Công nghệ lọc bụi

®å ¸n tèt nghiÖp

L−¬ng V¨n Häc 1 http://www.ebook.edu.vn

Môc lôc

Lêi më ®Çu 3

PhÇn I: giíi thiÖu chung 5

Ch−¬ng I: Giíi thiÖu vÒ c«ng nghÖ läc bôi 6

I. Giíi thiÖu chung 6

II. øng dông cô thÓ cña çc thiÕt bÞ läc bôi ®iÖn 6

III. −u, nh−îc ®iÓm chung cña thiÕt bÞ läc bôi ®iÖn 7

IV. Nguyªn lÝ cña viÖc lµm s¹ch khÝ b»ng ®iÖn 8

V. CÊu tróc çc bé phËn chÝnh cña thiÕt bÞ läc bôi ®iÖn 9

VI. Nh÷ng qu¸ tr×nh chÝnh khi lµm s¹ch khÝ b»ng ®iÖn 14

VII. Møc ®é thu bôi theo lÝ thuyÕt 17

VIII. Çc nh©n tè ¶nh h−ëng trong thiÕt bÞ läc bôi ®iÖn thùc tÕ 17

IX. øng dông cô thÓ cña ph−¬ng ¸n ®èi víi yªu cÇu läc bôi 21

Ch−¬ng II: R¬le thêi gian 23

I. R¬le thêi gian ®iÖn tõ 24

II. R¬le thêi gian kiÓu thñy lùc 29

III. R¬le thêi gian kiÓu ®ång hå 30

IV. R¬le thêi gian kiÓu ®éng c¬ 33

V. R¬le thêi gian ®iÖn tö 37

VI. R¬le thêi gian dïng vi m¹ch 555 42

VII. R¬le thêi gian kiÓu m¹ch sè 46

PhÇn I: thiÕt kÕ bé ®iÒu khiÓn cho ®éng c¬ 48

Ch−¬ng I: ThiÕt kÕ chÕ t¹o m¹ch 49

I. Çc yªu cÇu 49

II. Thµnh lËp s¬ ®å khèi 50



III. Khèi t¹o xung chuÈn 50

IV. Khèi chia tÇn 54

V. Khèi ®Õm thêi gian mét yªu cÇu 62

VI. Khèi logic ®iÒu khiÓn 74

VII. Khèi chØ thÞ thêi gian 76

VIII. Bé chuyÓn m¹ch 79

Ch−¬ng II: ThiÕt kÕ m¹ch 82

I. S¬ ®å nguyªn lÝ toµn m¹ch 82

II. Çc linh kiÖn 85

III. KÕt luËn 86

Tµi liÖu tham kh¶o 88



Lêi më ®Çu

N−íc ta ®ang trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc.

Trong ®ã c«ng nghiÖp lµ mét ngµnh ®−îc quan t©m hµng ®Çu ë n−íc ta.

Nhê ®ã trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ngµnh c«ng nghiÖp cã rÊt nhiÒu thµnh tùu

®¸ng kÓ. Çc nhµ m¸y xÝ nghiÖp mäc lªn nh− nÊm, cïng víi ®ã lµ çc khu

liªn hiÖp, khu chÕ xuÊt. S¶n l−îng c«ng nghiÖp kh«ng ngõng ®−îc t¨ng lªn,

chÊt l−îng hµng hãa ngµy cµng ®−îc n©ng cao, s¶n phÈm ®a d¹ng nhiÒu

chñng lo¹i. §ã lµ nhê ¸p dông khoa hoc kÜ thuËt vµo s¶n xuÊt. Trong ®ã

ngµnh ®iÖn cã vai trß rÊt quan träng.

Lµ mét n−íc ®ang ph¸t triÓn nªn çc ngµnh ®iÖn tö tù ®éng cã vai trß

rÊt quan träng trong nÒn c«ng nghiÖp n−íc ta. Nã cã øng dông trong tÊt c¶

çc nhµ m¸y, xÝ nghiÖp ®Òu ®−îc ®iÒu khiÓn mét çch tù ®éng nhê çc thiÕt

bÞ ®iÖn tö, nhê m¸y tÝnh.

Ngµnh c«ng nghiÖp ph¸t triÓn kh«ng ngõng, dÇn dÇn ®¸p øng ®−îc

nhu cÇu cña con ng−êi vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn. Song song víi sù ph¸t triÓn

kh«ng ngõng cña c«ng nghiÖp th× m«i tr−êng sèng cña chóng ta ngµy cµng

bÞ « nhiÔm nÆng nÒ. Trong ®ã vÊn ®Ò vÒ bôi c«ng nghiÖp còng rÊt ®−îc

quan t©m. Bôi rÊt nguy hiÓm cho søc kháe cña con ng−êi, ®Æc biÖt lµ bôi

nhµ m¸y than, nhµ m¸y xi m¨ng, nhµ m¸y ph©n ®¹m … ChÝnh v× vËy mµ

çc nhµ m¸y ®Òu ph¶i cã hÖ th«ng läc bôi, ®Ó ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn lµm viÖc

cña c«ng nh©n.

Trong çc hÖ thèng läc bôi th× läc bui tÜnh ®iÖn ®−îc dïng chñ yÕu.

Trong ®ã bé ®iÒu khiÓn cho ®éng c¬ rung gâ tr−êng läc bôi tÜnh ®iÖn lµ mét

bé phËn kh«ng thÓ thiÕu trong hÖ th«ng läc bui tÜnh ®iÖn. Bé ®iÒu khiÓn nµy

sö dông çc thiÕt bÞ ®iÖn tö.



§Ò tµi thiÕt kÕ gåm cã 2 phÇn:

PhÇn I: Giíi thiÖu chung

Gåm cã hai ch−¬ng :

Ch−¬ng I : Giíi thiÖu vÒ c«ng nghÖ läc bôi

Ch−¬ng II: R¬le thêi gian

PhÇn II: ThiÕt kÕ bé ®iÒu khiÓn cho ®éng c¬

Gåm cã hai ch−¬ng :

Ch−¬ng I : S¬ ®å vµ nguyªn lÝ m¹ch

Ch−¬ng II: ThiÕt kÕ m¹ch ®iÒu khiÓn

Cïng víi sù cè g¾ng cña b¶n th©n vµ ®−îc nhËn sù gióp ®ì, chØ b¶o tËn

t×nh cña cña çc thÇy gi¸o trong bé m«n, ®Æc biÖt lµ sù h−íng dÉn cña thÇy

gi¸o NguyÔn Quang TuyÕn em ®· hoµn thµnh b¶n ®å ¸n tèt nghiÖp nµy. Em

rÊt mong nhËn ®−îc sù gãp ý, bæ sung cña çc thÇy c« gi¸o vµ çc b¹n ®Ó

®å ¸n cña em ®−îc hoµn thiÖn h¬n.

Em xin göi tíi thÇy gi¸o NguyÔn Quang TuyÕn cïng toµn thÓ çc thÇy

c« gi¸o trong bé m«n lêi c¶m ¬n ch©n thµnh nhÊt.

Sinh viªn

L−¬ng V¨n Häc



PhÇn I

Giíi thiÖu chung



Ch−¬ng I

Giíi thiÖu vÒ c«ng nghÖ läc bôi

I. Giíi thiÖu chung

Ngµnh c«ng nghiÖp n−íc ta ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh. Nã dÇn ®¸p

øng ®−îc nhu cÇu ngµy cµng cao cña con ng−êi. Song song víi sù ph¸t triÓn

®ã th× m«i tr−êng sèng cña chóng ta ngµy cµng bÞ « nhiÔm nÆng nÒ. Mét

trong nh÷ng nguyªn nh©n lín lµ do chÊt th¶i c«ng nghiÖp. V× thÕ viÖc thiÕt

kÕ hÖ thèng läc bôi lµ rÊt cÇn thiÕt vµ kh«ng thÓ thiÕu khi x©y dùng nhµ

m¸y, ®Æc biÖt lµ çc nhµ m¸y xi m¨ng, nhµ m¸y ph©n ®¹m. HÖ thèng läc

bôi sÏ ®¶m b¶o ®−îc ®iÒu kiÖn lµm viÖc cho c«ng nh©n. Nh−ng vÊn ®Ò ®Æt

ra ®èi víi çc nhµ m¸y lµ chän hÖ thèng läc bôi nµo cho phï hîp víi tõng

nhµ m¸y cô thÓ. Çc ph−¬ng ph¸p läc bôi chñ yÕu hiÖn nay gåm cã:

1 - Läc bôi ly t©m.

2 - Läc bôi Èm

3 - Läc bôi tÜnh ®iÖn

Víi sù ph¸t triÓn v−ît bËc cña ngµnh ®iÖn ®Æc biÖt lµ tù ®éng ho¸ xÝ

nghiÖp, th× ph−¬ng ph¸p läc bôi tÜnh ®iÖn lµ ph−¬ng ph¸p rÊt hiÖu qu¶ ®èi

víi çc nhµ m¸y c«ng nghiÖp cã l−îng bôi lín nh− nhµ m¸y xi m¨ng, nhµ

m¸y ph©n bãn v.v…

II. øng dông cô thÓ cña çc thiÕt bÞ läc bôi ®iÖn:

ThiÕt bÞ läc bôi kiÓm YΓ: (lo¹i n»m ngang ®−îc sö dông réng r·i trong

çc nhµ m¸y luyÖn kim: ë çc lß mactanh, lß quay, lß nung ®«l«mit, nåi

h¬i. ThiÕt bÞ läc bôi ®iÖn lo¹i nµy th−êng läc ®−îc khÝ kh« ë nhiÖt ®é cao.

Vµ thiÕt bÞ lo¹i nµy th−êng ®−îc ®Æt ë sau hÖ thèng xicl«n ®Ó lµm s¹ch bôi

kh« trong khÝ (tr−íc khi vµo thiÕt bÞ läc bôi ®iÖn).



ThiÕt bÞ läc bôi ®iÖn Èm kiÓu èng trô mét vïng: ThiÕt bÞ läc bôi lo¹i nµy

cho thu håi bôi tinh v× khi bôi l¾ng th× kh«ng cã hiÖn t−îng bôi quÊn theo khÝ

ra m«i tr−êng ngoµi, ®ång thêi ®iÖn trë suÊt trong líp bôi gi¶m. ThiÕt bÞ lo¹i

nµy th−êng ®−îc ®Æt ë phÝa ngoµi x−ëng nªn cÇn m¸i che thiÕt bÞ.

ThiÕt bÞ läc bôi l−íi ®iÖn 2 vïng: ThiÕt bÞ lo¹i nµy cã hai vïng ®iÖn

tr−êng riªng biÖt, trong ®ã mét ®iÖn tr−êng ®Ó tÝch ®iÖn cho h¹t bôi cßn

®iÖn tr−êng kh¸c ®Ó l¾ng bôi. Nhê ®ã ®iÖn tr−êng thùc hiÖn tèt h¬n vai trß

cña m×nh. ThiÕt bÞ läc bôi kiÓu nµy chñ yÕu lµm s¹ch kh«ng khÝ cã nhiÖt ®é

®Õn 400C khi hµm l−îng bôi ban ®Çu ≤ 10mg/m3. Víi thiÕt bÞ läc bôi nµy

khi ®−îc ¸p dông trong c«ng nghiÖp th× cã thÓ lµm s¹ch khÝ cã hµm l−îng

bôi ban ®Çu lín.

III. ¦u, nh−îc ®iÓm chung cña thiÕt bÞ läc bôi ®iÖn

¦u ®iÓm:

- HiÖu suÊt thu bôi cao. HiÖu suÊt thu bôi ®¹t tíi 99%. Chi phÝ n¨ng

l−îng thÊp, chØ cÇn 0,3 ®Õn 1,8 MJ cho 1000m3 khÝ th¶i.

- Cã thÓ thu ®−îc çc h¹t bôi víi kÝch th−íc nhá tíi 0,1 μm vµ nång ®é

bôi tõ vµi gam ®Õn 50g/cm3.

- NhiÖt ®é cña khÝ cã thÓ ®¹t tíi 5000C.

- ThiÕt bÞ läc bôi cã thÓ lµm viÖc víi ¸p suÊt ch©n kh«ng hoÆc ¸p suÊt cao.

- Cã thÓ ®iÒu khiÓn vµ tù ®éng ho¸ hoµn toµn.

Nh−îc ®iÓm:

- Do çc thiÕt bÞ cã ®é nh¹y cao nªn khi cã sù saikh¸c nhá gi÷a gi¸ trÞ

thùc tÕ cña çc th«ng sè c«ng nghiÖp vµ çc gi¸ trÞ ti¸nh to¸n thiÕt kÕ th×

hiÖu qu¶ thu bôi còng gi¶m sót nhiÒu.

- Nh÷ng sù cè c¬ häc dï nhá còng ¶nh h−ëng tíi hiÖu qu¶ thu bôi.

- ThiÕt bÞ läc bôi ®iÖn kh«ng ®−îc øng dông ®Ó lµm s¹ch khÝ cã chøa

çc chÊt dÔ næ, v× trong thiÕt bÞ läc bôi th−êng xuÊt hiÖn çc tia löa ®iÖn.



IV. Nguyªn lý cña viÖc lµm s¹ch khÝ b»ng ®iÖn:

H×nh 1.1

H×nh vÏ bªn tr×nh bµy cho ta nguyªn lý tÝch bôi vµ l¾ng bôi trong thiÕt

bÞ läc bôi ®iÖn.

KhÝ th¶i cÇn läc bôi ®−îc thæi qua hÖ thèng hai ®iÖn cùc.

§iÖn cùc nèi ®Êt gäi lµ ®iÖn cùc l¾ng v× bôi ®−îc l¾ng chñ yÕu ë trªn

cùc nµy.

§iÖn cùc thø 2 ®−îc gäi lµ ®iÖn cùc quÇng s¸ng. §iÖn cùc nµy ®−îc

cung cÊp dßng ®iÖn mét chiÒu cã ®iÖn thÕ cao, do ®iÖn thÕ cao nªn c−êng

®é ®iÖn tr−êng xung quanh cã gi¸ trÞ lín vµ g©y ra sù va ®Ëp ion m·nh liÖt.

BiÓu hiÖn bªn ngoµi cña sù ion ho¸ khi m·nh liÖt lµ nh×n thÊy mét quÇng

s¸ng bao phñ qu¶nh ®iÖn cùc nµy.

Sù phãng ®iÖn quÇng s¸ng x¶y ra s¸t bÒ mÆt ®iÖn cùc quÇng s¸ng. Sù

phãng ®iÖn quÇng s¸ng kh«ng lan réng gi÷a hai ®iÖn cùc mµ yÕu ®i vµ t¾t

dÇn theo ph−¬ng tíi ®iÖn cùc l¾ng v× ®i tõ ®iÖn cùc quÇng s¸ng tíi ®iÖn cùc

l¾ng th× c−êng ®é ®iÖn tr−êng yÕu dÇn ®i (®iÖn tr−êng gi÷a hai ®iÖn cùc lµ

®iÖn tr−êng kh«ng ®Òu).



Çc ion khÝ ®−îc t¹o ra chñ yÕu trong vïng quÇng s¸ng. D−íi t¸c ®éng

cña lùc ®iÖn tr−êng çc ion sÏ chuyÓn ®éng vÒ phÝa çc ®iÖn cùc tr¸i dÊu víi

chóng.

Çc ion d−¬ng chuyÓn dÞch vÒ phÝa cùc ©m (cùc quÇng s¸ng lµ cùc

©m).

Çc ion ©m chuyÓn dÞch vÒ phÝa cùc d−¬ng (cùc d−¬ng lµ cùc l¾ng). Sù

chuyÓn dÞch dßng çc ion vÒ çc ®iÖn cùc t¹o ra dßng ®iÖn. Dßng ®iÖn nµy

®−îc gäi lµ dßng ®iÖn quÇng s¸ng. Khi thæi khÝ th¶i cã chøa bÈn qua kh«ng

gian gi÷a hai ®iÖn cùc th× çc ion sÏ b¸m dÝnh lªn bÒ mÆt cña çc h¹t bôi vµ

çc h¹t bôi trë nªn mang ®iÖn cùc tr¸i dÊu víi ®iÖn tÝch chóng tÝnh ®−îc.

Khi tíi çc ®iÖn cùc çc h¹t bôi ®−îc l¾ng l¹i trªn bÒ mÆt ®iÖn cùc.

