CS. DANG THAI MAItainguyenso.vnu.edu.vn/jspui/bitstream/123456789/17714/1/100CDMTK_050.pdf16p hoc tai nha, tim thay day cho chau hoc theo chUdng trinh giao due duy tan cua Dong Kinh

CS. DANG THAI MAI

Sinhngay: 24.12.1902 Mat ngay: 25.9.1984 Dang vien Dang Cong San Viet Nam. Que quan: Xa Thanh Xuan, buyen Thanh ChUdng, tinh Nghe An. Qua trinh cong tac: • 1945 - 1946: Giam doc Dai hoc Van

khoa Ha Noi. • 1954 - 1956: Hieu trUdng Dai hoc Van

khoa Ha Noi. • 1956 - 1959: Chii nhiem Khoa Van,

Dai hoc Tong hdp Ha Noi va Dai hoc Su pham Ha Noi.

DUdc phong hoc ham Giao sU nam 1945. HUofng nghien cijfu khoa hoc chu yeu:

Van hoc Viet Nam va van hoc Trung Quoc. Mot so ket qua dao tao va nghien ci^u khoa hoc:

Gop phan xay dUng nhijfng nen tang ban dau ciia Dai hoc Van khoa Ha Noi, dao tao dudc nhieu sinh vien nganh Van hoc.

Cac tac pham chinh: "Van hgc khdi luan" (1944), 'Van thd Phan Bgi Chdu" (1958), 'Van thcf each mang Viet Nam dau the ^y XX" (1961). Khen thxidng:

Huan chUdng Khang chien hang Nhat; Huan chUdng Ho Chi Minh (1982); Giai thudng Ho Chi Mmh (1996).

360

*̂ VI GIAM DOC DAU TIEN

CUA TRl/dNG OAI HOC VAN KHOA HA NOI

Giao sU Dang Thai Mai sinh ngay 24.12.1902 tai lang LUdng Dien (nay thuoc xa Thanh Xuan), buyen Thanh

ChUdng, tinh Nghe An va mat ngay 25.9.1984 tai Ha Noi.

Xuat than tu: mot gia dinh nha nho yeu nU6c, bi chinh quyen thUc dan het vao hang "ciXu gia tii de", Dang Thai Mai da s6m trai qua nhieu thii thach khac nghiet ciia so' phan: m6i len 6 tuoi da phai theo ba noi va me xuo'ng trai giam Ha Tinh tham bo'; cai trai giam toi tan nay ciing khong each xa bao nhieu cai dinh Doc hoc quen thuoc ma trUdc do khong lau cau da song vdi bo, Pho bang Dang Nguyen Can, quyen Doc hoc Ha Tinh. roi Doc hoc Binh Thuan, hi bat giai ra Ha Tinh, chd hnb an tu chung than vi toi "mitu phan bang cdch truyen bd tdn hgc". Nhan dip dan ap phong trao cho'ng thue d Trung Ky, chinh quyen thUc dan day ong ra Con Dao 13 nam (1908 - 1921), ve nha dUdc mot nam thi mat. Ciing bi day ra Con Dao Ian do con CO nhieu si phu noi tieng khac nhu Phan Chu Trinh, Huynh Thuc Khang, Ngo Diic Ke, Le Van Huan...

Nam Dang Thai Mai 12 tuoi thi ong noi da 75 tuoi, vi toi ling ho Viet Nam Quang phuc hoi, phai di tii 3 nam, trd ve nha dUdc 10 ngay thi mat. Do la cii nhan Dang Thai Giai, khi dang lam Tri huyen Yen Dinh thi cac quan tinh Thanh Hoa md ciia thanh quy hang quan Phap, ong lien bo quan ve que.

Chu la tu tai Dang Thuc Hiia, xuat dUdng sang Xiem boat dong, tham gia Viet Nam Thanh nien Cach mang dong chi hoi va mat d Xiem nam 1931. Co la Dang Quynh Anh ciing thoat ly sang Xiem, den nam 1953 m6i trd ve nUdc. Suo't cuoc ddi tho gan 100 tuoi, ba chi lam mot viec la nuoi day cac chau nho de cac dong chi cua minh c6 dieu kien boat dong cho phong trao ciiu nU6c.

