CROESO I GAERDYDD mR aRLYWYDDdinesydd.cymru/Dinesyddpdf/2014m10dinesyddr391.pdf · 2019. 9. 2. · AL LEWIS KIZZY CRAWFORD Tafarn y Windsor, Penarth Nos Wener, 24 Hydref, 8yh Tocynnau:

CROESO I GAERDYDD mR aRLYWYDD

Barack Obama, Arlywydd Cyntaf America i droedio tir Cymru yn cael ei groesawu gan

Carwyn Jones, Prif Weinidog Cymru, a Stephen Crabb, Ysgrifennydd Gwladol Cymru.

Llun: Llywodraeth Cymru

Karl Jenkins yn 70 oed – gyda Merched Côr Caerdydd

(gweler tud. 5)

2

Gigs Bach y Fro! Menter Bro Morgannwg a

Chlwb Ifor Bach yn cyflwyno...

AL LEWIS KIZZY CRAWFORD

Tafarn y Windsor, Penarth Nos Wener, 24 Hydref, 8yh

Tocynnau: £8

Ar gael o flaen llaw trwy gysylltu â: [email protected]

029 20689888

Dyma’r noson gyntaf mewn cyfres o nosweithiau Cymraeg cymdeithasol yn y Fro fydd yn cael eu

cynnal ym Mhenarth, y Bontfaen a’r Barri am yn ail.

Cydnabyddir cefnogaeth

Cyngor Celfyddydau Cymru.

Aelodau o Uwchgynhadledd NATO ar eu hymweliad â Chastell Caerdydd Llun: Llywodraeth Cymru

3

18 Medi 2014

T eitl traethawd hanes y cofiaf ei ysgrifennu yn y chweched dosbarth ers talwm oedd ‘1848 – the turning point at which history failed to turn’ (cyn dyfodiad addysg chweched dosbarth cyfrwng Cymraeg!). Daeth y teitl hwnnw i gof wrth

wrando ar ganlyniadau Refferendwm yr Alban ar 19 Medi.

Er na phleidleisiodd mwyfrif yr Albanwyr o blaid annibyniaeth, ni ellir gwadu fod hanes wedi cyrraedd rhyw drobwynt, serch hynny. Ni fydd perthynas cenhedloedd cyfansoddol y Deryrnas Gyfunol â’i gilydd fyth yr un fath wedi’r Refferendwm. O safbwynt Unoliaethwyr, roedd cyfartaledd y pleidleisiau dros ‘ie’ a ‘na’ yn anghyfforddus o

agos. Mae llwyddiant ymgyrch ‘na’ wedi gosod y pleidiau Unoliaethol ar eu prawf. Nhw sydd yn gorfod cymryd y cam nesaf, ond mae eu hundod Unoliaethol yn fregus, a

disgwyliadau yn yr Alban yn uchel.

Nid yr Alban yn unig gafodd ei deffro gan y Refferendwm, ond Lloegr yn ogystal. Os yw ‘Adduned’ y pleidiau Unoliaethol i roddi mwy o alluoedd i Senedd yr Alban i gael ei gwireddu,

bydd yn rhaid mynd i’r afael â hawliau cyfansoddiadol Lloegr.

Canlyniad anochel hynny fydd edrych eto ar y patrwm o ddatganoli a osodwyd ar Gymru. Eisoes mae’r Ysgrifennydd Gwladol presennol yn sôn am ddiwygiadau go sylfaenol i’r

patrwm hwnnw. Bellach, mae newid yn anochel.

Ac i bwy mae’r diolch am hyn? I un dyn yn fwy na neb – Alex Salmond. Saif ben ac ysgwydd yn uwch na thrwch gwleidyddion yr oes. Bu ei weledigaeth, ei strategaeth, ei ddyfalbarhad, ei egni a’i bersonoliaeth garismataidd yn fodd i ddeffro cymdeithas gyfan. Rhoddodd i filoedd o’i gyd-ddinasyddion difreintiedig a esgeuluswyd neu a gymerwyd yn ganiataol gan y peiriant gwleidyddol yr hunan hyder i gredu yn eu gallu i fynnu newid. Mae’r hunan hyder hwnnw ar gerdded y tu hwnt i’r Alban bellach yn Catalonia a Fflandrys – a

Chymru?

GM

Golygyddion mis Tachwedd: Alun a Mair Treharne

Cyfraniadau erbyn 27 Hydref i: [email protected]

91 Windermere Avenue, Parc y Rhath, Caerdydd, CF23 5PS Ffôn: 029 20754436

Y Digwyddiadur: Yr Athro E Wyn James

[email protected] 16 Kelston Road, Caerdydd, CF14 2AJ

029 20628754

Hysbysebion: Bryan James

[email protected] 52 Highfields, Caerdydd, CF5 2QB

029 20566731

Dosbarthu copïau: Huw Jones,

[email protected] 22 Blaen-y-coed, Radur,

Caerdydd, CF15 8RL 029 20842811 07985 174997

www.dinesydd.com

Cyhoeddir gan Bwyllgor y Dinesydd. Nodir hawl y golygyddion i gwtogi

ar erthyglau yn ôl y gofyn.

Argraffwyr:

Gwasg Morgannwg, Mynachlog Nedd.

Ariennir yn rhannol gan Lywodraeth Cymru

Siopau sy’n gwerthu’r Dinesydd

CABAN, Pontcanna CHAPTER, Treganna DERI STORES, Rhiwbeina

FOOD FOR THOUGHT, Y Barri HALLS, Llandaf PAPERWEIGHT, 22 Wellfield Rd, Y Rhath SIOP LYFRAU WINDSOR, Penarth SIOP PRIFYSGOL CYMRU, 12 Stryd Fawr SIOP Y FELIN, Yr Eglwys Newydd

THE LAZY DUCK, Cowbridge Road East VICTORIA FEARN GALLERY, Rhiwbeina

Golygydd:

Gwynn Matthews

Cymdeithas y Beibl

A r nos Fercher Medi 17 cynhaliwyd gwasanaeth, ffair a noson goffi yn Salem Treganna gan Adran y Chwiorydd, Caerdydd, o Gymdeithas y Beibl. Roedd y gwasanaeth yng ngofal gweinidog Salem, Y Parchedig T. Evan Morgan. Cafwyd anerchiad gan bennaeth Cymdeithas y Beibl Cymru. Dywedodd pa mor bwysig yw gwaith y Gymdeithas. Er fod y Beibl ar gael mewn llawer o ieithoedd, mae nifer fawr heb

Feibl yn eu hiaith.

Wedi’r gwasanaeth cafwyd awr o gymdeithasu yn y festri dros gwpaned, a diflannodd y cynnyrch cartref, y tuniau a photeli a’r nwyddau melyn (oddi ar stondin o nwyddau melyn

eu lliw) yn reit sydyn a chodwyd dros £800 at waith y

Gymdeithas. Diolch i bawb a gefnogodd y noson.

Mair Morgan

mailto:[email protected]

4

M ae eleni yn pasio fel trên a buan iawn y byddwn ynghanol paratoi i ddathlu’r Nadolig! Mae’r holl firi a sylw i’r ymgyrch yn arwain at y refferendwm yn yr Alban yn hanes bellach a Phrydain yn wynebu cyfnod cyffrous a hanesyddol a Chymru o bosib yn mynd i elwa ar y

trefniadau newydd i lywodraethu’r ynysoedd hyn.

Yn ystod Mis Medi bues i yn Aberystwyth

ddwywaith – i ginio ymddeol Hywel Jones, Prifweithredwr Mudiad Meithrin am ugain mlynedd, ac i gyfarfod o Bwyllgor Cymdeithas Cymru Ariannin. Mae teithio ar draws gwlad i gyrraedd Aberystwyth wastod yn ennyn fy edmygedd gan fod y golygfeydd mor ysblennydd. Does dim dwywaith fod Cymru yn wlad tu hwnt o

hardd.

Cyn mynd i’r cinio odd amser gen i i gerdded ar hyd y prom ar ei newydd wedd ers y chwalad gafodd hi yn ystod stormydd y Gaeaf diwethaf a bues i’n hel meddyliau gan gofio am y flwyddyn

dreuliais i yng Nghyfadran Addysg y Brifysgol. Yr arfer y pryd hynny ymhlith y myfyrwyr odd cerdded hyd y prom i gicio’r bar cyn troi a cherdded nôl gan gyfarch hwn a’r llall ar y ffordd. Flynyddoedd wedyn clywais si fod myfyrwyr o Brifysgol Abertawe wedi dod i Aber liw nos a llifio’r bar a mynd â hi nôl i Abertawe! Tybed ydy’r arfer

o gicio’r bar yn dal mewn bri?

Odd amser hefyd i mi gerdded draw at y castell sy’n sefyll ar fryncyn y tu ôl i’r Hen Goleg. Fe’i hadeiladwyd yn y drydedd ganrif ar ddeg gan y Brenin Iorwerth y Cyntaf a bu sawl brwydr o’i gwmpas dros y blynyddoedd. On i heb fod yn y castell ers blynyddoedd lawer ac on i wedi anghofio am y golygfeydd hyfryd oddi yno yn edrych dros Fae Ceredigion. Y tro nesa byddwch

yn Aberystwyth mynnwch amser i bicio draw at y

castell a chewch chi mo’ch siomi dwi’n siwr.

I bobl sy’n gwirioni ar rygbi mae gwledd yn eu haros ym Mis Tachwedd gan fod Tîm Rygbi Cymru yn chwarae nifer o gemau yn erbyn Awstralia, Fiji, Seland Newydd a De Affrig. Bydd angen ffortiwn arnoch i weld pob gêm a felly diolch am deledu! Mae pymtheng mlynedd wedi pasio ers i’r Stadiwm agor ar y 26 Mehefin 1999 ac erbyn hyn mae pob cefnogwr rygbi gwerth ei halen o dros y byd i gyd wedi ymweld â’r lle neu yn gwybod am y stadiwm iconig hon. Mae lle i

74,500 ynddi ac mae 12,000 tunnell o ddur wedi ei ddefnyddio i’w hadeiladu! Y tro cyntaf i mi fynd i’r Stadiwm odd i weld gêm bêl droed yn hytrach na gêm rygbi a thîm pêl droed Cymru yn chwarae hefo Ryan Giggs yn un o’r sêr. Es yno yng nghwmni hogyn o’r Wladfa odd ar ei ymweliad cyntaf â Chymru. Lwc dda i dîm Cymru y mis nesa

– ymlaen bo’r nôd!

“ Tybed ydy’r arfer o gicio’r bar

ymhlith myfyrwyr Aberystwyth yn

dal mewn bri? “

Colofn G.R.

Ar ôl blwyddyn yn y swydd mae Betsan Powys, Golygydd Radio Cymru, wedi gwneud

cyfweliad estynedig gyda Pobl Caerdydd – mae’n amddiffyn y defnydd o recordiau Saesneg ar Radio Cymru ac yn trafod yr her

o apelio at bawb yng Nghymru, gan gynnwys

trigolion Caerdydd.

Mae nifer o wynebau newydd a chyfarwydd

yn ein cyfres Clebran Da, gan gynnwys cyfarwyddwr newydd y Tŷ Cerdd, Gwyn Williams, a swyddog cyfathrebu newydd

Chapter, Mair Jones.

Ceir adolygiad gan Rhidian Dafydd o dŷ bwyta newydd Francis Dupuy, gynt o Le

Gallois.