L−îng bôi ®−îc l¾ng chñ yÕu trªn bÒ mÆt çc ®iÖn cùc l¾ng. Trªn bÒ mÆt

çc ®iÖn cùc quÇng s¸ng còng cã bôi l¾ng l¹i, nh−ng l−îng bôi nµy nhá,

kh«ng ®¸ng kÓ so víi l−îng bôi l¾ng l¹i ë ®iÖn cùc l¾ng. Theo møc ®é tÝch

tô bôi trªn bÒ mÆt ®iÖn cùc ng−êi ta ®Þnh kú rung l¾c ®iÖn cùc, hoÆc xèi

n−íc röa ®iÖn cùc vµ thu lÊy bôi.

V. CÊu tróc çc bé phËn chÝnh cña thiÕt bÞ läc bôi ®iÖn:

Phô thuéc vµo çc ®iÒu kiÖn b¶o qu¶n, thµnh phÇn, nhiÖt ®é, ¸p suÊt,

®é Èm cña kh«ng khÝ, çc tÝnh chÊt vËt lý, ho¸ häc cña bôi, yªu cÇu møc ®é

lµm s¹ch v.v… mµ cÊu t¹o thiÕt bÞ läc bôi cã çc kiÓu kh¸c nhau. Nh−ng

cÊu t¹o cña chóng ®Òu cã nh÷ng bé phËn cÊu tróc c¬ b¶n sau:



H×nh 1.2

1. Vá thiÕt bÞ läc bôi ®iÖn:

Th−êng cã d¹ng h×nh hép hoÆc h×nh trô. Vá ®−îc chÕ t¹o b»ng thÐp l¸,

bª t«ng g¹ch, çc tÊm ch× hoÆc çc vËt liÖu kh¸c. Chän vËt liÖu ph¶i c¨n cø

vµo nhiÖt ®é cña khÝ th¶i vµ tÝnh ¨n mßn ho¸ häc cña khÝ th¶i. PhÝa trong vá

lµ hÖ thèng khung cña thiÕt bÞ. PhÝa d−íi vá lµ çc bunke chøa bôi. Vá ph¶i

cÊu tróc thuËn lîi cho viÖc l¾p ®Æt vµ söa ch÷a thiÕt bÞ. PhÝa ngoµi vá ®−îc

bäc çch nhiÖt.



2. C¬ cÊu ph©n phèi ®Òu khÝ vµo thiÕt bÞ:

VÊn ®Ò ph©n bè ®Òu khÝ trªn mÆt c¾t ngang dßng ch¶y lµ mét yªu cÇu

quan träng trong khi thiÕt kÕ vµ vËn hµnh thiÕt bÞ läc bôi ®iÖn. §Ó ph©n phèi

khÝ ®ång ®Òu trªn toµn bé tiÕt diÖn c¾t ngang dßng ch¶y vµ ng¨n chÆn dßng

khã lät qua vïng kh«ng cã t¸c dông thu bôi, ng−êi ta l¾p ®Æt c¬ cÊu ph©n

phèi khÝ. C¬ cÊu ph©n phèi khÝ ®−îc ®Æt tr−íc vïng thu bôi. C¬ cÊu ph©n

phèi khÝ lµ hÖ thèng l−íi hoÆc tÊm cã ®ôc lç. Tæng tiÕt diÖn cña çc lç cho

khÝ ®i qua chiÕm 35% - 45% tiÕt diÖn cña tÊm. PhÝa tr−íc l−íi lµ çc çnh

chØnh h−íng dßng khÝ. §Ó thuËn tiÖn cho viÖc söa ch÷a vµ vËn hµnh th× mçi

®iÖn tr−êng sÏ cã mét bunke chøa bôi. Cêu tróc cña bunke ®−îc chän theo

tÝnh b¸m dÝnh cña bôi. TÝnh b¸m dÝnh cña bôi thay ®æi ®¸ng kÓ theo thêi

gian l−u bôi trong bunke. Sau mét thêi gian lµm viÖc l−îng bôi b¸m dÝnh

lín do ®ã ph¶i ®Þnh kú th¸o bôi khái bunke. Tuy nhiªn khi th¸o bunke

kh«ng tr¸nh ®−îc viÖc kh«ng khÝ qua bunke vµo thiÕt bÞ vµ lµm gi¶m hiÖu

suÊt läc bôi. TÝnh l−u ®éng cña bôi cßn phô thuéc vµo nhiÖt ®é cña bôi. Khi

nhiÖt ®é gi¶m th× ®é Èm cña khÝ t¨ng lªn vµ bôi trë nªn dÝnh nhít. §Ó bôi

kh«ng dÝnh kÕt vµ kh«ng ®ãng t¶ng, ng−êi ta ®· çch nhiÖt cho çc bunke.

Trong mét sè tr−êng hîp bunke cßn ®−îc nung nãng ë phÝa d−íi. Khi bôi

b¸m dÝnh cßn cã thÓ bè trÝ çc thanh rung trong bunke. ViÖc bè trÝ nµy cßn

®−îc tiÕn hµnh theo chu kú. Chó ý r»ng: çc thanh rung cÇn ®−îc ®Æt t¹i

vïng bôi chuyÓn ®éng cã hiÖu qu¶ vµ m¸y rung chØ ®−îc phÐp rung khi cöa

th¶i bôi cña bunke më, v× nÕu bôi kh«ng chuyÓn ®éng ®−îc mµ m¸y rung

cø lµm viÖc th× bôi sÏ bÞ nÐn chÆt.

3. §iÖn cùc l¾ng

Chóng th−êng cã d¹ng èng trô trßn cã ®−êng kÝnh 200 ÷ 300 mm,

chiÒu dµi tõ 3 ÷ 5 m. §«i khi sö dông çc èng s¸u cã tiÕt diÖn vu«ng, s¸u

c¹nh. Çc ®iÖn cùc l¾ng lµ çc tÊm ph¼ng nh½n ®«i khi chØ sö dông trong

thiÕt bÞ läc −ít v× nÕu dïng trong çc thiÕt bÞ kh« khi rung c¬ häc ®Ó t¸c bôi

th× khã tr¸nh khái bôi quÊn theo khÝ ra ngoµi. Do ®ã ng−êi ta th−êng g¾n

thªm vµo ®iÖn cùc l¾ng çc tói chøa hoÆc m¸ng chøa bôi.



4. §iÖn cùc quÇng s¸ng

Ph¶i cã cÊu tróc thÝch hîp ®Ó t¹o ra sù phãng ®iÖn quÇng s¸ng ®Òu vµ

cã c−êng ®é lín. §iÖn cùc quÇng s¸ng ph¶i bÒn c¬ häc, ph¶i cøng v÷ng,

chÞu ®−îc t¸c ®éng cña c¬ cÊu rung l¾c, ph¶i chèng ®−îc sù ¨n mßn vµ bÒn

ë nhiÖt ®é cao. Trong thiÕt bÞ thu bôi cã n¨ng suÊt cao th× tæng chiÒu dµi çc

®iÖn cùc quÇng s¸ng trong mét thiÕt bÞ ®¹t tíi vµi kilomet, bëi vËy ®iÖn cùc

quÇng s¸ng ph¶i ®¬n gi¶n vÒ chÕ t¹o vµ gi¸ thµnh thÊp. Ta cã thÓ ph©n ®iÖn

cùc quÇng s¸ng thµnh hai lo¹i chÝnh:

- Nhãm 1: Çc ®iÖn tùc quÇng s¸ng kh«ng cã çc ®iÓm ®Þnh vÞ phãng

®iÖn trªn ®iÖn cùc mµ sù phãng ®iÖn ph©n bè ®Òu theo chiÒu dµi ®iÖn cùc.

- Nhãm 2: Çc ®iÖn cùc quÇng s¸ng cã çc ®iÓm phãng ®iÖn cè ®Þnh

ph©n bè däc theo chiÒu dµi cña ®iÖn cùc. Çc ®iÓm phãng ®iÖn lµ çc mòi

nhän, çc mÊu nhän ph©n bè trªn vÒ mÆt cña ®iÖn cùc. Çc ®iÖn cùc trong

nhãm 2 cho phÐp ta cã thÓ tÝnh to¸n ®−îc quÇng s¸ng theo ý muèn tuú

thuéc sù thay ®æi sè l−îng vµ b−íc bè trÝ çc ®iÓm phãng ®iÖn, nã tuú thuéc

chiÒu cao cña çc mòi kim phãng ®iÖn.

5. ThiÕt bÞ t¹o ®iÖn ¸p cao

HiÖu suÊt cña thiÕt bÞ läc bôi phô thuéc chñ yÕu vµo ®iÖn ¸p gi÷a çc

®iÖn cùc phãng ®iÖn tÝch ®iÖn ©m vµ çc ®iÖn cùc gãp nèi ®Êt. Th«ng

th−êng hiÖu suÊt gÇn tíi gi¸ trÞ tèi −u (gi¸ trÞ mµ ë trong thiÕt bÞ läc bôi kiÓu

“Ri«n” ®Ó lµm s¹ch khÝ c«ng nghiÖp cã hµm l−îng bôi ban ®Çu lín, khi läc

®Ó ®¹t ®−îc hiÖu suÊt cao cÇn ph¶i x¸c ®Þnh sao cho kho¶ng çch gi÷a çc

®iÖn cùc kho¶ng 50 ÷ 70 mm vµ hiÖu ®iÖn thÕ ®Æt vµo gi÷a çc ®iÖn cùc

kho¶ng 60 ÷ 80 kV). Khi lµm viÖc ®iÖn ¸p cÇn ®−îc gi÷ ngay d−íi giíi h¹n

phãng ®iÖn ®¸nh thñng. Gi¸ trÞ cña ®iÖn ¸p phãng ®iÖn ®¸nh thñng phô

thuéc vµo çc ®iÒu kiÖn vËt lý vµ ho¸ häc cña çc khÝ vµ mËt ®é bôi. V×

kh«ng thÓ ®o ®−îc ®iÖn ¸p ®¸nh thñng tøc thêi, nã chØ cã thÓ ®−îc x¸c ®Þnh

bëi sù ®¹t tíi phãng ®iÖn ®¸nh thñng.

Bé ®iÒu khiÓn ®iÖn ¸p cao lµm t¨ng ®iÖn ¸p läc bôi tíi sù phãng ®iÖn

®¸nh thñng. Sau khi x¶y ra ®¸nh thñng, ®iÖn ¸p bÞ ng¾t trong mét thêi gian



ng¾n vµ ®iÖn ¸p phô thuéc vµo d·y ®¸nh thñng vµ vµo mËt ®é ®¸nh thñng ®·

lùa chän.

NÕu ®iÖn ¸p phãng ®iÖn ®¸nh thñng n»m ë trªn ®iÖn ¸p cã thÓ ®¹t ®−îc

th× sù ®¸nh thñng kh«ng thÓ x¶y ra.

6. Ph©n bè ®iÖn ¸p cao

Mçi tr−êng hîp cã riªng chuyÓn m¹ch 3/5 ®iÓm. Kho¸ nµy cã thÓ thao

t¸c tõ bªn ngoµi rµo b¶o vÖ cña buång ®iÖn ¸p cao. Nã dïng ®Ó nèi thiÕt bÞ

ph¸t ®iÖn ¸p cao víi tr−êng nµo ®ã, hoÆc ®Ó nèi tr−êng ®iÖn nµo ®ã víi ®Êt.

7. Kho¸ nèi ®Êt

TÊt c¶ çc phÇn chÞu ®iÖn ¸p cao cña läc bôi tÜnh ®iÖn sÏ lËp tøc ®−îc

nèi ®Êt nhê kho¸ nèi ®Êt, khi cã nguy hiÓm vÒ næ. Khi kho¸ ®ãng t−¬ng øng

hÖ thèng phãng ®iÖn ®· ®−îc nèi ®Êt vµ kh«ng cã hiÖu øng vÇng quang

hoÆc çc hå quang x¶y ra trong läc bôi. Do ®ã ng¨n ngõa ®−îc sù næ cña

hçn hîp khÝ.

NÕu thiÕt bÞ kh«ng lµm viÖc, kho¸ nèi ®Êt n»m ë vÞ trÝ ®ãng vµ hÖ

thèng phãng ®iÖn lµ nèi ®Êt.

8. ThiÕt bÞ nèi ®Êt

Tr−íc khi ®i vµo bªn trong bé läc bôi, tÊt c¶ çc bé phËn chÞu ®iÖn ¸p

cao cÇn ph¶i ®−îc nèi ®Êt b»ng tay ë ngay cöa kiÓm tra. §iÒu nµy lµ rÊt

quan träng ®Ó b¶o vÖ ng−êi, chèng l¹i viÖc ®ãng vµo ®iÖn ¸p cao do sai lÇm

nµo ®ã.

ThiÕt bÞ nèi ®Êt gåm çp nèi ®Êt, gËy nèi ®Êt, çc chèt nèi ®Êt ë çc

cöa kiÓm tra vµ çc chèt nèi ®Êt ë çc khung vµ çc ®iÖn cùc phãng ®iÖn.

9. HÖ thèng cµi ®Æt c¬ khÝ

Çc cöa kiÓm tra cña thiÕt bÞ läc bôi ®−îc kho¸ bëi mét hÖ thèng cµi

®Æt c¬ khÝ ®Ó chèng l¹i sù më kh«ng ®−îc phÐp. Chóng chØ cã thÓ ®−îc më

sau khi c¾t ®iÖn ¸p cao vµ çc phÇn chÞu ®iÖn ¸p cao ®· ®−îc nèi ®Êt. Ng−îc

l¹i, ®iÖn ¸p cao kh«ng thÓ ®ãng vµo chõng nµo vµi cöa kiÓm tra cßn më vµ

çc phÇn ®iÖn ¸p cao cßn ®−îc nèi ®Êt.



VI. Nh÷ng qu¸ tr×nh chÝnh khi lµm s¹ch khÝ b»ng ®iÖn

1. Sù tÝch ®iÖn cho çc h¹t bôi

Trong ®iÖn tr−êng gi÷a hai ®iÖn cùc, çc h¹t bôi ®−îc tÝch ®iÖn lµ do

viÖc hÊp thô çc ion lªn bÒ mÆt h¹t bôi. Qu¸ tr×nh tÝch ®iÖn cña h¹t bôi x¶y

ra chñ yÕu ë bªn ngoµi vïng quÇng s¸ng. Çc h¹t bôi vÉn cã thÓ tÝch ®iÖn

thªm khi mµ çc ion vÉn cã thÓ tiÕp tôc hót b¸m trªn bÒ mÆt thªm lªn bÒ

mÆt h¹t bôi. Sè ion hót b¸m cµng nhiÒu th× ®iÖn tÝch cña h¹t bôi cµng t¨ng

lªn, cã nghÜa lµ c−êng ®é ®iÖn tr−êng g©y ra do ®iÖn tÝch ®−îc cña h¹t bôi

t¨ng lªn. C−êng ®é ®iÖn tr−êng nµy cã h−íng ng−îc víi c−êng ®é ®iÖn

tr−êng gi÷a hai ®iÖn cùc. V× vËy tèc ®é chuyÓn ®éng cña ion tiÕp theo tíi

h¹t bôi sÏ gi¶m ®i, nghÜa lµ gi¶m tèc ®é tÝch ®iÖn cho çc h¹t bôi. Khi

c−êng ®é ®iÖn tr−êng cña ®iÖn tÝch h¹t bôi cã gi¸ trÞ b»ng c−êng ®é ®iÖn

tr−êng ngoµi th× tèc ®é chuyÓn ®éng cña çc ion tíi h¹t bôi sÏ b»ng kh«ng

cã nghÜa lµ h¹t bôi kh«ng nhËn thªm çc ion n÷a. Lóc nµy ta nãi h¹t bôi ®·

®¹t ®−îc ®iÖn tÝch tíi h¹n.

Víi h¹t bôi cã kÝch th−íc lín h¬n 1μ m th× ®iÖn tÝch tíi h¹n cña nã tû

lÖ víi c−êng ®é ®iÖn tr−êng vµ tû lÖ víi b×nh th−¬ng b¸n kÝnh cña h¹t bôi.

qth = n.e = 0,19.10.10-9.r2.E (C)

qth : §iÖn tÝch tíi h¹n cña h¹t bôi

n : Sè l−îng ®iÖn tÝch nguyªn tè h¹t bôi tÝch ®−îc

r : B¸n kÝnh cña h¹t bôi

E : C−êng ®é ®iÖn tr−êng

Sù tÝch ®iÖn cña h¹t bôi x¶y ra rÊt nhanh. §èi víi hÇu hÕt bôi c«ng

nghiÖp, trong nh÷ng ®iÒu kiÖn b×nh th−êng th× chØ cÇn sau 1s h¹t bôi ®· tÝch

®−îc l−îng ®iÖn tÝch h¬n 90% ®iÖn tÝch tíi h¹n

2. Sù chuyÓn ®éng cña çc h¹t bôi trong ®iÖn tr−êng

Trong kh«ng gian gi÷a ®iÖn cùc l¾ng vµ ®iÖn cùc quÇng s¸ng, mét h¹t

bôi chÞu t¸c ®éng bëi nhiÒu lùc: lùc ®iÖn tr−êng, träng lùc cña b¶n th©n h¹t

bôi, lùc c¶n cña m«i chÊt, lùc cña dßng khÝ quÊn h¹t bôi theo chiÒu dßng

khÝ. Trong çc lùc trªn th× lùc ®iÖn tr−êng vµ lùc c¶n cña m«i chÊt lµ quan



träng nhÊt. Tæng hîp lùc g©y ra sù chuyÓn ®éng cña h¹t bôi vÒ phÝa çc

®iÖn cùc mµ chñ yÕu lµ chuyÓn ®éng vÒ phÝa çc ®iÖn cùc l¾ng.