361

Trong tinh canh chia ly nha tan nUdc mat do may con c6 ba noi, mot ngUdi phu n\i kien cUdng, ra siic cheo chong. Trong Hoi ky ciia minh, Dang Thai Mai da viet: "Neu khong c6 ba toi thdi thd au ciia toi khong biet se c6 ddn kinh hoang den dau*'* \̂ Doi vdi Dang Thai Mai, ba noi vijfa la me, viia la thay. Ba da to chiic 16p hoc tai nha, tim thay day cho chau hoc theo chUdng trinh giao due duy tan cua Dong Kinh nghia thuc, dac biet, ba luon giao due chau phai can dam, ciing coi trong cuoc so'ng. Chinh ba da neu gUdng cho chau trong viec diem tinh "dau ly" vdi "cac vi khach khong mdi ma den" nhU cac bao ly, bang bien, Tay don... thUdng den nha tra van, hoanh hoe, doa dam.

Co the do hoan canh dac biet do ciia gia dinh, cong vdi truyen thong hieu hoc ciia que hUdng Nghe - Tinh, lai c6 tU chat thong minh va tri nhd phi thUdng, Dang Thai Mai ngay t\i tuoi thieu nien da to ra xuat sac trong hoc tap. Sau khi da "ngo'n" bet cac sach quoc nguC cua cai thu vien gia dinh kha phong phii ma ong noi dat ten la ''Tarn thai scPi phong tdng thit\ Dang Thai Mai mon men den tii sach chii Han va ngac nhien tU nhan thay sau 5 nam dui mai Lugn ngit, Manh Tit... da c6 the doc trot lot cac sach truyen Trung Quoc nhu Tam quoc, Thuy hit, Thuyet Ditdng... roi Ian la doc den tdn thit ciia cac ten tuoi mdi la rat noi tieng d nUdc ta thdi do nhU Khang Hiiu Vi, LUdng Khai Sieu, Dam Tu Dong, Nghiem Phuc...

Tu" nam 1915 den nam 1928, Dang Thai Mai tu: gia Idp hoc ^ai gia d que nha heo lanh de Ian lUdt vao hoc cac trUdng cong d thanh pho': Tieu hoc Vinh, Cao dang tieu hoc Vinh, Cao d^ng Su pham Dong Dudng d Ha Noi. Mot chdn trdi mdi dan dan md rong trudc mat Dang Thai Mai: chan trdi mdi ve kien thiic van boa va ve kinh nghiem trUdng ddi. May m^n la 6n^ da gap dUdc nhiing thay giao mo pham nhu Le Thudc, Le Am, Bui Ky..., truyen thu cho ong long yeu quy van chUdng dan toe, ciing nhU sU say me van hoc phUdng Tay, trUdc bet la van hoc Phap. Ve sau, khi da trUdng thanh, ong thUdng phe phan nha trUdng Phap - Viet chi nham dao tao nbiSng ke thiia. hanh thu dong

(1) Dang Thai Mai: Hoi ky, NXB Tac pham mai, Ha Noi, in Ian thii nhat, 1985, 386 tr.

362

nhUng ong van bieu 16 sU ham dn sau sac doi vdi mot so' giao sU ngUdi Phap d TrUdng Cao dang Su pham Ha Noi nhu giao sU Milon, giao sU Houlie da day cho ong phUdng phap phan tich mot tac pham van hoc va khdi gdi cho ong nhiing hudng tim toi, nghien ciiu mdi. Ong ciing gap dUdc nhieu ban be to't nhu Nguyin SI Sach, Tran Phu, Tran Mong Bach, Ngo Diic Dien, Ton Quang Phiet, Ho Tung Mau, Dao Duy Anh, Pham Thieu, Ca Van Thinh, Pham Van Dong, Vo Nguyen Giap... Ong cung dUdc tiep xuc vdi mot vai nha each mang tien bo'i thuoc hang cha chii nhU Ngo Diic Ke, Le Van Huan.