Mae na ddirgelwch sy’n rhoi penbleth i’r

heddlu – pwy sy’n dwyn cerrig palmant ar hyd

a lled y brifddinas?

PETHAU BYCHAIN

Mae’r Llywodraeth wedi creu bathodyn newydd i’n helpu i weld cyfleoedd i siarad Cymraeg bob dydd. Mae hyn yn rhan o ymgyrch newydd o’r enw ‘PethauBychain’ (sydd wedi cael ei ysbrydoli gan ymadrodd enwog ein nawddsant, Dewi Sant, "Gwnewch y pethau bychain."). Nod yr ymgyrch

yw annog pobl ar draws y wlad i rannu awgrymiadau ar sut y gallwn ni oll wneud newidiadau bach er mwyn cynyddu'r defnydd o’r Gymraeg yn ein bywyd bob dydd.

5

CAERDYDD YN CHWARAE

Y n amgueddfa Stori Caerdydd, yn yr Ais, y mae ar hyn o bryd (tan mis Tachwedd) arddangosfa ar y thema, ‘Caerdydd yn Chwarae’, sef casgliad o eitemau o bob math sydd yn adlewyrchu’r modd mae dinasyddion Caerdydd wedi bod yn treulio eu horiau hamdden dros y ganrif a hanner ddiwethaf. I gynrychioli gweithgareddau cymdeithasau Cymraeg y ddinas mae Cadwyn Llywydd y Cymrodorion yn cael ei

harddangos.

Cymrodorion Caerdydd yw cymdeithas Gymraeg hynaf y ddinas: fe’i sefydlwyd yn 1885. Adroddir hanes y gymdeithas rhwng 1885 a 1985 yn Y Ganrif Gyntaf – Hanes Cymrodorion Caerdydd 1885-1985 gan yr Athro John Gwynfor Jones,

Llywydd Anrhydeddus y Cymrodorion. Derbyniodd y gymdeithas Gadwyn y Llywydd yn rhodd gan Syr David Richard Llewelyn (1879-1940) yn 1928. Fe’i cynlluniwyd gan Isaac J. Williams, Ceidwad Celfyddyd yn yr Amgueddfa Genedlaethol.

Perchennog glofeydd oedd Syr David a brodor o Aberdâr. Meddai’r Bywgraffiadur amdano, ‘Yr

oedd yn ffigur dylanwadol yn y Coalowners Association ... a chydnabyddid ef yn arweinydd cymedrol ei safbwynt. Trôi ef a’i frawd William Morgan Llewelyn ymhlith eu gweithwyr a chadwyd

y cyswllt personol a lleol’.

Mae bathodyn y gadwyn yn arddangos

symbolau herodrol sy’n cynrychioli Caerdydd ynghyd â’r arwyddair ‘Deffro mae’n ddydd’. Fe’i defnyddir unwaith y flwyddyn i arwisgo Llywydd

newydd.

Côr Caerdydd - tymor newydd,

aelodau newydd

(parhad o dud. 1)

M ae Côr Caerdydd wedi ailgydio yn ei weithgareddau ar ôl toriad byr yn yr haf, a gyda sawl aelod newydd wedi ymuno, mae’n brysur yn ymarfer ar gyfer cyfres o

ymddangosiadau yn ystod yr hydref.

Ddydd Sul, 2 Tachwedd bydd y côr yn cynnal

Cyngerdd Cysegredig yn Eglwys y Tabernacl, Yr Ais am bedwar o’r gloch y prynhawn. Bydd cyfle i glywed Offeren Schubert yn G, ynghyd â

gweithiau cysegredig eraill.

Mae’r cyngerdd am ddim, felly dewch draw am awr o gerddoriaeth ar ôl bod yn siopa neu’n

ciniawa a dewch â’ch ffrindiau!

Mae mis Tachwedd yn fis prysur i’n tîm rygbi

cenedlaethol ac mae hynny’n golygu cyfle arall i’r

côr i ddysgu anthem genedlaethol newydd.

Gwahoddiad i ganu cyn gêm Cymru yn erbyn Fiji

yn Stadiwm y Mileniwm sydd wedi dod y tro hwn -

mae’r côr eisoes wedi canu mewn

gemau yn erbyn Awstralia, Seland

Newydd a De Affrica. I goroni mis

prysur i’r côr yn ogystal, bydd yn

ymuno â Cherddorfa Genedlaethol

Gymreig y BBC yn Neuadd Dewi Sant

ar 21 Tachwedd i ddathlu pen-blwydd

Karl Jenkins yn 70 oed. Bydd y

cyngerdd yn cynnwys perfformiad o’r

‘Armed Man’ fydd yn nodi

canmlwyddiant y Rhyfel Byd Cyntaf, a

bydd y cyfan yn cael ei ddarlledu ar

BBC Radio 3.

Karl Jenkins gyda Chôr Caerdydd yng Nghapel Bethel Penclawdd lle

roedd ei dad yn organydd

Llun: Stori Caerdydd

6

Cymdeithas Wyddonol Cylch Caerdydd

D echreuodd tymor 2014-15 ar Fedi 10fed yn Festri Minny Street, Y Waun Ddyfal, â nifer dda o aelodau newydd wedi ymuno. Etholwyd swyddogion:- Cadeirydd - Y Parchedig Haydn Thomas, Is-gadeirydd - Y Parchedig Allan

Pickard, Ysgrifennydd - Menna Brown (Ffôn 029 2025 4679), Is-ysgrifennydd - Beth Killen, Trysorydd - Robin Brown, Is-drysorydd - Rhian Ruddock a nifer o aelodau i'r Pwyllgor. Cyflwynwyd a derbyniwyd adroddiad y Cadeirydd, yr Ysgrifennydd a'r Trysorydd. Diolchwyd i bawb am eu cefnogaeth llynedd, yn arbennig i wragedd y gegin am eu gweini llon. Atgoffwyd pawb gan Haydn Thomas am y digwyddiadau diddorol yn ystod y flwyddyn, ac am gefnogaeth Arian i Bawb

Cymru at dreuliau rhai o weithgareddau'r Aelwyd.

Ar brynhawn Mercher, Medi 24ain,

croesawyd Mr Gareth Rhys Davies, y canwr opera enwog o Gaerdydd, i'n tywys trwy ei yrfa ddisglair gyda Cwmni Opera Cymru. Mae pawb yng Nghaerdydd yn ei adnabod fel aelod a blaenor ffyddlon dros y blynyddoedd yn Eglwys y Crwys. Fe'i ganed a'i fagu yn Nyffryn Conwy, a chafodd ei addysg gynnar yn ysgolion ardal Llanrwst. Aeth ymlaen i Goleg Cerdd a Drama Caerdydd ac yna i Goleg Brenhinol, Llundain, a llwyddo'n anhygoel. Agorodd ei ddarlith - ar y

testun ‘Clera’ - trwy ganu "Cân yr Arad Goch" oedd

i d d o e f y n adlewyrchu e i ddatblygiad o fod yn fab fferm i fyd e a n g o p e r a .

Eglurodd mai ystyr ‘Clera’ yw teithio f e l c e r d d o r crwydrol. Soniodd am ei yrfa o adeg

e n n i l l y n y r E i s t e d d f o d Genedlaethol i

lwyfannau mawr opera a chanu gyda chantorion enwog eraill. Bu'n fraint gwrando arno yn sôn am ei brofiad o gyd-weithio gyda rhai fel Arthur Rubenstein ac yn canu rhannau cymeriadau allan o William Tell, Carmen, Cosi Van Tutti, a llu eraill

o weithiau mawr. Cafwyd prynhawn wrth fodd pawb yng nghwmni cyfathrebwr arbennig a'r gŵr

direidus hwn - da oedd bod yno.

Y cyfarfod nesaf fydd taith i Dyndeyrn ar Hydref 8fed. Os ydych am ymuno â'r Aelwyd, gweler rhaglen y flwyddyn yng nghalendr y

Dinesydd. Croeso cynnes i bawb.

C ynhaliwyd cyfarfod cyntaf ein blwyddyn newydd ar 15 Medi. Da oedd gweld Robin yn bresennol, yntau wedi bod dan faich salwch ers

tro, a hefyd glywed newyddion calonogol parthed Elwyn ac Arwyn. Llongyfarchwn Arwyn ar gael ei ddyrchafu’n Athro yn Adran Fferylliaeth Prifysgol

Caerdydd.

Ymhlith eitemau o newyddion cyffredinol a gyflwynwyd gan y cadeirydd oedd un o adroddiad yn Y Cymro (27 Mehefin) yn honni ‘ar sail ymchwil

a phrofion DNA a wnaed gan y genetegwr….Steve Jones…’ bod hen-deidiau brodorion bro Waldo yn y Preselau yn hannu o

Siberia.

Ein siaradwraig wadd oedd Dr. Sian Griffiths,

Adran y Biowyddorau, Prifysgol Caerdydd a’r Coleg Cymraeg Cenedlaethol. Derbyniodd ei haddysg ysgol yn Sir Benfro cyn mynd i Aberystwyth i ddilyn cwrs gradd mewn bywydeg forol. Cyflawnodd ymchwil yn yr un maes, gan ennill gradd Ph.D. mewn prifysgolion yn Lloegr a’r Alban cyn dychwelyd i’w swydd bresennol un

mlynedd ar ddeg o flynyddoedd yn ôl.

Testun ei sgwrs oedd Effaith Newid Hinsawdd ar Bysgod Gwerthfawr Afonydd Cymru. Cawsom olwg ddifyr ar ystyron ‘gwerthfawr’ yn y cyswllt hwn, gan nodi’r tensiynau sy’n codi rhwng, ar un llaw, y rheidrwydd i ddarpau dŵr glân i bob cartref ac, ar y llaw arall, y gofyn i warchod buddiannau creaduriaid sy’n byw mewn afonydd, er enghraifft,

eog a brithyll. Soniwyd, ynghyd-destun newid hinsawdd gyda’i nodweddion o sychder a llifogydd, am effeithiau llif a thymheredd afon ar

arferion bywyd pysgod.

Mae’r maes ymchwil hwn yn heriol oherwydd bod cynifer o ffactorau yn cyd-ddylanwadu. Ystyriaeth arall i ymchwilwyr yw sut i ennill nawdd i’w gwaith, yn enwedig gan wleidyddion, oherwydd nid yw amserlen byd natur yn cyd-daro’n gyfleus

gyda’r cyfnod rhwng etholiadau cyffredinol.

Hydref 20fed yw dyddiad ein cyfarfod nesaf

pan fydd Angharad Davies, Prifysgol Abertawe, yn

mynd â ni ar Drywydd y Diciâu. Cynhelir ein

cyfarfodydd am 7.30 yr hwyr yn ystafell G.77 ym

Mhrif Adeilad Prifysgol Caerdydd, oddiar Park

Place. Dewch yn llu; mae digonedd o lefydd

parcio gerllaw.