§èi víi nh÷ng h¹t bôi cã ®−êng kÝnh lín h¬n 1 μ m th× tèc ®é chuyÓn

®éng cña h¹t vÒ phÝa ®iÖn cùc l¾ng tû lÖ víi kÝch th−íc h¹t bôi vµ tû lÖ víi

b×nh ph−¬ng c−êng ®é ®iÖn tr−êng.

μ=

− r.E.10W

211

(m/s)

§èi víi nh÷ng h¹t bôi cã kÝch th−íc nhá h¬n 1 μ m th× tèc ®é chuyÓn

®éng cña h¹t bôi vÒ phÝa ®iÖn cùc l¾ng kh«ng phô thuéc vµo kÝch th−íc cña

h¹t bôi mµ chØ phô thuéc vµo c−êng ®é ®iÖn tr−êng.

μ=

− E.10.17,0W

11

(m/s)

Çc ký hiÖu trong c«ng thøc:

E : C−êng ®é ®iÖn tr−êng

r : B¸n kÝnh cña h¹t bôi

μ : HÖ sè nhít ®éng lùc cña khÝ ë ®iÒu kiÖn thùc tÕ

3. Sù l¾ng bô trªn bÒ mÆt cña ®iÖn cùc l¾ng

4. §Æc tÝnh Volt – Ampe cña quÇng s¸ng

§Æc tÝnh Volt – Ampe lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu c¬ b¶n cña thiÕt bÞ

läc bôi ®iÖn. Khi t¨ng ®iÖn ¸p ®Õn ®iÖn ¸p nµo ®ã sÏ xuÊt hiÖn sù phãng

®iÖn quÇng s¸ng. Møc ®iÖn ¸p mµ ë gi¸ trÞ ®ã b¾t ®Çu cã sù xuÊt hiÖn phãng

®iÖn quÇng s¸ng gäi lµ ®iÖn ¸p tíi h¹n.

§Æc tÝnh Volt – Ampe cña quÇng s¸ng phô thuéc ®¸ng kÓ vµo kho¶ng

çch gi÷a çc ®iÖn cùc tr¸i dÊu, phô thuéc vµo h×nh d¸ng vµ kÝch th−íc cña

®iÖn cùc quÇng s¸ng. §Æc tÝnh Volt – Ampe cßn phô thuéc vµo nhiÖt ®é, ¸p

suÊt, ®é Èm, tèc ®é vµ thµnh phÇn cña khÝ. Trong thùc tÕ, ®iÖn thÕ cÇn ®Ó

xuÊt hiÖn t−îng quÇng s¸ng th−êng cã gi¸ trÞ lín. QuÇng s¸ng sÏ xuÊt hiÖn

khi c−êng ®é ®iÖn tr−êng ®¹t tíi gi¸ trÞ tíi h¹n. VÝ dô: ë ¸p suÊt khÝ quyÓn

vµ nhiÖt ®é 200C ®Ó xuÊt hiÖn hiÖn t−îng quÇng s¸ng th× c−êng ®é ®iÖn

tr−êng tíi h¹n ph¶i ®¹t tíi 15kV/cm.



§èi víi ®iÖn cùc l¾ng d¹ng èng trô rçng vµ ®iÖn cùc quÇng s¸ng lµ sîi

d©y dÉn th× c−êng ®é ®iÖn tr−êng tíi h¹n ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:

)R.

298,01(.3,30E

1

th δ++δ= (kV/cm)

R1 : B¸n kÝnh cña ®iÖn cùc quÇng s¸ng

Eth : C−êng ®é ®iÖn tr−êng tíi h¹n

δ : Tû sè khèi l−îng cña khÝ trong ®iÒu kiÖn lµm viÖc vµ ®iÒu kiÖn tiªu

chuÈn.

§èi víi hÖ thèng ®iÖn cùc l¾ng d¹ng èng trô vµ ®iÖn cùc quÇng s¸ng lµ

sîi d©y dÉn nh½n kh«ng gai th× ®iÖn ¸p tíi h¹n ®Ó xuÊt hiÖn quÇng s¸ng

®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:

1

21thth R

Rln.R.EU = (V)

Khi ®iÖn cùc l¾ng cã d¹ng tÊm vµ ®iÖn cùc quÇng s¸ng cã d¹ng d©y dÉn th×

®iÖn ¸p tíi h¹n ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:

)a

R..2ln

a

H..(R.EU 1

1thth

π−

π= (V)

Uth : §iÖn ¸p tíi h¹n (®iÖn ¸p b¾t ®Çu xuÊt hiÖn quÇng s¸ng) V

Eth : C−êng ®é ®iÖn tr−êng tíi h¹n

R1 : B¸n kÝnh ®iÖn cùc quÇng s¸ng

H : Kho¶ng çch gi÷a çc quÇng s¸ng vµ ®iÖn cùc l¾ng d¹ng tÊm

a : Kho¶ng çch gi÷a çc ®iÖn cùc quÇng s¸ng trong mét d·y

Tõ çc c«ng thøc trªn ta thÊy r»ng: Khi gi¶m b¸n kÝnh ®iÖn cùc quÇng

s¸ng R1 th× ®iÖn ¸p tíi h¹n sÏ gi¶m, cã nghÜa lµ quÇng s¸ng sÏ xuÊt hiÖn

sím h¬n. ë thiÕt bÞ läc bôi ®iÖn

R1 = 0,001 ÷ 0,002 m vµ R2 = H = 0,1 ÷ 0,15m, th× U2 = 20kV ÷ 30kV.

§Ó thu bôi, ng−êi ta th−êng dïng quÇng s¸ng ©m, cã nghÜa lµ ®iÖn cùc

quÇng s¸ng nèi víi cùc ©m cña quÇng s¸ng v× çc ion cã ®é linh ®éng lín

h¬n so víi ®é linh ®éng cña çc ion d−¬ng.



VII. Møc ®é thu bôi theo lý thuyÕt (hiÖu suÊt thu bôi)

Møc ®é thu bôi trong thiÕt bÞ läc bôi ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:

11

2211

V.z

V.zV.z −=η

Trong ®ã:

Z1, z2 lµ hµm l−îng bôi vµo vµ ra khái thiÕt bÞ

Ta còng cã thÓ tÝnh η = 1 – e-wj

Trong ®ã f = v

b2ln = BÒ mÆt cña ®iÖn cùc l¾ng / L−u l−îng khÝ bôi

qua thiÕt bÞ (f ®−îc gäi lµ bÒ mÆt riªng cña thiÕt bÞ läc bôi øng víi l−îng khÝ

cÇn läc ®· cho trong mçi thiÕt bÞ läc bôi ®iÖn x¸c ®Þnh).

Çc nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu suÊt ph¶i kÓ ®Õn kÝch th−íc thiÕt bÞ

läc bôi, tèc ®é chuyÓn ®éng cña çc h¹t bôi mang ®iÖn tÝch chuyÓn ®éng vÒ

cùc l¾ng.

VIII. Çc nh©n tè ¶nh h−ëng trong thiÕt bÞ läc bôi ®iÖn thùc tÕ

1. ¶nh h−ëng çc tÝnh chÊt khÝ cÇn lµm s¹ch

C−êng ®é ®iÖn tr−êng phô thuéc vµo thÕ hiÖu cÊp cho ®iÖn cùc quÇng

s¸ng. Nh− ®· biÕt ®iÖn tÝch h¹t bôi, tèc ®é chuyÓn ®éng cña chóng (sau khi

tÝch ®iÖn) ®Õn ®iÖn cùc l¾ng phô thuéc ®iÖn tÝch h¹t bôi, tèc ®é chuyÓn ®éng

cña chóng (sau khi tÝch ®iÖn) ®Õn ®iÖn cùc l¾ng phô thuéc vµo c−êng ®é

®iÖn tr−êng (®Æc biÖt ®èi víi h¹t cã kÝch th−íc lín). Do vËy duy tr× thÕ hiÖu

cùc ®¹i cho phÐp trªn ®iÖn cùc quÇng s¸ng lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn

quan träng nhÊt ®Ó thiÕt bÞ lµm viÖc cã hiÖu qu¶ vµ ®¹t møc thu bôi cùc ®¹i.

Khi t¨ng nhiÖt ®é khÝ thÕ hiÖu ë ®iÖn cùc quÇng s¸ng sÏ gi¶m, ®iÒu ®ã cã

thÓ duy tr× kh«ng cã sù xuyªn thñng. ThÕ hiÖu xuyªn thñng tû lÖ nghÞch víi

nhiÖt ®é tuyÖt ®èi cña khÝ. Ngoµi ra, nhiÖt ®é ¶nh h−ëng ®Õn tÝnh chÊt bôi

trªn ®iÖn cùc l¾ng.



¶nh h−ëng cña ®é Èm khÝ ®Õn thÕ hiÖu trong thiÕt bÞ läc th× ng−îc lai

so víi ¶nh h−ëng cña nhiÖt ®é. T¨ng nhiÖt ®é th× t¨ng kh¶ n¨ng xuyªn

thñng.

ThÕ hiÖu trong thiÕt bÞ cong phô thuéc vµo thµnh phÇn ho¸ häc cña

khÝ, th−êng lµ çc t¹p chÊt khÝ mang ®iÖn ©m còng nh− SO3 bÞ hÊp thô trong

líp bôi ®· lµm thay ®æi tÝnh chÊt cña líp.

2. ¶nh h−ëng çc tÝnh chÊt cña bôi vµ líp bôi trªn ®iÖn cùc l¾ng

¶nh h−ëng çc kÝch th−íc h¹t bôi (®é ph©n t¸n h¹t) ®Õn c«ng t¸c cña

thiÕt bÞ läc ®−îc kÓ ®Õn tr−íc tiªn lµ trÞ sè ®iÖn tÝch h¹t bôi nhËn ®−îc, lµ

tèc ®é cña h¹t ®Õn cùc l¾ng sau khi chóng ®−îc tÝch ®iÖn.

§iÖn tÝch çc h¹t lín còng nh− tèc ®é chuyÓn ®éng cña chóng ®Õn cùc

l¾ng lín h¬n so víi h¹t nhá. V× vËy hiÖu qu¶ thu çc h¹t lín cao h¬n, thêi

gian chuyÓn ®éng ®Õn cùc l¾ng Ýt h¬n. Ngoµi ra ®é ph©n t¸n cña h¹t bôi cã

liªn quan ®Õn hiÖn t−îng gäi lµ sù bao kÝn quÇng s¸ng vµ liªn quan ®Õn cÊu

t¹o líp bôi trªn ®iÖn cùc l¾ng.

Thµnh phÇn ho¸ häc ¶nh h−ëng ®Õn ®iÖn trë suÊt cña h¹t bôi (®é dÉn

®iÖn) cña líp bôi trªn cùc l¾ng, do ®ã ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ lµm viÖc cña

thiÕt bÞ läc bôi ®iÖn. ¶nh h−ëng nµy b¾t ®Çu ë thêi ®iÓm khi cã sù tiÕp xóc

gi÷a h¹t bôi chøa ®iÖn tÝch ©m víi ®iÖn cùc l¾ng.

Bôi chøa trong khÝ ®−îc chia thµnh 3 nhãm theo gi¸ trÞ ®iÖn trë suÊt:

- Nhãm 1: Cã ρ < 104 Ωcm (cã ®é diÖn dÉn lín). Çc h¹t bôi nµy khi

tiÕp xóc víi bÒ mÆt kim lo¹i ®iÖn cùcl¾ng sÏ trao tøc thêi ®iÖn tÝch ©m vµ bÞ

®Èy vµo dßng khÝ. Do vËy çc h¹t bôi cã ®é dÉn ®iÖn lín qua thiÕt bÞ thu

®iÖn sÏ kh«ng bÞ l¾ng. CÇn ph¶i lµm çc bé phËn gi÷ bôi trªn çc ®iÖn cùc.

- Nhãm 2: Cã ρ = 104 Ωcm ®Õn Cã 2.104 Ωcm. Çc h¹t bôi nµy ®−îc

thu håi cã hiÖu qu¶ trong thiÕt bÞ läc ®iÖn. Çc ®iÖn tÝch cña h¹t ph©n bè

®Òu trªn ®iÖn tÝch cùc l¾ng.

- Nhãm 3: Cã ρ > 2.104 Ωcm (cã ®é diÖn dÉn thÊp). Çc ®iÖn tÝch chøa

trong bôi lan chËm qua líp bôi ®Ó ®Õn bÒ mÆt ®iÖn cùc l¾ng kim lo¹i, khi ®ã

ë trªn líp bôi t¹o thµnh mét ®iÖn thÕ nµo ®ã.



3. ¶nh h−ëng cña hµm l−îng bôi ban ®Çu trong khÝ

Khi hµm l−îng bôi cao trong khÝ, ®Æc biÖt gåm çc h¹t nhá cã thÓ dÉn

®Õn hiÖn t−îng gäi lµ sù bao kÝn quÇng s¸ng. (HiÖn t−îng nµy lµ x¶y ra khi

ta t¨ng sè l−îng h¹t bôi trong ®iÖn tr−êng sÏ lµm t¨ng sè ®iÖn tÝch kh«ng

gian. Dßng ®iÖn cã ®−îc trong thiÕt bÞ läc bôi ®iÖn lµ do ®iÖn tÝch kh«ng

gian chuyÓn ®éng.

V× tÝnh linh ®éng cña h¹t bôi cã gi¸ trÞ nhá h¬n tÝnh linh ®éng cña çc

ion khÝ, nªn t¨ng çc ®iÖn tÝch kh«ng gian trong çc h¹t bôi lµm gi¶m ®¸ng

kÓ c−êng ®é dßng ®iÖn trong thiÕt bÞ läc bôi (cã khi chØ sè 0). HiÖn t−îng

nµy lµm gi¶m sù thu bôi. HiÖn t−îng bao kÝn quÇng s¸ng thÊy khi nång ®é

bôi trong khÝ tõ vµi gam trong 1m3 khÝ ®Õn vµi chôc gam/m3.

§Ó kh¾c phôc hiÖn t−îng nµy cÇn gi¶m hµm l−îng bôi ban ®Çu trong

khÝ cÇn lµm s¹ch (gi¶m tèc ®é khÝ), t¨ng thÕ hiÖu trªn ®iÖn cùc quÇng s¸ng

®Ó t¨ng c−êng ®é ®iÖn tr−êng, t¨ng tèc ®é chuyÓn ®éng cña çc h¹t bôi

chøa ®iÖn tÝch vµ t¨ng c−êng ®é t¹o thµnh ion. Khi t¨ng hµm l−îng bôi

trong kh«ng khÝ ngoµi kh¶ n¨ng lµm bÈn ®iÖn cùc l¾ng vµ ®iÖn cùc quÇng

s¸ng cßn t¹o thiÕt bÞ vËn hµnh kh«ng æn ®Þnh.

4. ¶nh h−ëng sù lµm bÈn ®iÖn cùc quÇng s¸ng vµ ®iÖn cùc l¾ng ®Õn hiÖu

qu¶ thu bôi

§é s¹ch cña ®iÖn cùc quÇng s¸ng vµ ®iÖn cùc l¾ng lµ mét trong çc

nh©n tè quan träng nhÊt trong viÖc b¶o qu¶n thiÕt bÞ läc bôi

MÆc dÇu trªn ®iÖn cùc quÇng s¸ng kh«ng l¾ng nhiÒu h¹t bôi, nh−ng do

bÒ mÆt ®iÖn cùc kh«ng lín, nªn vÉn dÉn ®Õn t¹o líp bôi trªn bÒ mÆt d©y dÉn

vµ lµm t¨ng ®−êng kÝnh ®iÖn cùc quÇng s¸ng, do vËy ph¶i t¨ng hiÖu ®iÖn thÕ

quÇng s¸ng, ®ã lµ ®iÒu kh«ng ph¶i bao giê còng thùc hiÖn ®−îc. NÕu bôi cã

®iÖn trë lín th× d©y dÉn coi nh− bÞ phñ líp çch ®iÖn vµ quÇng s¸ng sÏ

kh«ng t¹o thµnh. Nguyªn nh©n nµy ¶nh h−ëng xÊu ®Õn sù lµm viÖc cña thiÕt

bÞ ®Æc biÖt lµ khi cã nhiÖt ®é kho¶ng 3000 ÷ 4000C vµ chøa çc Sunfat kim

lo¹i.