Nhiing nam ong theo hoc Cad dang Su pham (1925 - 1928) thi Ha Noi dang soi noi cac phong trao dau tranh doi an xa Phan Boi Chau, truy dieu Phan Chu Trinh. Ong da tham gia thanh lap hoi Phuc Viet, sau doi la HUng Nam, cuoi cung lay ten la Tan Viet each mang. Tan Viet tan vd, ong bi ket an mot nam tu an treo. Su tan vd nay dan den sU phan boa chinh tri trong noi bo Tan Viet nhUng phan Idn hoi vien deu chuyen sang lap trUdng tU tUdng chu nghia xa hoi.

Nam 1928, Dang Thai Mai to't nghiep Cao dang Su pham Ha Noi. Chinh quyen thUc dan binh nhU muo'n to ra rong lUdng do'i vdi con chau hang "ciiu gia tii de", tham chi da c6 "tien an", bo dung Dang Thai Mai lam giao sU mot trUdng trung hoc c6 tieng hoi do: TrUdng Quoc hoc Hue.

NhUng roi d que hUdng, X6 Viet Nghe - Tinh bung no. ThUc dan Phap khiing bo' trang, nem bom xuong ca cac doan bieu tinh ciia nong dan. O Hue, Dang Thai Mai phu trach cong tac Ciiu te do, lien bi bat.

Mot hoc sinh, sau nay la GS. Tran Dinh Gian, ke lai: Thay Mai mai mai de lai trong toi mot ky niem sau sac. Mot buoi sang d TrUdng Quo'c hoc Hue, thay dang giang bai thi mat tham ap den bat. Thay chi kip gat dau chao chung toi, roi van vdi phong thai nghiem nghi thUdng ngay, thay bUdc len xe ciia mat tham^^».

(1) Nguyin Van Hoan, Dang Thai Mai, nhd giao, in trong Nhd giao danh tieng dat Lam Hong, NXB Nghe An, 1996, tr.140-147.

363

Mot hoc smb khac. Vu Thuan Nho, sau nay trd thanh Thijf trUdng Bo Giao due. nhd lai:

'Nam hgc 1930 - 1931, toi hgc mon Viet vdn vdi thay Mai a tritdng Quoc hgc Hue. Suot ddi toi khong bao gid quen bdi lugn cua thay. De tdi nhit thendy:

"Bdu cfi thitcfng lay bi citng Tuy rang khdc giong nhitng chung mot gidn".

Anh em chung toi trong Idp, nhitng ngitdi da vdo Hoi hgc sinh do, deu tham hieu thay muon gdi len cho minh suy nghi ve nghia dong bdo, long yeu nitdc. Nhitng bdi lugn ay da khong ditac thay cham vd trd lai. Vi chung toi bi bat.

Bdng mot buoi sang, ditng sau song sat phong giam nhd tii Phil Doan (Hue), nhin ra, sdn, toi thay thay dang ditng d do. Thay cung bi bat sau chung toi mot tudn le. Chung toi thitang thay bi tit ddy, qua mot so tu thitdng pham, chung toi nhd chuyen Idi hoi tham site khoe cua thdy vd bay to nguyen vgng se di/dc tiep tuc hgc vdi thdy. Chi khodng 15 • 20 ngay sau, chung toi nhan duoc mot gdi tdi lieu bugc that chat: mot tap thd Victor Hugo ciia Nhd xuat ban Hachette. Chung tdi doc vd hgc thuoc long bdi nay den bdi khdc. Nhd vd dgc mdi cdu: "Ceux qui vivent ce sont ceux qui lutteni' (Tam dich: Nhiing ngUdi song la nhiing ngUdi dau tranh)"'".

Dang Thai Mai phai ngoi tu mot nam va bi each chUc giao sU. Nam 1932, ong ra Ha Noi day hoc d TrUdng tU thuc Gia Long. Nam 1935, ong cung Phan Thanh, Hoang Minh Giam thanh lap trUdng Thang Long. TrUdng tU thuc noi tieng nay da la cai noi nhen nhom long yeu nUdc trong hoc sinh va chuan bi can bo tUdng lai cho nUdc Viet Nam doc lap.

Nam 1937, sau khi Mat tran Binh dan thi\ng Idi d Phap, d Viet Nam Mat tran Dan chii Dong DUdng thanh lap. Nhieu can bo lanh dao ciia Dang thoat khoi nha tu de quoc ra boat dong cong khai. Dong chi TrUdng Chinh den Ha Noi trUc tiep chi dao cac boat dong bao chi ciia Dang.

