.
Three different colony power (3, 4 and 5 bee frame) was used as second factor with 7
replicates within each hive type. Sister Italian crosbreed (Apis mellifera ligustica)
queen bees with same age and same originated colony were used in all colonies.
Acording to the results, it was observed that both the lost of experimentalhive was lower during the spent of the winter and three was no lost of the colonies
during the move.
Keywords:Apis mellifera, hive, spent of the winter, colony development, migrotarybeekeeping.
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
4/67
TEEKKR
Yksek lisans tez almam bana neren, bu almalarm sresince bilgi ve
yorumlaryla destek olan ilk danmanm Sayn Prof. Dr. Osman
KAFTANOLUna; daha sonra tez danmanlm alarak bu tezin dzeltilmesi ve
bu ekle getirilmesinde byk emekleri olan yeni danmanm Sayn Prof. Dr. Ulviye
KUMOVAya; ilk danman hocamn olmad dnemde bana destek olan ve her
trl problemimde yardmlarn esirgemeyen Dekan Yardmcs Sayn Prof. Dr.
Hasan Rt KUTLUya; Blm Bakanm ve ikinci danmanm Sayn Prof. Dr.
Osman TORUNa ve Tp Biyoistatistik Anabilim Dal Bakan Sayn Prof. Dr.
Hseyin Refik BURUTa teekkrlerimi sunarm.
Tezimin istatiksel analizleri srasnda yardmlarn esirgemeyen Dr. Sayn
Soner ankayaya ve Dr. Sayn Hasan NDERe; tezimin yrtlmesi ve yazm
aamalarnda bana yardmc olan arkadalarm; Aratrma Grevlisi Mustafa BOA,
Zir.Mh. Eyp FERSAK, Zir.Mh. Yusuf ASLANTA, Zir.Mh. Tevfik SLL,
Fizik retmeni Deniz GNGR, Teknisyen Hasan AKSOY ve Teknisyen Osman
YAVUZa teekkrlerimi sunarm.
retim hayatm boyunca her trl maddi ve manevi destei veren ayn
zamanda deneme sresince srekli desteklerini hissettiren annem Emekli retmen
Bedia BURUT, babam Emekli retmen Hakk BURUT, kardeim retmen
Hasan Hakan BURUT ve nianlm Aratrma Grevlisi Ayegl YILMAZa
kranlarm sunarm.
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
5/67
IV
NDEKLER
Z..I
ABSTRACT..II
TEEKKR.III
NDEKLER.IV
ZELGELER DZNVI
EKLLER DZNVII
RESMLER DZN..VIII
1. GR ............................................................................................................................1
2. NCEK ALIMALAR..9
3.MATERYAL ve METOT133.1. Materyal..13
3.1.1. Ar Materyali......13
3.1.2. Kovan Materyali.....13
3.1.3. Veri ler (Data Logger) ve Kullanlan Dier Alet, Ekipman ve
Malzemeler... 16
3.2. Metot...17
3.2.1. Kolonilerin Eitlenmesi ve Hazrlanmas...17
3.2.2. Sonbahar Dnemi almalar ve Klatma...19
3.2.2.1. Sonbahar Beslenmesi..19
3.2.3. lkbahar Dnemi almalar.19
3.2.3.1. lkbahar Beslenmesi19
3.2.4. Kolonilerin Tanmas20
3.2.5. Veri lerdeki (Data logger) Verilerin Alnmas, Tartmlarnn Yaplmas..20
3.2.6. statistiki Analizler.20
4. ARATIRMA BULGULARI..22
4.1. Kovan i Scaklk lmleri.22
4.2. Kovan i Nem lmleri..32
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
6/67
V
4.3. Kolonilerin Mevsimsel Tanmalar Srasnda Meydana Gelen Scaklk
Deiimleri38
4.4. Aratrma Kolonilerinin Arl ereve Saylar...42
4.5. Aratrma Kolonilerinin Kovan Arlklar44
4.6. Aratrma Kolonilerinin Ball ereve Saylar.47
4.7. Aratrma Kolonilerinin Yavrulu ereve Saylar50
5. SONU ve NERLER...53
KAYNAKLAR.55
ZGEM..58
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
7/67
VI
EKLLER DZN SAYFA
ekil 1.1. Gezginci Arclarn Yl inde zledii Yollar (Gen, 1997).............................7
ekil 4.1. Aratrma Kolonilerinin lkbahar Mevsiminde Kovan i ve D Scaklk
Deiimleri........................................................................................................28
ekil 4.2. Aratrma Kolonilerinin Yaz Mevsimi Kovan i ve D Scaklk
Deiimleri........................................................................................................29
ekil 4.3. Aratrma Kolonilerinin Sonbahar Mevsimi Kovan i ve D Scaklk
Deiimleri........................................................................................................30
ekil 4.4. Aratrma Kolonilerinin K Mevsimi Kovan i ve D Scaklk Deiimleri .......31
ekil 4.5. Deneme Kovanlarnda Mevsimlere Gre Nem Dzeyleri...............................37ekil 4.6. Kontrol Kovanlarnda Mevsimlere Gre Nem Dzeyleri................................37
ekil 4.7. Kolonilerin Adanadan-Kayseriye Tanmas Srasnda Farkl Kovan
ekillerinin ve D Scaklk Deiimleri.......................................................39
ekil 4.8. Kolonilerin Kayseriden Urfaya Tanmas Srasnda Farkl Kovan ekilleri
ve D Scaklk Arasndaki Deiimleri........................................................40
ekil 4.9. Kolonilerin Urfadan Adanaya Tanmas Srasnda Farkl Kovan ekilleri
ve D Scaklk Deiimleri. .............................................................................41
ekil 4.10. Aratrma Kolonilerinin Mevsime Bal Olarak Kovan ekilleri Arasnda
Arl ereve Saysndaki Deiimleri (Adet)..................................................43
ekil 4.11. Aratrma Kolonilerinin Mevsime Bal Olarak Kovan ekilleri Arasnda
Kovan Arlk Deiimleri (Kg).......................................................................46
ekil 4.12. Aratrma Kolonilerinin Mevsime Bal Olarak Kovan ekilleri Arasnda
Ball ereve Says (Adet)...............................................................................49
ekil. 4.13. Aratrma Kolonilerinde Mevsime Bal Olarak Kovan ekillleri Arasnda
Yavrulu ereve Saylar (Adet).......................................................................51
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
8/67
VII
ZELGELER DZN SAYFA
izelge 1.1. Arcln Ktalara Gre Durumu...................................................................3
izelge 1.2. Dnya lkelerinde Arcln Durumu..........................................................3
izelge 1.3. Trkiye Arclnn 1983-2003 Yllar Arasndaki Durumu........................6
izelge 3.1. Veri lerin Teknik zellikleri...................................................................16
izelge 3.2. Deneme Kolonilerinde Uygulanan alma Plan .......................................18
izelge 4.1. Aratrmaya Giren Kolonilerin Kovan i ve D Scaklk Deerleri.........25
izelge 4.2. Scaklk Deerleri iin Varyans Analiz Sonular .......................................27
izelge 4.3. Aratrma Kolonilerinde Kovan i Nem Deerleri.....................................34izelge 4.4. Aratrma Kolonilerinde Nem Deerlerine Ait Varyans Analizi ................36
izelge 4.5. Aratrma Kolonilerinin Mevsime Bal Olarak Arl ereve Saylarndaki
Deiimleri (Adet)... .......................................................................42
izelge 4.6. Aratrma Kolonilerinin Aratrma Arl ereve Saylarna Ait Varyans
Analiz Sonular..........................................................................................43
izelge 4.7. Aratrma Kolonilerinin Mevsime Bal Olarak Kovan Arl (Kg)........45
izelge 4.8. Aratrma Kolonilerinin Kovan Arl Bakmndan Varyans Analiz
Sonular .....................................................................................................46
izelge 4.9. Mevsime Bal Olarak Ball ereve Says (Adet)....................................47
izelge 4. 10. Aratrma Kolonilerinin Ball ereve Says Bakmndan Varyans Analiz
Sonular .....................................................................................................48
izelge 4.11. Aratrma Kolonilerinin Mevsime Bal Olarak Yavrulu ereve Saylar
(Adet) ..........................................................................................................50
izelge 4.12. Aratrma Kolonilerinin Yavrulu ereve Saylarna Ait Varyans Analiz
Sonular .....................................................................................................51
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
9/67
VIII
RESMLER DZN SAYFA
Resim 3.1. Kontrol Kovannn nden Grn...............................................................14
Resim 3.2. Kontrol Kovannn Arkadan Grn.............................................14
Resim 3.3. Deneme Kovannn nden Ak Olarak Grn (a)..................................14
Resim 3.4. Deneme Kovannn Arkadan Ak Olarak Grn (b) ............................14
Resim 3.5. Deneme Kovannn nden Kapal Olarak Grn (c)...............................15
Resim 3.6. Deneme Kovannn Arkadan Kapal Olarak Grn (d)....... .......15
Resim 3.7. Aratrma Kolonilerinin Genel Bir Grn................................................15Resim 3.8. Veri lerlerin (Data Logger) Grnm.....................................................16
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
10/67
1. GR Aykut BURUT
1
1.GR
lkemiz, sanayileme alannda son yllarda ok byk atlmlar yapmasna
karn bir tarm lkesi olma kimliini de korumaktadr. Her yl ortalama % 2.5 orannda
artan nfusumuzun ihtiyacn karlayacak i sahalar yaratlmazken, bu artan nfusun
dengeli birekilde beslenmesi de nemli bir sorun olarak ortaya kmaktadr (Gen,
1997). Kyden kente olan glerin durdurulabilmesi, mevcut retim dallarnda birim
bana verimin arttrlmas ve iftiye yeni ve geerli retim dallarnn sunulmas
gerekmektedir. Arclk topraa baml olmadan, az sermaye ile yaplabilen, ksa srede
fazla gelir getiren bir tarm uradr. Gnmzde Arclk krsal alanlar da ok nemli
bir yere sahiptir ve dar gelirli reticilerin ekonomisine nemli bir katk yapmaktadr
(Doarolu, 1999). Arcln nemli bir getirisi olan bal ve balmumu retiminin lkeekonomisine yaklak 160 milyon YTL. dorudan katks bulunmaktadr. Arcln,
bitkisel retimlerin tozlamas ile ekonomiye kazandrd katknn bal ve balmumu ile
salanan katkdan en az 10-15 kat fazla olduu gz nne alndnda, lke
ekonomisine 1.6-2.4 milyar YTL katk salamaktadr. Ayrca, byk ounluu krsal
kesimde yaayan ve yeterli topra olmayan kiiler iin istihdam kayna olmas
arcln lkemiz ekonomisi ynnden nemini ortaya koymaktadr (Anonymous,
2004).
Gda kalite kontrolnn uyguland lkelerde standart d kalan ballar gda
sanayisinde ok nemli bir yere sahiptir. Son yllarda A.B.D., Kanada ve Avrupa
lkelerinde bal karml; kek, ekmek, biskvi, kraker, bebek mamas, msr gevrei,
buday, yulaf ezmesi rnlerde, st tozu+bal karm, dondurma ve yourt rnlerinde ,
likr, arap, sirke, bira ve ttn yaplarak bala verilen nemin artt belirtilmektedir
(Kumova, 2005a).
Trkiye konum itibar ile ktann arasnda doal bir kpr grevi gren
dnyann nemli gen merkezlerinden birisidir. Avrupada bulunan toplam 11.500 iekli
bitki trnn 9000den fazlas lkemizde bulunurken, bunlardan 3000 tanesi lkemize
zg endemik trlerdir. Avrupada hayvan varln oluturan tr says toplam 60.000i
bulurken, lkemizde 80.000in zerinde hayvan tr bulunmaktadr (Terziolu, 1994).
lkemiz gerek zengin bitki varl ve gerekse koloni varl ve mevcut bal arsrk ve
ekotipleri ile byk bir arclk potansiyeline sahiptir.