§Ó kh¾c phôc hiÖn t−îng nµy ta cÇn gi¶m nhiÖt ®é khÝ, rung ®éng

th−êng xuyªn ®iÖn cùc quÇng s¸ng, gi¶m l−îng khÝ bÞ hót vµo tèi thiÓu ®Ó

gi¶m hµm l−îng SO3 trong khÝ.

Çc h¹t bôi l¾ng ë ®iÖn cùc l¾ng sÏ ¶nh h−ëng ®Õn c«ng t¸c thiÕt bÞ,

liªn quan ®Õn ®é dÉn ®iÖn vµ lµm gi¶m hiÖu qu¶ thu bôi. Do bÒ mÆt líp bôi

kh«ng b»ng ph¼ng do thÕ hiÖu dÔ bÞ xuyªn thñng ë nh÷ng chç nh« ra nªn

ph¶i gi¶m thÕ hiÖu trong thiÕt bÞ läc.

5. ¶nh h−ëng çc tham sè ®iÖn cña thiÕt bÞ

Nh− ®· nªu, thÕ hiÖu quÇng s¸ng liªn quan ®Õn c−êng ®é ®iÖn tr−êng

cã ¶nh h−ëng ®Õn c«ng t¸c thiÕt bÞ. C−êng ®é dßng ®iÖn t¨ng khi t¨ng thÕ

hiÖu lµ ®Æc ®iÓm thuËn lîi cña chÕ ®é ®iÖn. Tuy nhiªn khi xuÊt hiÖn quÇng

s¸ng ng−îc còng lµm t¨ng c−êng ®é dßng ®iÖn mÆc dÇu hiÖu qu¶ thu bôi

gi¶m. V× vËy hiÖn t−îng t¨ng c−êng ®é dßng ®iÖn kh«ng ph¶i lu«n dÉn ®Õn

c¶i thiÖn qu¸ tr×nh thu bôi mµ ph¶i xem nguyªn nh©n lµm t¨ng c−êng ®é

dßng ®iÖn ®ã.

Së dÜ trªn ®iÖn cùc quÇng s¸ng lu«n duy tr× cùc ©m v× quÇng s¸ng bÒn

v÷ng h¬n vµ thÕ hiÖu xuyªn thñng lín h¬n so víi quÇng s¸ng d−¬ng, ngoµi

ra çc ion ©m cã tÝnh hµnh ®éng lín h¬n ion d−¬ng.

Kh«ng cho phÐp cÊp nguån xoay chiÒu vµo ®iÖn cùc quÇng s¸ng v× khi

®ã chiÒu chuyÓn ®éng cña çc h¹t cña çc h¹t bôi kh«ng ngõng thay ®æi vµ

lµm gi¶m hiÖu qu¶ thu bôi.

6. ¶nh h−ëng cña tèc ®é vµ sù ph©n bè khÝ trong thiÕt bÞ ®Õn hiÖu suÊt

thu bôi

Tõ c«ng thøc η = 1 – kd

L

e ωω−

cho ta xÐt ¶nh h−ëng ωk ®Õn hiÖu qu¶ thu

bôi lý thuyÕt

Khi t¨ng tèc ®é khÝ ®Õn mét giíi h¹n çc h¹t bôi ®· l¾ng trªn ®iÖn cùc

cã thÓ v¨ng ra ngoµi vµ bÞ dßng quÊn ra khái thiÕt bÞ, ®Æc biÖt khi rung ®éng

çc ®iÖn cùc hoÆc lµm tôt bôi khái ®iÖn cùc.



IX. øng dông cô thÓ cña ph−¬ng ¸n ®èi víi yªu cÇu läc bôi

Yªu cÇu cña chóng ta ë ®©y lµ thiÕt kÕ víi cao ¸p läc lµ 72kV.

§Ó cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc chÝnh x¸c lµ víi ®iÖn ¸p mét chiÒu cña ta lµ 72 kV

th× chóng ta cÇn ph©n tÝch chi tiÕt vÒ tÝnh chÊt cña çc lo¹i bôi. Tr−íc hÕt ®Ó

®¬n gi¶n trong viÖc ph©n tÝch chóng ta øng dông cao ¸p läc cña chóng ta

víi thiÕt bÞ läc bôi kh¸ phæ biÕn hiÖn nay lµ thiÕt bÞ läc bôi xicl«n μΗ (øng

dông trong nhµ m¸y sø vigacera, xi m¨ng Bót S¬n…)

H¹t bôi chóng ta ph©n tÝch ë ®©y ®−îc ®i s©u vµo ph©n tÝch thµnh phÇn,

kÝch th−íc, kh¶ n¨ng dÉn ®iÖn, b¸n kÝnh trung b×nh cña h¹t bôi, ®é Èm cña

bôi, tÝnh dÉn ®iÖn cña tõng lo¹i bôi, tÝnh chÊt ho¸ häc cña tõng lo¹i bôi

kh¸c nhau.

Tõ trªn ta ®−a ra hµm sè cña cao ¸p läc phô thuéc vµo çc yÕu tè ®Çu

vµo.

Cao ¸p läc = f (tÝnh chÊt h¹t bôi, ®iÒu kiÖn m«i tr−êng…)

Ngoµi nh÷ng yÕu tè trªn th× cao ¸p läc cßn phô thuéc vµo tèc ®é

chuyÓn ®éng cña çc h¹t bôi tíi çc cùc vµ tèc ®é cña dßng bôi chuyÓn

®éng qua thiÕt bÞ läc bôi (¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi chÊt l−îng läc bôi).

ë ®©y chóng ta cã c«ng thøc x¸c ®Þnh tèc ®é h¹t bôi chuyÓn ®éng ®Õn cùc

l¾ng víi h¹t bôi cã kÝch th−íc > 1 μ m.

r...6

E.E.r.10.87,1 xdt210

μπ=ω

−

Ex : c−êng ®é ®iÖn tr−êng

XÐt chi tiÕt tõng lo¹i bôi cô thÓ:

VËt liÖu gèm chóng ta xÐt ë ®©y lµ xªn-zian (BaO.l2O3.2SiO2 vµ çc

cacbonat bari,. Cao lanh, ®Êt sÐt (çc thµnh phÇn nµy lµm t¨ng liªn kÕt xªn-

zian khi nung chi tiÕt) vµ thuû tinh alumosilic nhiÒu bari. §Æc ®iÓm cña lo¹i

vËt liÖu nµy lµ cã khèi l−îng riªng t−¬ng ®èi lín, tèn hao ®iÖn m«i bÐ ngay

c¶ ë d−íi nhiÖt ®é 300 – 4000C, ®ång thêi tèn hao ®iÖn m«i Ýt biÕn ®æi theo

nhiÖt ®é. Bôi sau khi nung cã ®é Èm trung b×nh, tuy nhiªn do lo¹i bôi nµy

cã kh¶ n¨ng dÉn ®iÖn kÐm do ®ã cao ¸p läc kho¶ng 65kV.



VËt liÖu lµ bôi than thµnh phÇn chÝnh trong bôi lµ C ®· ®−îc nghiÒn

nhá, lo¹i bôi nµy cã khèi l−îng riªng thÊp ®ång thêi kh¶ n¨ng dÉn ®iÖn cña

bôi than lµ t−¬ng ®èi cao do ®ã cao ¸p läc ®Æt vµo th−êng chØ ë møc 55kV.

VËt liÖu xi m¨ng Porland (xi m¨ng tr¾ng) ®−îc s¶n xuÊt tõ ®¸ v«i cïng víi

®Êt sÐt vµ nh÷ng diÖp th¹ch, hoÆc çc thµnh phÇn cña çc chÊt ë lß cao chøa

«xit nh«m vµ silic ®ioxide. Çc chÊt nµy pha trén th−êng theo tû lÖ lµ 60%

®¸ v«i, 19% silic ®ioxide vµ 8% nh«m 5% çc lo¹i giÊy v¶i 5% lµ «xit

magiª 3% lµ sunfur trioxide. Bôi xi m¨ng cã kh¶ n¨ng dÉn ®iÖn kÐm vµ cã

khèi l−îng riªng cña bôi t−¬ng ®èi lín ®é Èm cña bôi thÊp çc ph¶n øng

ho¸ häc trong bôi Ýt x¶y ra. §ång thêi bôi th¶i ra tõ nhµ m¸y s¶n xuÊt xi

m¨ng cã hµm l−îng rÊt lín (gÇn 1/3 l−îng toµn bé khèi l−îng cñahîp chÊt

ban ®Çu ®−a vµo), nh− vËy ®iÖn ¸p ®Æt vµo ®Ó läc bôi xi m¨ng th−êng ph¶i ë

møc t−¬ng ®èi cao kho¶ng tõ 70 – 75 kV.

KÕt luËn:

Quan t×m hiÓu s¬ bé vÒ thiÕt bÞ läc bôi, cÊu t¹o vµ çc bé phËn cïng

nguyªn lý ho¹t ®éng cña chóng. §ång thêi ®−a ra ®−îc chøc n¨ng çc bé

phËn, çc th«ng sè kü thuËt, gióp ta cã kh¸i niÖm ban ®Çu vÒ läc bôi vµ c¬

b¶n cã thÓ ®Þnh h−íng ®Ó cã thÓ thiÕt kÕ chi tiÕt thiÕt bÞ läc bôi tÜnh ®iÖn.

Trong ph¹m vi cña ®iÖn tö c«ng suÊt ta chØ xÐt ®Õn hÖ thèng cung cÊp ®iÖn

¸p vµo cho läc bôi tÜnh ®iÖn cïng çc kh©u liªn quan ®Õn hÖ thèng nµy.

Nh− ®· ph©n tÝch ë trªn th× víi cao ¸p läc cña chóng ta lµ 72 kV th×

®−îc ¸p dông chÝnh ë trong çc nhµ m¸y s¶n xuÊt xi m¨ng. Chóng ta thiÕt

kÕ m¹ch ®iÒu khiÓn vµ m¹ch lùc theo ®iÖn ¸p ®Çu vµo ®· cho vµ víi cao ¸p

läc cña chóng ta 72 kV. Tuy nhiªn chóng ta ph¶i lu«n lu«n ®¶m b¶o æn

®Þnh ®iÖn ¸p ®Çu vµo, cã kh¶ n¨ng chèng ng¾n m¹ch vµ tù ®éng ®ãng m¹ch

vµo ®iÖn ¸p lµm viÖc víi thêi gian ®iÒu chØnh ®−îc.



Ch−¬ng II

R¬le thêi gian

Trong tù ®éng ®iÒu khiÓn, b¶o vÖ th−êng gÆp nh÷ng tr−êng hîp cÇn cã

mét kho¶ng thêi gian gi÷a nh÷ng thêi ®iÓm t¸c ®éng cña hai hay nhiÒu thiÕt

bÞ, hoÆc trong tù ®éng hãa çc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, nhiÒu khi ph¶i tiÕn hµnh

nh÷ng thao t¸c kÕ tiÕp nhau nh÷ng kho¶ng thêi gian cÇn thiÕt ®ã, ng−êi ta

dïng r¬le thêi gian. Nh− vËy, cã thÓ ®Þnh nghÜa r¬le thêi gian lµ r¬le cã ®Æc

tÝnh: Khi cã tÝn hiÖu vµo r¬le míi ph¸t tÝn hiÖu ë ®Çu ra (cßn gäi lµ r¬le trÔ

thêi gian hay bé trÔ).

+ Nh÷ng yªu cÇu chung ®èi víi r¬le thêi gian bao gåm :

- Kh¶ n¨ng duy tr× thêi gian æn ®Þnh, chÝnh x¸c, tin cËy, kh«ng phô

thuéc vµo dao ®éng cña ®iÖn ¸p nguån cung cÊp, tÇn sè nhiÖt ®é vµ çc ®iÒu

kiÖn m«i tr−êng (nhiÖt ®é, ®é Èm, ®é dung…).

- C«ng suÊt ng¾t cña hÖ thèng tiÕp ®iÓm ®ñ lín.

- C«ng suÊt tiªu thô nhá.

- kÕt cÊu, sö dông ®¬n gi¶n.

HÇu nh− ë tÊt c¶ çc lo¹i r¬le trë vÒ tr¹ng th¸i ®Çu khi tÝn hiÖu ®iÖn

®Çu vµo b»ng 0, do ®ã kh«ng yªu cÇu hÖ sè nh¶ cao.

Trong çc s¬ ®å tù ®éng ®iÒu khiÓn, nhiÒu khi cã tÇn sè thao t¸c cao

nªn yªu cÇu ®oä bÒn c¬ vÒ chèng mµi mßn cao tõ 5 ÷ 10.106 lÇn thao t¸c.

Thêi gian t¹o trÔ chËm tõ 0,25(s) trë lªn , cã thÓ tíi hµng giê vµ l©u h¬n

n÷a. Çc r¬le thêi gian ®iÖn tö cßn cho phÐp hÑn giê (nhí) hoÆc lËp tr×nh.

+ CÊu tróc chung cña r¬le thêi gian gåm cã çc bé phËn chÝnh sau:

- Bé phËn ®éng lùc: cã chøc n¨ng nhËn tÝn hiÖu vµo lµ n¨ng l−îng ®iÖn,

biÕn ®æi thµnh n¨ng l−îng thÝch hîp cho bé phËn hîp thêi gian ho¹t ®éng.

Bé phËn ®éng lùc cã thÓ lµ nam ch©m ®iÖn, ®éng c¬ ®iÖn, bé biÕn ®æi ®iÖn:

biÕn ¸p, chØnh l−u…



- Bé t¹o thêi gian : cã chøc n¨ng kÐo dµi thêi gian trÔ cña r¬le. Bé phËn

nµy lµm viÖc theo nhiÒu nguyªn lý kh¸c nhau nh− : ®iÖn tö, c¬ khÝ, khÝ nÐn,

thñy lùc , ®iÖn tö v..v.. C¨n cø vµo bé t¹o thêi gian trÔ mµ cã tªn r¬le t−¬ng

øng.

VÝ dô r¬le ®iÖn tõ , r¬le thêi gian thñy lùc, r¬le thêi gian ®iÖn tö v..v..

- Bé phËn ®Çu ra: r¬le ph¸t tÝn hiÖu ra b»ng sù thay ®æi tr¹ng th¸i ®ãng,

më çc tiÕp ®iÓm.

Ngoµi ra r¬le cßn cã bé phËn ®iÒu chØnh thêi gian t¸c ®éng (thêi gian

trÔ) cña r¬le vµ bé phËn hiÓn thÞ thêi gian ë d¹ng ch÷ sè.

Ký hiÖu r¬le thêi gian trong s¬ ®å m¹ch ®iÖn nh− ë h×nh 2.1:

a) b) c)

H×nh 2.1 KÝ hiÖu r¬le thêi giana) cuén d©y; b) tiÕp ®iÓm thuêng më, ®ãng chËm; c) tiÕp ®iÓm

thuêng ®ãng, më chËm

I. R¬le thêi gian ®iÖn tõ

1. CÊu t¹o

KÕt cÊu r¬le thêi gian kiÓu ®iÖn tõ nh− trªn h×nh 2.2:

M¹ch tõ gåm lâi 1, n¾p 2, tÊm ®Öm phi tõ tÝnh 3 (th−êng b»ng çc tÊm

®ång máng 0,1(mm)). Lâi s¾t 1 ®−îc b¾t chÆt lªn b¶ng ®iÖn 4 nhê ®Õ nh«m

5. Trªn ®Õ cßn l¾p hÖ thèng tiÕp ®iÓm 6. Nam ch©m ®iÖn mét chiÒu cã lâi

lµm b¶ng thÐp armk«. Nh¸nh ph¶i cã tiÕt diÖn trßn ®Ó chÕ t¹o vµ l¸p r¸p

cuén d©y ®−îc thuËn tiÖn. Nh¸nh tr¸i cã tiÕt diÖn ch÷ nhËt, nhê ®ã t¨ng

®−îc chiÒu dµi chç tiÕp xóc gi÷a lâi vµ n¾p tõ lµ phÇn chuyÓn ®éng, do ®ã

t¨ng ®−îc ®é bÒn c¬ chèng mµi mßn cña c¹nh quay. Trªn nh¸nh tr¸i cã l¾p

mét vßng ng¾n m¹ch cã d¹ng èng trô rçng 8, tiÕt diÖn lín, lµm b»ng vËt

liÖu dÉn ®iÖn tèt nh− ®ång hoÆc nh«m .