(1) Vu Thuan Nho: Thdy Dang Thai Mai, thdy toi. in trong Dang Thai Mai vd vdn hgc. NXB Nghe An, 1994, tr.302-304.

364

Dang Thai Mai von kho cong hoc tap t\i nho nen da c6 mot can ban kien thiic viing chac, nhUng trong tham tam sau kin ong vin ap li mot tam nguyen: Neu chita ed tU do tU titdng thi chita viet Idch gi ca! The roi, de dap ling yeu cau ciia each mang, gan 40 tuoi, ong mdi bat dau cam but; nhiing bai bao d^u tien lai dUdc viet bang tieng Phap, in tren cac bao ciia Dang Cong san Dong DUdng, xuat ban d Ha Noi, nhu Lao dong (Le Travail), Tap hdp (Rassemblement), Tien len (Eu avant), Tieng noi chung ta (Notre voix). Ong da dich tap phong sU Nguc Kontum cua Le Van Hien va viet mot so' truyen ng^n va tieu pham dang trong bai chuyen muc ''Nhitng mUi ten nho" va "Nhiing chuyen cd that" tren bao Tieng noi chung ta do ong va Phan Thanh phu trach'^*. Mot so' bai nay da dUdc dich sang tieng Viet va in trong ''Tdng tap vdn hgc Viet Nam", ^ap 35 (1983).

Nam 1938, ong tham gia thanh lap Hoi truyen ba Quoc ngiJ, hoat dong ben canh nhiJng nhan si noi tieng nhu VUdng Kiem Toan, hoc gia Nguyen Van To, cong tac vien khoa hoc ciia Hoc vien Vien Dong Bac c6 Phap va Pho bang Biii Ky, thay hpc cu ciia ong d Cao dang Su pham Ha Noi.

Nam 1939, mot ngUdi ban gan gui cua ong la Phan Thanh, dai bieu Dang Cong san Dong DUdng ling cii vao Vien dan bieu Trung Ky, chang may dot ngot tii tran, Dang lien gidi thieu Dang Thai Mai thay the, mac dau ong chUa phai la dang vien; phai den thang 9.1946 ong mdi dUdc ket nap vao Dang va ngUdi gidi thieu la ngUdi ban cung que Ho Tung Mau. Dieu nay chiing to sU tin nhiem ciia Dang doi vdi ong. Nhan dip nay tuan bao Tieng noi chung ta ciia Dang Cong san Dong DUdng so 24, ngay 28.7.1939 da gidi thieu ong nhU sau: "Dang Thai Mai thick nhdc lai mot cdu noi cua Thomas Mann: Toi sinh ra de cho sit thanh nhdn hctn Id sit tit vi dao. Khong phai ong ddm so sdnh minh vdi tac gid cuon "Canh bdo chdu Au" md sit vi dai vitot qua mgi bo dc Idn nhat ciia thdi dai chung ta, nhitng ed the, dii da tinh den sit chenh lech ve ti le, ong vdn thay giita so phan

(1) Nguyin Van Hoan: Dang Thai Mai, mot nhd vdn viet tieng Phap, in trong Dang Thai Mai vd vdn hoc, Sdd., tr.254-257.

365

cua Thomas Mann vd cua minh it nhieu giong nhau, ong sinh ra Id deddnh cho viec hgc tap, cho hgc trd vd con edi nhitng tinh the dat nitdc da day ong vdo dau tritdng chinh tri"... "Cdi con ngitdi cd ve ngodi Men Idnh, manh khdnh do lai khong biet gi den sit sd hdi, it nhat Id doi vdi ong. Vdi dieu do ong that dung Id ngitdi con cua xii Nghe, nhitng may man sao ong lai ditOc dieu hda bdi chu nghia nhdn vdn phitcfng Tay".