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
11/67
1. GR Aykut BURUT
2
Trkiye yaklak 4.115.353 bal ars (Apis mellifera L.) kolonisi varl ile
dnya sralamasnda 2. srada yer alrken ortalama 60.190 ton/yl bal retimi ile 4. srada
bulunmaktadr (FAO, 2004a). Koloni bana ortalama bal verimi 17,9 kg olup dnyada
verimlilik bakmndan 10. srada yer almaktadr (Kaftanolu ve ark., 1993a). lkemizde
bulunan yaklak 4.2 milyon ar kolonisinin %91ini modern kovanlar, %9unu eski tip
kovanlar oluturmaktadr (der, 1994a). Ancak kullanlan modern kovanlarn gerek
malzeme ve gerekse l bakmndan aralarnda byk bir varyasyon bulunmaktadr.
lkemizde yresel koullara uygun olarak gelitirilen deiik tip ve llerde yaplan
modern ar kovanlar yaygn olarak kullanlmaktadr. Kovan llerinin standart
olmamas koloni almalarnda, oul ar retiminde ve satlarnda byk sorunlar
yaratmaktadr. TSE tarafndan nerilen kovan lleri de dnya standartlarna
uymamakta; Trkiyenin arclk ekipmanlar, malzemeleri ve kovan ihracat olumsuzynde etkilenmektedir (Elmal, 1998).
Tarmsal asndan byk nemi bulunan arclk, hemen hemen her lkede
yaplan tarmsal bir i koludur. Koloni says ve retim bakmndan FAOnun 2004 yl
istatistiklerine gre, dnyada yaklak olarak 58.921.699 adet koloninin bulunmakta ve
bu kolonilerden 1.264.373 ton bal ile 56.515 ton balmumu retilmektedir (FAO, 2004a)
(izelge 1.1).
Tm dnya lkeleri ierisinde in 6.980.000 adet koloni varl ile dnyada ilk
srada yer almaktadr. ini 4.115.353 adet koloni says ile Trkiye 2. srada
izlemektedir. in 254.758 ton bal retimi ile dnyada ilk sray almaktadr. ini
100.243 ton ile A.B.D., 90.000 ton ile Arjantin ve 60.190 ton ile Trkiye takip
etmektedir. Dnyadaki toplam ar varl ierisinde Trkiyenin pay %6.98, toplam bal
retimindeki pay ise %4.76dr (izelge 1.2).
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
12/67
1. GR Aykut BURUT
3
izelge 1.1. Arcln Ktalara Gre Durumu (FAO, 2004a)
Sra Ktalar Koloni Says
(Adet)
Bal retimi
(Ton)
Ortalama Bal
Verimi (Kg/Koloni)
Balmumu
retimi (Ton)
1 Asya 17.178.833 453.656 26.4 25.629
2 Avrupa 16.329.700 299.622 18.3 3.581
3 Afrika 14.495.300 144.593 10.0 13.686
4 Amerika 10.578.866 345.121 32.6 13.230
5 Avusturalya 339.000 21.381 63.1 0.389
Toplam 58.921.699 1.264.373 21.4 56.515
izelge 1.2. Dnya lkelerinde Arcln Durumu (FAO, 2004a).
lkeler Koloni Says
(Adet)
Sralama Toplam Bal
retimi
(Ton)
Sralama Ortalama
Bal Verimi
(Kg/Koloni)
Sralama
in 6.980.000 1 254.758 1 36.4 3
Trkiye 4.115.353 2 60.190 4 14.6 6
Rusya 3.600.000 3 54.000 6 15.0 5
Etiyopya 3.400.000 4 29.000 7 8.5 8
ran 3.400.000 5 3.814 9 1.1 9
A.B.D 2.634.000 6 100.243 2 38.0 2
Kenya 2.490.000 7 1.000 10 0.5 10
Arjantin 2.300.000 8 90.000 3 39.1 1
Meksika 2.000.000 9 59.069 5 29.5 4
Almanya 2.000.000 10 21.161 8 10.5 7
Trkiye arcl son 20 yl ierisinde nemli gelimeler gstermitir
(izelge 1.3). 1983 ylnda 2.596.000 bal ars kolonisinden 33.178 ton bal elde edilmive koloni bana bal verimi 12.7 kg/koloni olarak gereklemitir. 1983 ylnda eski tip
kovan says 822.000 adet iken bu say 2003 ylna kadar %75lik bir azalma gstererek
200.000 adette dmtr. 1983 ylnda 1.774.000 olan modern kovan says 2003 ylna
kadar % 130 luk bir artla 4.2 milyon adete ulamtr. Bu gelimelere paralel olarak
bal retimi 33.178 tondan 74.555 tona, balmumu retimi ise 2.022 tondan 3.700 tona
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
13/67
1. GR Aykut BURUT
4
kmtr (FAO, 2004a).
lke arclnn 1983-2003 yllar arasnda koloni says, bal ve balmumu
retiminde salad olumlu gelimeye karn, koloni bana bal verimi beklenen
dzeyin altnda kalmtr.
Trkiyede koloni bana ortalama bal veriminin dk olmasnn pek ok
nedenleri bulunmaktadr. Bunlar arasnda; arclarn eitim ve teknik bilgi dzeylerinin
dk olmas, ar hastalk, parazit ve zararllar ile zamannda ve etkili birekilde
mcadele yaplmamas, ar yetitiricilerinin kendi aralarnda organize olamamalar, kredi
olanaklarnn yetersiz olmas, ana ar retiminin gereksinmeyi karlayamamas,
arclarn yal ve verimsiz ana arlar ile almalar, zirai mcadele almalarnn
youn ve bilinsiz birekilde uygulanmas, arclk konusunda yaplan aratrmalarn
yetersiz olmas ve Tarm Bakanl ile niversiteler arasnda ibirliinin yeterli dzeydesalanamamasndan gelmektedir (Kaftanolu, 2003).
Ar kolonilerinin bir blgeye bal olmadan yl ierisinde bitkilerin ieklenme
dnemlerine uygun olarak farkl blgelere tanmas yoluyla yaplan arcla gezginci
arclk ad verilmektedir (Furgula, 1993). Kolonilerin mevsim ierisinde uygun bitki
alanlarna gtrlmeleri hem arlarn nektar ve polen retimini arttrc ynde hem de
tarmsal bitkilerin tozlamasna katk getirici almalardr. Bitkisel retim de zellikle
meyve, sebze, yem ve endstri bitkilerinin retiminde ar kolonilerinin kullanm rnn
kalite ve kantitesini artrc bir rol oynamas asndan bitki ve ar yetitiricisinin uyumlu
almas nem tamaktadr. Ar yetitiricileri gezginci arclk iin kolonilerini
zamannda hazrlamal, gl tutmalar ve bitki kaynana zamannda hareket edebilecek
ekonomik gce sahip olmaldr (Nentchev, 2004). Kolonilerin uygun bitki alanlarna
tanmasnda kamyon, tr veya tekneler kullanlabilmektedir. Arclkta ileri gitmi
lkelerde koloni nakilleri trlar ile ve zel ykleyicilerle (fork lift) i gc fazla
gerektirmeden ksa bir srede yaplmaktadr. (Kaftanolu, 2005a).
lkemizde arclar genellikle gezginci arcl tercih etmekte ve mevsime
bal olarak kolonilerini 3-4 farkl yreye tamaktadrlar (Anonymus, 2000).
Kolonilerini yaklak 8 ay ile devaml olarak gezdiren arclar ise daha etkili bal
retimini gerekletirmek iin ii yapmaktadrlar (Kaya, 2004). Gezginci arclk yapan
arclar kolonilerini sonbahar ve k aylarnda genelde Akdeniz ve Ege Blgelerine
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
14/67
1. GR Aykut BURUT
5
gtrmektedirler (der, 1994b). Arclarlman blgelerde Mays ay ortalarna kadar
kolonilerini ana nektar akmna hazrlamakta ve narenciye bal retimi yapmaktadr. K
Ege sahilinde geiren arclar kolonilerini Mays aynda Ege Blgesinin bitki
kaynaklarna, k Akdeniz sahilinde geiren arclar ise kolonilerini Orta Anadolu ve
Gney Dou Anadolu Blgesinin doal bitki kaynaklarna gtrmektedirler. Gezginci
arclar haziran ayndan sonra Orta ve Dou Anadolu Blgelerinin yksek yaylalarna ve
Akdeniz Blgelerinde Toros dalarna g etmektedirler. Austos aynda pamuk ve am
bal iin, Ege, Bat Akdeniz ve Gney Dou Anadolu Blgelerine gitmektedirler. Bu
blgelerde yaplan bal hasatndan sonra arclar kolonilerini klatma iin kendi
blgelerine veya genellikle Ege ve Akdeniz sahillerine gtrmektedirler(Kumova ve
zktk, 1985; Akdemir ve ark., 1990; Kumova, 1995; Gen, 1997) (ekil 1.1).
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
15/67
1. GR Aykut BURUT
6
izelge 1.3. Trkiye Arclnn 1983-2003 Yllar Arasndaki Durumu (FAO, 2004a).
Kovan Says (1000 Adet)
Yllar lkel Modern Toplam
Modern
Kovan
Kullanm
Bal
retimi
(Ton)
Bal
Verimi
(Kg/Verim)
Balmumu
retimi
(Ton)
1983 822 1.774 2.596 68.3 33.178 12.7 2.022
1984 756 1.905 2.661 71.6 35.620 13.3 2.513
1985 645 1.940 2.585 75.0 35.840 13.9 2.196
1986 516 2.071 2.587 80.0 39.649 15.3 2.083
1987 441 2.367 2.808 84.3 34.418 12.3 2.131
1988 363 2.621 2.984 89.0 42.729 13.0 2.272
1989 340 2.741 3.081 88.9 40.180 13.0 2.316
1990 294 2.990 3.284 91.0 51.286 15.6 2.758
1991 267 3.162 3.429 92.2 54.655 15.9 2.863
1992 251 3.290 3.541 92.9 60.318 17.0 2.916
1993 235 3.451 3.686 93.6 59.207 16.1 3.110
1994 219 3.567 3.786 94.2 54.908 14.5 3.353
1995 215 3.701 3.916 94.5 68.620 17.5 3.735
1996 217 3.748 3.965 94.5 62.950 15.9 3.235
1997 204 3.798 4.002 94.9 63.319 15.8 3.753
1998 194 4.005 4.199 95.3 67.490 16.0 3.324
1999 186 4.136 4.322 95.6 67.259 15,6 4.073
2000 200 4.068 4.268 95.3 61.091 14.3 4.527
2001 195 3.921 4.116 95.2 60.190 14.6 3.174
2002 186 4.814 5.000 96.2 74.555 15.0 3.700
2003 181 4.019 4.200 95.6 75,000 17.9 3.700
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
16/67
1. GR Aykut BURUT
7
ekil 1.1. Gezginci Arclarn Yl inde zledii Yollar (Gen, 1997)
lkemizde bal retiminin yaklak %70den daha fazlasn gezginci arclar
retmektedir. Bu adan gidilen blgelerde; nektar ve polen veren bitki kaynaklarnn
bol, eitli ve ieklenme srelerinin uzun olmas, gezginci arclarn gsterdii youn
emek ve masraf karlamas gerekmektedir (FAO, 2004b). Gezginci arclk yapan
arclarn kolonileri lkemizin toplam koloni saysnn %30unu oluturmaktadr.
Trkiye genelinde ortalama bal verimi, son yllarda 17-18 kg olmasna karn gezginci
arclk yapan arclarn koloni bana bal verimi 30-40 kga kmaktadr (Kaya, 2004).
Gezginci arcln son yllarda lke genelinde yaygn birekilde yaplmas
sonucu var olan arrk ve ekotiplerinin zelliklerini kaybetmelerine neden olmutur.
lkemiz arclnn gelecei asndan mevcut ar gen kaynaklarnn saf olarak
korunmas iin gerekli nlemler alnmaldr. zellikle Kuzeydou Anadolu Blgesinde
Ardahan, Posof, Hanak ve ldr, Marmara Blgesinde Gkeada da bulunan ar gen
kaynaklar koruma altna alnmal ve bunlarn slah iin gerekli kkl almalar
balatlmaldr (Kaftanolu ve ark. 1998, Kaftanolu ve ark. 1993b).
lkemizde geimini ar
c
l
k yaparak kazananlar
n byk ounluu gezginciarclk yapmaktadr. Gezginci arclar byk bir zveri ile almakta krlarda, ovalarda
ve yaylalarda ailelerinden uzak kalmakta bal retiminden elde edecei gelirle
yaamlarn srdrmektedir. Arclar gidilecek blgeyi birlikte semekte ar tamada,
bal hasatnda birbirlerine yardmc olmaktadrlar (Kumova, 2000). Gerek kolonilerin
nakledilmesinde, arlk yerinin seilmesinde ve gerekse gittikleri yerlerde birok sorunla
karlamaktadrlar. Gezginci arclk ok zahmetli ve riskli bir meslek olmas asndan
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
17/67
1. GR Aykut BURUT
8
arclar koloniler nakledilmeden nce iyi hazrlk yaplmal, uzak yrelere vakit
kaybetmeden en hzl ve emniyetli birekilde gidilmelidir. ncelikle kovanlar salam ve
standart llerde olmaldr. Farkl llerdeki kovanlarn yklenmesi, ykleme
srasnda kovandan ar kmas ykleme ilemini geciktirmekte, kolonilerin kapal kalma
sresini uzatmakta ve ar kaybn artmaktadr. Tama srasnda kamyonda meydana
gelen arzalar, trafik kazalar veya uzun sreli yol tkanmalar kolonilerin havasz
kalmas nedeni ile koloni kayplarna neden olmaktadr. Havalandrlmas yetersiz,
peteklerde fazla miktarda bal olan gl kolonilerin tanmas srasnda koloni kayplar
daha fazla olmaktadr. zellikle scak yaz aylarnda Gneydou Anadolu Blgesine
yaplan ar nakillerinde koloniler scaktan, uzun sreli kapal kalmadan ve indirmede
gecikmenin olmasndan dolay etkilenmektedir. Kovanda havalandrma yetersiz
kaldnda kovan iinde scaklk artmakta, balmumu erimekte, ou zaman glkoloniler bazen de tm koloniler snmekte ve arclar byk kayplara uramaktadrlar
(der, 1994c).