H×nh 2.2 R¬le thêi gian ®iÖn tõ

Bé phËn duy tr× thêi gian cña r¬le lµm viÖc theo nguyªn lý ®iÖn tõ, trªn

c¬ së sö dông dßng ®iÖn c¶m øng xuÊt hiÖn trong èng dÉn ®iÖn trô rçng,

khi tõ th«ng chÝnh do cuén d©y sinh ra trong m¹ch tõ biÕn thiªn. Theo ®Þnh

luËt Lenx¬, dßng ®iÖn c¶m øng nµy cã chiÒu sao cho tõ th«ng cña nã sinh

ra chèng l¹i sù biÕn thiªn (t¨ng hay gi¶m) cña tõ th«ng chÝnh. Do vËy, tèc

®é t¨ng hay gi¶m cña tõ th«ng chÝnh khi cuén d©y ®−îc ®ãng hay ng¾t ®iÖn

sÏ chËm ®i. Cã nghÜa thêi gian t¸c ®éng vµ thêi gian nh¶ cña r¬le ®−îc t¨ng

lªn.

Muèn cã thêi gian nh¶ chËm h¬n, tõ dÉn khe hë kh«ng khÝ lµm viÖc vµ

khe hë phô ph¶i rÊt lín, cho nªn çc bÒ mÆt tiÕp xóc gi÷a lâi vµ n¾p nam

ch©m ®iÖn ph¶i ®−îc mµi nh·n.

§Õ ®óc nh«m cña r¬le cßn ®ãng thªm vai trß vßng ng¾n m¹ch phô ®Ó

t¨ng thêi gian nh¶ chËm.

Trong vËt liÖu tõ lÝ t−ëng, sau khi ng¾t ®iÖn cuén d©y, tõ th«ng trong

lâi gi¶m ®Õn gi¸ trÞ cßn d− Φd. Gi¸ trÞ Φd do vËt liÖu vµ kÝch th−íc m¹ch tõ

quyÕt ®Þnh. Lùc khö tõ cµng nhá, mËt ®é tõ th«ng d− Bd cµng nhá, tõ th«ng

d− Φd cµng bÐ th× thêi gian nh¶ chËm cña r¬le cµng lín. Thêi gian nh¶ chËm

®èi víi m¹ch tõ b·o hßa cã thÓ tÝnh theo c«ng thøc:



∫Φ

Φ

Φ=

d

0LW

d

R

Wt

2

Trong ®ã:

W lµ sè vßng èng ng¾n m¹ch, th−êng chän W = 1

R lµ ®iÖn trë vßng ng¾n m¹ch:

( )s

l..1.R θα+ρ=

§iÖn trë R phô thhuéc vµo ®iÖn trë suÊt ρ cña vËt liÖu, kÝch th−íc

chiÒu dµi trung b×nh mét vßng l, tiÕt diÖn ngang s, hÖ sè nhiÖt ®iÖn trë α vµ

nhiÖt ®é lµm viÖc θ cña vßng, do ®ã ¶nh h−ëng ®Õn thêi gian nh¶ chËm cña

r¬le.

Ngoµi ra vËt liÖu cã ®é t− thÈm cao ë ®o¹n ch−a b·o hßa cña ®−êng

cong tõ hãa còng cho thêi gian nh¶ chËm lín.

Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn gièng nhau thêi gian nh¶ chËm do tõ th«ng ban

®Çu Φ0 quyÕt ®Þnh, gi¸ trÞ nµy do ®−êng cong tõ hãa ë tr¹ng th¸i ®ãng quyÕt

®Þnh. V× dßng ®iÖn trong cuén d©y vµ ®iÖn ¸p tØ lÖ víi nhau nªn t−¬ng quan

gi÷a tõ th«ng vµ ®iÖn ¸p Φ(U) cïng tØ lÖ nh−ng ë tØ lÖ kh¸c. Khi m¹ch tõ

ch−a b¶o hßa, ë ®iÖn ¸p ®Þnh møc, gi¸ trÞ Φ0 phô thuéc nhiÒu vµo gi¸ trÞ

®iÖn ¸p nguån. Khi ®ã thêi gian chËm sÏ phô thuéc theo ®iÖn ¸p ®Æt vµo

cuén d©y.

Trong çc s¬ ®å truyÒn ®éng ®iÖn, ®iÖn ¸p ®Æt lªn cuén d©y th−êng

thÊp h¬n ®Þnh møc. Do ®ã thêi gian nh¶ chËm cñng nhá do Φ0 nhá. §Ó t¹o

®−îc thêi gian nh¶ chËm kh«ng phô thuéc vµo ®iÖn ¸p nguån, m¹ch tõ ph¶i

b·o hßa cao (h×nh 2.3). Trong mét vµi r¬le, ®iÖn ¸p sôt ®Õn 50% còng

kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn thêi gian chËm.

Muèn thêi gian nh¶ chËm æn ®Þnh, thêi gian cÊp ®iÖn cho cuén d©y

ph¶i ®ñ lín ®Ó tõ th«ng ®¹t ®ñ ®Õn gi¸ trÞ x¸c lËp Φ0. Thêi gian nµy gäi lµ

thêi gian n¹p (hay thêi gian chuÈn bÞ). NÕu thêi gian n¹p kh«ng ®ñ, thêi

gian nh¶ chËm sÏ bÞ gi¶m ®i. Thêi gian n¹p vµo kho¶ng 1 gi©y.



NhiÖt ®é m«i tr−êng còng ¶nh h−ëng ®Õn thêi gian nh¶ chËm. NhiÖt ®é

t¨ng lµm thêi gian nh¶ chËm gi¶m, ®«i khi gi¶m ®Õn 50%. ChÞu ¶nh h−ëng

cña nhiÖt ®é lµ nh−îc ®iÓm cña lo¹i r¬le nµy.

2. §iÒu chØnh thêi gian lµm viÖc cña r¬le

Cã thÓ ®iÒu chØnh thêi gian t¸c ®éng cña r¬le b»ng çch thay ®æi lùc

c¨ng cña lß xo nh¶ 9 (h×nh 2.2). NÕu t¨ng lùc lß xo sÏ lµm t¨ng lùc hót ban

®Çu dÉn ®Õn t¨ng thêi gian t¸c ®éng. Nh−ng v× ë tr¹ng th¸i më cña nam

ch©m ®iÖn h»ng sè thêi gian ®iÖn tõ cña nam ch©m ®iÖn nhá nªn thêi gian

nh¶ chËm khi hót cñng nhá, kho¶ng 0,2(s).

Khi cÇn thêi gian nh¶ chËm lín h¬n 1(s) ph¶i dïng r¬le ë chÕ ®é nh¶.

Lóc nµy cã thÓ ®iÒu chØnh thêi gian nh¶ chËm b»ng çc çch sau:

Thay ®æi lùc lß xo t¸ch n¾p 11 (h×nh 2.2). §Çu trªn lß xo nµy tùa vµo

miÕng lãt 14 ®· ®−îc chèt 15 vÆn chÆt lªn n¾p. §Çu d−íi lß xo truyÒn lùc

lªn chèt ®ång 12 tù do di chuyÓn trong lç ë n¾p. Trôc chèt ®ång 12 di

chuyÓn t−¬ng ®èi víi trôc lß xo. ë tr¹ng th¸i ®ãng chèt 12 bÞ ®Èy lªn vµ lß

xo 11 bÞ thªm lùc Ðp. Lß xo 11 t¹o ra lùc chÝnh t¸ch n¾p ra khái lâi trong

giai ®o¹n ®Çu qu¸ tr×nh nh¶ cña r¬le. Thay ®æi lùc Ðp ban ®Çu cña lß xo tøc

lµ thay ®æi lùc t¸ch n¾p nhê èc ®iÒu chØnh 13.



NÕu t¨ng lùc lß xo 11, lµm t¨ng lùc t¸ch n¾p, t¨ng tõ th«ng nh¶, dÉn

®Õn gi¶m thêi gian nh¶ chËm cña r¬le (h×nh 2.4a). Ng−îc l¹i gi¶m lùc lß xo

sÏ t¨ng thêi gian nh¶ chËm. Khi tõ th«ng nh¶Φnh gÇn b»ng tõ th«ng d− Φd

th× thêi gian nh¶ chËm t¨ng lªn rÊt nhiÒu vµ sai lÖch t¨ng nhiÒu, lµm gi¶m

®é chÝnh x¸c cña r¬le. Do vËy kh«ng nªn cho r¬le lµm viÖc ë vïng Φnh =

Φd.

§Ó thay ®æi trong ph¹m vi lín vµ nh¶y cÊp (®iÒu chØnh th«) thêi gian

nh¶ chËm cña r¬le, cã thÓ chiÒu dµy tÊm ®Öm phi tõ tÝnh ®Æt gi÷a n¾p vµ lâi

thÐp. ë tr¹ng th¸i ®ãng, m¹ch tõ b·o hßa, bÒ dµy tÊm ®Öm Ýt ¶nh h−ëng ®Õn

gi¸ trÞ Φ0. Khi gi¶m chiÒu dµy tÊm ®Öm phi tõ tÝnh (th−êng b»ng çc l¸

®ång vµng máng 0,1÷0,3mm), sÏ lµm t¨ng ®é tõ c¶m cña cuén d©y cã lâi

thÐp, m¹ch tõ ë tr¹ng th¸i kh«ng b·o hßa vµ lµm gi¶m tèc ®é suy gi¶m cña

tõ th«ng trong lâi, kÕt qu¶ thêi gian nh¶ chËm t¨ng lªn (h×nh 2.4b).

Lo¹i r¬le nµy ®−îc chÕ t¹o cã thêi gian nh¶ chËm tõ 0,3÷5(s), sö dông

®iÖn mét chiÒu. Dßng ®Þnh møc cña r¬le 10(A) ë ®iÖn ¸p 110(V) vµ 5(A) ë

®iÖn ¸p 220(V). R¬le lµm viÖc bÒn, ch¾c ch¾n.



II. R¬le thêi gian kiÓu thñy lùc

R¬le thêi gian kiÓu thñy lùc cã cÊu t¹o vµ ho¹t ®éng nh− h×nh 2.5:

7

2

84

5

3

6

1W

H×nh 2.5 R¬le thêi gian kiÓu thñy lùc

Bé phËn ®éng lùc lµ nam ch©m ®iÖn 1. Bé phËn t¹o thêi gian lµ hÖ

thèng thñy lùc gåm xilanh, pitt«ng, lß xo c¶n trong xilanh chøa ®Çy dÇu

nhên.

Bé phËn ra lµ hÖ tiÕp ®iÓm t¸c ®éng tøc thêi (kh«ng trÔ) vµ tiÕp ®iÓm

t¸c ®éng chËm (cã trÔ). R¬le lµm viÖc nh− sau:

Khi cã tÝn hiÖu ®iÖn ®iÒu khiÓn ®−a vµo cuén d©y nam ch©m ®iÖn 1,

lùc hót ®iÖn tõ kÐo n¾p chuyÓn ®éng rÊt nhanh (coi lµ tøc thêi) vÒ lâi, nam

ch©m ë tr¹ng th¸i hót. Khi n¾p hót lµm hÖ tiÕp ®iÓm t¸c ®éng tøc thêi 6 thay

®æi tr¹ng th¸i :th−êng më sÏ ®ãng l¹i vµ th−êng ®ãng sÏ më ra, ®ång thêi lß

xo kÐo 3 bÞ kÐo c¨ng ra sÏ kÐo pÝtt«ng chuyÓn dÞch xuèng d−íi, dÇu nhên

khoang pitt«ng bÞ Ðp ®Èy lªn trªn qua lç th«ng. V× lç th«ng nµy nhá nªn dÇu

nhên t¹o ra lùc c¶n chuyÓn ®éng cña pitt«ng, lµm cho pitt«ng chuyÓn ®éng

chËm l¹i. Ph¶i mét thêi gian sau, pitt«ng míi ®i hÕt qu·ng hµnh tr×nh ®·



®Þnh vµ tay ngang ë ®Çu cÇn pitt«ng t× lªn hÖ tiÕp ®iÓm t¸c ®éng chËm lµm

thay ®æi tr¹ng th¸i ®ãng, më cña chóng. Nh− vËy hÖ pitt«ng vµ xilanh ®Çu

chøc n¨ng t¹o thêi gian chËm cña r¬le.

Khi pitt«ng ®i xuèng, lß xo 5 bÞ nÐn vµ van mét chiÒu 8 ®ãng.

Khi ng¾t ®iÖn cuén d©y nam ch©m ®iÖn, lß xo 3, lß xo 5, van mét

chiÒu më, lµm n¾p nam ch©m vµ pitt«ng, nhanh trãng chë vÒ vÞ trÝ ban ®Çu,

çc hÖ tiÕp ®iÓm còng lËp tøc thay ®æi vÒ tr¹ng th¸i ®ãng, më ®Çu.

R¬le lo¹i nµy cã thÓ t¹o ®−îc thêi gian trÔ tõ 0,4÷180(s). Cã thÓ ®iÒu

chØnh thêi gian b»ng thay ®æi tiÕt diÖn lç th«ng dÇu b»ng vÝt 7 hoÆc thay ®æi

qu·ng dÞch chuyÓn t¸c dông cña pitt«ng vµ b»ng çch ®iÒu chØnh vÞ trÝ ban

®Çu cña hÖ tiÕp ®iÓm t¸c ®éng cã trÔ. §Æc ®iÓm cña r¬le thêi gian kiÓu thñy

lùc lµ cã thÓ chÕ t¹o r¬le lµm viÖc víi ®iÖn xoay chiÒu hoÆc mét chiÒu dÔ

dµng. Thêi gian trÔ cña r¬le kh«ng phô thuéc vµo sù dao ®éng cña ®iÖn ¸p,

tÇn sè nguån, nh−ng ®é nhít cña dÇu chÞu ¶nh h−ëng cña nhiÖt ®é lµm thay

®æi ®é chÝnh x¸c cña r¬le tíi: ± 10%. Dßng ®Þnh møc cña hÖ tiÕp ®iÓm lµ

3(A), ®iÖn ¸p lµm viÖc ®Õn 380(V).

III. R¬le thêi gian kiÓu ®ång hå

Trong r¬le thêi gian kiÓu ®ång hå, bé phËn ®éng lùc lµm r¬le ho¹t

®éng cã thÓ lµ mét cuén lß xo l¸ (nh− d©y cãt trong ®ång hå c¬ khÝ). Khi

vÆn lß xo cuén chÆt l¹i, lß xo ®· ®−îc n¹p n¨ng l−îng. Do tÝnh ®µn håi, khi

lß xo xæ r¶të vÒ tr¹ng th¸i ®Çu, th× gi¶ phãng n¨ng l−îng c¬ lµm r¬le ho¹t

®éng. Bé phËn ®éng lùc cã thÓ lµ mét nam ch©m ®iÖn. Khi cã tÝn hiÖu ®iÒu

khiÓn vµo cuén d©y nam ch©m, phÇn øng (n¾p) nam ch©m ®−îc hót vÒ phÝa

lâi nhê lùc hót ®iÖn tõ sÏ kÐo c¨ng lß xo (hoÆc lµm nh¶ lß xo ®· ®−îc kÐo

hay nÐn s½n) ®Ó r¬le ho¹t ®éng.

Bé phËn t¹o thêi gian lµ hÖ thèng çc b¸nh r¨ng gi¶m tèc vµ c¬ cÊu

cãc dao ®éng. C¬ cÊu cãc nµy cã t¸c dông lµm çc b¸nh r¨ng chuyÓn ®éng

quay víi tèc ®é chËm vµ kh«ng thay ®æi nh− ë ®ång hå c¬ khÝ th«ng

th−êng, nhê ®ã t¹o ®−îc thêi gian trÔ cho r¬le.



S¬ ®å ®éng häc ®¬n gi¶n cña r¬le thêi gian kiÓu ®ång hå dïng ®iÖn

xoay chiÒu nh− ë h×nh 2.6a vµ mét chiÒu ë h×nh 2.6b.