Nhung nam Mat tran Binh dan va tiep den nhiing nam Chien tranh the gidi thii H la mot thdi ky boat dong cang thang ciia Dang Thai Mai: hoi hop, viet bao, bien tap bai vd va siia chiia ban in thii, tuy vay ong van dam bao moi cong viec hang ngay cua mot nha giao vdi tinh than trach nhiem cao. Mot hoc sinh - Dao Thien Thi - sau nay trd thanh Bo trUdng Bo Lao dong nhd lai: Thay thUdng thiic rat khuya, cham bai, chuan bi bai rat ky'^'. Ho Triic, mot trong so' hoc sinh song trong nha thay, sau nay la ThU trUdng Bo Giao due, da nhd lai mot cau noi ciia thay: ''Toi cham bdi khuya den may cUng khong nggi, chi can trong dem khuya thanh vdng ditOc dgc mot vdi cdu vdn hay ciia cdc anh, cac chi Id nhit ngitdi di tren sa mg.c gap ditdc mot vUng nitdc mdt ngon ldnh"^'^\

Nhijfng nam 1944 - 1945, Dang Thai Mai hi dau nang, phai nghi day hoc va dUdng benh d Sam Sdn (Thanh Hda). Hoi Van hda cUu quoc ciia Dang da bi mat chuyen cho ong ban De citOng vdn hoa do dong chi TrUdng Chinh khdi thao. DUa vao tinh than cua van kien nay ong da viet cuo'n "Vdn hoc khdi luan", xuat ban nam 1944. Day la cuo'n sach ly luan van hoc dau tien d nUdc ta de cap den mot so' van de cd ban ciia van hoc nghe thuat dudi anh sang cua chu nghia Mac - Lenin nhU quan he giiia chinh tri va van hoc, giu:a noi dung va hinh thiic, dien binh va ca tinh, giiia tinh dan toe va tinh quoc te cua van hoc... Ciing trong thdi gian nay ong da dich cac tac pham cua L6 Tan, Tao Ngu va gidi thieu van hoc bien dai ciia Trung Quo'c vao nUdc ta. Tu: nho, Dang Thai Mai da lam quen vdi van hoc Trung Quoc nhUng do la van hoc Trung Quoc ciia Han pbii, DUdng thi. Lan

(1) & (2) Dao Thien Thi: Thdy Dang Thai Mai d trUdng tii thuc Thang Long, in iYOw^Dang Thai Mai vd vdn hgc, Sdd., tr.325.

366

dau tien nghe den nhijEng ten tuoi mdi nhU Tran Doc Tii, Mao Thuin, Quach Mat NbUde, Lo Tan... Dang Thai Mai cam thay mot khoang trong rat Idn trong kien thiic ciia minh ve van hoc Trung Quoc. Dang Thai Mai ciing da hoc chi][ Han t\i liic dau con de chom nhUng do la chii Han cua Tii thU, Ngii kinh; de c6 the hieu va dich dUdc nhiing cau van cham biem, tham tram ciia L§ Tan, Dang Thai Mai da phai hoc bach thoai vdi mot nghe si Trung Quo'c "chay loan" sang nUdc ta. Viec Dang Thai Mai gidi thieu van hoc Trung Quo'c hien dai vao nUdc ta, diing nhu GS. TrUdng Chinh da nhan dinh la mot viec "c6 tinh chat md dUdng" vao mot manh dat chUa ai khai pha^^\