Btn bu sorunlarn yan sra gezginci arclar ou zaman gittikleri yrelerde
rahatsz edilmekte, istedikleri yrelerde konaklamalarna izin verilmemekte, kovan
bana ky muhtarlarna veya arazi sahiplerine para demek zorunda kalmaktadrlar.
Arclk sigorta kapsamnda kabul edilmediinden; hrszlk, anari, doal afetler, trafik
kazalar veya zirai ila zehirlenmelerinden arclar kolonilerini ve tm sermayelerini
kaybetme sorunlar ile karlaabilmektedirler (Kaftanolu, 2005b).
Bu alma; ukurova koullarnda ve lman iklim kuanda, gezginci
arcla uygun, havalandrma sistemli bir kovan eklini gelitirmek amacyla
yrtlmtr. alma n havalandrmal kovan ekli ile n havasz kovan eklinin bir
yl sre ile koloni gelimesi, klamas ve bal verimi ynnden karlatrlmasnn ve
tama srasnda kovanlardaki scaklk dalmnn incelenmesi amacyla yaplmtr.
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
18/67
2. NCEK ALIMALAR UT
9
2. NCEK ALIMALAR
Zmarlicki (1975), tek kulukalkl ve ziftli katla izole edilerek klatlan
kolonilerde yksek bir g
da tketimi ve a
r
miktarda nem birikmesi olduunu ancakift kulukalk ve ziftli katla izole edilerek yeterli havalandrma salayan kolonilerde
ise gda tketimini 0.70-0.90 kg/petek olarak bulduklarn bildirmilerdir.
Johansson ve Johansson (1977), ar kolonilerinin ka gen kadrolarla
girmelerini salamak zere yaplacak sonbahar yemlemesi iin en uygun dnemin Eyll-
Ekim olduunu bildirmilerdir. Bu dnemde yetitirilen gen arlarla klatmaya alnan
kolonilerde daha az klatma kayb, ilkbaharda daha hzl bir yavru yetitirme temposu
grldn ve kolonilerinin ertesi ilkbahara daha gl bir populasyonla girdiini
bildirmilerdir.
Peer (1978), ziftli kat ve kontraplak malzeme kullanlarak izole edilen
kolonilerin yaklak %90nn yaadn ve izole edilen kolonilerin kontrol kolonilerine
gre ertesi yl %50-125 daha fazla bal rettiklerini bildirmitir.
Johansson ve Johansson (1979), kn kovanda biriken ar CO2in ve nemli
havann dar atlabilmesi iin, kovanlarda ok iyi bir havalandrma dzeninin olmas
gerektiini, arlarn, kn kovanda younlaan nemden ok rahatsz olduklarn ve
ancak % 9 dzeyindeki CO2 i tolere edebildiklerini bildirmilerdir. Bobrzecki ve Gromisz (1984), izole edilmemi tek cidarl ve gvde kalnl 25
mm olan kovanlarn, ift cidarl ve cidarlar arasnda strafor bulunan kovanlara gre
daha az nem kapsadn belirtmilerdir. Aratrclar, bu iki tip kolonide, k mevsimi
nosema (N. apis) enfeksiyon dzeyinin, mum retiminin ve sonbahardaki yavru
yetitirme orannn birbirine yakn olduunu bildirmileridir. Ancak koloni
performansnn, izole edilen ve ift cidarl olan kovanlarda klatlan kolonilerde daha
iyi olduunu vurgulamlardr. Bu tip kovanlarda k sresince, ar ve ana kaybnn daha
az, klk bal tketiminin daha dk ve kulukalk scaklnn genellikle daha yksek
olduunu ve ilkbaharda daha fazla yavru yetitirilerek kovan bana daha yksek bir bal
verimi (kg/koloni) elde edildiini bildirmilerdir.
Morse ve Hooper (1985), arclkta nemli bir yeri olan klatma konusunda,
dnyann deiik iklim blgelerinde uzun zamandr farkl uygulamalarn olduunu;
scak ve lman iklimin hakim olduu blgelerde arclarn kolonilerini kn akta
klatrken, rakmn nispeten yksek ve k aylarnda iklimin daha sert getii yerlerde
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
19/67
2. NCEK ALIMALAR UT
10
klatma ileminin kapal oda koullarnda veya sundurma altnda yapldn
vurgulamlardr. Buna karlk aratrmaclar Kanada ve Bulgaristan gibi baz kuzey
yarm kre lkelerinde bir ok arc kolonilerin klatlmasn ekonomik bulmadklar
iin paket arclk yaptklarn; ancak son zamanlarda ar hastalk ve parazitlerinin
yaygnlamas, ekonomik koullarn deimesi, kolonilerin darda klatma
olanaklarnn gelitirilmesi ve kapal yerlerde baarl klatma tekniklerinin artrlmas
gibi nedenlerle bu blgelerde de kolonilerin klatlmas yaygnlatn bildirmilerdir.
Kobayashi (1987), Japonyada kovan izalasyonunda baz kimyasal maddelerin
(strafor dahil) kullanld bir almada; bu izole maddelerin nem ekici zelliklerinin
olmamas nedeniyle kullanl olmadn ve en iyi sonucun samanla yaplan
izolasyondan al
nd
n
; saman
n ucuz ve nem ekici zelliinin yksek olmas
nedeniyle kovanlar ani scaklk deiimlerinden koruyan iyi bir izole maddesi olduunu
bildirmilerdir.
Elmal (1988), kiddetli geen blgelerde kovanlarn uu deliinin tamamen
kapatlmasn ve kovann n yznde st ksmdan 15mm apnda bir delik almasn
nermektedirler.
Kaftanolu ve ark. (1992), balars (A. mellifera L.) kolonilerinin k salkl
geirerek bir sonraki yla canl ve retken kabilmelerini salamak iin sonbahar
bakmnn zamannda yaplmas gerektiini; kolonilerde gen salkl ve kaliteli ana
arlarn, yeterli baln veya ek beslemenin olmas gerektiini, kolonilerde hastalk
kontrolnn yaplmas ve klatma ncesi mutlaka Varroa jacobsoni ile mcadelenin
yaplmasnn nemini vurgulamlardr.
Fratl (1993), kolonilerde klatma kayplarnn nlenmesi, kolonilerin ilkbahara
canl kabilmesi ve retim performanslarnn yksek olmasnn sonbahar bakm ve
beslenmesine bal olduunu; k lmlerinin ve bunun ile ilgili pek ok sorunun
giderilebilmesi iin, ka girerken kolonilerin gen ve genetik kapasitesi yksek anaarlara sahip olmalar, salam ve yeterli havalandrmas olan kovanlarda bulunmalar,
ar k koullarna kar korunmalar, klk besin stokunun yeterli nitelik ve nicelikte
olmas ve hastalk etmenlerinin bulunmamas gerektiini vurgulamtr. Kolonilerin ka
hazrlanrken ncelikle kovan ierisinde nem birikimini nleyici nlemlerin alnmas
gerektiini; bu amala ok souk blgelerde, kovan iinde oluacak nemi ekici saman,
tala ve gazete kdndan yaplan yastklarn kullanlmasn ve kovan kapanda gerekli
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
20/67
2. NCEK ALIMALAR UT
11
havalandrma deliklerinin braklmasn belirtilmektedir.
Saville ve ark. (1999), farkl kovanlarda ar kolonilerinin scaklkla ilgili
zelliklerini ve performanslarn test ettii alma sranda; Jumla ve Gadavori
ehirlerinde bulunan arclarn kulland yerli kovanlarda scaklk ile ar performans
arasndaki ilikiyi deerlendirerek geleneksel ktk kovan, bariyerli yeni ktk kovan,
saman kovan, Newton kovan ve Jumla kovanlarda ayn denemeleri yapmlardr. Bu
alma sonucunda; Jumla ve Gadavoride bo kovanlar arasnda nemli bir farkn
olmad, ancak dolu kovanlar arasnda nemli bir farkllk olduunu belirtmilerdir.
Samandan yaplan kovanlara evre scaklnn nemli etkisinin olduu; Jumla kovanlar
zerine souk havann nemli bir etkisinin bulunduu ve Newton ile Bariyerli kovanlar
arasnda da nemli bir farkllk olduunu bildirilmilerdir.
Karaca ve ark. (2000), yapt
klar
al
mada kovan malzemesinin ahap veyakpk olmasnn, kovan ii scakl ve nemi zerine nemli etkileri olduunu; kpkten
yaplan kovanlarda, kovan ii scaklnn ahaptan yaplan kovanlara gre yaz aylarnda
daha dk ya da eit, k aylarnda ise daha yksek olduunu belirtmilerdir. Ahaptan
yaplan kovanlardan kpkten yaplan kovanlara oranla %26.87 daha fazla bal elde
edildiini, hassattaki arl ereve says ve k k arl ereve says bakmndan da
ahaptan yaplan kovanlarn kpkten yaplan kovanlara gre srasyla %18.28 ve %21
orannda stn olduklarn; ahaptan yaplan kovanlarn kpkten yaplan kovanlara
gre %10 daha fazla yavrulu alana sahip olduklarn bulmulardr.
Arslan ve ark. (2004), Tokat koullarnda klatlan alt deiik genotipteki
(Tokat ars, Mula, Karniyol, Kafkas-TKV, talyan ve Kafkas-Camili) ana arlarn
doal iftlemesi ile oluan F1 melezlerinin klama yetenekleri ile ilgili deerleri
srasyla %61.59, 63.91,64.86, 51.98, 57.85 ve 56.93; klatma sresince gda
tketimlerini 5.63, 6.66, 5.53, 6.00, 5.22 ve 5.65 kg/koloni; ayn genotiplerin petekli bal
verimini 1. ve 2. ylda srasyla % 9.45, 5.70, 17.65, 9.29, 15.48, 4.00 ve % 43.78, 26.71,
53.36, 37.58, 34.13 ve 26.95 olarak belirlemilerdir. Genotip gruplarn klamayetenekleri ve klamadaki gda tketimi arasndaki ilikinin istatistik olarak nemsiz;
petekli bal verimi ile ilikinin nemli (P
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
21/67
2. NCEK ALIMALAR UT
12
sonra, fakat yrenin yerli ars olan Tokat genotipinden daha iyi performans gstermitir.
Tokat genotipli analardan oluan koloniler, klama yetenei bakmndan Karniyol ve
Mula genotiplerinden dktalyan genotipli analardan oluan koloniler, klama
yetenei bakmndan Karniyol, Mula ve Tokat genotiplerinden daha dk; Kafkas-
TKV ve Kafkas-Camili genotipli analarn oluturduu kolonilerin ise klama yetenei
asndan dier genotipler arasnda en dk deere sahip olduunu bildirmilerdir.
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
22/67
3. MATERYAL ve METOD UT
13
3. MATERYAL ve METOT
Bu almada, gezginci arclk yapan arclarmzn nakil ilemleri srasndaki
koloni kayplarn en aza indirmek amac ile geleneksel olarak kullanlan kovan eklindealternatif olabilecek yeni bir kovan ekli zerinde deneme yaplmtr. Yeni kovan
eklinin geleneksel kovan ekline gre olumlu ve olumsuz ynlerini ortaya koyabilmek
amac ile yrtlen bu deneme ukurova niversitesi, Ziraat Fakltesi, Aratrma
Uygulama iftlii Arclkletmesinde 05.02.2004 - 17.03.2005 tarihleri arasnda
yaplmtr.