Aelwyd Hamdden

Gareth Rhys Davies yn annerch Aelwyd Hamdden

7

Merched y Wawr Bro Radur

L owri Cooke o Ben-y-lan roddodd gwch tymor newydd y gangen i’r dŵr nos Fawrth, 9 Medi. Aeth â’r dyrfa niferus, sy’n cwrdd yng Nghapel y Methodistiaid, Cyncoed, ar daith gyffrous drwy fariau coffi, tai bwyta a delis ei dinas hoff, gan

gyflwyno’r cymeriadau y bydd hi’n dod ar eu traws yno. Wrth fynd, bu’n sôn hefyd am y rhai a fu, ac sydd, yn ysgrifennu cerddi a nofelau, â’r ddinas yn ganolog iddyn nhw. Rhoddodd ddarlun byw o’i gyrfa a’i her gan ei bod bellach yn gweithio ar ei liwt ei hunan. Bu’n un o feirniaid Llyfr y Flwyddyn eleni a chafwyd ganddi gipolwg o’r modd y daeth

y tri beirniad i’w penderfyniad a hefyd ei barn bersonol hi ar y cyfrolau a ddaeth i’r brig. Mae newydd orffen paratoi llyfr sy’n dathlu deugain mlynedd Pobol y Cwm ac yn gobeithio y caiff fynd ati cyn bo hir i gwblhau casgliad o gant caffi gorau Cymru! Carol Williams, hefyd o Ben-y-lan, yw

cadeirydd y gangen eleni.

Merched y Wawr Caerdydd

B raf oedd dod at ein gilydd Nos Fercher, Medi 3ydd ar ddechrau tymor newydd wedi seibiant dros yr haf. Fe’n croesawyd yn gynnes gan ein Llywydd, Carys Puw Williams, a da gweld

fod cymaint wedi ail-ymaelodi yn ogystal â phedair aelod o’r newydd. Hyfryd gweld sawl un wedi gwella ar ôl cyfnod o anhwylder ac anfonwyd cofion at Glenys Thomas, un o’n haelodau mwyaf gweithgar sy’n Ysbyty Llandochau. Dymunwyd yn dda i Rhiannon, Nia a Shirley fyddai’n cymryd rhan yn nrama fuddugol y mudiad, ‘A Chalonnau’, yn y Penwythnos Preswyl yn Llanbedr Pont Steffan. Diolchwyd i Carys Tudor Williams am ei chynhyrchu

clodwiw.

Pleser i’r Llywydd oedd cyflwyno’r siaradwraig wadd, Olwen Rees, y ddiddanwraig a’r actores amryddawn. Cafwyd sgwrs hwyliog ganddi yn adrodd ei hanes wrth iddi ddangos i ni sut ‘Mae bywyd yn braf!’ Fe’i ganwyd yng Nghaernarfon yn

ferch i Glyn a’r enwog Sassie Rees. Mynychodd ysgolion y dref a Choleg y Normal, Bangor. Bu’n athrawes yn Llandudno cyn mentro i fyd perfformio. Mae’n lais cyfarwydd ers ei phlentyndod ar radio, teledu a theatr gyda’i pherfformiadau graenus a chofiadwy. Cafodd hefyd gyfle i rannu llwyfan gyda’i gŵr, y canwr adnabyddus Johnny Tudor. Menter cymharol

ddiweddar iddi yw bod yn un o sefydlwyr cwmni Theatr Peña, menter heriol a chyffrous. Diolchodd y Llywydd i Olwen Rees am noson arbennig gan

wraig ddiymhongar a “seren” yn wir.

Edrychwn ymlaen at Arddangosfa Gosod Blodau gydag Ann Mears ar Hydref 1af. Croeso i

aelodau newydd.

Elsbeth Edwards

Jean Salisbury (Trysorydd), Meri Griffiths (Ysgrifenyddes), Olwen Rees a Carys Puw Williams (Llywydd)

Lowri Cooke a Llewela Morris

8

Falmai Griffiths yn holi Dafydd Jones

Ble cawsoch chi’ch geni a ble aethoch i’r

ysgol?

Bachgen o Gaerdydd ydw i, ac wedi byw yn Yr Eglwys Newydd tan rhyw bedair mlynedd yn ôl a nawr dwi’n byw yn y Waun Ddyfal. Es i Ysgol Gynradd Melin Gruffydd ac yna i Ysgol Gyfun Gymraeg Glantaf. Roedd y ddwy ysgol megis

tafliad carreg o’m cartref.

Ar ôl gorffen yng Nglantaf, beth wedyn?

Es i i Goleg Imperial Llundain ac yna i Brifysgol Manceinion ac ennill gradd dosbarth cyntaf mewn Deallusrwydd Artiffisial (Artificial Intelligence), cangen o gyfrifiadureg sydd yn ymdrin ȃ phynciau megis cyfieithu peirianyddol ac adnabod lleferydd. Ar ôl graddio ces i swydd yng Nghaergrawnt yn gweithio i Gwmni Autonomy ar feddalwedd

Search Engine yn debyg i Google. Ar ôl bod yno am flwyddyn a hanner teimlais fy mod eisiau dysgu mwy am y pwnc ac arweiniodd hynny fi i Brifysgol Saaland yn Saabrucken yng ngorllewin Yr Almaen, prifysgol sy’n arbenigo mewn Peirianneg. Bum yno am ddwy flynedd yn astudio Technoleg Iaith a mwynhau’r cwrs yn fawr iawn ac yna dychwelais i Gaerdydd i weithio ar fy liwt fy hun yn cynnig gwasanaeth cyfrifiadurol i gwmniau ac i bobl yn eu cartrefi. Dwi’n mwynhau cwrdd ȃ phob math o

bobl sydd wedi troi at y byd electroneg a delio gyda phob math

o broblemau cyfrifiadurol.

Beth ydy eich diddordebau?

Pan es i Lundain i’r brifysgol ymunais ȃ chlwb dringo a dwi wedi cael fy nghyfareddu gan y gamp yma. Dwi wedi teithio’n helaeth i

ddringo mewn amryw o wledydd megis America, Canada a Sbaen. Dwi wedi bod yn California yn Yosemite, dyffryn gyda chlogwyni anferth, yn wir, gyda’r mwyaf yn y byd. Dwi wedi teithio i Sbaen nifer o weithiau i ddringo yn ardal Malaga ac hefyd mewn ardal i’r gogledd o Barcelona. Yng Nghanada, bum yn Squamish, tref fynyddig rhwng Vancouver a Whistler. Profiad bythgofiadwy! Dw

i’n dringo creigiau yn hytrach na

mynyddoedd. Mae gen i hoffter o sialens i’r corff ac i’r ymennydd ac i weithio mewn partneriaeth agos. Wrth fynd i’r llefydd yma i ddringo dwi’n cael gweld y llefydd prydfertha yn y byd. Dwi hefyd yn cadw’n heini gyda ‘Cross Fit’, rhaglen i gryfhau’r corff. Dwi’n aelod o Glwb Dringo De Cymru sy’n cwrdd yn Boulders, sef canolfan ddringo dan dô yng Nghaerdydd, neu yn Dynamic Rock yng

Nghlydach. Dwi wedi rhedeg hanner marathon Caerdydd ddwywaith ac yn gobeithio gwneud hynny eto. Hefyd hoffwn fynd ’nôl i Vancouver a

California i wneud rhagor o ddringo.

Oes yna rywbeth ’dych chi’n hoff ohono am Gaerdydd ac oes yna bethau ’dych chi’n eu

casau?

Mae Caerdydd yn hyfryd ac hefyd mewn lleoliad

delfrydol i ddianc er mwyn mynd i ddringo, fel dringo Craig Taf ger Ffynnon Taf neu glogwyni Gŵyr megis Three Cliffs. Dwi ddim yn casau unrhyw beth am Gaerdydd ond dwi’n hiraethu am y sîn Cerddoriaeth Electroneg oedd ym Manceinion a Llundain ac yn gobeithio y bydd hyn

yn datblygu yng Nghaerdydd.

Pa fath o bobl ’dych chi’n eu hedmygu?

Does gen i ddim un arwr achos dwi’n edmygu pawb sy’ wedi gweithio’n galed i gyrraedd y nod uchaf yn eu bywydau, boed yn athletwyr, yn

ddringwyr, neu yn wyddonwyr.

NABOD EIN POBOL

9

Mae Arwel Huw Jones, sy’n 43 oed, yn bennaeth adran gydag asiantaeth hysbysebu rhyngwladol Media Edge ac yn byw yn Vers Chez le Blanc ger dinas Lausanne yn rhanbarth Ffrenig y Swisdir. Mae e’n byw yno gyda’i wraig Joanna, a’u dau

blentyn, sef Megan sy’n 6 oed, a Harri, sy’n 3 oed.

Un o ble ydych chi'n wreiddiol yng

Nghaerdydd?

Hyd at 18 oed roeddwn i’n byw yng Nghyncoed, Caerdydd. Tra’n byw yno, fe es i Ysgol Glantaf cyn mynd i Brifysgol Caerdydd, gan symud prin 3

milltir i lawr tuag at y dref.

Tra’n byw yng Nghaerdydd, roeddwn i’n treulio llawer o amser yn rasio sgïo, yn enwedig ar lethrau sgïo Caerdydd a Phontypŵl. Roedd sgïo yn thema gyson yn ystod fy amser yng

Nghaerdydd.

Sut lanioch chi ger Lausanne a beth ydych

chi'n ei wneud yno?

Creu swyddfa newydd i’r cwmni yn Swistir oedd y rheswm swyddogol am symud, ond i fod yn agosach at y llethrau sgïo oedd y rheswm go

iawn!

Roeddwn i eisiau treulio amser yn byw dramor ac fe ddaeth y cyfle i fynd i’r Swistir trwy’r gwaith. Roedd y cyfle i fod yn agos i’r llethrau sgïo yn ddeniadol iawn, yn enwedig ar ôl treulio bron 14

mlynedd yn gweithio yn Llundain.

Disgrifiwch eich diwrnod delfrydol yn

Lausanne a'r cyffiniau.

Diwrnod ar y llethrau sgïo gyda’r plant yw fy niwrnod delfrydol. Mae ein dau blentyn yn sgïo ers eu bod yn ddwyflwydd oed, ac ers y tymor sgïo diwethaf, mae’r pedwar ohonon ni yn gallu sgïo fel teulu gyda’n gilydd. Mae Megan yn helpu ei brawd (weithiau!), ac mae Harri yn dysgu’n gyflym.

Mae’n anhygoel gweld pa mor gyflym mae plant bach yn gallu dysgu sgïo. Pan nad ydw i’n sgïo, dwi wedi ymuno â’r clwb MAMILs - dynion canol oed yn mynd ar eu beiciau i’r Alpau yn gwisgo lycra ac yn ceisio bod

y Bradley Wiggins nesaf!!

Pa dri lle yn Lausanne y byddech chi'n annog unrhyw un o Gaerdydd i ymweld â nhw, i gael

blas go dda o'r ddinas?

Atyniad enwocaf Lausanne yw ei fod yn gartref i’r mudiad Olympaidd. Mae eu pencadlys nhw yno ac mae’r amgueddfa Olympaidd yn ddiddorol iawn. Nid yw’n debyg i amgueddfa draddodiadol - mae’n ddathliad o ganmlwyddiant a mwy o

chwaraeon yn y gemau Olympaidd.

Mae’r amgueddfa’n agos at Lyn Leman, ac mae’r trip ar y cwch

draw i Ffrainc yn llawer o hwyl, ac mae yna fonws ychwanegol pan allwn ni i ddod â gwin neis (a rhad!)

yn ôl gartref!

Y peth olaf, a mwyaf amlwg, yw’r llethrau sgïo. Nid yw’r llethrau agosaf ond 25 munud i ffwrdd, ac nid yw’r ‘Portes du Soleil’ a Verbier

ddim llawer pellach. Mae yna ddigon

o ddewis.