Nam 1945, Cach mang thang Tam thanh cong. Ngay 2.9.1945 Chu tich Ho Chi Minh doc Tuyen ngon dgc lap khai sinh ra nUde Viet Nam dan chii cong boa. Ngay sau do cac the lUc de quo'c phan dong, vdi danh nghia quan Dong minh vao giai giap ph^t xit Nhat, da tran vao nUdc ta: d phia Bac la quan doi TUdng Gidi Thach, di theo sau la mot lii phan dong ngUdi Viet du loai; d mien Nam, quan vien chinh Phap, nap sau quan doi Anh, do bo vao Sai Gon va khong cham tre no siing gay chien. TrUdc tinh hinh nguy cap do, Chinh phu lam thdi, mot mat chuan bi Tong tuyen cii de bau ra Quo'c hoi thong qua Hien phap, thanh lap mot chinh phu hdp hien, mat khac, lo chong gigc ddi, chong giac dot va kien toan bo may nha nUdc non tre vijfa mdi thanh lap. Vdi chu trUdng khang chien phai di doi vdi kien quoc, kien quoc can cd nhdn tdi, ngay 10.10.1945, Ho Chii tich ky sac lenh so'45 thanh lap mot ban dai hoc mdi, do la Ban Dai hoc Van khoa^^^ ben canh cac ban Y khoa, Khoa hoc, Chinh tri Xa hoi va My thuat. Nhiem vu ciia Ban nay nham dao tao giao sU bac trung hoc va chuyen vien khao ciiu ve khoa hoc xa hoi - nhan van nhU Triet ly, Xa hoi, Van chUdng, Sii ky, Dia du^ \̂ Nghi dinh ngay 7.11.1945 cua Bo Quo'c gia Giao due da cii Dang Thai Mai dang giii cbiic Tong thanh tra hoc vu bac Trung hoc kiem cbiic Gidm doc Ban Vdn khoa tritdng Dai hgc. Hoi dong giao sU gom c6: Nguyen Diic Nguyen (tiic Hoai Thanh),

(1) TritcJng Chinh: Dang Thai Mai vd vdn hoc Trung Quoc, in trong Dang Thai Mai va van hoc, Sdd., tr.236.

(2) & (3) Viet Nam Dan quoc Cong bdo so'4, ngay 20.10.1945.

367

Khoa Van chUdng Viet Nam; Dang Thai Mai, Khoa Van chUdng Trung Hoa; Nguyen Manh TUdng, Khoa Van chUdng Tay phUdng; Cao Xuan Huy, Khoa Triet ly Dong phUdng; Nguyen Van Huyen, Khoa Su ky. Ngoai ra cac vi sau day dUdc mdi de giang nhiing van de dac biet trong chUdng trinh Van khoa: Dao Duy Anh, Nguy§n Huy Bao, Cii Huy Can, Ngo Xuan Dieu, Tran Van Giap, Tran Khanh Du (ti3c Khai HUng), Pham Duy Khiem, Bui Ky, Nguyin Dinh Thi, Doan Phii Ttf'\

Ciing trong thdi gian nay, Dang Thai Mai dUdc cii vao Uy ban du thao Hien phap do Ho Chi Minh lam Chii tich va trong cuoc tong tuyen cii ngay 6.1.1946 da triing cii dai bieu Quoc hoi'" '̂. Tai ky hop thii nhat ngay 2.3.1946 cua Quo'c hoi kbda I (1946 - 1960), Ho Chu tich da tien cii ong gia chiic Bo trUdng Bo Giao due cua Chinh phu lien hiep khang chien vdi Idi gidi thieu nhu sau: Dang Thai Mai la "mot ngitdi da lau nam hoat dong trong cong cuoc gido due quoc ddn vd la ngitdi md quoc ddn c6 the tin rang neu dem viec gido due giao cho de gdnh vac thi ngitdi ay se Idm hit nhiem vu"'^\

Sau do khang chien biing no, Dang Thai Mai dUdc cii lam Chu tich Uy ban khang chien tinh Thanh Hoa (1947-1948), giao sU Dai hoc Van khoa Lien khu IV (1950), Giam do'c Sd Giao due va Giam doc TrUdng Du bi Dai hoc Lien khu IV (1951 - 1953).

Nam 1954, sau khi di dUdng benh d Nam Ninh (Trung Quoc) ve, Dang Thai Mai dUdc cU lam Hieu trUdng Dai hoc Van khoa (1954 - 1956) dong tru sd d pho Le Thanh Tong, Ha Noi. Nam 1956, bai trUdng Dai hoc Van khoa va Dai hoc Khoa hoc dUdc hdp nhat de thanh lap Dai hoc Tong hdp, Dang Thai Mai dUdc cii lam Chii nhiem Khoa Van chung cho ca bai trUdng Dai hoc Tong hdp va Dai hoc Su pham cho den nam 1959 thi chuyen sang lam Vien trUdng Vien Van hoc thuoc Uy ban Khoa hoc Xa hoi Viet Nam va Chii tich Hoi hen hiep van hoc nghe thuat Viet Nam.