3.1. Materyal
3.1.1. Ar Materyali
Aratrmada kullanlan ar materyali . . Ziraat Fakltesi Aratrma Uygulama
iftlii Arclkletmesinden temin edilmitir. Aratrma 2 farkl kovan ekli ierisinde,
farkl koloni gcne (3, 4 ve 5 ereve arl) sahip ve her grupta 7 er koloni olmak
zere toplam 42 kolonide (2x3x7) yrtlmtr. Kolonilerin hepsinde ayn koloniden
yetitirilmi ayn yal kz kardelertalyan melezi (Apis mellifera ligustica) ana arlar
kullanlmtr.
3.1.2. Kovan Materyali
Aratrmada, T.S.E.nin 3409 nolu kovan standartlarna uygun ahap
malzemelerden yaplm Langstroth tipi kovanlar kullanlmtr. Kontrol grubunda
kullanlan 21 adet Langstroth tipi kovanlar, Arclk nitesinde halihazrda kullanlan
emberli, dtan da 505 mm x 435 mm x 258 mm; iten ie 455 mm x 385 mm x 258
mm; ereve boyutlar dtan da 470 mm x 250 mm ve ereve yan ta genilii 37mm llerine sahiptir (Resim 3.1 ve 3.2).
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
23/67
3. MATERYAL ve METOD UT
14
Resim 3.1: Kontrol Kovannn nden Grn Resim 3.2: Kontrol Kovannn Arkadan Grn
Deneme grubunda kullanlan 21 adet Langstroth tipi kovanlarda yenigelitirilen ve kovan n tahtas ile arka tahtasnda kapak genilii 31,5 cm, boyu 12,5 cm
ve tel genilii 22,5 cm, boyu 8,5 cmlik havalandrma mekanizmas bulunmaktadr. Bu
kovan eklinde tama srasnda kapak aaya indirildiinde havalandrma sistemi
almakta ve kovan giri delii kapanmakta (Resim 3.3 ve 3.4); kovan giri delii
aldnda havalandrma sistemi kapanmaktadr. Ahap malzemeden yaplm olan bu
kovan eklinin i ve d lleri kontrol grubunu oluturan Langstroth kovanlarla ayn
llere sahiptir (Resim 3.5 ve 3.6).
Resim 3.3: Deneme Kovannn nden Resim 3.4: Deneme Kovannn ArkadanAk Olarak Grn (a) k Olarak Grn (b)
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
24/67
3. MATERYAL ve METOD UT
15
Resim 3.5: Deneme Kovannn nden Resim 3.6: Deneme Kovannn ArkadanKapal Olarak Grn (c) Olarak Grn (d)
Aratrmaya alnan tm kovanlar . . Ziraat Fakltesi Zootekni BlmArclk Eitim, retim, Aratrma ve Uygulama alannda 42 m uzunluunda ve 2.75 m
yksekliinde yaplan sundurma altnda klatlmtr (Resim 3.7).
Resim 3.7: AratrmaKolonilerinin Genel Bir Grn
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
25/67
3. MATERYAL ve METOD UT
16
3.1.3. Veri ler (Data Logger) ve Kullanlan Dier Alet, Ekipman ve Malzemeler
Kovan ii scaklk ve nem ile kovann bulunduu ortam scaklnn
belirlenmesinde Hobo marka veri lerler (Data logger) kullanlmtr (Resim 3.8). Bu
aletin teknik zellikleri izelge 3.1 de verilmitir.
Resim 3.8: Veri lerin (Data Logger) Grnm
izelge 3.1. Veri lerin Teknik zellikleri
zelliklerlm Scakl -40 Coden +75 Coye (-40 Foden +167 Fo) kadar olan scaklklar
ile %0 -95 arasndaki nemi lebilmektedir.
Zaman Sapmas Yaklak olarak 1 dakikadr.
lm Kapasitesi Haftada 7944 lm kayt edebilmektedir.
Ebat 2.4" x 1.9" x 0.8"
Arlk Yaklak olarak 20 grdr.
Pil CR-2032 (Lityum) dur.
Pil mr 1 yldr.
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
26/67
3. MATERYAL ve METOD UT
17
almada 100 gra duyarl terazi, plastikurupluklar, ahaptan yaplan polen
tuzaklar, bal szme makinesi (ekstraktr), ana arzgaralar, krk, el demiri, maske,
arc fras, arc mahmuzu, ereve teli gibi alet ve ekipmanlar; ar hastalk ve
zararllarna kar ilalar, kolonilerin beslenmesi iin ticari ekerler, temel petekler
malzeme olarak kullanlmtr.
3.2. Metot
3.2.1. Kolonilerin Eitlenmesi ve Hazrlanmas
Bu aratrmada 2 farkl kovan eklinde koloni gc, kolonilerin klama
yetenei, koloni gelime hz ve bal verimini incelemek amacyla; her kovan grubundaki
ar kolonileri, her birinde 7 er koloni olmak zere, 3 alt gruba ayrlmtr. Birinci grubuoluturulan koloniler 3 ereve ile balayan kolonilerden, ikinci grubu oluturan
koloniler 4 ereve ile balayan kolonilerden ve nc grubu oluturan koloniler de 5
ereve ile balayan kolonilerden oluturulmutur.
Denemeye alnan tm kolonilerin erken ilkbahar ve ge sonbahar aylarnda
beslenmesi, varroa ile savam yaplarak k mevsimine salkl birekilde girmeleri
salanmtr. Bu ekilde eitlenen ve hazrlanan deneme kolonileri 16 Haziran-13 Eyll
2004 tarihleri dnda . . Ziraat Fakltesi Arclk nitesinde yaplandrlmtr.
Aratrmaya giren tm koloniler deneme sresince 15 gnde bir yavrulu ve ergin arl
ereve saylar belirlenerek kovan arlklar tartlmtr. Aratrmann amacna ynelik
olarak hazrlanan alma plan izelge 3.2de verilmitir. Her gruptaki kolonilere
(6 koloni) birer veri ler (data logger) yerletirilerek periyodik olarak ilkbahar, yaz,
sonbahar ve k aylarnda birer saat aralklarla kovan ii scaklk ve rutubet lmleri
alnmtr.
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
27/67
3. MATERYAL ve METOD UT
18
izelge 3.2. Deneme Kolonilerinde Uygulanan alma Plan
AYLAR
2004
Yaplacakler 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
Kovanlarnyapm
+ +
Kolonilerinhazrlanmas
+
Veri lerinyerletirilmesi
+
Kolonilerin
beslenmesi
+ + + + + + +
Arl erevesays belirlenmesi
+ + + + + + + + + + +
Yavrulu erevesays
+ + + + + + + + + + +
Varroamcadelesi
+ +
Kolonilerin
tartm
+ + + + + + + + +
Kolonilerintanmas
+ +
Kolonilerin kahazrlanmas
+
Rakamlarntoplanmas veanalizi
+
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
28/67
3. MATERYAL ve METOD UT
19
3.2.2. Sonbahar Dnemi almalar ve Klatma
Aratrmada kullanlan tm kolonilerde, bal hasatndan sonra gerekli sonbahar
bakm, besleme ve kontrolleri yaplmtr. Sonbahar dneminde kolonilerde; varroa
mcadelesi, genel hastalk kontrolleri, sonbahar beslemesi, ana arnn varl, koloni
populasyon kontrol yaplmtr. Kolonilere gerekli k besini braklarak ka
hazrlamas salanmtr.
3.2.2.1. Sonbahar Beslenmesi
Aratrma kolonilerine k geirebilmeleri iin yeterince ball ve polenli besin
braklmasna karn sonbaharda urupla besleme yaplmtr. Sonbahar beslenmesi
2/1orannda (2 birim eker: 1 birim su) hazrlanan ekerurubu verilmitir (Kumova,
2005b). ekerurubu ile yaplan besleme sonbahar boyunca 3 kez tekrarlanmtr.
3.2.3. lkbahar Dnemi almalar
K geiren aratrma kolonilerine, ilkbahar dneminde gerekli bakm, besleme
ve koloni kontrolleri yaplmtr. Kolonilerin temizlii, ergin ar ve yavru miktar, ana
arnn durumu, besin madde gereksinimi varroa mcadelesi ve genel hastalk kontrolleri
gzden geirilerek gerekli lmler alnmtr.
3.2.3.1. lkbahar Beslenmesi
Aratrma kolonilerinde ana arnn yumurtlamasn hzlandrmak, ii arlarn
nektar ve polen getirmesini tevik etmek amacyla ilkbahar beslemesi yaplmtr.
lkbahar beslemesi iin 1/1 orannda (1 birim eker: 1 birim su) hazrlanan ekerurubu
verilmitir (Kumova, 2005a). Deneme kolonilerine ilkbaharda 2 kez ekerurubu
verilmitir.
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
29/67
3. MATERYAL ve METOD UT
20
3.2.4. Kolonilerin Tanmas
Aratrma kolonilerin scaklk ve nem deerleri, arl, yavrulu ve ball ereve
saylar ile kovan arlklar arasndaki deiimler yaplan gezginci arclk ierisinde ele
alnmtr. Bu amaca ynelik olarak aratrma kolonileri 16.06.2004 tarihinde Adanadan(. . Ziraat Fakltesi Arclk nitesi) Kayserinin Sarz lesine, 06.08.2004 tarihinde
Kayseriden anlurfaya ve 13.09.2004 tarihinde anlurfadan Adanaya tanmalar
yaplmtr.
3.2.5. Veri lerdeki (Data logger) Verilerin Alnmas, Tartmlarnn Yaplmas
Kovan ierisine yerletirilen veri lerlerdeki scaklk ve nem deerlerini ieren
veriler 2 ayda bir bilgisayarlara aktarlarak deerlendirilmitir. Veri lerlerdeki verileralndktan sonra veri ler tekrar kurularak kolonilere yerletirilmitir. Kovan iinde
kullanlan veri lerler her ayn gnlk saat ba kovan ii scaklk ve nemini lebilecek
ekilde ayarlanarak elde edilen bilgiler bilgisayara aktarlmtr. Kovan d scaklk
lmlerinin alnmas iin bir veri ler dar aslarak her ayn gnlk saat ba dar
scakl lebilecekekilde ayarlanm ve elde edilen bilgiler bilgisayara yklenmitir.
Deneme kolonileri bir terazi ile her 15 gnde bir tartlarak kovan arlklar
kaydedilmitir. Aynekilde kolonilerin arl, yavrulu ve ball ereve saylar her 15gnde bir saylarak kaydedilmitir.
3.2.6. statistiki Analizler
Aratrma sonucunda elde edilen veriler Faktriyel Deneme Tertipi Tesadf
Bloklar Deneme Planna gre istatistiki ynden deerlendirilmitir (Bek ve Efe, 1995),
Duncan oklu Karlatrma Testine gre karlatrmalar yaplmtr. almada, eski
ve yeni olmak zere iki farkl kovan ekli ile 3 farkl arl ereveye (3, 4, 5) sahip bu ikikovan eklinin, deneme sresince kovan arl, arl ereve says, yavrulu ereve
says, ball ereve says, kovan ii scaklk ve nem deerleri zerine etkisi ortaya
konulmutur. Denemede kullanlan matematik modeli aada verilen eitlie gre
hesaplanmtr.
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
30/67
3. MATERYAL ve METOD UT
21
Yijklm = + i + j + k+ m + jk+ jm +km + jkm + eijklm
Eitlikte;
Yijklm: Deneme sresince elde edilen kovan arl, arl ereve says,yavrulu ereve says, ball ereve says, kovan ii scaklk ve nem.
: Populasyon ortalamas
i : Kovan eklinin etki pay i:1,2
j : Arl ereve saysnn etki pay j:13,4,5 (Her bir alt grupta farkl sayda)
k: Mevsimin etki pay k: 1.,4
m : lm zamannn etki pay m: 1,6
jk
: Arl ereve says ile mevsimin birlikte etkisi
jm : Arl ereve says ile lm zamannn etki pay
km : Mevsimin etki pay ile lm zamannn etki pay
jkm : nteraksiyon etkisi
eijkl : Deneme hatasn gstermektedir.