Beth ydych chi'n ei golli fwyaf am Gaerdydd?

Ers cael y plant, mae’n nhw wedi cael eu magu mewn tair iaith (Cymraeg a Saesneg gartref gyda’r teulu a Ffrangeg yn yr ysgol). Pan rydyn ni nôl yng Nghymru, rydyn ni’n gweld llawer o glybiau Cymraeg i blant yma, a dyma’r peth dwi’n ei golli fwyaf. Gobeithio rhywbryd y byddwn ni’n cwrdd â theulu arall sy’n siarad Cymraeg yn lleol, ond am ‘nawr, pan rydyn ni’n siarad gyda’n gilydd yn Gymraeg ‘rydyn ni’n chwerthin wrth edrych ar

wynebau pobl eraill yn ceisio dyfalu pa iaith yw hi!!

Yn olaf - diolch enfawr i griw Cyw - yn swyddogol, mae nhw’n sêr rhyngwladol! Dwi ddim yn siŵr os yw’n gyfreithlon i dderbyn S4C tu allan i Gymru, ond ta waeth, mae Cyw wedi bod o gymorth mawr i mi drosglwyddo’r Gymraeg i’r plant. Diolch o

galon i chi!

Lowri Haf Cooke yn holi Arwel Huw Jones

CERDYN POST O LAUSANNE

Arwel Huw Jones a’i deulu

10

NEWYDDION O’R EGLWYSI SALEM, TREGANNA

Diwrnod a noson nawdd y bobl ifanc Cynhaliwyd diwrnod a noson nawdd gan y bobl ifanc dros yr haf i godi arian tuag at Gymorth Cristnogol. Yn ystod y prynhawn fe wnaethon nhw olchi ceir yn y

maes parcio, ac ar ôl swper o sglods fe lwyddon nhw i seiclo pellter o tua 180 milltir. Cysgodd nifer ar lawr yn Salem dros nos er mwyn uniaethu â’r digartref sy’n cysgu ar y strydoedd. Llongyfarchiadau mawr i chi i gyd am eich ymdrech anhygoel.

Codwyd £1,067. Camp yn wir!

Trochfa iâ! Doniol oedd gweld Evan a’r blaenoriaid yn gwneud yr ‘Ice Bucket Challenge’ ym mis Medi! Diolch i bawb am eich cyfraniadau tuag at elusen ac i’r blaenoriaid am fod mor barod i gymryd rhan! Cawsom i gyd

lawer o hwyl yn gwylio!

Adran yr Urdd, Salem Mae’r adran wedi dechrau cwrdd i blant oed cynradd rhwng 6 a 7

am yn ail nos Iau.

Clwb Llyfrau Trafodwyd ‘Ad Astra’ gan Manon

Rhys yn ystod mis Medi.

Grŵp Canu Mae’r grŵp wedi ail ddechrau ac

yn cwrdd ddwywaith y mis.

Gwibdaith i Abertawe

Trefnwyd gwibdaith i Abertawe a chael cinio yn Morgans ar 27

Medi.

Clwb Cerdded Cyfarfu’r clwb i gerdded Mur y Môr rhwng Dwyrain Caerdydd a Chasnewydd fore Gwener 26

Medi. Nona Angharad

BETHEL, PENARTH

Cydlawenhawn gyda phobl ifanc yr eglwys a enillodd lwyddiannau

yn eu harholiadau eleni. Cydymdeinlwn gyda’r rhai a brofodd siom. Cofier, bawb, nad

y cam hwn yw’r cyfan o’r daith.

Taith o fath arall a brofwyd gan y rheini a ddilynodd John Thomas i’r Fro i gyfeiriad Larnwg wedi oedfa’r bore Sul Medi 14eg. Pob

dim i godi calon mewn cwmni da. Daeth y daith i ben mewn oedfa awyr agored ar dir yr eglwys leol, dan ofal ein gweinidog. (Gweler y

llun.)

Dathliad o gychwyn taith, mewn oedfa fedydd a gawsom ar Sul y 28ain o Fedi, pan fuom yn

croesawu Nia Elena, merch Ruth ac Ian a wyres Betsan a Howard. Braf iawn oedd cael cwmni llu o deulu’r fechan, gyda’n gweinidog, Kevin, yn amlygu’i ddoniau theatrig yn addurn

pwrpasol i’r cyfan.

Yn ein harwain fore Sul yr 21ain o Fedi oedd Y Parchedig Jeff

Williams, fu gynt yn swyddog gyda Cymorth Cristnogol. Seiliwyd ei genadwri ar hanesyn ym Mhennod 2 o Efengyl Marc lle sonnir am bobl yn goresgyn

a n a w s t e r a u trwy ddycnwch yn deillio o’u f f y d d . Goleuwyd y ne g es g an atgofion Jeff o’i

brofiadau wrth ymweld â phobl dlawd dramor. Sôn am droeon yr yrfa! A yw ein taith ni yma yn

rhy hawdd?

EGLWYS EBENESER

Bedydd a Chroesawu Ar fore Sul, 21 Medi, daeth tyrfa fawr i’r gwasanaeth boreol yng Nghanolfan yr Eglwys Newydd i dystio i fedydd Tora Beti, merch Tim a Lisa Thomas-Ayres, ac wyres fach i Roger a Lorenza

Thomas. Roedd yn wasanaeth arbennig a bendithiol. Roedd yna gyfieithu ar y pryd gan fod teulu Tim a rhai o’r ffrindiau yn ddi-Gymraeg. Braf hefyd oedd cael croesawu’n swyddogol Gwion Dafydd, o Rhyl, fydd yn dechrau ar ‘flwyddyn medrau'. Pob dymuniad da iddo ar y cwrs ‘Vocate’ dan ofal Eglwys Glenwood. Edrychwn ymlaen at ei gwmni yn ein plith wrth weld

gwireddu’r weledigaeth a gawsom fel eglwys i ddarparu

hyfforddiant i Gristion ifanc.

Cymdeithas y Beibl Llawenydd yw nodi fod Vikki Tudur a Gill Lewis wedi gwirfoddoli i gynrychioli Ebeneser ar bwyllgor Chwiorydd Cymdeithas y Beibl. Derbyniwyd

llythyr gan y Gymdeithas yn diolch am £600 a roddwyd er cof am yr annwyl Nansi Evans fu’n ei

gwasanaethu am flynyddoedd.

Elusen 2014/2015 Eleni byddwn yn codi arian ar gyfer elusen ‘Maggie’s Centre’. Mae’r elusen wedi cael caniatâd i

godi canolfan newydd bwrpasol ar dir Ysbyty Felindre. Mae angen £4.5 miliwn. Dros y flwyddyn nesaf byddwn yn cynnal nifer o weithgareddau i

gefnogi’r achos teilwng hwn.

Pob dymuniad da... i aelodau a ffrindiau Ebeneser

sydd yn cychwyn ar swyddi newydd. Mae Liz Decaro wedi cael swydd prifathrawes, Melfyn Hopkins yn cychwyn yn Ysgol Coed y Gof, Gwilym Jeffs yn Ysgol y Cymer a Rachel Llwyd yn Ysgol Gartholwg. Hefyd pob dymuniad da i Esyllt Jones, Rhiannon Williams, Dafydd Thomas a Williams Morgan sy’n

cychwyn yn y Brifysgol. Rhai o aelodau Gofalaeth Bro Morgannwg

ar Daith Gerdded

11

BETHEL, RHIWBEINA

Dros y Sulgwyn bedyddiwyd un o ffyddloniaid yr Ysgol Sul sef Lois, 7 oed, merch Dyfan a Sioned Evans, gan ein gweinidog. Yna, ym mis Gorffennaf ffarweliwyd â Margaret Turner, 90 oed, un o aelodau hynaf y capel a

bedyddiwyd Mimi Alaw, merch fach Trystan a Siân Francis. Ym mis Medi bedyddiwyd un arall o ffyddloniaid yr Ysgol Sul sef Rhys, 8 oed, mab Gethin a Rachel Mathews, gan ein

gweinidog.

Yn ystod mis Medi hefyd

trefnwyd taith gerdded o gwmpas Rhiwbeina fel rhan o raglen gymdeithasol y capel ac yna ymunodd rhai o’r aelodau llai

heini am ginio yn ‘Y Deri’.

Ar 22 Medi ffarweliwyd ag un o aelodau hynaf a ffyddlonaf y capel, sef Tom Edwards, oedd

yn 89 oed. Gwelir ei eisiau yn

fawr gan y teulu a’r capel.

Ar 9 Tachwedd cynhelir cinio i ddathlu’r ffaith fod ein gweinidog y Parch Evan Morgan wedi bod yn y weinidogaeth ers pum mlynedd ar hugain. Llongyfarchiadau iddo fe a phob

bendith yn y dyfodol.

EGLWYS MINNY STREET

Cydymdeimlo Cofiwn yn annwyl iawn ac yn ddiolchgar hefyd am Tegwen Evans. Cydymdeimlwn yn ddiffuant iawn â’r teulu. Cynhaliwyd gwasanaeth i ddiolch am ei bywyd a’i chyfraniad yng

Nghapel Minny Street.

Y Byd a’r Betws Y flwyddyn waith hon mae’r Gweinidog yn ystyried digwyddiadau cenedlaethol a rhyngwladol ar ddechrau pob gwasanaeth. Y mis yma rhoddodd ystyriaeth i NATO, yr

ymladd yn Irac, Syria, Gaza, Wcráin, De Swdan, Yemen, Somalia, Ethiopia a Phacistan, y Dalaith Islamaidd, yr Ebola yn Sierra Leone a Liberia, y llifogydd yn Jammu a Kashmir, seiclon Kalmaegi, corwynt Odile a’r bleidlais yn yr Alban. Llawer iawn o bynciau sy’n creu ofn,

tristwch a gofid i gymaint o bobl.

PIMS (Pobl Ifanc Minny Street) Roedd yr 19 PIMSwyr yn falch o gyfarfod eto ar ôl yr haf ac yn barod am weithgareddau’r

flwyddyn newydd. Y thema fydd lliwiau’r enfys a coch oedd y lliw cyntaf. Hefyd fe fu trafodaeth

frwd ar ‘faddeuant’.

Croesawu Minnie’r Planhigyn Palmwydd mewn pot yw Minnie ac fe fydd rhaid i ni i gyd edrych ar ei hôl fel mae’n rhaid i ni

edrych ar ôl Eglwys Minny Street

– sef rhoi dŵr, haul a bwyd iddi.

Pregethau’r Gweinidog Geiriau Pedr “Arglwydd, at bwy yr awn ni ?”, galw’r disgyblion cyntaf a llythyr Paul at Philemon

oedd y testunau.

O’r Bwrdd i’r Bwrdd Trafodaeth ar “Beth yw Sacrament?” – gweler ein gwefan www.minnystreet.org am

yr atebion.

Y Banc Bwyd

Fe dderbyniwyd 95.3Kg o fwyd yn ystod y mis a nod yr eglwys yw gallu trosglwyddo tunnell (1000Kg) i Fanc Bwyd Caerdydd yn ystod y flwyddyn a ddaw. Mae wyth o’n haelodau yn barod yn gwirfoddoli i helpu’r Banc

Bwyd yng Nghanolfan Woodville.