M¹ch tõ 1vµ n¾p 2 lµm b»ng thÐp l¸ kÜ thuËt ®iÖn dËp ghÐp l¹i ®Ó gi¶m

tæn hao trong lâi thÐp, ®ång thêi chÕ t¹o ®«n gi¶n h¬n. Cuén d©y 3 ®Æt ë trô

giøa cña m¹ch tõ. N¾p 2 víi lß xo nh¶ 4. Mét ®Çu tay ®ßn 5 cña c¬ cÊu

®ång hå t× vµo n¾p 2 nhê lß xo kÐo 6. Khi nam ch©m ®iÖn cÊp ®iÖn , n¾p 2

®−îc hót xuèng lµm hÖ thèng b¸nh r¨ng ®ång hå quay d−íi t¸c ®éng lß xo

kÐo 6,dÉn ®Õn tay quay 8 quay vµ sau mét thêi gian sÏ t¸c ®éng lªn hÖ tiÕp

®iÓm 9. Nhê qu¶ l¾c (dao ®éng) vµ c¬ cÊu cãc 7, tèc ®é quay cña tay quay

®−îc gi¶m xuèng vµ kh«ng ®æi, lµm cho thêi gian t¸c ®éng cña r¬le ®−îc

kÐo dµi, ®é chÝnh x¸c vµ tÝnh æn dÞnh lµm viÖc ®−îc t¨ng cao.

§iÒu chØnh thêi gian t¸c ®éng cña r¬le b»ng çch thay ®æi gãc quay

ban ®Çu gi÷a tay quay 8 (hoÆc c¬ cÊu cam) vµ hÖ tiÕp ®iÓm 9.

Ngoµi ra r¬le cßn cã mét hÖ tiÕp ®iÓm t¸c ®éng tøc thêi 10 (kh«ng trÔ)

®−îc ®ãng më nhê n¾p nam ch©m ®iÖn .

Thêi gian trÔ cña lo¹i r¬le kiÓu ®ång hå trªn ®¹t tíi 20(s)± 0,1. R¬le

lµm viÖc æn ®Þnh, gÇn nh− kh«ng bÞ ¶nh h−ëng, dao ®éng cña ®iÖn ¸p

nguån, tuæi thä cao. NÕu dïng cho ®iÖn mét chiÒu, chØ cÇn nam ch©m ®iÖn

lµ lo¹i nam ch©m mét chiÒu.

Mét sè lo¹i r¬le kiÓu ®ång hå cã bé phËn ®éng lùc lo¹i c¬ khÝ, dïng lß

xo l¸ cuén nh− ®· nãi trªn, cã thêi gian trÔ h¬n: 6, 15, 30 vµ 60(phót). VÝ dô

çc r¬le hÑn giê ng¾t trong mét sè ®å dïng ®iÖn nh− qu¹t, m¸y giÆt, æ c¾m

®iÖn… Cã lo¹i r¬le®−îc thay ®ßn quay 8 b»ng c¬ cÊu nhiÒu b¸nh xe cÇm ®Ó

®ãng më nhiÒu tiÕp ®iÓm trong çc thêi ®iÓm vµ thêi gian trÔ kh¸c nha,

dïng ®iÒu khiÓn thiÕt bÞ lµm viÖc theo mét ch−¬ng tr×nh ®· ®Þnh nh− m¸y

giÆt, m¸y röa, m¸y Êp trøng… trong c«ng nghiÖp vµ sinh ho¹t ®êi sång.



H×nh 2.6a R¬le thêi gian kiÓu ®ång hå

H×nh 2.6b R¬le thêi gian mét chiÒu kiÓu ®ång hå



IV. R¬le thêi gian kiÓu ®éng c¬

Khi ®iÒu khiÓn çc qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña thiÕt bÞ, m¸y mãc cÇn cã

thêi gian trÔ lín: tõ vµi phót ®Õn vµi giê hoÆc l©u h¬n n÷a, hay çc qu¸ tr×nh

lµm viÖc diÔn ra cã tÝnh lËp l¹i theo chu k×, ng−êi ta th−êng sö dông çc r¬le

thêi gian kiÓu ®éng c¬. Lo¹i r¬le nµy cã cÊu tróc chung nh− s¬ ®å h×nh 2.7

R¬le gåm çc bé phËn chÝnh sau:

1. Bé phËn ®éng lùc

Bé phËn ®éng lùc ®Ó r¬le ho¹t ®éng liªn tôc, l©u dµi lµ çc ®éng c¬

c«ng nhá cì 2÷5(W). Cã 2 lo¹i ®éng c¬ ®−îc dïng nh− sau:

a) §éng c¬ kh«ng ®ång bé mét pha kiÓu vßng ng¾n m¹ch (vßng chËp)

lâi thÐp stato cã hai cùc, lµm b»ng thÐp l¸ kÜ thuËt ®iÖn ghÐp. D©y quÊn

kiÓu tËp trung mét cuén. Trªn cùc cã ®Æt mét vßng ng¾n m¹ch b»ng ®ång

dÉn ®iÖn tèt, tiÕt diÖn lín. Vßng ng¾n m¹ch «m mét phÇn (cì 1/3÷1/2) diÖn

tÝch cùc tõ. §iÖn ¸p lµm viÖc cña ®éng c¬ cã 110(V) vµ 220(V) xoay chiÒu.

Tèc ®é quay cña r«to lµ: 2920(vßng/phót) ë tÇn sè ®iÖn nguån 50(Hz). §Çu

trôc ra cña ®éng c¬ liÒn víi ®Çu trôc vµo cña bé gi¶m tèc. §éng c¬ ®−îc

cÊp ®iÖn, r«to quay liªn tôc ®Ó truyÒn c«ng suÊt c¬ cho bé t¹o thêi gian ho¹t

®éng trong suèt qu¸ tr×nh r¬le lµm viÖc. CÊu t¹o ®éng c¬ lo¹i nµy nh− ë

h×nh 2.8a. §Æc ®iÓm cña lo¹i ®éng c¬ nµy lµ cÊu t¹o ®¬n gi¶n, Ýt h− háng.



Tèc ®é quay phô thuéc vµo dao ®éng cña ®iÖn ¸p nguån, dÉn ®Õn gi¶m ®é

chÝnh x¸c cña r¬le.

U~

1

2

3

4

H×nh 2.8a §éng c¬ trong r¬le thêi gian

b) §éng c¬ kh«ng ®ång bé mét pha kiÓu ch¹y tô

Lo¹i nµy th−êng ®−îc chÕ t¹o cã bèn cùc, hai cuén d©y gåm: mét cuén

ch¹y vµ mét cuén phô nèi víi tô ®iÖn. Mçi cuén d©y ®−îc chia lµm hai

cuén nhá, ®Æt trªn hai cùc xen kÏ nhau. Tèc ®é ®éng c¬ lµ 1460 vßng/phót ë

tÇn sè nguån 50(Hz). C«ng suÊt c¬ tõ 4÷8(W). §éng c¬ nµy nèi víi mét

hép gi¶m tèc c¬ khÝ, cã m«men ë ®Çu trôc ra lín, ®ñ ®Ó cuén chÆt d©y cãt

cña bé phËn t¹o thêi gian trÔ kiÓu ®ång hå. Khi d©y cãt ®· ®−îc cuén chÆt,

®éng c¬ ®−îc ng¾t ®iÖn vµ dõng quay, lß xo d©y cãt xæ ra, gi¶i phãng n¨ng

l−îng lµm c¬ cÊu ®ång hå lµm viÖc. Trong thêi gian ®éng c¬ ®iÖn cuén d©y

cãt tõ 15÷20(s), c¬ cÊu ®ång hå vÉn lµm viÖc b×nh th−êng. Khi d©y cãt xæ

ra gÇn hÕt, ®éng c¬ ®−îc tù ®éng ®ãng ®iÖn, l¹i cuén chÆt d©y cãt cho chu

k× lµm viÖc míi. Thêi gian qu¸ tr×nh xæ d©y cãt tõ 60÷120(phót). Nh− vËy

c¬ cÊu ®ång hå t¹o thêi gian trÔ lµm viÖc ®−îc nhê ®éng c¬ n¹p n¨ng l−îng

cho d©y cãt. DÉn ®Õn thêi gian trÔ cña r¬le ®¶m b¶o chÝnh x¸c, kh«ng bÞ



¶nh h−ëng cña dao ®éng ®iÖn ¸p nguån vµ vÉn t¹o ®−îc kho¶ng thêi gian

trÔ lín.

c) §éng c¬ b−íc

Lµ mét d¹ng ®Æc biÖt cña ®éng c¬ ®ång hå mét pha. Stato th−êng cã

mét cuén d©y ®Æt trong lâi thÐp cã nhiÒu cùc. R«to lµ mét nam ch©m vÜnh

cöu. Khi cã mét nöa sãng ®iÖn ¸p nguån (h×nh sin) hoÆc mét xung ®iÒu

khiÓn ®Æt vµo ®éng c¬, r«to sÏ quay ®−îc mét gãc x¸c ®Þnh, gäi lµ mét

b−íc, sau ®ã ®Æt tiÕp nöa sãng thø hai hoÆc mét xung ng−îc cùc tÝnh víi

xung tr−íc, r«to l¹i quay tiÕp ®−îc gãc thø hai. Nh− vËn ®éng c¬ quay

thµnh tõng b−íc gi¸n ®o¹n (kh«ng tr¬n liªn tôc nh− ®éng c¬ th−êng), tèc ®é

quay tïy thuéc tÇn sè ®iÖn ¸p nguån hay tÇn sè xung ®−a vµo ®éng c¬. Khi

tÇn sè nguån lµ 50Hz, ®éng c¬ quay ®−îc 2.f =100 buíc/s. Mçi b−íc quay

øng víi thêi gian 0,01(s). Do ®ã thêi gian trÔ cña r¬le chÝnh x¸c ®Õn 0,01(s)

kh«ng phô thuéc sù giao ®éng trÞ sè ®iÖn ¸p, chØ phô thuéc vµo tÇn sè ®iÖn

¸p nguån, kh«ng phô thuéc nhiÖt ®é m«i tr−êng lµm viÖc.

2. Bé phËn t¹o thêi gian

Lµ çc bé gi¶m tèc b¸nh r¨ng c¬ khÝ, t−¬ng tù nh− ë ®ång hå thêi gian

c¬. Dïng ®Ó biÕn ®æi tèc ®é quay nhanh cña ®éng c¬ xuèng tèc ®é chËm,

thÝch hîp víi thêi gian trÔ cÇn cã cña r¬le tõ vµi giê cho ®Õn hµng tuÇn hoÆc

l©u h¬n.

3. Bé phËn tiÕp ®iÓm

Trong r¬le cã thÓ chØ cã cÆp tiÕp ®iÓm cã thêi gian (gåm 1 th−êng

®ãng vµ 1 th−êng më) hoÆc cã hai cÆp tiÕp ®iÓm: mét cÆp cã thêi gian vµ

mét cÆp t¸c ®éng tøc thêi (kh«ng cã thêi gian trÔ). Çc tiÕp ®iÓm nµy ®−îc

®ãng më b»ng hÖ thèng b¸nh xe cam g¾n trªn ®Çu trôc ra cña hép gi¶m tèc.

Tïy theo h×nh d¹ng vµ tèc ®é quay cña b¸nh xe cam ®Ó cã thêi gian ®ãng

më tiÕp ®iÓm tïy ý. §iÒu chØnh thêi gian trÔ cña r¬le b»ng çch thay ®æi vÞ

trÝ ban ®Çu cña hÖ thèng tiÕp ®iÓm nhê çc nót gÆt hay nót Ên.



R¬le cã thÓ gåm nhiÒu b¸nh xe cam vµ cÆp tiÕp ®iÓm t−¬ng øng ®Ó cã

thÓ lËp vµ thay ®æi ch−¬ng tr×nh lµm viÖc cña r¬le khi cÇn ®iÒu khiÓn çc

qui tr×nh c«ng nghÖ phøc t¹p theo thêi gian.

VÝ dô cÊu t¹o mét lo¹i r¬le thêi gian kiÓu ®éng c¬ nh− trªn h×nh (2.8b,c).

H×nh 2.8b R¬le thêi gian kiÓu ®éng c¬

H×nh 2.8c R¬le thêi gian lËp tr×nh kiÓu ®éng c¬ L



V. R¬le thêi gian ®iÖn tö

1. R¬le thêi gian ®Ìn ®iÖn tö

R¬le thêi gian ®iÖn tö lµ çc r¬le thêi gian cã cÊu t¹o vµ lµm viÖc dùa

trªn çc linh kiÖn ®iÖn tö nh− : ®Ìn ®iÖn tö ch©n kh«ng, tranzitor, ®iod,

tiristor, m¹ch tæ hîp IC…

H×nh 2.9 tr×nh bµy nguyªn lý lµm viÖc cña mét r¬le thêi gian dïng ®Ìn

®iÖn tö vµ nguån ®iÖn mét chiÒu kiÓu ®¬n gi¶n nhÊt.

Khi ®ãng khãa K, tô ®iÖn C b¾t ®Çu phãng ®iÖn qua ®iÖn trë R. §iÖn

¸p U0 lín h¬n ®iÖn ¸p Up cña ®Ìn 3 cùc, nªn lóc nµy ®Ìn bÞ khãa. Trong

m¹ch anèt kh«ng cã dßng ®iÖn , r¬le ë tr¹ng th¸i nh¶.

Khi më khãa K, tô ®iÖn C b¾t ®Çu phãng ®iÖn qua ®iÖn trë R. §iÖn ¸p

U0 tõ tõ gi¶m theo hµm mò t¾t dÇn. §iÖn thÕ l−íi cña ®Ìn tõ tõ trë nªn

d−¬ng. Sau mét thêi gian khi ®iÖn thÕ nµy ®¹t ®Õn gi¸ trÞ ®iÖn ¸p l−íi t¸c

®éng, th× ®Ìn chuyÓn sang chÕ ®é më. Dßng ®iÖn trong m¹ch anèt t¨ng lªn,

lµm r¬le ®iÖn tõ t¸c ®éng, tiÕp ®iÓm r¬le ®−îc ®ãng. Ta nãi r¬le thêi gian ®·

t¸c ®éng (chÕ ®é ®ãng chËm).

Thêi gian t¸c ®éng cña r¬le phô thuéc vµo h»ng sè thêi gian (qu¸n tÝnh

®iÖn) cña m¹ch RC:

ttd = RClntd

0

U

U

trong ®ã: ttd thêi gian t¸c ®éng cña r¬le;

U0 : ®iÖn ¸p nguån diÒu khiÓn :

Utd : ®iÖn ¸p l−íi ®Ìn khi r¬le t¸c ®éng.

NÕu R vµ C cã trÞ sè lín, thêi gian nhËn sÏ t¨ng. Lo¹i r¬le nµy cã thêi

gian chËm (trÔ) ®Õn vµi phót. Khi thêi gian chËm cµng lín, ®é chÝnh x¸c cña

r¬le cµng gi¶m. §iÒu chØnh thêi gian chËm b»ng çch thay ®æi trÞ sè cña

®iÖn trë R.



+-

E®R

U0+-

C

R

U0

It®

tt®

I®

tc

U0.e-t/RC

a) b)

H×nh 2.9 R¬le thêi gian ®iÖn töa) S¬ ®å nguyªn lÝ; b) §Æc tÝnh thêi gian

2. R¬le thêi gian b¸n dÉn

Thay ®Ìn ®iÖn tö b»ng tranzitor b¸n dÉn, ta ®−îc mét r¬le thêi gian

tranzitor (nh− ë h×nh 2.10). R¬le dïng cho ®iÖn mét chiÒu. Thùc chÊt ®ã lµ

bé khuÕch ®¹i hai tÇng lµm viÖc ë tr¹ng th¸i r¬le. §Çu vµo cña T1 nèi víi tô

hãa C.

Khi khãa K ®ãng, tô C ®−îc n¹p ®Õn ®iÖn ¸p nguån E. Cùc gèc cña T2

®−îc nèi víi cùc ph¸t cña T1 qua ®iÖn trë R3. ChÕ ®é lµm viÖc cña m¹ch

®−îc chän sao cho khi khãa K ®ãng th× r¬le ®iÖn tõ R ë tr¹ng th¸i nh¶.

Khi cã tÝn hiÖu ®iÒu khiÓn, khãa K më, tô C b¾t ®Çu phãng ®iÖn qua

®iÖn trë R2 vµ cùc ph¸t cña T1. Do ®ã ®iÖn thÕ ®iÓm A t¨ng dÇn, lµm cho

dßng ®iÖn ®i qua cùc ph¸t cña T2 t¨ng. Sau mét thêi gian x¸c ®Þnh, tïy

thuéc vµo trÞ sè cña C vµ R2, dßng ®iÖn nµy ®¹t ®Õn trÞ sè t¸c ®éng, r¬le

®iÖn tõ R ®ãng, tiÕp ®iÓm ®Çu ra cña r¬le ®ãng. §iÖn trë R4 dïng ®Ó thay

®æi dßng t¸c ®éng cña r¬le ®iÖn tõ.