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
31/67
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
32/67
4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA UT
23
kolonilerde 34.23 Co, darda ise 31.27 Co olarak bulunmutur.
d) K mevsiminde, en dk scaklk 06:00-10:00 saatleri arasnda, 3 ereve ile
denemeye alnm kolonilerde 8.45 Co, 4 ereve ile denemeye alnm kolonilerde
9.15 Co, darda 3.57 Co, 02:00-06:00 saatleri arasnda 5 ereve ile denemeye alnm
kolonilerde 9.17 Co, olarak bulunmutur. En yksek scaklk 14:00-18:00 saatleri
arasnda, 3 ereve ile denemeye alnm kolonilerde 16.01 Co, 4 ereve ile denemeye
alnm kolonilerde 16.94 Co, 5 ereve ile denemeye alnm kolonilerde 16.15 Co,
darda 14.68 Co olarak bulunmutur.
Kontrol kovanlarnda scaklk deerleri (izelge 4.1):
a) lkbahar mevsiminde, en dk scaklk 06:00-10:00 saatleri arasnda, 3
ereve ile denemeye alnm kolonilerde 23.14 Co, 02:00-06:00 saatleri arasnda 4
ereve ile denemeye alnm kolonilerde 19.79 Co, 5 ereve ile denemeye alnmkolonilerde 20.72 Co, darda ise 13.27 Co olarak bulunmutur. En yksek scaklk
14:00-18:00 saatleri arasnda, 3 ereve ile denemeye alnm kolonilerde 31.14 Co , 4
ereve ile denemeye alnm kolonilerde 30.13 Co, 5 ereve ile denemeye alnm
kolonilerde 30.09 Co, darda ise 18.17 Co olarak bulunmutur.
b) Yaz mevsiminde, en dk scaklk 06:00-10:00 saatleri arasnda, 4 ereve
ile denemeye alnm kolonilerde 24.44 Co, 22:00-02:00 saatleri arasnda darda
20.81 Co, 02:00-06:00 saatleri arasnda 3 ereve ile denemeye alnm kolonilerde
23.96 Co, 5 ereve ile denemeye alnm kolonilerde 24.61 Co, olarak bulunmutur. En
yksek scaklk 14:00-18:00 saatleri arasnda, 3 ereve ile denemeye alnm
kolonilerde 33.35 Co, 4 ereve ile denemeye alnm kolonilerde 33.78 Co, 5 ereve
ile denemeye alnm kolonilerde 34.30 Co, 06:00-10:00 saatleri arasnda darda
34.01 Co olarak bulunmutur.
c) Sonbahar mevsiminde, en dk scaklk 02:00-06:00 saatleri arasnda, 3
ereve ile denemeye alnm kolonilerde 22.85 Co, 4 ereve ile denemeye alnm
kolonilerde 23.26 Co, 5 ereve ile denemeye alnm kolonilerde 21.60 Co, darda ise
23.13 Co olarak bulunmutur. En yksek scaklk 14:00-18:00 saatleri arasnda, 3
ereve ile denemeye alnm kolonilerde 33.97 Co, 4 ereve ile denemeye alnm
kolonilerde 34.57 Co, 5 ereve ile denemeye alnm kolonilerde 34.41 Co, darda ise
31.27 Co olarak bulunmutur.
d) K mevsiminde, en dk scaklk 06:00-10:00 saatleri arasnda, 3 ereve ile
denemeye alnm kolonilerde 12.00 Co, 4 ereve ile denemeye alnm kolonilerde
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
33/67
4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA UT
24
9.42 Co, darda 3.57 Co, 02:00-06:00 saatleri arasnda 5 ereve ile denemeye alnm
kolonilerde 8.82 Co, olarak bulunmutur. En yksek scaklk 14:00-18:00 saatleri
arasnda, 3 ereve ile denemeye alnm kolonilerde 20.32 Co, 4 ereve ile denemeye
alnm kolonilerde 17.35 Co, 5 ereve ile denemeye alnm kolonilerde 17.59 Co,
darda 14.68 Co olarak bulunmutur.
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
34/67
4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA UT
25
izelge 4.1. Aratrmaya Giren Kolonilerin Kovan i ve D Scaklk Deerleri
Kovanekli
Mevsim Saat 3 ereveli 4 ereveli 5 ereveli Dar
lkbahar 06:00-10:00 18.11 0.96 A 18.79 1.33 A 18.88 1.65 A 13.85 1.33
lkbahar 10:00-14:00 23.59 1.01 BC 24.33 1.24 BC 24.73 1.58 BC 17.82 2.01
lkbahar 14:00-18:00 27.91 0.94 D 28.21 0.97 C 28.73 1.21 C 18.17 1.98
lkbahar 18:00-22:00 25.40 1.54 CD 26.30 1.51 C 26.85 1.68 BC 15.33 1.44
lkbahar 22:00-02:00 20.93 1.62 AB 21.91 1.72 AB 22.05 1.89 AB 13.45 1.12
lkbahar 02:00-06:00 18.14 1.28 A 19.16 1.54 A 19.12 1.74 A 13.27 1.19
lkbahar Genel 22.35 0.60 23.12 0.65 23.40 0.74 15.31 0.65
Yaz 06:00-10:00 24.75 0.73 A 24.07 0.64 A 23.97 0.58 A 34.01 3.21 D
Yaz 10:00-14:00 29.61 0.79 B 30.09 0.71 C 30.32 0.67 C 31.32 1.07 CD
Yaz 14:00-18:00 33.21 0.45 C 33.27 0.47 D 33.23 0.41 D 28.76 0.65 BC
Yaz 18:00-22:00 31.77 0.44 C 30.92 0.56 C 30.36 0.64 C 24.81 0.47 AB
Yaz 22:00-02:00 28.21 0.51 B 26.96 0.69 B 26.02 0.62 B 20.81 0.45 A
Yaz 02:00-06:00 25.58 0.61 A 24.08 0.80 A 23.17 0.58 A 24.45 1.89 AB
Yaz Genel 28.85 0.35 28.24 0.39 27.85 0.39 27.36 0.75
Sonbahar 06:00-10:00 23.58 0.65 A 24.44 0.41 A 23.46 0.71 A 28.28 3.11BC
Sonbahar 10:00-14:00 28.19 0.78 B 30.41 0.83 C 30.56 1.07 B 31.15 1.04 C
Sonbahar 14:00-18:00 32.89 0.67 C 34.56 0.57 D 34.23 0.63 C 31.27 0.78 C
Sonbahar 18:00-22:00 29.88 0.87 B 31.37 0.52 C 28.99 0.67 B 24.17 0.86 ABSonbahar 22:00-02:00 25.66 0.86 A 27.27 0.44 B 24.45 0.60 A 20.94 0.78 A
Sonbahar 02:00-06:00 24.44 0.74 A 25.12 0.38 A 23.02 0.63 A 23.13 1.46 A
Sonbahar Genel 27.45 0.41 28.86 0.37 27.45 0.45 26.49 0.71
K 06:00-10:00 8.45 0.69 A 9.15 0.57 A 9.20 0.74 A 3.57 0.49 A
K 10:00-14:00 13.06 0.89 C 13.46 0.90 C 13.97 0.95 CD 14.47 1.36 C
K 14:00-18:00 16.01 0.94 D 16.94 1.04 D 16.15 1.02 D 14.68 0.89 C
K 18:00-22:00 11.41 0.40 BC 12.31 0.75 BC 11.91 0.77 BC 7.22 0.59 B
K 22:00-02:00 9.57 0.66 AB 10.32 0.60 AB 9.80 0.67 AB 5.62 0.49 ABK 02:00-06:00 8.74 0.73 A 9.68 0.62 A 9.17 0.72 A 4.17 0.42 A
DenemeGrubu
K Genel 11.21 0.37 11.98 0.38 11.70 0.39 8.29 0.49
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
35/67
4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA UT
26
izelge 4.1.in Devam
Kovanekli
Mevsim Saat 3 ereveli 4 ereveli 5 ereveli Dar
lkbahar 06:00-10:00 23.14 0.69 A 20.09 1.23 A 22.50 1.58 A 13.85 1.33
lkbahar 10:00-14:00 28.15 0.74 C 26.31 1.18 BC 29.13 0.94 C 17.82 2.01
lkbahar 14:00-18:00 31.14 0.49 D 30.13 1.12 C 30.09 1.05 C 18.17 1.98
lkbahar 18:00-22:00 29.67 0.73 CD 27.21 1.76 C 27.01 1.57 BC 15.33 1.44
lkbahar 22:00-02:00 25.48 0.83 B 22.62 1.81 AB 23.18 1.64 AB 13.45 1.12
lkbahar 02:00-06:00 22.75 0.56 A 19.79 1.50 A 20.72 1.57 A 13.27 1.19
lkbahar Genel 26.72 0.39 24.36 0.68 25.44 0.65 15.31 0.65
Yaz 06:00-10:00 24.55 0.65 A 24.44 0.50A 26.44 0.89 AB 34.01 3.21 D
Yaz 10:00-14:00 30.14 0.61 C 30.19 0.73 C 32.02 0.48 C 31.32 1.07 CD
Yaz 14:00-18:00 33.35 0.29 D 33.78 0.41 D 34.30 0.37 D 28.76 0.65 BC
Yaz 18:00-22:00 31.40 0.53 C 31.42 0.60 C 31.63 0.64 C 24.81 0.47 ABYaz 22:00-02:00 26.56 0.54 B 27.48 0.63 B 26.80 0.75 B 20.81 0.45 A
Yaz 02:00-06:00 23.96 0.53 A 24.75 0.53 A 24.61 0.80 A 24.45 1.89 AB
Yaz Genel 28.32 0.37 28.68 0.37 29.30 0.40 27.36 0.75
Sonbahar 06:00-10:00 23.14 0.57 A 23.61 0.63 AB 21.71 0.66 A 28.28 3.11BC
Sonbahar 10:00-14:00 30.30 0.86 B 30.74 0.88 C 30.63 0.75 C 31.15 1.04 C
Sonbahar 14:00-18:00 33.97 0.57 C 34.57 0.62 D 34.41 0.58 D 31.27 0.78 C
Sonbahar 18:00-22:00 29.70 0.70 B 29.90 0.67 C 28.68 0.83 B 24.17 0.86 AB
Sonbahar 22:00-02:00 24.52 0.41 A 25.24 0.53 B 23.45 0.61 A 20.94 0.78 A
Sonbahar 02:00-06:00 22.85 0.46 A 23.26 0.52 A 21.60 0.64 A 23.13 1.46 A
Sonbahar Genel 27.41 0.42 27.89 0.44 26.75 0.49 26.49 0.71
K 06:00-10:00 12.00 0.90 A 9.42 0.55 A 9.08 0.86 A 3.57 0.49 A
K 10:00-14:00 16.45 1.17 BC 14.72 0.98 C 16.86 1.01 C 14.47 1.36 C
K 14:00-18:00 20.32 1.37 D 17.35 1.02 D 17.59 0.79 C 14.68 0.89 C
K 18:00-22:00 17.54 1.28 CD 12.17 0.55 B 11.41 0.60 B 7.22 0.59 B
K 22:00-02:00 14.21 1.10 AB 10.41 0.52 AB 9.35 0.59 AB 5.62 0.49 AB
K 02:00-06:00 12.37 0.91 A 9.54 0.54 A 8.82 0.70 A 4.17 0.42 A
KontrolGr
ubu
K Genel 15.48 0.52 12.27 0.38 12.19 0.43 8.29 0.49Not: Byk harf ve koyu renk ile gsterimler ayn stun ierisindeki (koloniler arasndaki)farkllklar gstermektedir.
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
36/67
4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA UT
27
izelge 4.2. Scaklk Deerleri iin Varyans Analiz Sonular
Varyasyon Kaynaklar S.D. K.O. F P
Kovan ekli 1 772.70 42.94 **ereve Says 2 61.05 0.67
Mevsim 3 47284.25 536.04 **lm Zaman 5 7679.01 87.05 **S*M 6 91.37 5.08 **S*Z 10 43.06 2.39 **M*Z 15 88.21 4.90 **S*M*Z 30 3.62 0.20 Hata 3240 18Genel 3312 ------- -----
** : P
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
37/67
4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA UT
28
ekil 4.1. Aratrma Kolonilerinin lkbahar Mevsiminde Kovan i ve D ScaklkDeiimleri
0
5
10
15
20
25
30
35
06:00-
10:00
10:00-
14:00
14:00-
18:00
18:00-
22:00
22:00-
02:00
02:00-
06:00
Saatler
S
caklk(C
o)
deneme kovan i
kontrol kovan ii
dar
ekil 4.1den ilkbahar mevsiminde; kovan ii scaklk 14:00-18:00 saatleri
arasnda her iki kovan eklinde de art gsterdii, yalnz kontrol kovanlarnda scakln
deneme kovanlarna gre biraz daha fazla olduu grlmektedir. 02:00-06:00 saatleriarasnda scaklk her iki kovan ekli ierisinde de d gstermi olmasna karn bu
d deneme grubu kovanlarnda biraz daha fazla olmutur. Darda gstermitir ki
scaklk dne paralel olarak kovan ierisinde ki scaklk deerlerinde artma ve
azalma gstermitir.