Munudau i feddwl, Myfyrdod y Mis ... ac Ati Eto nifer fawr o bynciau amrywiol iawn sef NATO, Cyfieithu’n ffydd, Dewrder a doethineb, Rosh Hashanah – Egwyl i feddwl a phwyllo, Twngsten yn y Tabl Cyfnodol ac “Wele, yr wyf yn

sefyll wrth y drws ac yn curo....”

Taith Gerdded I Barc Cosmeston mewn haul braf yr aeth y criw ymroddedig ar eu taith gerdded fisol.

EGLWYS Y CRWYS

Cydymdeimlo Gyda thristwch y derbyniwyd y newydd am farwolaeth sydyn Mrs. Delyth (Tudwal) Jones,

gwraig ein cyn-Weinidog, y Parch Glyn Tudwal Jones, mam Menna ac Alun, a mam-gu Magdalen a Noah. Mae ein meddyliau a’n gweddiau gyda’r teulu oll yn eu galar o golli gwraig, mam a mam-gu arbennig iawn. Dymunwn pob nerth a bendith iddynt yn y cyfnod anodd

yma.

Cyfarchion Ein dymuniadau gorau i bob un o’r aelodau sydd heb fod yn dda eu hiechyd dros yr wythnosau

diwethaf.

Llongyfarchiadau Llongyfarchiadau cynnes i Mrs.

Beryl Cattell, Mrs. Sally Davies a Mrs. Margaret Cox ar gyrraedd penblwydd arbennig yn ystod y misoedd diwethaf. Dymunwn iechyd a hapusrwydd iddynt fel y gallant dderbyn y teligram ymhen

deg mlynedd!

Ieuenctid

Nos Sul, Medi’r 28ain, mewn gwasanaeth hyfryd o dan arweiniad y Parch Lona Roberts, derbyniwyd Buddug James, Rhian Melluish, a Hannah Roberts yn gyflawn aelodau o’r

Eglwys. Mae’r tair wedi bod yn

(parhad ar dud.12)

Taith Gerdded Bethel, Rhiwbeina

http://www.minnystreet.org

12

MWY O NEWYDDION O’R EGLWYSI (parhad o dud.11)

ffyddlon iawn i’r Ysgol Sul ar hyd y blynyddoedd a dymunwn pob

bendith iddynt i’r dyfodol.

Y Cymdeithasau Sgwrs gan Lowri Cooke a gafwyd i agor tymor y Grŵp Merched ar Hydref 6ed. Hanes ei bywyd a’i gwaith oedd y testun a mwynhawyd y prynhawn yn fawr iawn yn ei chwmni. Mae’r Gorlan yn agor eu tymor

hwy gyda thaith i Gaerffili a Senghennydd ar Hydref 15fed. Mae’r Gymdeithas Ddrama yn brysur yn ymarfer ar gyfer eu Panto ‘Sinderela’ o waith y Dr. Alun Tiplady. Mae llawer o hwyl a chwerthin o dan gyfarwyddyd Betsan Evans. Gobeithir perfformio’r Panto ddechrau’r flwyddyn newydd.

EGLWYS DEWI SANT

Gwibdaith Roedd y tywydd yn braf ar gyfer ein gwibdaith i Lanerchaeron ddiwedd Awst. Cawsom groeso cynnes gan y Ficer, y Canon Eileen Davies a`r plwyfolion, cyn i ni ymuno â nhw mewn gwasanaeth o`r Cymun Bendigaid. Ar ôl cinio, buom yn ymweld â`r plasty a`r gerddi, ac ambell un yn ein plith yn cofio`r aelod olaf o`r teulu yn byw yno. Cyn

dychwelyd adre, aethom am swper i`r Plough yn Rhosmaen. Diolch i Gwenda Williams am drefnu diwrnod

llwyddiannus dros ben.

Drysau Agored Agorwyd yr eglwys i`r cyhoedd fel rhan o`r cynllun “Drysau

Agored” a rhoddwyd anerchiad diddorol gan Dr. Stuart Owen-Jones ar hanes yr eglwys Anglicanaidd Gymraeg yng Nghaerdydd o`r cychwyn yn Tyndall St. lle agorodd Eglwys yr Holl Saint yn 1856. Codwyd yr eglwys o ganlyniad i rodd ariannol gan Sophia, Ardalyddes Bute. Parhaodd y gynulleidfa

Gymraeg i addoli yno am 20 mlynedd, ond yn 1888 gosodwyd carreg sylfaen Eglwys Dewi Sant yng Ngerddi Howard ac yno bu`r eglwys Gymraeg tan 1941, pan ddinistriwyd yr adeilad gan fom. Yn neuadd yr eglwys bu`r

gynulleidfa`n addoli tan ganol y 50au pan symudon nhw i`w cartref presennol yng Nghilgant Sant Andreas. Daeth yr achlysur i ben drwy wrando ar ddatganiad medrus Ieuan

Jones ein horganydd.

Cwis

Cynhaliwyd cwis blynyddol Cymdeithas Nos Iau yn y Mochyn Du. Y cwis feistri oedd Gerallt Hughes a Wyn Mears. Cafwyd noson hwyliog wrth i ni ymdrechu i ateb cwestiynau

o feysydd amrywiol iawn!

Athrylith William Salesbury

Cafwyd cynulliad da o nifer o eglwysi i’r gyntaf yn y gyfres o ddarlithoedd ar ‘Athrylith William Salesbury’ fore Mercher 24 Medi. Dilyniant yw’r gyfres hon i’r seminar gafwyd y llynedd ar Ddeddf Cyfieithu’r Beibl i’r Gymraeg (1563). Y tiwtor eleni eto yw Gwynn Matthews. Uchafbwynt y cyfarfod oedd cael gweld copi o argraffiad gwreiddiol Testament Newydd Cymraeg

Salesbury (1567).

Bedydd Bedyddiwyd Mari Eirlys, merch Arwel a Michelle Lewis a chwaer Ianto Meilyr ar Fedi 21ain. Dymunwn bob bendith

i`r teulu.

Genedigaeth Llongyfarchiadau i Simon a Beth Livsey ar enedigaeth Alys Catrin, chwaer fach i Elin ac wyres i John a Chris Livsey.

EGLWYS Y TABERNACL

Yr Ysgol Sul Mae’r Ysgol Sul wedi ail-gydio ddechrau mis Medi a diolchwn i

Luned Jones a Wendy Owen am gytuno i weithredu fel arolygwyr

ar y cyd.

Drws Agored Diolch i Rob Nicholls a Wil Morgan am recordio tâp i’w chwarae ar foreau Sadwrn pan fydd y diwrnodau Drws Agored

yn digwydd. Golyga hyn nad oes gofyn i’r sawl a fydd yn stiwardio ar y boreau hynny orfod annerch

yn ffurfiol y rhai fydd yn galw

heibio.

Banc bwyd Wrth i weithgareddau tymor yr Hydref ail-gydio, roedd yn braf i weld y cyfraniadau i’r Banc Bwyd yn ail-ddechrau hefyd. Diolch am a gafwyd, a boed i’r arfer barhau

yn ein plith.

Llwyddiant Eisteddfodol. Mwynhawyd Eisteddfod Genedlaethol lwyddiannus yn Llanelli eleni, a chafodd amryw o drigolion Caerdydd a’r Fro achos i ddathlu. Cafodd nifer o aelodau’r Tabernacl brofiadau da

fel unawdwyr, aelodau o gorau, partïon adrodd neu grwpiau dawns. Rhaid cydnabod llwyddiant unigol Rob Nicholls pan gododd fel y sawl a enillodd gystadleuaeth cyfansoddi emyn-dôn newydd eleni. Gobeithio y bydd llawer o ganu arni i’r

dyfodol.

Datganiad Organ Terence Gilmore-James Pleser oedd croesawu’r organydd hwn yn ôl i’r Tabernacl ar Fehefin 24 eleni pan gyflwynodd raglen oedd wedi’i saernïo yn grefftus a’i

pherfformio yn feistrolgar.

Lesotho.

Dychwelodd Non a Gwenallt Rees adre’n ddiogel ac maent yn awyddus i rannu eu profiadau gyda ni. Anfonodd yr eglwys yn Sefika ei chyfarchion cynnes atom, ynghyd â rhodd o blât er mwyn dathlu 50 mlwyddiant yr

eglwys yno.

Bore Coffi Diolch i Eluned Rook am ei chroeso i ni yn ystod mis Awst ac i Helen a Rhys Jones am ein derbyn i’w haelwyd ddechrau Medi.

13

O’R YSGOLION

Ymweliad ag Abercraf

Ar ddydd Mercher, y 10fed o Fedi aeth blwyddyn 5 Ysgol Gymraeg Pwll Coch i Fferm Maes-y-Fron am dridiau o weithgareddau heriol dros ben! Y gweithgareddau a wnaethom oedd dringo, cerdded ceunant, gweithgareddau adeiladu tîm, adeiladu rafft, canwio a caiacio. Fy hoff ran i o’r trip oedd neidio oddi ar y rhaeadr oherwydd roedd yn fentrus iawn a dydw i ddim yn gwneud pethau

fel yna bob dydd!

Dyma gerdd acrostig a ysgrifennais am yr afon:

Afonydd anferth, hir, diddiwedd, Fel neidr yn y jwngl. Oer ofnadwy maen’ nhw weithiau, Nid yn boeth fel ffwrn.

Lowri Owen, 5B

Gweithgareddau Garddio

Mae grwpiau bach o blant blwyddyn 3 wedi cael y cyfle i fynd i Erddi Cymunedol Chapter i gael blas ar arddio go iawn gyda chymorth Roger. Dysgwyd am gadw gwenyn ac hefyd cawsant gyfle i flasu

mêl, diolch i’r haid o wenyn sydd yno!

Fel gwobr am ein Cystadleuaeth Ailgylchu yn Nhymor yr Haf, aeth criw o blant i Barc y Rhath am y dydd. Cawsant ddiwrnod i’r brenin gan ddysgu llawer am arddio mewn modd anffurfiol. Aethant o gwmpas y Tŷ Gwydr cyn symud ymlaen i ddilyn y Llwybrau Natur a bwydo’r hwyaid ac elyrch. Ond, digon posib, uchafbwynt y dydd oedd y sglodion yn y caffi!

Cymdeithas Gymraeg Rhiwbeina

Ysgol Pwll Coch

Blwyddyn 5 yn canwio yn Fferm Maes y Fron

Blwyddyn 3 yng Ngerddi Cymunedol Chapter

A lun Wyn Bevan, y cyn brifathro a sylwebydd rygbi a chriced, o Gastell Nedd, ddaeth atom i agor y tymor newydd ar 15 Medi. Gwenda Morgan a’i croesawodd, un o’r nifer y noson honno oedd yn hanu, fel Alun ei hunan, o’r Gwter

Fawr, sef Brynaman. Dywedodd Alun mai’r Gwter Fawr oedd ffug enw Watcyn Wyn yn Eisteddfod Chicago ym 1892 a bod Hwfa Môn wedi cynnig The Grand Canyon fel cyfieithiad! Rhoddodd

amlinelliad o dwf yr ardal wledig honno i fod yn un o gymoedd diwydiannol mwyaf cynhyrchiol y de. Un o’i arwyr yw Henry Folland a fu’n allweddol yn

natblygiad y gwaith tun yn y fro honno, tun a ddefnyddiai cwmni Nestlé. Ymysg ei arwyr eraill

mae Frank Lloyd Wright, y pensaer a oedd yn ŵyr i Gymry o Lanwnnen, Sir Gaerfyrddin, Ted Breeze Jones, yr adarwr, Irene Steer, y ferch gyntaf o Gymru i ennill medal aur am nofio yn y Gemau Olympaidd a hynny yn Stockholm ym 1912, a John Arlott, y sylwebydd oedd mor hoff o gae

criced Sant Helen, Abertawe. Swynodd Alun y dyrfa luosog gyda’i stôr o straeon o sawl maes.