Lo¹i r¬le nµy cã thêi gian chËm ®Õn vµi phót. ¦u ®iÓm chÝnh lµ cã tuæi

thä cao, c«ng xuÊt ®iÖn tiªu thô Ýt, nh−ng ®Æc tÝnh thêi gian chÞu ¶nh h−ëng

cña dao ®éng ®iÖn ¸p nguån vµ nhiÖt ®é m«i tr−êng.

V× vËy, ®Ó n©ng cao ®é chÝnh x¸c thêi gian r¬le, trong çc r¬le trªn

ph¶i cã thªm çc phÇn m¹ch phô trî kh¸c nh−: m¹ch ®iÖn ¸p lµm viÖc,



m¹ch bï nhiÖt… R¬le ®iÖn tõ R ®−îc dïng víi môc ®Ých çch ly vÒ ®iÖn

gi÷a m¹ch cña r¬le víi m¹ch phÝa sau vµ t¨ng dßng ra cña r¬le, v× tiÕp ®iÓm

cña r¬le ®iÖn tõ cho phÐp ®ãng ng¾t dßng ®Õn 5(A) trong khi dßng m¹ch

cùc ph¸t T2 rÊt nhá, cì vµi phÇn tr¨m ampe.

Víi r¬le dïng ®iÖn xoay chiÒu, trong r¬le cßn cã phÇn m¹ch chØnh l−u

vµ m¹ch läc ®iÖn ¸p nguån.

Hai lo¹i r¬le thêi gian ®iÖn tö vµ b¸n dÉn ®Òu t¹o thêi gian trÔ trªn c¬

së sö dông qu¸ tr×nh phãng ®iÖn cña tô trong m¹ch ®iÖn qua ®iÖn trë. H¹n

chÕ cña chóng lµ kho¶ng thêi gian trÔ nhá, phô thuéc vµo dao ®éng ®iÖn ¸p

vµ nhiÖt ®é. §é chÝnh x¸c cao.

3. R¬le thêi gian vi m¹ch (IC)

Víi r¬le lo¹i nµy, ng−êi ta cã thÓ t¹o ra çc lo¹i r¬le thêi gian cã d¶i

thêi gian lµm viÖc rÊt réng, tõ 0,001(s)÷9999(h), ®é chÝnh x¸c vµ ®é tin cËy

cao nhiÒu tÝnh n¨ng lµm viÖc. §¸p øng ®−îc yªu cÇu cña çc bµi to¸n tù

®éng ®iÒu khiÓn cã néi dung phøc t¹p, khèi l−îng th«ng tin lín.

CÊu t¹o chung cña r¬le thêi gian vi m¹ch gåm çc bé phËn chøc n¨ng

chñ yÕu nh− ë h×nh 2.11



a) Bé phËn t¹o thêi gian

ë ®©y lµ çc phÇn m¹ch dao ®éng, t¹o ra çc xung cã tÇn sè æn ®Þnh

kh«ng ®æi. Th«ng th−êng, tÇn sè dao ®éng nµy rÊt lín, tõ vµi tr¨m kHz trë

lªn. NÕu tÇn sè ®−îc gi¶m phï hîp víi ®Æc tÝnh thêi gian lµm viÖc cña r¬le

qua çc phÇn m¹ch chia tÇn sè. Trong mét sè lo¹i r¬le thêi gian dïng nguån

xoay chiÒu l−íi ®iÖn quèc gia, ng−êi ta dïng tÇn sè nguån lµm xung thêi

gian chuÈn, mçi xung øng víi 0,01(s) ë tÇn sè 50(Hz).

b) Bé phËn ®Õm xung

Bé phËn nµy ®Õm çc xung xuÊt hiÖn tõ thêi ®iÓm r¬le lµm viÖc (cã tÝn

hiÖu ®iÒu khiÓn ë ®Çu vµo) ®Õn thêi ®iÓm r¬le t¸c ®éng. Sè xung ®Õm ®−îc

sÏ cho thêi gian trÔ cÇn thiÕt. KÕt qu¶ ®Õm cã thÓ ®−a ra ë d¹ng t−¬ng tù

hoÆc sè.

c) Bé phËn so s¸nh

So s¸nh kÕt qu¶ ®Õm xung víi møc chuÈn thêi gian ®¹t (chØnh ®Þnh)

tr−íc. Thêi gian chØnh ®Þnh ban ®Çu còng cã thÓ ë d¹ng t−¬ng tù hoÆc d¹ng

sè.

NÕu çc ®¹i l−îng lµm viÖc cña r¬le ®−îc xö lÝ ë d¹ng t−¬ng tù, ta cã

r¬le kü thuËt t−¬ng tù. Khi ®−îc xö lÝ ë d¹ng sè, ta cã r¬le kÜ thuËt sè. Khi

®−îc xö lÝ ë d¹ng sè, ta cã çc r¬le kÜ thuËt sè. Khi kÕt qu¶ ®Õm b»ng hoÆc

gièng sè liÖu chØnh ®Þnh th× bé so s¸nh cho tÝn hiÖu ra, dÉn ®Õn r¬le t¸c

®éng.



d) Bé phËn nguån cung cÊp

Bé phËn nµy cã chøc n¨ng biÕn ®æi ®iÖn ¸p nguån cung cÊp cho r¬le,

®iÖn mét chiÒu hoÆc xoay chiÒu , th−êng lµ 24V, 110V, 220V… thµnh çc

møc ®iÖn ¸p thÊp mét chiÒu , cã cùc tÝnh, phï hép víi ®iÖn ¸p lµm viÖc cña

çc linh kiÖn vi m¹ch trong r¬le: 12V, 5V…

e) Bé phËn ®Çu ra

Bé phËn ®Çu ra cã nhiÖm vô ghÐp nèi vµ chuyÓn tÝn hiÖu t¸c ®éng cña

r¬le ®Õn çc thiÕt bÞ phÝa sau r¬le, bé phËn ra th−êng lµ çc r¬le ®iÖn tõ

c«ng suÊt nhá (hoÆc tranzistor c«ng suÊt). Khi cã tÝn hiÖu t¸c ®éng tõ bé

phËn so s¸nh truyÒn ®Õn, r¬le ®iÖn tõ t¸c ®éng, çc tiÕp ®iÓm cña chóng

chuyÓn tr¹ng th¸i tõ më sang ®ãng hoÆc ng−îc l¹i. Çc tiÕp ®iÓm nµy cã

dßng lµm viÖc ®Þnh møc ®Õn 5A vµ ®iÖn ¸p lµm viÖc ®Þnh møc 220V. MÆt

kh¸c r¬le ®iÖn tõ cßn cho phÐp çch li vÒ ®iÖn gi÷a hai phÇn m¹ch ®iÖn

tr−íc vµ sau r¬le.

Th«ng th−êng mçi r¬le thêi gian ®−îc l¾p hai cÆp tiÕp ®iÓm, trong ®ã

mét cÆp (gåm mét tiÕp ®iÓm th−êng ®ãng vµ mét tiÕp ®iÓm th−êng më) t¸c

®éng tøc thêi vµ mét cÆp t¸c ®éng cã thêi gian trÔ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi

trong sö dông.

f) Bé phËn chØnh ®Þnh

Bé phËn chØnh ®Þnh lµ çc nóm xoay tr¬n liªn tôc (nh− ë r¬le kÜ thuËt

t−¬ng tù) hoÆc çc nót Ên, phÝm g¹t nhá, nóm xoay tõng b−íc (nh− ë çc

r¬le kÜ thuËt sè) dïng ®Ó chØnh ®Þnh (®Æt tr−íc) çc th«ng sè thêi gian trÔ

lµm viÖc cña r¬le hoÆc phøc t¹p h¬n, nh− trong çc r¬le lËp tr×nh ®−îc, çc

nót nµy dïng ®Ó chän (®Æt) chøc n¨ng lµm viÖc, thay ®æi dµi thêi gian, ®¬n

vÞ thêi gian, hÑn giê, ®Æt ch−¬ng tr×nh lµm viÖc cho r¬le vµ chØnh vÒ 0.

g) Bé phËn chØ thÞ (hiÓn thÞ)

Bé phËn nµy chØ thÞ cho ng−êi sö dông biÕt râ çc th«ng sè chØnh ®Þnh,

çc th«ng sè lµm viÖc hiÖn thêi (hiÖn t¹i) chøc n¨ng lµm viÖc… cña r¬le.

TÝn hiÖu hiÓn thÞ th−êng ®−îc hiÓn thÞ ë d¹ng ch÷ sè vµ ch÷ çi, h×nh

m· hãa trªn bµn in, b¶ng ®Ìn LED hoÆc trªn mµn h×nh tinh thÓ láng LCD



cïng víi çc ®Ìn tÝn hiÖu LED hoÆc nhÊp nh¸y theo mét quy luËt (m· hãa)

nµo ®ã.

Trong çc bé phËn trªn, bé phËn chØnh ®Þnh vµ bé phËn chØ thÞ lµ hai

bé phËn chÝnh thùc hiÖn viÖc “giao tiÕp” trùc tiÕp gi÷a ng−êi sö dông vµ

r¬le.

H×nh 2.12 R¬le thêi gian vi m¹ch

VI. R¬le thêi gian dïng vi m¹ch 555

1. CÊu t¹o vµ nguyªn lý ho¹t ®éng

a. Vi m¹ch 555

Vi m¹ch 555 lµ vi m¹ch ®Þnh thêi gian ®Çu tiªn vµ ®Õn nay vÉn cßn

®−îc sö dông phæ biÕn. Vi m¹ch nµy cã thÓ lµm viÖc nh− mét bé ®Þnh thêi

kiÓu mét xung (one shortimr) hoÆc mé bé ®iÖn ¸p hµi phiÕm ®Þnh.



GND VCC1 8

1Trigger 8 Dis charge

1Out put 8 Trires hold

1Reset 8 Control age

ChuÈn trong

8 4

CONTROL FF

OUTPUT

5

6

2

1

3

7

H×nh 2.13a

b. Bé ®Þnh thêi gian kiÓu mét xung

55576

1 5

3

248

RL0,01

C

+9

R

TRIGGER

H×nh 2-13b

ë m¹ch nµy ta sö dông vi m¹ch 555 ®iÒu khiÓn trùc tiÕp mét r¬le 6v –

5000020Ω. M¹ch nµy khëi ®éng b»ng mét xung ©m vµ mét nót Ên gi÷a

ch©n 2 vµ GND. Thêi gian gi÷ r¬le T = 1MΩ, C = 10μF th× r¬le sÏ ®−îc gi÷

trong kho¶ng 10 gi©y sau xung trigger. Tuy nhiªn theo sè liÖu cña nhµ s¶n

xuÊt th× víi thêi gian dµi (cì phót) th× m¹ch lµm viÖc kh«ng cßn chÝnh x¸c

n÷a.



558

16 Out putOut put A115 Timing DTiming A214 Triggir DTriggir A313 ResetControl 412 GNDVec 510 Trigger CTrigger B610 Tiong CTiong B79 Out put COut put B8

H×nh 2-13c

§Ó cã thÓ t¹o ra thêi gian trÔ lín ng−êi ta ®Æt nèi tiÕp nhiÒu tÇng ®Þnh

thêi gian kiÓu 555. TÇng non sÏ t¹o xung kÝch víi tÇng kia khi nã kÕt thóc

thêi gian trÔ. §Ó ®¬n gi¶n ta lÊy vÝ dô vi m¹ch 558 lµ mét m¹ch tæ hîp gåm

4 bé ®Þnh thêi gian kiÓu 555 ®Æt chung mét vá.

1/4558

1/4558 1/4

558

S2

1312S1

361

2C1

8

7C2

14

1/4558 Led16

C4

15

1KR8

R4R7R3R6R2R5R1

+VCC

H×nh 2 – 13d

H×nh 2.13d lµ s¬ ®å bé ®Þnh thêi gian gåm 4 tÇng ®Æt nèi tiÕp. R5 = R6

= R7 = 4RZ.S1 lµ mét khëi ®éng, S2 lµ nót Reset. Cho R1C1, R2C2,

R3C3, R4C4 ®Ó cã thêi gian trÔ mçi tÇng (T1tr = R1C1) nh− mong muèn.

Thêi gian trÔ sÏ b»ng tæng thêi gian trÔ cña tÊt c¶ çc tÇng.

Khi Ên S1 Led sÏ s¸ng trë l¹i.



B»ng çch kÕt hîp 2 bé ®Þnh thêi gian nh− trªn (1 cho thêi gian nghØ, 1

cho thêi gian lµm viÖc). Víi çc logic ®iÒu khiÓn thÝch hîp ta sÏ t¹o ra mét

bé ®Þnh thêi gian tæng hîp cho phÐp ®éng c¬ lµm viÖc theo chu k× nh− ý

muèn (theo s¬ ®å khèi h×nh 2.13c).

S

EN

RS

§iÒu khiÓn

Out put B

Out put A

Trigger

Trigger

§Þnh thêi lµm nghØ B

L«gic ®iÒu khiÓn

§Þnh thêi lµm viÖc A

H×nh 2-13e

§Çu tiªn Ên nót S ®Ó kÝch cho bé ®Þnh thêi lµm viÖc A. Th«ng qua

logic ®iÒu khiÓn sÏ ®ãng m¹ch cho ®éng c¬ lµm viÖc, khi hÕt thêi gian lµm

viÖc, ®Çu ra output A sÏ xuÊt hiÖn mét xung ©m ng¾t m¹ch ®éng c¬, ®ång

thêi ®−a ®Õn kÝch Triggir B ®Ó bé ®Þnh thêi nghØ B b¾t ®Çu ho¹t ®éng. KÕt

thóc thêi gian nghØ sÏ xuÊt hiÖn mét xung ©m ë output B Reset l¹i bé ®Þnh

thêi lµm viÖc A, b¾t ®Çu mét chu kú míi.

2. §Æc ®iÓm

- Cã thÓ t¹o ra mét chu tr×nh nghØ – lµm viÖc rÊt dµi cì hµng giê.

- Kh¾c phôc ®−îc viÖc ph¶i dïng çc tô ®iÖn trÞ sè qu¸ lín.

- §é chÝnh x¸c phôc thuéc nhiÒu vµo çc linh kiÖn R1, C1 viÖc tÝnh to¸n

R1, C1 ®Ó m¹ch lµm viÖc chÝnh x¸c lµ rÊt khã kh¨n.

§Ó t¹o ta çc nÊc thêi gian theo yªu cÇu ®ßi hái rÊt nhiÒu thêi gian vµ c«ng

søc ®Ó ®iÒu chØnh cÈn thËn çc ®iÖn trë R1.

- Khi lµm trong ®iÒu kiÖn nÆng lÒ nh− nhiÖt ®é cao, ®é Èm lín sÏ g©y sai sè

nhiÒu, m¹ch lµm viÖc æn ®Þnh.



VII. R¬le thêi gian kiÓu m¹ch sè

1. S¬ ®å khèi

§ãng c¾t®éng c¬

R¬le trung gian

Thay ®æi thêi gian nghØ

Logic ®iÒu khiÓn

§Õm xung nghØ

T¹o xung chuÈn

Chia tÇn sè

§Õm xung lµm viÖc

Thay ®æi thêigian lµm viÖc

H×nh 2 – 14

Bé t¹o xung chuÈn:

Th«ng th−êng lµ mét m¹ch t¹o xung vu«ng ë tÇn sè cao, yªu cÇu tÇn

sè xung ph¶i rÊt æn ®Þnh. Th−êng th× ®· cã mét bé chia tÇn ®Ó ë lèi ra cña

khèi nµy tÇn sè chØ cßn 50Hz hoÆc 60Hz.

Khèi chia tÇn:

Th−êng cã hai bé phËn chia tÇn.

- Bé chia lÊy ra tÇn sè 1Hz (chu kú T = 1min)

Khèi nµy cã thÓ sö dông çc m¹ch chia tÇn b»ng bé ®Õm nhÞ ph©n

hoÆc thËp ph©n.

Khèi ®Õm xung lµm viÖc vµ ®Õm xung nghØ:

Hai khèi nµy cã t¸c ®éng Reset lÉn nhau ®Ó khèi nµy ho¹t ®éng th×

khèi kia nghØ. Nã cã thÓ ®−îc x©y dùng tõ çc bé phËn ®Õm nhÞ ph©n hoÆc

thËp ph©n.

Khèi thay ®æi thêi gian lµm viÖc, thêi gian nghØ

Thùc chÊt lµ çc chuyÓn m¹ch nh»m thay ®æi hÖ sè chia cña çc bé

®Õm xung lµm viÖc vµ ®Õm xung nghØ mét çch ®éc lËp.



Khèi nµy cã thÓ t¸c ®éng trùc tiÕp vµo bé t¹o xung chuÈn hoÆc bé chia

xung tuy nhiªn lóc nµy nã sÏ lµm thay ®æi ®ång thêi gian nghØ vµ thêi gian

lµm viÖc.