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
38/67
4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA UT
29
ekil 4.2. Aratrma Kolonilerinin Yaz Mevsimi Kovan i ve D ScaklkDeiimleri
0,00
5,00
10,00
15,00
20,00
25,00
30,0035,00
40,00
06:00-
10:00
10:00-
14:00
14:00-
18:00
18:00-
22:00
22:00-
02:00
02:00-
06:00
Saatler
S
caklk(C
o)
deneme kovan ii
kontrol kovan ii
dar
ekil 4.2nin incelenmesinden, yaz mevsiminde kolonilerin Kayserinin Sarz
lesinde bulunmas nedeniyle dardaki hava scakl gittike dmesine karn kovan
ierisinde ar populasyonununda artmas ile her iki kovan eklindeki scaklnn artt
ve en fazla scakln ise 14:00-18:00 saatleri arasnda olduu gzlenmitir. Dar
scaklnn saat 22:00-02:00 arasnda ok dmesine bal olarak her iki kovan eklinin
i scaklna ok az dt grlmektedir.
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
39/67
4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA UT
30
ekil 4.3. Aratrma Kolonilerinin Sonbahar Mevsimi Kovan i ve D ScaklkDeiimleri
0,00
5,00
10,00
15,00
20,00
25,00
30,00
35,00
40,00
06:00-
10:00
10:00-
14:00
14:00-
18:00
18:00-
22:00
22:00-
02:00
02:00-
06:00
Saatler
S
caklk(C
o)
deneme kovan ii
kontrol kovan ii
dar
ekil 4.3n incelenmesinden, sonbahar mevsiminde kovan ii scakl
14:00-18:00 saatlerinde artma ve 02:00-06:00 saatleri arasnda dme gsterdii
grlmektedir. Dar scaklnn ise saat 14:00-18:00 arasnda artma ve 22:00-02:00saatleri arasnda dme gsterdii belirlenmitir.
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
40/67
4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA UT
31
ekil 4.4. Aratrma Kolonilerinin K Mevsimi Kovan i ve D ScaklkDeiimleri
0,00
5,00
10,00
15,00
20,00
06:00-
10:00
10:00-
14:00
14:00-
18:00
18:00-
22:00
22:00-
02:00
02:00-
06:00
Saatler
S
caklk(Co)
deneme kovan ii
kontrol kovan ii
dar
ekil 4.4.den; k mevsiminde dar scaklnn olduka dk olmasna karn
kovan ii scaklk deerinin ok fazla dmedii, kontrol kovanlar ile deneme kovanlar
arasnda fazla bir scaklk farknn olmad ve 14:00-18:00 saatleri arasnda kovan ii
scaklnn her iki kovan eklinde de ykseldii, 02:00-06:00 saatlerinde de dt
grlmektedir. Sonbaharda deneme kovanlarnn ergin ar says bakmndan k
mevsimine daha gl bir kadro ile girmesinden dolay kovan ii scaklk deerinin
kontrol kovanlarna gre daha iyi olduu gzlenmitir.
Bu alma bulgular Saville ve ark. (1999) tarafndan yaplan, Newton ve
Bariyerli kovanlarn evre ssndan ayn derecede etkilendikleri, saman tipi kovanlarn
evre scaklndan, Jumla tipi kovanlarn ise evre souundan etkilendiklerini bildiren
bildiriten farkl bulunmutur. Aynekilde Karaca ve ark. (2000), yaptklar bir
almada kovan malzemesinin ahap veya kpk olmasnn, kovan ii scakl ve
rutubeti zerine nemli etkileri olduunu; kpk kovanlarda, kovan ii scaklnn
ahap kovanlara gre yaz aylarnda daha dk ya da eit, k aylarnda ise daha yksek
olduunu belirten bildirite kovan materyallerinin farkl olmas nedeniyle bu almadan
farkl
sonular verdii grlmektedir.
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
41/67
4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA UT
32
4.2. Kovan i Nem lmleri
Yaplan almada; deneme ve kontrol kovanlar arasndaki nem deerleri veri
ler aletlerden (data logger) alnarak gerekli, tanmlayc istatistikler ve varyans
analizleri yaplarak sonular izelge 4.3 ve izelge 4.4 de verilmitir.
Aratrma kolonilerinde; nem deerleri bakmndan lm zamanlar arasnda
DK Testine gre nemli farkllklar bulunmaktadr (P
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
42/67
4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA UT
33
denemeye alnm kolonilerde %51.36 olarak bulunmutur. En yksek nem deeri;
14:00-18:00 saatleri arasnda 3 ereve ile denemeye alnm kolonilerde %54.71, 4
ereve ile denemeye alnm kolonilerde %52.70 ve 18:00-22:00 saatleri arasnda da 5
ereve ile denemeye alnm kolonilerde %53.83 olarak bulunmutur.
Kontrol kovanlarnda nem deerleri (izelge 4.3):
a) lkbahar mevsiminde, en dk nem 02:00-06:00 saatleri arasnda, 3 ereve
ile denemeye alnm kolonilerde %66.56, 4 ereve ile denemeye alnm kolonilerde
%63.78, 5 ereve ile denemeye alnm kolonilerde %68.33 olarak bulunmutur. En
yksek nem 10:00-14:00 saatleri arasnda, 3 ereve ile denemeye alnm kolonilerde
%77.82, 4 ereve ile denemeye alnm kolonilerde %69.17, 14:00-18:00 saatlerinde ise
5 ereve ile denemeye alnm kolonilerde %75.38 olarak bulunmutur.
b) Yaz mevsiminde en dk nem deeri; 14:00-18:00 saatleri arasnda, 5ereve ile denemeye alnm kolonilerde %54.00, 18:00-22:00 saatleri arasnda 4
ereve ile denemeye alnm kolonilerde %49.78 ve 22:00-02:00 saatleri arasnda 3
ereve ile denemeye alnm kolonilerde %61.72 olarak bulunmutur. En yksek nem
deeri; 06:00-10:00 saatleri arasnda, 5 ereve ile denemeye alnm kolonilerde
%56.70, 10:00-14:00 saatleri arasnda 3 ereve ile denemeye alnm kolonilerde
%71.43 ve 22:00-02:00 saatleri arasnda 4 ereve ile denemeye alnm kolonilerde
%51.45 olarak bulunmutur.
c) Sonbahar mevsiminde, en dk nem deeri 18:00-22:00 saatleri arasnda, 3
ereve ile denemeye alnm kolonilerde %52.48, 4 ereve ile denemeye alnm
kolonilerde %44.74 ve 18:00-22:00 saatleri arasnda 5 ereve ile denemeye alnm
kolonilerde %49.03 olarak bulunmutur. En yksek nem deeri; 10:00-14:00 saatleri
arasnda, 5 ereve ile denemeye alnm kolonilerde %52.99, 14:00-18:00 saatleri
arasnda 3 ereve ile denemeye alnm kolonilerde %58.19, 4 ereve ile denemeye
alnm kolonilerde 49.80 olarak bulunmutur.
d) K mevsiminde en dk nem deeri; 18:00-22:00 saatleri arasnda, 3 ereve
ile denemeye alnm kolonilerde %70.44, 5 ereve ile denemeye alnm kolonilerde
%85.64, 02:00-06:00 saatleri arasnda 4 ereve ile denemeye alnm kolonilerde
%66.52 olarak bulunmutur. En yksek nem deeri; 10:00-14:00 saatleri arasnda 3
ereve ile denemeye alnm kolonilerde %80.93, 5 ereve ile denemeye alnm
kolonilerde %90.63 ve 14:00-18:00 saatleri arasnda da 4 ereve ile denemeye alnm
kolonilerde %69.67 olarak bulunmutur.
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
43/67
4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA UT
34
izelge 4.3. Aratrma Kolonilerinde Kovan i Nem Deerleri
Kovan
ekli
Mevsim Saat 3 ereveli 4 ereveli 5 ereveli
lkbahar 06:00-10:00 64.82 2.48 67.55 2.62 AB 66.97 3.11 AB
lkbahar 10:00-14:00 68.69 2.16 69.81 2.01 B 71.82 1.75 Blkbahar 14:00-18:00 68.66 1.99 66.60 1.95 AB 70.91 1.77 AB
lkbahar 18:00-22:00 62.57 1.56 61.00 1.89 A 67.94 1.83 AB
lkbahar 22:00-02:00 64.71 1.89 65.22 2.17 AB 65.17 2.64 AB
lkbahar 02:00-06:00 64.86 2.47 68.39 2.69 B 64.00 3.02 A
lkbahar Genel 65.72 0.87 66.43 0.94 67.80 1.01
Yaz 06:00-10:00 61.34 2.10 B 65.15 1.83 C 57.18 1.51
Yaz 10:00-14:00 62.67 2.77 B 62.19 2.68 C 57.83 1.99
Yaz 14:00-18:00 59.71 2.68 AB 52.50 2.54 AB 54.54 2.01
Yaz 18:00-22:00 54.60 1.72 A 48.74 1.72 A 52.80 1.46
Yaz 22:00-02:00 57.44 1.59 AB 55.17 1.84 B 54.00 1.21
Yaz 02:00-06:00 59.35 1.85 AB 61.11 1.83 C 55.26 1.27
Yaz Genel 59.19 0.90 57.48 0.97 55.26 0.66
Sonbahar 06:00-10:00 46.15 1.45 43.83 1.36 45.87 1.42
Sonbahar 10:00-14:00 45.44 1.14 44.37 1.13 45.78 1.36
Sonbahar 14:00-18:00 45.96 1.12 45.79 1.01 44.69 1.12
Sonbahar 18:00-22:00 45.75 1.29 42.37 0.90 44.25 1.33
Sonbahar 22:00-02:00 46.58 1.28 42.49 1.02 45.26 1.20
Sonbahar 02:00-06:00 46.05 1.47 42.42 1.26 44.83 1.34
Sonbahar Genel 45.99 0.52 43.55 0.46 45.11 0.52
K 06:00-10:00 51.57 3.09 52.35 3.30 51.38 3.30
K 10:00-14:00 51.18 3.58 51.49 3.34 53.74 3.67
K 14:00-18:00 54.71 2.89 52.70 2.76 53.18 2.91
K 18:00-22:00 49.84 2.46 48.64 2.66 53.83 2.63
K 22:00-02:00 49.82 2.66 49.01 2.69 53.39 2.97
K 02:00-06:00 49.87 2.74 49.44 2.78 51.36 3.26
DenemeGrubu
K Genel 51.17 1.18 50.61 1.19 52.81 1.26
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
44/67
4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA UT
35
izelge 4.3.n Devam
Kovan
ekli
Mevsim Saat 3 ereveli 4 ereveli 5 ereveli
lkbahar 06:00-10:00 69.49 2.94 AB 64.28 3.40 70.69 3.68
lkbahar 10:00-14:00 77.82 1.65 C 69.17 2.56 75.03 2.71lkbahar 14:00-18:00 74.79 0.94 BC 67.09 2.79 75.38 2.53
lkbahar 18:00-22:00 70.43 1.40 AB 68.38 2.49 73.79 2.75
lkbahar 22:00-02:00 66.88 2.48 A 64.34 3.33 70.63 3.41
lkbahar 02:00-06:00 66.56 2.87 A 63.78 3.56 68.33 3.58
lkbahar Genel 70.99 0.95 66.17 1.24 72.31 1.28
Yaz 06:00-10:00 69.57 1.61BC 51.25 1.73 56.70 1.24
Yaz 10:00-14:00 71.43 2.11 C 50.39 2.24 55.22 1.34
Yaz 14:00-18:00 65.71 1.70 AB 51.06 1.92 54.00 1.66
Yaz 18:00-22:00 62.51 1.25 A 49.78 1.72 54.48 1.59
Yaz 22:00-02:00 61.72 1.21 A 51.45 1.57 54.13 1.43
Yaz 02:00-06:00 64.80 1.13 A 51.31 1.50 55.78 1.09
Yaz Genel 65.96 0.69 50.88 0.72 55.06 0.57
Sonbahar 06:00-10:00 53.53 2.18 45.34 1.63 A 51.42 2.54
Sonbahar 10:00-14:00 56.82 2.34 47.67 1.39 AB 52.99 2.43
Sonbahar 14:00-18:00 58.19 1.18 49.80 0.58 B 50.16 1.56
Sonbahar 18:00-22:00 55.34 1.04 49.27 0.79 B 49.03 1.41
Sonbahar 22:00-02:00 54.12 1.73 47.46 1.36 AB 49.38 1.87Sonbahar 02:00-06:00 52.48 2.06 44.74 1.55 A 49.24 2.37
Sonbahar Genel 55.08 0.45 47.38 0.54 50.37 0.84
K 06:00-10:00 76.29 1.43 BC 66.63 1.85 88.43 0.96 BC
K 10:00-14:00 80.93 1.17 D 69.44 1.67 90.63 0.67 C
K 14:00-18:00 78.49 1.33 CD 69.67 1.56 88.65 0.88 BC
K 18:00-22:00 70.44 2.10 A 66.98 1.49 85.64 0.88 A
K 22:00-02:00 71.79 1.78 AB 67.11 1.36 87.93 0.98 AB
K 02:00-06:00 73.84 1.43 AB 66.52 1.50 87.82 0.86 AB
KontrolGrub
u
K Genel 75.30 0.70 67.73 0.64 88.19 0.37
Not: Byk harf ve koyu renk ile gsterimler ayn stun ierisindeki (koloniler arasndaki)farkllklar gstermektedir.