Hyfryd oedd gweld Carol O’Donnell a Sally Lewis yn bresennol ar ôl cyfnod o salwch. Yn Ysbyty Llandochau mae Glenys Thomas ar ôl ei tharo’n wael yn Wrecsam. Llongyfarchwyd Beryl Cattell a Sally Davies ar gyrraedd eu pen-blwydd yn 90. Hefyd yn y gynulleidfa ’roedd seren Llyfr y Flwyddyn, Ioan Kidd.

14

www.mentercaerdydd.org

029 2068 9888

Fi a Fy Mabi Ydych chi’n feichiog neu’n nabod rhywun sy’n feichiog? Fi a Fy Mabi yw’r cwrs perffaith i ddarpar famau sydd eisiau cyfarfod â mamau newydd, cymdeithasu a chael cyngor defnyddiol yn barod

ar gyfer genedigaeth y babi newydd! Bydd y sesiynau’n cynnwys ymweliad gan fydwraig, deitegydd, yoga, tylino babi ac aciwbigo. Bydd cwrs 6 wythnos newydd yn dechrau nos Iau, Tachwedd y 6ed. Bydd yn cael ei gynnal rhwng 7yh a 8.30yh yng Nghanolfan Chapter, Treganna. Cost y cwrs yw £42. I gofrestru neu am fwy o wybodaeth, cysylltwch gyda [email protected] / 029 20689 888.

Gweithgareddau Hanner Tymor yr Hydref

Cynlluniau Gofal

Byddwn yn cynnal 2 Gynllun Gofal yn ystod hanner tymor yr Hydref yn Ysgol Treganna ac Ysgol Melin Gruffydd. Y gost yw £20 y diwrnod. Rhaid cofrestru o flaen llaw, a gallwch wneud drwy’r wefan. www.mentercaerdydd.org Sesiynau chwarae agored Bwrlwm! Ydych chi wedi bod i un o sesiynau chwarae’r Fenter o’r blaen? Mae’r sesiynau 2 awr yn rhad ac am ddim ac yn cael eu cynnal mewn 6 ysgol yn ystod hanner tymor mis Hydref – Ysgol Mynydd Bychan, Ysgol y Berllan Deg, Ysgol Coed y Gof, Ysgol Nant Caerau, Ysgol Glan

Ceubal ac Ysgol Pen y Pil. Does dim angen cofrestru o flaen llaw, dim ond troi lan ac arwyddo. Ewch i’r wefan am fwy o wybodaeth ac amserlen yr wythnos! Gweithdai Gwyliau Bydd digon o gyfle am hwyl a sbri i blant rhwng dosbarth derbyn a blwyddyn 6 dros hanner tymor mewn rhaglen o weithdai arbennig gan gynnwys - Pobi, Gymnasteg, Anturiaethau Dŵr, Dringo, Crefft Calan Gaeaf, Ffotograffiaeth, Rygbi a Phel-Rwyd. Am wybodaeth pellach ac i gofrestru, ewch i’r wefan neu cysylltwch â

[email protected]

Trip Siopa i Birmingham Dydd Sadwrn, Rhagfyr 6. £20. Cyfle gwych i grwydo siopau Canolfan y Bullring a Marchnad Nadolig Frankfurt y ddinas. Bws yn gadael Gerddi Soffia (tu allan i’r Mochyn Du) am 7.30yb ac yn dychwelyd o Birmingham am 6.30yh Gallwch archebu drwy’r wefan neu cysylltwch ag [email protected]

Rhai o gyrsiau newydd i oedolion sydd wedi

dechrau’r tymor hwn:

Cerddorfa Ukelele, Zumba, Canfod Hanes y Gymraeg

yng Nghaerdydd

CF1 yn Rownd Gynderfynol

‘BBC Choir of the Year Radio 3’

M ae toriad yr haf ar ein gwarthau ac mae gan y Côr CF1 ddigon o hanesion difyr ac atgofion wedi blwyddyn brysur arall. Coronwyd y cyfan ychydig wythnosau’n ôl wrth i Noah Stuart, y tenor o Harlem, ymuno â ni i godi’r to yn y Tabernacl yn y cyngerdd Ysbryd Llangollen. Hoffai’r côr ddiolch i Noah a phwyllgor Eisteddfod Llangollen am drefnu noson wirioneddol fythgofiadwy. Carem estyn diolch arbennig i aelodau’r gynulleidfa am eu cefnogaeth ac am roi

croeso gwresog Cymreig i Noah.

Mae’r côr wrthi’n brysur yn rhoi sglein derfynol

ar ddarnau cystadleuaeth Eisteddfod Genedlaethol Llanelli, cyn cael cyfle i fwynhau toriad haeddiannol dros yr haf. Wedi dweud hynny, toriad byr iawn fydd hwnnw gan i’r côr gael y newydd yn ddiweddar ein bod wedi llwyddo i gyrraedd rownd gynderfynol ‘BBC Choir Of The Year’ fydd ar Radio 3. ‘Roedd safon y rownd gyntaf yn uchel iawn a bu’n frwydr galed iawn ym Mryste, lle rhoddwyd y wobr ‘Choir of the Day’ i’r

côr.

Mae mwy o waith o’n blaen cyn inni gerdded ar lwyfan y ‘Royal Festival Hall’ ar 19 Hydref am

7yh i frwydro am le yn y rownd derfynol ym mis Rhagfyr. Byddwn yn cystadlu yn erbyn Côr Meibion Rhosllannerchrugog, Northen Spirit o

Durham a Salva Costa o Dorset.

mailto:[email protected]:[email protected]

15

Elvey MacDonald Cymdeithas Cymru-Ariannin 1939-2014 Cymdeithas Cymru-Ariannin, 2014.

56t. £5

Eleni mae Cymdeithas Cymru-Ariannin yn dathlu ei phen blwydd yn 75 oed, ac i gyd-fynd â’r garreg filltir hon mae’r gymdeithas wedi cyhoeddi cyfrol arbennig sy’n bwrw golwg yn ôl dros dri chwarter canrif o’i gweithgarwch. Ceir yn Cymdeithas

Cymru-Ariannin 1939-2014 ddetholiad o ysgrifau

a gyhoeddwyd yn 1989 yn wreiddiol, yn ogystal ag ambell gyfraniad ychwanegol. Dyma gyfrol werthfawr sy'n rhoi trosolwg i'r darllenydd o fwrlwm gweithgarwch Cymdeithas Cymru-Ariannin

dros y 75 mlynedd diwethaf, boed gan y darllenydd hwnnw gysylltiad personol â'r Wladfa a'r gymdeithas ai peidio. Trwy gyfres o ysgrifau gafaelgar ac adran luniau fywiog, dyma gyflwyniad gwerthfawr i’r berthynas dra phwysig honno sy’n parhau rhwng Cymru a'r Wladfa. Mae'n rhaid ystyried a fyddai'r berthynas honno cyn gryfed ag y mae hi heddiw oni bai am waith

parod a diflino'r gymdeithas hon. Boed iddi barhau felly, fel y gallwn ymhen 25 mlynedd ddarllen am

lwyddiannau pellach Cymdeithas Cymru-Ariannin.

Lois Dafydd

Y SILFF LYFRAU

Y Drwg, y Da a’r Duwiol. Gol. E.G. Matthews, Y

Lolfa, £6.95.

‘Hon yw’r drydedd gyfrol yn y gyfres ‘Astudiaethau Athronyddol’. Unwaith eto, mae awduron blaengar yn llwyddo i drafod athroniaeth mewn modd sy’n hygyrch i’r sawl sydd heb gefndir academaidd yn y maes, yn ogystal â thrafod pynciau a fydd o ddiddordeb i’r arbenigwyr. Ceir trafodaeth ar adfer

y natur ddynol o safbwyntiau moesol, gwleidyddol

a chrefyddol ac agweddau ar drin y sawl a

gollfarnwyd.’

Mae tri o’r awduron gyda chysylltiad â Chaerdydd, sef Dr Huw Williams, darlithydd gyda’r Coleg Cymraeg Cenedlaethol (lleolwyd ym Mhrifysgol Caerdydd), Dr Carwyn R. Jones, darlithydd gyda’r Coleg Cymraeg Cenedlaethol (lleolwyd ym Mhrifysgol Fetropolitan Caerdydd), a

Gwynn Matthews, golygydd y gyfrol.

Crefydd, Cenedlgarwch a’r Wladwriaeth: John Penry (1563 – 1593) a Phiwritaniaeth Gynnar. John Gwynfor Jones, Gwasg Prifysgol Cymru,

£24.99.

Cyfrol yw hon ar hanes John Penry a’i gyfraniad i dwf Piwritaniaeth yn Lloegr. Ysgrifennodd draethodau brwd yn pwyso am sicrhau gweinidogaeth bregethu yn iaith y bobl yma yng

Nghymru. Gwrthwynebai’r eglwys sefydledig a gwnaeth elyn peryglus o’r Archesgob John

Whitgift. Ymunodd â’r Presbyteriaid yn Lloegr a bu

â rhan yng ngweithgareddau gwasg ddirgel yno. Gwasg oedd hon a gyhoeddai bamffledi yn

beirniadu’r llywodraeth a’r eglwys wladol.

Wedi cyfnod yn yr Alban dychwelodd i Loegr, fel Ymwahanwr bellach. Fe’i bradychwyd i’r awdurdodau a’i ddedfrydu i farwolaeth ar gyhuddiad o deyrnfradwriaeth. Cafodd ei grogi yn Llundain yn 1593 ac mae iddo le o anrhydedd fel arwr a merthyr Ymneilltuol.

16

Y

DIGWYDDIADUR

Hydref Mawrth, 14 Hydref Merched y Wawr, Caerdydd. Sgwrs gan Eurwen Richards am ‘Fugeiliaid y Stryd’, yn neuadd Eglwys F e t h o d i s t a i d d C y n c o e d ,

Westminster Crescent, am 7.30pm. Croeso cynnes i bawb. Manylion

pellach: 029-2075-4379.

Gwener, 17 Hydref

Cylch Llyfryddol Caerdydd. ‘Dathlu Cyfoeth Diwylliant Gwerin Cymru: 1964–2014.’ Sgwrs gan Dr Robin Gwyndaf, yn Ystafell 0.31, Adeilad John Percival (sef Adeilad y Dyniaethau), Safle Rhodfa Colum,

Prifysgol Caerdydd, CF10 3EU, am

7.00pm. Croeso cynnes i bawb.

Sadwrn, 18 Hydref Bore coffi rhwng 10.30 a 12.00 ar

gyfer rhai sy’n dysgu Cymraeg. Sgwrs am 11.00am gan Lynne Davies ar y testun ‘Y Wenhwyseg’, yn adeilad yr Eglwys Efengylaidd Gymraeg, Harriet St, Cathays, CF24

4DX. Croeso cynnes i bawb.

Llun, 20 Hydref Cymdeithas Gymraeg Rhiwbina. Noson yng nghwmni Kevin Davies, Y Barri. yng nghapel Bethany, Heol

Llanisien Fach, am 7.30pm.