(1) Viet Nam Dan quoc Cong bdo so 9. ngay 17.11.1945. (2) Lich sii Quoc hoi Viet Nam (1946 - 1960), NXB CTQG, HN, 1994,

tr.49,73, 360.

(3) Viet Nam Ddn quoc Cong bdo so 9, ngay 17.11.1945.

368

Trong cuoc ddi ciia minh, Dang Thai Mai da trai qua nhieu linh vUc boat dong, nhUng cong viec ong lam lau hdn ca, chuyen hdn ca la nha giao. Ong da day tiX trUdng cong qua trUdng tu dudi thdi Phap thuoc, sau Cach mang thang Tam 1945, ong chuyen day ve van hoc d cap dai hoc, nhUng d cUdng vi nao va mac dau c6 thdi gian siic khoe khong dUdc tot, bao gid ong ciing tan tam tan lUc lam tron thien cbiic mot thay giao, ngay ca khi chi cd mot hoac vai hoc sinh den xin ong chi dan ve mot van de cu the nao do. Dang Thai Mai day hoc vdi kien thiic uyen bac va ca vdi tam gUdng song va lam viec, trUdc bet do la tam gUdng hieu hoc, khao khat cai mdi, luon no lUc thu thap thong tin de theo kip cai mdi. Trong Dieu van vinh biet ong, nha thd Huy Can noi: Dang Thai Mai day hoc vdi tam long say me cua "mot nha truyen giao". Nha van Nguyen Dinh Thi thi menh danh ong la "ngUdi cham soc nhiing luo'ng xanh", chac trong tham y ciia nha van la muo'n noi den dong gop ciia ong trong viec dao tao cac nha van tre, tii Idp Van hoa Khang chien d Quan Tin (Thanh Hda) cho den TrUdng viet van Nguyen Du d Ha Noi.

Dang Thai Mai rat say me van hoc nUdc ngoai, dac biet la ve tu trao Van hda Phuc hUng, ve Sechxpia, Dong ki sot, Lo Tan... nhUng c6 the noi tam huyet ciia ong van de d Van hoc Viet Nam. Ong ndi vdi hoc sinh: Toi hoc van hoc nUdc ngoai de trd ve vdi van hoc Viet Nam, de hieu dung van hoc dan toe ta. Ong da nghien ciiu van hoc Ly - Tran, Nguyen Trai, "Chinh phu ngdm", Nguyen Dinh Chieu, "Nguc trung nhat ky", thd To' Hiiu va dac biet c6 the ndi ong da giii vao bai cong trinh nghien ciiu "Vdn thd Phan Bgi Chdu" va "Vdn thcf edch mang Viet Nam dau theky XX (1900 - 1925)" khong chi la tri tue ma ca trai tim ciia minh, khong chi la t\i nhijtng ky niem dau buon ma ca niem tin va by vong lien quan den mot giai doan bi trang cua que hUdng, dat nUdc va ca gia dinh ong. Ciing c6 the nhac den ca cuo'n "Hoi ky" cua ong hoan thanh vao giai doan cuoi ciia cuoc ddi. Nhiing ban doc cham chu ciia cuo'n "Hdi ky" nay c6 the con tiec re la ong da khong kip hoan thanh tap H cua "Hoi ky", khi ma ong da trd thanh mot trong nhi3ng chiing nhan dac biet cua mot giai doan th^ng Idi ngay cang vang doi the gidi cua dan toe ta, nhUng du sao thi tap I ciia "Hoi ky Dang Thai Mai" da c6

369

the den vdi dong dao ban doc, vi tac gia ciia nd da cd mot y dinh: neu chUa vijfa y thi trUdc khi tii gia coi ddi ong se do't di, chii se khong "in song" nd ra de lam phien ban doc! Trong pham vi nghien ciiu, viet lach, ong ciing rat "kho tinh" vdi ban than minh, ciing nhU luon cd yeu cau cao va nghiem khac vdi hoc trd. Ong that xiing dang vdi cac phan thUdng cao quy mang ten ngUdi ma suo't ddi ong ngUdng mo: Huan chUdng Ho Chi Minh va Giai thUdng Ho Chi Minh ve khoa hoc xa hoi - nhan van./.

Nguyen Van Hoan

370