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
45/67
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
46/67
4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA UT
37
ekil 4.5. Deneme Kovanlarnda Mevsimlere Gre Nem Dzeyleri
0
10
20
30
40
50
6070
80
06:00-10:00 10:00-14:00 14:00-18:00 18:00-22:00 22:00-02:00 02:00-06:00
Saat
Nem(%)
ilk
yaz
son
k
ekil 4.5den; nem oran deneme kovanlarnda en fazla ilkbahar mevsiminde saat
10:00-14:00 arasnda, en az ise saat 18.00-22:00 arasnda gzlendii grlmektedir.
Sonbahar mevsiminde ise nem orannda ok fazla bir deiim gzlemlenmemi, yaz ve
k mevsimlerinde en az nem oran saat 18:00-22:00 arasnda bulunmutur.
ekil 4.6. Kontrol Kovanlarnda Mevsimlere Gre Nem Dzeyleri
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
06:00-10:00 10:00-14:00 14:00-18:00 18:00-22:00 22:00-02:00 02:00-06:00
Saat
Nem(%) ilk
yaz
son
k
ekil 4.6nn incelenmesinden; kontrol kovanlarnda nem orannn ilkbahar
mevsiminde ok fazla art sergiledii ve saat 10:00-18:00 arasnda pik noktaya ulat
grlmektedir. lkbahar mevsiminde saat 02:00-06:00 arasnda nem orannn dt.
sonbahar mevsiminde ise nem oran dt 02:00-06:00 saatlerinde minimum dzeye
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
47/67
4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA UT
38
geldii belirlenmitir.
Zmarlicki (1975), tek kulukalkta ve ziftli katla izole edilerek klatlan
kolonilerde yksek bir gda tketimi ve ar miktarda nem birikmesi olduunu, fakat ift
kulukalkta ve ziftli katla izole edilerek yeterli havalandrma salayan kolonilerde ise
gda tketiminin azaldn tespit ettiklerini bildiren almas ile bu aratrmadan elde
edilen sonular arasnda farkllklar vardr. Johansson ve Johansson (1979), kn
kovanda biriken ar CO2in ve nemli havann dar atlabilmesi iin, kovanlarda ok
iyi bir havalandrma dzeni olmas gerektiini ve arlarn, kn kovanda younlaan
rutubetten ok rahatsz olduklarn ve ancak %9 dzeyindeki CO2i tolere edebildiklerini
bildiren grleri ile bu almadan elde edilen sonularn paralellik tad
grlmektedir. Kobayashi (1987), Japonyada yaplan ve kovan izalasyonunda baz
kimyasal maddelerin (strafor dahil) kullanld bir almada bu maddeler nem ekicizelliklerinin olmamas nedeniyle kullansz bulunmu ve en iyi sonuun samanla
izolasyona alndn, samann ucuz ve nem ekici zellii yksek olmas nedeniyle
kovanlar geni scaklk deiimlerinden koruyan iyi bir isolator madde olduunu
vurgulam olduu grleri ile uyumsuzluk tamaktadr.Fratl (1993), arl kovanlar
ka hazrlanrken ncelikle kovan ierisinde nem birikimini nleyici nlemler
alnmaldr. Bu amala ok souk blgelerde, kovan iinde oluacak nemi absorbe etmek
zere; saman, tala ve gazette kad gibi malzemelerden yaplm yastklar kullanlmal,
i ve d kapakta yeterli havalandrma delikleri braklmas gerektiini bildirmitir.
4.3. Kolonilerin Mevsimsel Tanmalar Srasnda Meydana Gelen Scaklk
Deiimleri
Kolonilerin tanmas srasnda iki kovan ekli arasnda ve ortam dndaki
scaklk deiimleri ekil 4.7, 4.8 ve 4.9da verilmitir.
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
48/67
4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA UT
39
ekil 4.7. Kolonilerin Adanadan-Kayseriye Tanmas Srasnda Farkl Kovanekillerinin ve D Scaklk Deiimleri
Kolonilerin Adanadan Kayseri line tanmas 16.06.2004 tarihinde
gereklemi ve bu tama srasnda kovan ii scakln deneme ve kontrol kovanlarnda
ayn derecede olduu ekil 4.7den grlmektedir. Deneme kovanlarnn hem n hem de
arka yzndeki havalandrma deliklerinin ak braklmas nedeni ile tama srasnda
deneme kovanlarndaki arlarn hava deiimlerinden daha fazla etkilendikleri ve arlarn
bu havalandrma deliklerini kapatmaya altklar gzlenmitir. Tanma srasnda
ortam scakl saat 22:20-23:21 arasnda fazla bir deiim gstermemesine karn saat
23:21den sonra zellikle, Kayseriye doru yaklatka, ani scaklk azalmalar
gstermitir. Deneme ve kontrol kolonilerinde tanma srasnda kovan ii scaklnda
saat 01:21 dnda ok fazla bir dme gstermemitir. Tama srasnda kontrol
kovanlarndan 3 ereve ile denemeye alnan kolonilerden 1 tanesinde ve 5 ereve ile
denemeye alnan kolonilerden 1 tanesinde lm olaynn gerekletii saptanmtr.
0,00
5,00
10,00
15,00
20,00
25,00
30,00
35,00
40,00
22:21 23:21 00:21 01:21 02:21 03:21 04:21
Hareket Saatleri
S
caklk(C
O)
deneme
kontrol
dar
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
49/67
4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA UT
40
ekil 4.8. Kolonilerin Kayseriden Urfaya Tanmas Srasnda Farkl Kovanekilleri ve D Scaklk Arasndaki Deiimleri.
Koloniler, Kayseriden Urfa line 06.08.2005 tarihinde tanmtr. (ekil 4.8)
Bu tama srasnda kontrol kovanlarndaki scakln deneme kovanlarnda biraz daha
fazla olduu bulunmutur. Kolonilerin Urfaya tanmas srasnda deneme kovanlarnn
n ve arka yzndeki havalandrma deliklerinin ak braklmasnn bu farkllkta etkiliolduu grlmektedir. Kolonilerin Urfaya tanmas srasnda darda ki hava
scaklnn Urfaya yaklatka art gsterdii buna paralel olarak kontrol kovanlarnn
i scaklnda da belirli dzeyde bir artn olduu gzlenmitir. Bu scaklk artndan
dolay 4 ereve ile denemeye alnan kolonilerden 1 tanesinde ve 5 ereve ile
denemeye alnan kolonilerden 2 tanesinde lm olaynn gerekletii saptanmtr
Deneme kovanlarnda koloni kayb gzlenmemitir.
0,00
5,00
10,00
15,00
20,00
25,00
30,00
35,00
40,00
22:06 23:06 00:06 01:06 02:06 03:06 04:06 05:06 06:06
Hareket saatleri
S
caklk(C
O)
deneme
kontrol
dar
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
50/67
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
51/67
4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA UT
42
4.4. Aratrma Kolonilerinin Arl ereve Saylar
Deneme ve kontrol kovanlarnn mevsime bal olarak gsterdii arl ereve
saylarna ait deimeler ve sonular, varyans analiz sonular izelge 4.5 veizelge
4.6da verilmitir.
izelge 4.5. Aratrma Kolonilerinin Mevsime Bal Olarak Arl ereveSaylarndaki Deiimleri (Adet)
Kovan ekli Mevsim 3 ereveli 4 ereveli 5 ereveli
lkbahar 3.25 0.13 B 4.13 0.12 B 4.48 0.15 CYaz 6.14 0.24 D 6.38 0.17 C 7.50 0.23 DSonbahar 4.10 0.22 C 4.14 0.17 B 3.98 0.19 B
Deneme
Grubu
K 2.53 0.10 A 2.70 0.08 A 2.67 0.08 AGenel Ortalama 3.85 0.13 4.18 0.12 4.58 0.15
lkbahar 3.72 0.12 B 4.40 0.14 C 4.38 0.20 CYaz 6.23 0.16 C 7.28 0.27 D 7.25 0.23 DSonbahar 3.66 0.19 B 3.72 0.26 B 3.68 0.21 B
Kontrol
Grubu
K 2.53 0.11 A 2.64 0.11 A 2.43 0.11 AGenel Ortalama 4.00 0.13 4.47 0.16 4.51 0.17
Not: Byk harf ve koyu renk ile gsterimler ayn stun ierisindeki (mevsimler arasndaki)farkllklargstermektedir.
izelge 4.5nin incelenmesinden aratrma kolonilerinin arl; ereve says
bakmndan lm zamanlar arasnda nemli farkllklar bulunduu grlmektedir
(P
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
52/67
4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA UT
43
izelge 4.6. Aratrma Kolonilerinin Aratrma Arl ereve Saylarna AitVaryans Analiz Sonular
** : P
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
53/67
4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA UT
44
ekil 4.10da grld gibi mevsimler arasnda, deneme ve kontrol
kovanlarnda arl ereve says bakmndan nemli bir farkn olmad bulunmutur
(P>0.1). lkbahar mevsiminde nektar akmnn balamas ile ana ar yumurtlamaya
balad ve ergin ar saysnn yaz mevsimine kadar bir art gsterdii grlmektedir.
Yaz mevsiminde tm kolonilerde ergin arl ereve saysnn, pik noktaya ulat;
sonbahar mevsiminde ise arl ereve saysnda bir azalmann olduu grlmektedir.
Yazn son aylarnda bal hasatnn yaplmas, nektar akmnn sona ermesi ve ana arnn
yumurtlamay kesmesi kolonilerde ergin ar saysnn dmesine neden olmutur. K
mevsiminde koloni ierisinde ve koloni dnda pek fazla bir aktivitenin olmamas
nedeniyle aratrma kolonilerinde arl ereve says sonbahar mevsiminde daha az
sayda bir deer gstermitir.
Szabo (1974), en yksek klatma kaybnn (%42) tek tek izole edilenkolonilerde ortaya ktn ve en iyi sonucun %5.5 klatma kayb ile bir platform
zerinde ikier ikier izole edilen kolonilerde elde edildiini; Karaca ve ark. (2000),
ahap kovanlarda kpk kovanlara oranla hasattaki arl ereve says ve k k arl
ereve says bakmndan da ahap kovanlar kpk kovanlara gre srasyla %18.28 ve
%21 orannda stn olduklarn; Konak (2000), d evre artlarnda ve besleme
srasnda stlan arl kovanlar ile stlmayan arl kovanlar arasnda %100n zerinde
gelime fark olduunu bildirmilerdir, bu almalarda elde edilen kovan eklinin, arl
ereve saysn etkilemedii sonularna gre olduka farkldr.
4.5. Aratrma Kolonilerinin Kovan Arlklar
Deneme ve kontrol kovanlar arasnda mevsime bal kovan arlk deiimleri
ve varyans analiz sonularnn deerlendirilmesi izelge 4.7ve izelge 4.8de
verilmitir.
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
54/67
4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA UT
45
izelge 4.7. Aratrma Kolonilerinin Mevsime Bal Olarak Kovan Arl (Kg).