Llun, 20 Hydref Cymdei thas Wyddonol Cy lch Caerdydd. ‘Ar Drywydd y Dycáu.’

Sgwrs gan Angharad P. Davies (Prifysgol Abertawe), yn Ystafell G77 ym Mhrif Adeilad Prifysgol Caerdydd, Parc Cathays, am 7.30pm. Croeso i bobl nad ydynt yn

‘arbenigwyr’ gwyddonol.

Mawrth, 21 Hydref Cymdeithas Ddiwylliannol Minny St. ‘Fy hoff emyn/ddarn o farddoniaeth/drysor’, yng nghwmni Iolo Walters,

Elizabeth Gilpin a Joye Parry. yn

festri Capel Minny St am 7.30pm.

Mercher, 22 Hydref Aelwyd Hamdden Cymry Caerdydd.

Sgwrs gan Allan Cook ar y testun, ‘Huw Ceredig a Fi – Pobol y Cwm yn 40 Oed’, yn festri Capel Minny

Street am 2.00pm.

Mercher 22 Hydref Cylch Cadwgan.YrAthro Gareth Ffowc Roberts yn siarad ar y testun, ‘Mae Pawb yn Cyfrif’, yn Y Ganolfan, Tabernacl, Yr Efail Isaf, am 8.00pm.

Tachwedd

Mawrth, 4 Tachwedd Cymdeithas Ddiwylliannol Minny Street. ‘Ysgrifennu Rhwng y Llinellau.’ Sgwrs gan Archdderwydd Cymru, yr Athro Christine James, yn festri Capel Minny Street am

7.30pm.

Mercher, 5 Tachwedd Aelwyd Hamdden Cymry Caerdydd. Sgwrs gan Eurwen Richards ar y

testun ‘Caws’, yn festri Capel Minny

Street am 2.00pm.

Mercher, 5 Tachwedd Cymdeithas Chrysanthemums a

Dahlias Caerdydd a’r Cylch. Sioe Flodau Chrysanthemums/Ffarwel Haf, yn Neuadd y Sgowtiaid, Heol y Bont, Rhiwbina, 2.30pm–5.00pm.

Mynediad am ddim.

Mercher, 5 Tachwedd Merched y Wawr, Bro Radur. Dathlu llwyddiannau 10 mlynedd Canolfan y Mileniwm gyda Bet Davies yn neuadd Capel y Methodistiaid,

Ffordd Windsor, Radur, am 7.30pm.

Gwener, 7 Tachwedd Cymrodorion Caerdydd. ‘O Bwll-coch i Efail y Dwst: Hanes y

Gymraeg yn Nhrelái.’ Sgwrs gan Dr Dylan Foster Evans, yn Eglwys y Crwys, Heol Richmond, am 7.30pm.

Croeso cynnes i bawb.

Gwener, 7 Tachwedd Cylch Cinio Cymraeg Caerdydd ar y cyd â Chymdeithas Carnhuanawc, yng Ngwesty Churchills am 7.30pm. Prif Westai: Parch. Ddr R. Alun Evans. Manylion pellach gan Glyn

Hughes ([email protected]).

Mawrth, 11 Tachwedd Merched y Wawr, Caerdydd. Sgwrs gan Caryl Roese am y arlunydd

Joseph Herman, yn neuadd Eglwys F e t h o d i s t a i d d C y n c o e d , Westminster Crescent, am 7.30pm. Croeso cynnes i bawb. Manylion

pellach: 029-2075-4379.

Sadwrn, 15 Tachwedd Bore coffi rhwng 10.30 a 12.00 ar gyfer rhai sy’n dysgu Cymraeg. Sgwrs am 11.00am gan y Parch. Gwynn Williams ar y testun ‘Thomas

Charles a’r Geiriadur’ yn adeilad yr Eglwys Efengylaidd Gymraeg, Harriet St, Cathays, CF24 4DX.

Croeso cynnes.

Llun, 17 Tachwedd Cymdeithas Gymraeg Rhiwbina. Dr Joan Williams yn trafod colesterol yng nghapel Bethany, Heol Llanisien

Fach, am 7.30pm.

Llun, 17 Tachwedd Cymdei thas Wyddonol Cy lch Caerdydd. ‘Defnyddio Gronynnau Niwclear Positif i Drin Cancr:

Manteision ac Anfanteision.’ Sgwrs gan Bleddyn Jones (Prifysgol Rhydychen), yn Ystafell G77 ym Mhrif Adeilad Prifysgol Caerdydd, Parc Cathays, am 7.30pm. Croeso i bobl nad ydynt yn ‘arbenigwyr’

gwyddonol.

Mawrth, 18 Tachwedd Cymdeithas Ddiwylliannol Minny Street. ‘Cyfrinachau Cyfarwyddwr.’

Sgwrs gan Rhys Powys, yn festri

Capel Minny Street am 7.30pm.

Mercher, 19 Tachwedd Aelwyd Hamdden Cymry Caerdydd.

Sgwrs gan Elen James ar y testun ‘Masnach Deg a’i Hanes’, yn festri

Capel Minny Street am 2.00pm.

Gwener, 21 Tachwedd

Cylch Llyfryddol Caerdydd. ‘Dewis a Dylanwadau.’ Sgwrs gan Ioan Kidd, enillydd gwobr Llyfr y Flwyddyn 2014, yn Ystafell 0.31, Adeilad John Percival (sef Adeilad y Dyniaethau), Safle Rhodfa Colum, Prifysgol

Caerdydd, CF10 3EU, am 7.00pm. Cydnabyddir nawdd Llenyddiaeth

Cymru. Croeso cynnes i bawb.

Gwener, 21 Tachwedd

Cylch Cadwgan. Noson yng nghwmni Catrin Dafydd, yn festri Bethlehem, Gwaelod-y-garth, am 8.00pm. Cydnabyddir cefnogaeth

Llenyddiaeth Cymru.

Sadwrn, 29 Tachwedd Tabernacl, Yr Ais. Datganiad Organ gan Huw Tregelles Williams. Casgliad ar y diwedd i Gronfa’r

Organ.

Rhagfyr

Mawrth, 2 Rhagfyr Cymdeithas Ddiwylliannol Minny Street. ‘Ar Ben Stôl.’ Sgwrs gan Rhian Morgan (Llandeilo), yn festri

Capel Minny Street am 7.30pm.

Mercher, 3 Rhagfyr Aelwyd Hamdden Cymry Caerdydd. Gwasanaeth a The Parti Nadolig, yn

festri Capel Minny Street am 1.00pm. Anerchiad gan yr Is-

Gadeirydd, y Parch. Allan Pickard.

Anfonwch fanylion ar gyfer

Y Digwyddiadur at

Yr Athro Wyn James, 16 Kelston Rd., Yr Eglwys Newydd, Caerdydd CF14 2AJ

Ffôn: 029-2062-8754; ebost:[email protected]

mailto:[email protected]:[email protected]

17

Rhif: 146

Ar Draws

2.’---- sŵn efengyl bur ar led Trwy barthau’r byd o’r bron’ (MJ) (3) 5. Hanner Bryste yn cael hanner y cennin a darn o gig (6) 7. Yn gysurus mewn gwres mwy therapiwtig (6) 9.’Cefais yn eu plith allor ac arni’n ysgrifenedig ‘I

Dduw ------- -------‘(Actau) (3, 8) 10.’Gwyn eu byd y rhai sy’n ------‘(Mathew) (6) 11. Ofn torri y drych cyn Ionawr 3ydd (6) 13. O Grymych daw ymgais i ennill cefnogaeth(6) 16. ‘Mae ------ hwyr y ddinas yn fy neffro (HG) (6) 18. Cymorth i groeseirwyr! ((11) 19. Ond Mei all dorri a thrwsio (6) 20.’Mae’n dawel yn awr yn ----- Llyn Lle gynt y bum yn dysgu cân y byd’ (DI) (6) 21. Gweithiwr yn dechrau glanhau oriel fawr (3)

I Lawr 1.Rhywbeth sy’n denu at y fan arbennig (6) 2. Tynnu awyr a flaen llawer(6)

3. A dweud rywsut gydag un arall (6) 4, Sedd ar bedair coes (6) 6. Addefiad y bydd Dic a Dan yn newid (11) 8.’------ ----- ----- yr hwyr a mi yn unig Daw hiraeth am eich ‘nabod chwi bob un’ (5, 2, 4) 10. Gwasgu’r gweladwy i’r afon (3) 12. A wrthodir hon yn Ffrainc? (3) 14. Gwn yn ymddangos ar i fyny mewn ffuglen gamarweiniol (6)

15 A oes golch i’w wneud yma? (6) 16.’Yr ----- hael a roes Ei eurwe ar y bryn’(TJT)(6) 17. Arwydd am sbonc (6)

Atebion Croesair Rhif 144

Ar Draws: 1. Gwangalondid 7. Almaenwr 8. Abba 9.

Ahab 12. Glaslanc 13. Credyd 15. Uncorn 17. Cyfarchol

20. Llawn 22. Stên 23. Melodaidd 25. Golwg o dan y dŵr

I Lawr: 1. Gwala 2. Nia 3. Annog 4.Oernadu 5. Diawl 6. Dibendraw 10. Hirwyntog 11. Byd 14. Dychymyg 16. Coll 18. Annel 19. Lolfa 21. Nyddwr 24. Dwy

A

D I N E S

R

1 2 3 4

5 6 7 8

9

10 11 12

13 14 15 16 17

18

19 20

21

Enillydd Croesair Rhif 144 Buddug Roberts, Yr Eglwys Newydd

Danfonwch eich atebion at Rhian Williams erbyn 5 Tachwedd , 2014.

22 Heol Cae Rhys, Rhiwbeina, Caerdydd, CF14 6AN

Gair o Ddiolch

Diolch yn fawr iawn i bawb a gefnogodd y bore coffi yn Deli a go go, yr Eglwys Newydd, ar ddydd Mercher 3 Medi er mwyn codi arian ar gyfer gwaith ymchwil y galon, sef ‘Mending Broken

Hearts’.

Roedd y lle yn orlawn a diolch i Beverly a’i gweithwyr yn Deli am roi benthyg y caffi ac am weithio mor ddiwyd i godi arian i’r elusen. Diolch

hefyd i Lyn a Margaret, Maggie a Julie o Fanc Barclays ac i fy wyresau, Hannah, Rachel a Loti

am eu gwaith diflino.

Codwyd £2,240 – diolch i bawb ac i Fanc

Barclays am eu cyfraniad hael.

Anne Innes.

Enwau Cymraeg cynhenid ardaloedd Caerdydd

Mae Cyngor Caerdydd am geisio adfer enwau Cymraeg cynhenid gwahanol leoedd yn y ddinas. Cydnabyddir mai cyfieithiad Cymraeg o enwau Saesneg a osodwyd gan fewnfudwyr di-Gymraeg ar wahanol safleoedd o fewn Caerdydd yw rhai o’r enwau Cymraeg a ddefnyddir heddiw. Y canlyniad yw fod peryg i’r enwau brodorol gael eu colli am

byth. Enghraifft drawiadol o’r ffenomen hon yw galw ‘North Road’ yn ‘Ffordd y Gogledd’ gan anwybyddu’r enw Cymraeg gwreiddiol, sef ‘Sarn

Fid Foel’.