Kovan ekli Mevsim 3 ereveli 4 ereveli 5 ereveli
lkbahar 23.11 0.23 B 25.67 0.56 B 26.49 0.70 BYaz 29.45 0.71 D 40.85 1.28 D 44.51 1.87 C
Sonbahar 26.33 0.50 C 31.11 0.66 C 28.57 0.83 BDeneme
G
rubu
K 21.67 0.15 A 22.81 0.18 A 22.73 0.31 AGenel Ortalama 24.77 0.29 29.13 0.61 30.07 0.79
lkbahar 23.46 0.30 A 24.21 0.50 A 26.44 0.61 BYaz 32.52 0.78 C 38.52 1.79 B 41.87 1.48 CSonbahar 27.10 0.64 B 26.70 0.93 B 27.20 0.85 B
Kontrol
Grubu
K 22.17 0.36 A 21.46 0.27 C 22.46 0.23 AGenel Ortalama 26.05 0.40 27.36 0.69 29.61 0.75Not: Byk harf ve koyu renk ile gsterimler ayn stun ierisindeki (koloniler arasndaki)farkllklar gstermektedir.
izelge 4.7den, kovan arl bakmndan lm zamanlar arasnda nemli bir
farkllk bulunmaktadr (p
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
55/67
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
56/67
4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA UT
47
ekil 4.11den, deneme ve kontrol grubunu oluturan kovan ekillerinin her
ikisinde de yaz mevsiminde kovan arlk artnn olduu grlmektedir. Deneme grubu
kovanlar da kontrol grubu kovanlara gre daha fazla arlk art salanmtr. Sonbahar
mevsiminde kontrol grubu kovanlarn arlklarnda deneme grubuna gre bir azalmann
daha belirgin olduu saptanmtr. K mevsiminde her iki kovan eklinde de arlk
artnn olmad ve arlklarnn hemen hemen ayn olduu grlmektedir.
4.6. Aratrma Kolonilerinin Ball ereve Saylar
Deneme ve kontrol kovanlarnn mevsime bal olarak gsterdikleri ball ereve
saylar arasndaki deiimler ve varyans analizi sonular izelge 4.9 ve izelge
4.10daverilmitir.
izelge 4.9. Mevsime Bal
Olarak Ball
ereve Say
s
(Adet)Kovan ekli Mevsim 3 ereveli 4 ereveli 5 ereveli
lkbahar 1.71 0.08 B 1.78 0.09 B 2.08 0.10 BYaz 3.83 0.26 C 4.50 0.26 C 5.57 0.30 CSonbahar 2.10 0.08 B 2.08 0.07 B 2.03 0.08 B
Deneme
Grubu
K 1.09 0.04 A 1.18 0.05 A 1.18 0.06 AGenel Ortalama 2.07 0.10 2.24 0.11 2.62 0.14
lkbahar 1.56 0.09 B 2.10 0.10 B 2.04 0.11 BYaz 3.85 0.19 C 4.90 0.30 C 5.40 0.27 C
Sonbahar 1.94 0.11 B 2.00 0.10 B 1.90 0.08 B
Kon
trol
Grubu
K 0.97 0.04 A 1.11 0.05 A 1.00 0.00 AGenel Ortalama 2.04 0.10 2.47 0.13 2.63 0.16
Not: Byk harf ve koyu renk ile gsterimler ayn stun ierisindeki (koloniler arasndaki)farkllklar gstermektedir.
izelge 4.9dan, ball ereve says bakmndan lm zamanlar arasnda
nemli farkllk bulunmaktadr (P
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
57/67
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
58/67
4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA UT
49
ekil 4.12. Aratrma Kolonilerinin Mevsime Bal Olarak Kovan ekilleriArasnda Ball ereve Says (Adet).
0,00
1,00
2,00
3,00
4,00
5,00
6,00
ilkbahar yaz sonbahar k
Mevsimler
BallerceveSay
s(Ade
t)
D 3 cerceve
D 4 cerceve
D 5 cerceve
K 3 cerceve
K 4 cerceve
K 5 cerceve
ekil 4.12den; deneme ve kontrol kovanlarnda ball ereve saysnn ilkbahar
mevsiminde ayn oranda art gsterdii; zellikle 5 ereve ile balayan kontrol
kolonilerinde ball ereve saysnn 5 ereveli deneme kolonileri ile ayn gelimeyi
kaydettii, yaz mevsiminde kolonilerde yaplan bal hasatndan sonra deneme ve kontrol
kovanlarnn ball ereve saysnn azald grlmektedir. K mevsiminde deneme
kovanlarnda kalan ball ereve saysnn kontrol kovanlarndan daha fazla olduu
belirlenmitir.
Bu almada; kovan ekli ile ball ereve saylar arasndaki sonular, Peer
(1978), ziftli kat ve kontraplak malzeme kullanlarak izole edilen kovanlardaki
kolonilerin yaklak %90nn yaadn ve izole edilen kolonilerin kontrol kolonilerine
gre ertesi yl %50-125 daha fazla bal rettiklerini,Zmarlicki (1978), tek cidarl izolesiz
(a), tek cidarl ziftli katla izoleli (b) ve ift cidarl izolesiz (c) kovanlarla yaplan bir
almada, c grubunda scakln daha az deitiini ve c grubu kolonilerin daha az
yiyecek stoku kullandklarn ve ayrca ertesi yl c grubu kolonilerde koloniler dekoloni geliimi ve bal veriminin daha yksek olduunu; Bobrzecki ve Gromisz (1984),
izolesiz tek cidarl ve gvde kalnl 25 mm olan kovanlardaki kolonilerin, ift cidarl
ve cidarlar arasnda strafor bulunan kovanlardaki kolonilere gre, kovan bana ve
kilogram ar bana daha yksek bir bal verimi elde edildiini bildiren sonularla bir
benzerlik gstermektedir.
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
59/67
4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA UT
50
4.7. Aratrma Kolonilerinin Yavrulu ereve Saylar
Deneme ve kontrol kovanlar arasnda yavrulu ereve saylarna ve uygulanan
varyans analiz sonular izelge 4.11 ve izelge 4.12deverilmitir.
izelge 4.11. Aratrma Kolonilerinin Mevsime Bal Olarak Yavrulu ereveSaylar (Adet)
Kovan ekli Mevsim 3 ereveli 4 ereveli 5 ereveli
lkbahar 2.37 0.09 B 2.54 0.09 B 2.92 0.12 CYaz 4.12 0.16 C 4.10 0.13 C 4.52 0.12 DSonbahar 2.36 0.17 B 2.39 0.11 B 2.33 0.14 B
Deneme
Grubu
K 1.49 0.09 A 1.46 0.08 A 1.71 0.09 A
Genel Ortalama 2.51 0.07 2.59 0.06 2.79 0.07lkbahar 2.30 0.10 B 2.86 0.11 B 2.81 0.11 CYaz 4.20 0.14 C 4.18 0.14 C 4.50 0.16 DSonbahar 2.17 0.16 B 2.11 0.14 B 1.84 0.14 B
Kontrol
Grubu
K 1.49 0.09 A 1.56 0.09 A 1.51 0.08 AGenel Ortalama 2.52 0.10 2.67 0.09 2.74 0.11
Not: Byk harfle ve koyu renk ile gsterimler ayn stun ierisindeki (koloniler arasndaki)farkllklar gstermektedir.
izelge 11den, yavrulu ereve says bakmndan lm zamanlar arasnda
nemli farkllklarn olduu grlmektedir (P
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
60/67
4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA UT
51
izelge 4.12. Aratrma Kolonilerinin Yavrulu ereve Saylarna Ait VaryansAnaliz Sonular
Varyasyon Kaynaklar S.D. K.O. F PKovan ekli 1 0.589 0.978
Mevsim 3 344.309 144.850 **ereve Says 2 5.105 2.148 Mevsim*ereve Says 6 2.377 3.948 **Hata 1044 0.602Genel 1056
** : P
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
61/67
4. ARATIRMA BULGULARI ve TARTIMA UT
52
ekil 4.13den; sonbahar mevsimi dnda dier mevsimlerde yavrulu ereve
saysnn her iki kovan eklinde de ayn gelimeyi gsterdii; sonbahar mevsiminde
deneme grubu kolonilerinde bulunan yavrulu ereve saysnda bir artn olduu
gzlemlenmitir. Deneme kovanlarnda bulunan ana arlarn bal hasatndan sonrada
yumurtlama ilemini srdrm olmasndan dolay, yavrulu ereve says kontrol grubu
kolonilerine gre daha fazla sayda kmtr.
Kovan malzeme tipinin yavrulu alan etkileme asndan; Karaca ve ark.
(2000)nn, yaptklar bir almada kovan malzemesinin ahap veya kpk olmasnn,
kovan ii scakl ve rutubeti zerine nemli etkileri olduunu; kpk kovanlarda,
kovan ii scaklnn ahap kovanlara gre yaz aylarnda daha dk veya eit, k
aylarnda ise daha yksek olduunu; yavrulu alan geliimi asndan ahap malzemeden
yaplan kovanlarn, styropor malzemeden yaplan kovanlara gre %10 daha fazla biryavrulu alana sahip olduklar bildirileri bu aratrmada farkl kovan ekillerinin
gsterdii yavrulu ereve saylarndan farkl kmtr.
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
62/67
5.SONU ve NERLER UT
53
5. SONU ve NERLER
Trkiye yaklak 4.2 milyon bal ars (Apis mellifera L.) koloni bulunmakta ve
koloni says her yl dzenli birekilde artma gstermektedir. Koloni saysna bal
olarak bal retiminde de bir art olmaktadr. Ancak ar kovanlarnn standart llerde
olmamas, yetitiricilerin klatma ve tama srasnda yeterli nlemleri almamalarndan
dolay beklenen, verim dzeyine ulalamamakta, mevcut arclk potansiyeli yeterince
deerlendirilememektedir.
Bir blge iin uygun kovan tipinin veya eklinin belirlenmesinde ncelikle
kolonilerin klatma ve tama srasnda olabilecek koloni kayplarn en aza indirecek,
bahara kabilmelerine olanak verecek ve ekonomik adan fazla yk getirmeyen
kovanlarn ortaya konulmasdr.Yaplan bu alma sonucuna gre, deneme ve kontrol kovanlar arasnda; kovan
i scakl, kovan arl, arl ereve says, yavrulu-ball ereve says bakmndan
bir farkn olmad bulunmutur. Ancak farkl iki kovan eklini oluturan koloniler
arasnda nem yzdeleri bakmndan, tama ve klatmada farkllklarn olduu
bulunmutur. Bu almada kontrol kovanlarnda nem yzdesinin deneme kovanlarna
oranla daha fazla kmas kolonilerin klatma ve tama srasnda kayplarn
arttrdndan dolay reticiye ekonomik ynden ar bir yk getirecei grlmektedir.
Ar yetitiricilerinin kullandklar kovan tipinin, eklinin ve llerinin
birbirinden farkl olmas klatma ve tama srasnda koloni kayplarn arttrmakta ve
lke arclnn gelimesini engelleyici nemli bir faktr olarak karmza kmaktadr.
Aratrma sonularnn altnda ortaya kan nerileru ekilde sralanabilir:
1. Ar kolonilerinin klatlmas srasnda koloni populasyon kaybna neden
olmayarak veya en az dzeyde tutacak deneme kovan ekli veya tipini kullanmak,
2. Ar kolonilerinin gezginci arclk iin bir yreden baka bir yreye tanmas
srasnda koloni kaybna neden olmayacak deneme kovan ekli veya tipini kullanmak,
3. Ar kolonilerinin klatma ve tama srasnda kovan ii nem dzeyini dengede
tutacak deneme kovan ekli veya tipi ile almak,
4. Ar kolonilerinin klatma ve tama srasnda kovan ii scakln dengede
tutacak kovan ekli veya tipi ile almak,
5. Ar kolonilerinde istenilen verim dzeylerine ulamalarnda, mevsime bal
8/7/2019 ukurova Blgesine ve Gezginci Arcla Uygun Bir Kovan Tipinin Gelitirilmesi, Kovan Tipi ile Koloni Gcnn Klat
63/67
5.SONU ve NERLER UT
54
olarak deien arl, yavrulu ve ball ereve saysnn, kolonilerin tanmasna ve
klatlmas srasnda en st dzeyde tutacak kovan ekli veya tipini kullanmak,
6. Ar kolonilerinin klatlmas srasnda en az 5 ereve ile ka girmelerinin
salanmas ve k mevsiminde kek ile beslenmesinin gereklilii, koloni kayplarn
giderici nlemler alarak ele alnmas gereken nemli konulardr.
Sonu olarak; bu almada kullanlan deneme kovanlarnda klatlan ve tanan
kolonilerde koloni kayplarnn ve kovan ii rutubetin kontrol kovanlarna gre daha az
olduu, bu kovan eklinin gezginci a