Hoffai’r Cyngor wybod am unrhyw enghreifftiau o enwau Cymraeg gwreiddiol a ddisodlwyd gan gyfieithiad o enw Saesneg diweddarach. Anfonwch eich sylwadau at:

[email protected]

mailto:[email protected]

18

H elo, fy enw i yw Glyn Wise, Swyddog Lled Ffurfiol newydd Canolfan Cymraeg i Oedolion, Caerdydd a’r Fro. Mae wedi bod yn bythefnos ers i mi ddechrau a rwy’n caru’r swydd yn barod. Mae’r Gymraeg yn golygu cymaint i mi. Mae’n iaith gyfoethog llawn urddas gyda llenyddiaeth anhygoel i’w chlodfori. Mae’r iaith yn rhan ohonof, yn fy ngwneud yn Gymro ac mae’r

swydd yn fy siwtio i’r dim. Ynghlwm â hyn, rwy’n dysgu Cymraeg i oedolion fel tiwtor yn stadiwm pêl droed Dinas Caerdydd. Mae’n wych! Mae’r flwyddyn nesaf yn mynd i fod yn fythgofiadwy

rwy’n siŵr.

Ond, yn gyntaf mae’n bwysig fy mod yn cyflwyno fy hunan. Rwy’n dod o Flaenau Ffestiniog yn wreiddiol ond nawr rwy’n byw yng Nghaerdydd ers 8 mlynedd. Ni ddychmygais y byddwn yn byw yn y ddinas fawr ddrwg pan oeddwn yn blentyn. Daeth y dyhead am newid pan oeddwn yn y chweched dosbarth. Wrth

astudio’r Tŵr gan Gwenlyn Parry, sylweddolais fod bywyd â rhestr fawr o oblygiadau; gwneud yn dda yn yr ysgol, mynd i’r Brifysgol, cael swydd, priodi, cael plant a marw. Roedd gen i ofn hynny. Felly, cymerais y cyfle i fynychu tŷ ‘Big Brother’, sioe deledu yn seiliedig ar nofel George Orwell ble roedd camerâu mewn tŷ yn dilyn pob symudiad. Roedd rhaid goroesi byw gyda 14 o wallgofiaid am 13 wythnos, gydag un ohonom, bob penwythnos, yn cael ei daflu allan o’r tŷ nes fod un ar ôl i gael ei wobrwyo â £100,000. Des i’n ail

yn anffodus.

Agorodd y sioe gymaint o gyfleoedd i ledaenu fy

Ngymreictod a fy ngwladgarwch i bobl na fyddai erioed yn crybwyll pwysigrwydd yr iaith a’i diwylliant. Roedd yn braf gweld y Gymraeg yn cael ei defnyddio ar sianeli Saesneg a phapurau Llundain yn ei thrafod. Roedd hynny’n wych. Yna, es ymlaen i weithio gyda Bwrdd yr Iaith i wneud taith ysgolion yn pwysleisio pwysigrwydd yr iaith. Yn y cyfamser roeddwn yn cyflwyno Planed Plant ar S4C, cyflwyno ar BBC Radio Cymru a gweithio mewn clybiau nos led-led Prydain. Fe wnes i ddysgu Cymraeg i feddwon ymhob clwb nos, hyd yn oed yn Ayr yn yr Alban, ble doedd y bobl ddim

yn deall fy Saesneg heb sôn am y Gymraeg!

Roedd gweithio yn y cyfryngau’n wych, ond

ymhen dwy flynedd, teimlais fy mod wedi gwneud popeth yr oeddwn i eisiau ei wneud. Edrychais am sialens newydd. Wrth grwydro maes yr Eisteddfod yn 2008, gwelais stondin Prifysgol Caerdydd. Yn ffodus iawn, cefais i le i astudio BA yn y Gymraeg, y dewis gorau erioed! Roedd y cwrs yn wych - astudio’r Mabinogi, bywyd a gweithiau Saunders Lewis, hanes y ddrama

Gymraeg, nofelau modern a’r clasuron ac ysgrifennu creadigol. Roedd y 3 blynedd yn

anhygoel ac enillais 2.1 ar ben hynny!

Yn dilyn graddio cefais 2 flynedd o weithio fel athro Cymraeg iaith gyntaf. Ond, nid oedd addysg yr hyn yr oeddwn yn ei ddisgwyl (ac fe wnawn ni ei gadael hi ar hynny!) Ond nawr rydw i wedi glanio ar fy nhraed ac edrychaf ymlaen i gydweithio a chwrdd â phawb yn y gweithgareddau Cymraeg yng Nghaerdydd a’r

Fro.

Digwyddiadau

Cymaint yn digwydd. Am fwy o fanylion: dilynwch ein trydar @learningwelsh, facebook learn welsh, e.bost: [email protected] neu ffoniwch

02920879318

Sadwrn Siarad – 18 Hydref, Palmerston, Cadog

Crescent, Y Barri (£20, £25 ar ôl dyddiad cau)

Sadwrn Siarad - 22 Tachwedd, Chapter,

Treganna (£20, £25 ar ôl dyddiad cau)

Clonc yn y Cwtch – Bob nos Lun 6.30-8 –

Chapter, Treganna.

Bore Coffi a Chlonc Menter Caerdydd – Bob

bore dydd Mawrth 11-12 Mochyn Du, Caerdydd.

Clinig Iaith – 12-1, Prifysgol Caerdydd

Coffi Cymraeg – 12-1 Bob dydd Iau, PrifysgoL

Caerdydd

Bore Coffi – 10-12, Bob dydd Sadwrn, Llyfrgell Y

Barri

Clwb Sgrabl Cymraeg – 4 Hydref, 1 Tachwedd,

6 Rhagfyr am 2yp yn Llyfrgell Ganolog Caerdydd.

Noson Gymdeithasol yn Yr Eglwys Newydd –

18 Hydref, 15 Tachwedd yn Nhafarn y Malsters,

CF14 1DD

Cwis Y Mochyn Du – 26 Hydref, 30 Tachwedd

am 8yh. £1 y pen

Dysgwyr y Ddinas

Cyflwyno Glyn Wise -

ein colofnydd newydd

Glyn Wise

mailto:[email protected]

19

Lowri Haf Cooke

Bwytai Merch y Ddinas

“Rwy’n hapus i argymell Chez Francis

dros fisoedd yr Hydref a thu hwnt, wrth

gynnig gwasanaeth Cymraeg a bwydlen

o ffefrynnau Ffrengig.”

Y n ystod mis Medi ges i wahoddiad gan raglen Heno i adolygu bwyty ar S4C. A minnau newydd fynychu noson agoriadol Chez Francis,

awgrymais y bwyty hwnnw fel lleoliad delfrydol. Dyma fenter newydd sbon y Ffrancwr Francis

Dupuy, a sefydlodd Le Gallois ym Mhontcanna yn

1999. Enillodd y bwyty dair rhosyn AA, wrth gyfuno seigiau cyfoes o Ffrainc a chynnyrch

Cymreig. Agorodd Elen, gwraig Francis, y deli delfrydol Chez Soi, ac ‘roedd ei fwyty bwyd-cyflym Boof yng Nghanolfan Dewi Sant yn ffefryn mawr

gen i. Yna yn 2012 daeth newid mawr wrth sefydlu bwyty Pier 64 ger Pier Penarth. Yn

ddiweddar, prynwyd y busnes llwyddiannus hwnnw gan y pêl-droediwr Craig Bellamy, a phenderfynwyd agor bistro Ffrengig traddodiadol yn Nhreganna.

Mae Chez Francis wedi’i leoli’n berffaith o dan y Purple Poppadom – bwyty Indiaidd chwaethus

Chef Anand George. Ceir bar tra dymunol ym

mhen blaen y bistro, lle cewch wylio trigolion Treganna yn cerdded heibio. Ges i lasied dymunol o win gwyn y cartref, Sauvignon Blanc Lachteau o ddyffryn y Loire, sydd yn llawn blasau ffrwythau siarp fel eirin Mair am £16.95 y botel, sydd yn bris rhesymol i Gaerdydd.

Yn dilyn hynny ces fy arwain at y bwyty dymunol, sydd yn adleisio bistros traddodiadol Paris a Provence. Dodrefnwyd Chez Francis gan

Beti Biggs â chyffyrddiadau pren sy’n cyfosod y

waliau gwyrddlas cyfoethog; crewyd naws gynnes i asio â’r awyrgylch teuluol.

Ar y noson agoriadol, yn hytrach nag archebu pryd tri chwrs, dewisais ganolbwyntio ar bedwar platiad bach i gael blas o brif seigiau’r bwyty, a rhaid dweud na chefais fy siomi. Roedd y selsig Toulouse yn flasus tu hwnt ac yn berffaith â’r mwstard Ffrengig, a’r confit hwyaden wedi’i weini

â ffa haricot yn toddi’n felfedaidd ar dafod. Gofynnais i’r gweinyddwyr, Ifan a Marianne,

beth oedd eu hoff saig nhw ar y fwydlen. Er mai afu cyw iâr mewn hufen oedd eu hymateb, archebais blât, ac roedd yn gwbl ragorol; y cig yn llawn blas, a’r dwyster deniadol yn cydbwyso ysgafnder y tatws parmentière i’r dim.

Ar gyfer y ffilmio, dros wythnos yn ddiweddarach, dewisais bryd bwyd tri chwrs i ginio, gan ddechrau ag un o’m hoff seigiau o fwyty cyflym Boof. Yr oedd y cawl nionyn Ffrengig

cystal, os nad gwell, na’r fersiwn gynharach

hwnnw, gyda melyster y nionod yn gweddu’n berffaith i’r bara a chaws Gruyere. I ddilyn, dewisais y saig a saethodd i’r brig yn ystod y noson agoriadol - y clasur cefn-gwlad, Coq au Vin. Ystwythwyd y cyw iâr am oriau mewn gwin, a llysiau’r pridd ar y cyd â thatws stwnsh. Fel yn achos y cawl, roedd brathiad ohono fel derbyn

cwtch mawr gan Mam.

Roedd y pwdin - clafoutis - yn brofiad newydd i mi; sbwng ysgafn llawn ceirios siarp, oedd yn berffaith wedi pryd bwyd cymharol drwm. Rwy’n hapus i argymell Chez

Francis dros fisoedd yr Hydref a thu hwnt, wrth gynnig gwasanaeth Cymraeg a bwydlen o ffefrynnau Ffrengig. Mae gan y tîm afael cadarn ar seigiau eiconig y byddwch yn ysu i’w

blasu dro ar ôl tro.

Chez Francis, 185 Heol Ddwyreiniol y Bontfaen,

Treganna, CF11 9AJ; 029 2022 4959 Canllaw Bach Caerdydd gan Lowri Haf Cooke, £9.99 (Gwasg Gomer)

Rhai seigiau blasus Chez Francis

20

YMGYRCH S4C ‘EICH DEWIS CHI’

YN YR AIS

Kai Fermandel gyda’i dad Mathew

Champion yn cwrdd â

Sali Mali

Sara Davies ac Ellis o Gaerdydd yn

cwrdd â Sali Mali a Geraint

Hardy

Charlotte Fulthorpe o Gaerdydd gyda

Sali Mali a Geraint Hardy

Dydd Sadwrn 20 Medi bu ymgyrch S4C

‘Eich Dewis Chi’ yn ymweld â’r Ais.

Tynnwyd y lluniau isod gan

Glenn Edwards ar y stondin.