Logic ®iÒu khiÓn:

Th−êng lµ mét vµi cæng logic thÝch hîp ®Ó t¹o sù t¸c ®éng gi÷a thêi

gian nghØ vµ thêi gian lµm viÖc, ngoµi ra nã cßn ®iÒu khiÓn viÖc ®ãng ng¾t

r¬le trung gian.

R¬le trung gian:

Th«ng th−êng lµ lo¹i r¬le ®iÖn tõ dïng dßng mét chiÒu ®iÖn ¸p thÊp

(12÷14V) tiÕp ®iÓm chÞu dßng cì 1÷3A cã t¸c dông ®ãng ng¾t cuén d©y

c«ng t¾c t¬ cña ®éng c¬.

2. §Æc ®iÓm:

Khèi t¹o xung chuÈn quyÕt ®Þnh ®é chÝnh x¸c cña m¹ch. §é chÝnh x¸c

chØ phôc thuéc vµo tÇn sè cña bé t¹o xung chuÈn mµ kh«ng phôc thuéc vµo

®iÖn ¸p nguån nu«i vµ linh kiÖn bªn ngoµi. V× m¹ch ho¹t ®éng b»ng nguyªn

t¾c xung sè, nªn rÊt Ýt chÞu ¶nh h−ëng cña nhiÔu ®iÖn tõ tõ tr−êng ngoµi.

NÕu thiÕt kÕ hîp lý m¹ch sÏ cho mét ®é chÝnh x¸c rÊt cao, cao nhÊt so víi

çc lo¹i r¬le thêi gian.

- ë ®©y, víi mét tÇn sè chuÈn, víi mét chu tr×nh lµm viÖc ®· ®Æt tr−íc

th× hÖ sè chia cña çc khèi chia tÇn vµ ®Õm xung lµ cè ®Þnh vµ kh«ng thay

®æi. Nh− vËy lµ m¹ch chØ cã hai tr¹ng th¸i hoÆc lµ ch¹y tèt vµ chÝnh x¸c,

hoÆc lµ kh«ng ch¹y mµ th«i. Do vËy khi thiÕt kÕ vµ chÕ t¹o ®¶m b¶o chÝnh

x¸c gÇn nh− kh«ng ®Æt ra vÊn ®Ò hiÖu chØnh ®èi víi m¹ch lo¹i nµy. §iÒu ®ã

cho phÐp gi¶m bít ®−îc c«ng søc vµ thêi gian l¾p r¸p vµ ®iÒu chØnh ban

®Çu.

- VÊn ®Ò söa ch÷a trë nªn hÕt søc ®¬n gi¶n. KiÓm tra xung ngâ ra, tÇng

cuèi cña tõng khèi. NÕu khèi nµo kh«ng cã xung th× khèi ®ã ®· háng vµ

thùc tÕ chØ viÖc thay IC. NÕu cã sai sè vÒ thêi gian th× h− háng chØ n»m

trong khèi t¹o xung chuÈn mµ th«i.



PhÇn II

ThiÕt kÕ bé ®iÒu khiÓn cho ®éng c¬



Ch−¬ng I

ThiÕt kÕ chÕ t¹o m¹ch

Qua qu¸ tr×nh ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ çc kiÓm m¹ch ®Þnh thêi gian ë

ch−¬ng II phÇn I, ta thÊy r»ng r¬le thêi gian ®iÖn tö dïng kü thuËt sè lµ lo¹i

r¬le cã nh÷ng ®Æc tÝnh −u viÖt nhÊt. Bëi vËy trong tµi liÖu nµy lµ lùa chän

ph−¬ng ¸n thiÕt kÕ lo¹i r¬le thêi gian ®iÖn tö dïng trong kü thuËt sè.

I. Çc yªu cÇu

ë ®©y ta ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò cô thÓ cÇn gi¶i quyÕt cña r¬le ®iÖn tö dïng

kü thuËt sè nh»m ®¸p øng ®−îc nhu cÇu c¬ b¶n quy tr×nh lµm viÖc cña ®éng

c¬ rung mµ ta ®· nãi ®Õn ch−¬ng 1 phÇn I.

1. ViÖc x©y dùng s¬ ®å r¬le ®iÖn tö kü thuËt sè tr−íc hÕt ph¶i ®¶m b¶o quy

tr×nh lµm viÖc cña ®éng c¬ dung – ngâ lµ chÕ ®é lµm viÖc ng¾n h¹n.

2. Víi m¹ch ®iÒu khiÓn ®éng c¬ rung ®¸y tr−êng läc chu kú lµm viÖc lµ:

Thêi gian lµm viÖc 4 gi©y 8, 16, 32 gi©y hoÆc liªn tôc.

Thêi gian nghØ 4 – 8 – 16 – 22 phót.

3. Ph¶i cã m¹ch ®iÒu khiÓn riªng biÖt cho hai hÖ thèng ®éng c¬ rung gâ ë

cùc phãng vµ cùc n¾ng, cã chu kú lµm viÖc lµ:

Thêi gian lµm viÖc 4 – 8 – 16 – 32 phót hoÆc liªn tôc

Thêi gian nghØ 4 – 8 – 16 – 32 phót

4. Çc kho¶ng thêi gian nghØ – thêi gian lµm viÖc ph¶i ®−îc ®iÒu hØnh mét

çch ®éc lËp víi nhau.

5. Ph¶i cã hÖ thæng chØ thÞ thêi gian nghØ –Thêi gian lµm viÖc.

6. Ph¶i cã tÝnh kÕt hîp gi÷a 3 lo¹i ®iÖn trªn nh»m gi¶m bít nguyªn nh©n do

ph¶i chÕ t¹o nhiÒu lo¹i m¹ch in. 3 lo¹i m¹ch in nµy chØ cÇn chÕ t¹o mét lo¹i

m¹ch in duy nhÊt.

7. M¹ch ®iÖn sö dông Ýt linh kiÖn nhÊt vµ kh«ng qu¸ phøc t¹p.



8. Sè ch©n ra cña m¹ch kh«ng qu¸ 15

II. Thµnh lËp s¬ ®å khèi

§ãng ng¾t ®éng c¬

§Õn c«ng t¾c t¬Logic ®iÒu khiÓn

ChØ thÞthêi gian

T¹o xungchuÈn 50Hz

§Õm thêigian nghØ

§Õm thêi gian lµm viÖc

Thay ®æi thêigian lµm viÖc

Chia 1/60

Chia 1/50

T¹o xungchuÈn 50Hz

H×nh 1.1

ChuyÓn m¹ch 1SW nh»m gi¶i quyÕt tÝnh kÕt hîp gi÷a m¹ch cã thêi

gian lµm viÖc 4 – 32 gi©y víi m¹ch cã thêi gian lµm viÖc 4 – 32 phót.

III. Khèi t¹o xung chuÈn

1. T¹o xung b»ng vi m¹ch 555 (h×nh 1.2 )

Çc gi¸ trÞ RC quyÕt ®Þnh tÇn sè cña xung ra

Theo sè liÖu tham kh¶o ‘CÈm nang thùc hµnh vi m¹ch TTL – CMOS”

cña t¸c gi¶ Huúnh §øc Th¾ng, víi R bao gåm biÕn trë IOK nèi tiÕp víi

®iÖn trë cè ®Þnh 10K th× C = 4,7μE lóc nµy tÇn sè ra lµ 50Hz ®iÒu chØnh

biÕn trë ®Ó cã tÇn sè chÝnh x¸c 50Hz.



R10K

10K

1K

C47μF

50Hz

+VCC

3

48

7555

H×nh 1.2

§Æc ®iÓm næi bËt nhÊt cña m¹ch nµy lµ sai sè rÊt lín, nhÊt lµ sai sè cña

çc linh kiÖn khi nhiÖt ®é, ®é Èm cña m«i tr−êng thay ®æi. VÊn ®Ò ®iÒu

chØnh chÝnh x¸c tÇn sè cña m¹ch ®ßi hái ph¶i cã thêi gian vµ tÇn sè kÕ. Do

vËy thùc tÕ trong thiÕt kÕ cña ta kh«ng sö dông lo¹i m¹ch nµy.

2. T¹o xung nhÞp tæ hîp chuyªn dïng ®Ó t¹o xung chuÈn trong çc VRC

Nã ®ßi hái mét th¹ch anh 4,43 MHz kÕt hîp víi mét bé chia tÇn bªn

trong IC. Lèi ra sÏ lµ tÇn sè 50Hz phôc vô cho viÖc xö lý h×nh mµu cña

VCR.

50Hz Out put

4,43MHz Out put X4,43

+5V7654321

SWDIVOSCBUFF

H×nh 1.3



Ch©n 1: Xung 4,43 MHz lÊy ra phôc vô cho viÖc xö lý tÝn hiÖu mµu.

Ch©n 2 – 3: M¾c th¹ch anh 4,43MHz

Ch©n 5: Lµ xung chuÈn 50Hz

Ch©n 6: Lµ ch©n c«ng t¾c ®æi hÖ sè chia cña bé chia tÇn. Khi ch©n 6 nèi

15V th× hÖ sè chia lµ 88600 thùc vËy:

I = 886000

10.43,4 6

= 50Hz.

¦u ®iÓm næi bËt nhÊt cña m¹ch nµy lµ ®é chÝnh x¸c rÊt cao víi ®é æn

®Þnh tÇn sè rÊt tèt. Tuy nhiªn ®ßi hái ph¶i cã vi m¹ch chuyªn dïng An6342

vµ th¹ch anh 4,43 MHz nªn rÊt ®¾t tiÒn. Thùc tÕ trong thiÕt kÕ cña ta kh«ng

cÇn ®é chÝnh x¸c cao nh− vËy.

3. T¹o xung chuÈn b»ng ®iÖn ¸p l−íi xoay chiÒu 50Hz

ThËt vËy chØ cÇn mét m¹ch Trigger biÕn ®æi d¹ng sãng tõ h×nh sin

sang xung vu«ng lµ ta cã mét d·y xung chuÈn tÇn sè 50Hz. Do tÇn sè l−íi

®−îc æn ®Þnh ngay tõ m¸y ph¸t vµ cã tÝnh chÊt quèc gia nªn tÇn sè ®Çu cña

ta còng lµ 50Hz víi ®é æn ®Þnh tèt. ë ®©y ta sö dông vi m¹ch K§TT 741

m¾c theo kiÓu khuÕch ®¹i ®¶o vßng hë (kh«ng cã håi tiÕp) víi nguån cung

cÊp ®¬n cùc +12V

50Hz10V∼

R1014K7+12V

2741

+ 4

R1032K2

50Hz10V∼

R102 10K

DZ101

ICV 101 - 741

H×nh 1.4a



Trong s¬ ®å h×nh 1.4a ta sö dông khuyÕch ®¹i ®¶o v× khi sö dông

nguån cung cÊp ®¬n cùc nã cã ®é æn ®Þnh h¬n h¼n bé khuyÕch ®¹i kh«ng

®¶o. Thùc vËy do ®Çu vµo « ®¶o ®−îc nèi t¾t qua R102 – 10K nªn nÕu x¶y

ra sù tr«i ®iÓm 0 do nhiÖt ®é th× chØ sù kh¸c kh«ng trªn cùc ®¶o, ®iÒu nµy

lµm cho K§TT ë tr¹ng th¸i b·o hoµ ©m lèi ra = OV = GND vµ kh«ng cã sè

nhiÔu ë ®Çu ra.

DZ101: B¶o vÖ K§TT sao cho ®iÖn ¸p lèi vµo lu«n nhá h¬n ®iÖn ¸p nguån.

Khi DZ101 lµ lo¹i 1175V1 th× dßng ng−îc lµ 1mA lóc nµy ¸p trªn 2 ®Çu

R101 xÊp xØ 10V = 5,1 V = 5V.

Dßng qua R101 coi nh− b»ng dßng ®iÖn qua DZ101 (v× trë kh¸ng vµo

cña K§TT rÊt lín) nªn R101 = 5V/1mA = 5kΩ, ta chän 4K7; R102 = 10 K

gi¶m sù tr«i ®iÓm 0.

R103 = 2K2 b¶o vÖ chèng ng¾n m¹ch ®Çu khi cã sù cè ë çc tÇng phÝa sau.

* Ho¹t ®éng m¹ch.

- Ta vÏ gi¶n ®å thêi gian cña ®iÖn ¸p t¹i cùc ®¶o (ch©n 2) vµ cùc ra

(ch©n 6) ®Ó so s¸nh víi ®iÖn ¸p xoay chiÒu ®Çu vµo (h×nh 1.4b)

- T¹i b¸n kú (+) cña ®iÖn ¸p xoay chiÒu ®iÖn ¸p t¹i ch©n 2K§TT bÞ h¹n

chÕ bëi diode DZ101 vµ chØ lµ 5,1V do vËy t¹i lèi ra (ch©n 6) sÏ lµ 0 V (v×

m¹ch khuyÕch ®¹i ®¶o).

+12V

U∼

-12V

+5V1U Ch©n 2

-0,6V≈+12V

0V

U Ch©n 6

H×nh 1.4b



T¹i b¸n kú (-) do ®iÖn ¸p ph©n cùc thuËn do vËy ®iÖn ¸p ph©n cùc

thuËn do vËy ®iÖn ¸p xoay chiÒu gÇn nh− sôt hoµn toµn trªn R101, chØ cßn

®iÖn ¸p ph©n cùc thuËn rÊt nhá trªn DZ101 vµ ®¨t t¹i ch©n 2K§TT vµo

kho¶ng (-0,6÷0,7V).

Ta ®· biÕt r»ng khi §KTT lµm viÖc ë chÕ ®é vßng hë th× hÖ sè

khuyÕch ®¹i cña nã cì 105 lÇn. ChØ cÇn mËt ®é chªnh ¸p rÊt nhá (200μV)

gi÷a hai lèi vµo lµ ®ñ ®Ó dÉn ra ë tr¹ng th¸i b·o hoµ d−¬ng vµ cã ®iÖn ¸p

xÊp xØ +12V. Nh− vËy lµ trong mét chu kú ®iÖn ¸p xoay chiÒu 50Hz ë lèi ra

ta cã ®iÖn ¸p xung vu«ng tÇn sè 50Hz.

§Æc ®iÓm cña m¹ch nµy lµ ®¬n gi¶n mµ vÉn ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c.

M¹ch lµm viÖc æn ®Þnh víi d¹ng sãng ®Çu ra lµ xung vu«ng rÊt tèt.

Do vËy trong thiÕt kÕ cña ta sÏ chän m¹ch ®iÖn ¸p lµm nhiÖm vô t¹o

xung chuÈn.

IV. Khèi chia tÇn

Trong khèi nµy cã 2 m¹ch chia tÇn: Mét m¹ch chia cho 50 ®Ó cã chu kú

xung 1 sec vµ mét m¹ch chia tiÕp cho 60 ®Ó cã chu kú 1 min.

1. Çch tÇn dïng vi m¹ch 555.

5÷15V

867

2

3555

R

C

§Çu vµo tÇn sè f/n

§Çu ra tÇn sè f/n

H×nh 1.5

ë ®©y vi m¹ch lµm viÖc nh− mét m¹ch xung, ®−îc khëi ®éng nhê mét

xung ®Çu vµo. Trong chu kú ®Þnh thêi gian (T = RC) çc xung kh¸c ®Õn

kh«ng chÊp nhËn. §Ó cã hÖ sè chia chÝnh x¸c th× çc trÞ sè R , C ph¶i chÝnh



x¸c ®Ó ®¶m b¶o çc chu kú ®Þnh thêi kh«ng ®æi. Trong thùc tÕ sai sè cña R ,

C rÊt lín nªn m¹ch lµm viÖc kÐm æn ®Þnh.

2. Chia tÇn b»ng vi m¹ch 7490.

7490 vµ vi m¹ch ®Õm thËp ph©n m· nhÞ ph©n (BCD) rÊt phæ biÕn sÏ sö

dông ®Ó l¾p r¸p çc bé ®Õm vµ kh¸ rÎ tiÒn. Çc ch©n R01, Rg1, Rg2 lµ çc

phÇn Reset. Vi m¹ch nµy th−êng dïng nhiÒu trong çc ®¬n vÞ ®Õm thËp

ph©n. tuy chóng cã thÓ thùc hiÖn chøc n¨ng chia tÇn rÊt tèt. Sau ®©y lµ s¬

®å ch©n vµ b¶ng tr¹ng th¸i ho¹t ®éng cña 7490.

2 3 6 7 10

2+VCC

50Hz 14 11 10Hz 17490 1/5

2 3 6 7 10

74901/10

14 5+VCC

12

11Hz(T = 1Sec)

H×nh 1.6a

a. Bé chia tÇn 1/50

§Ó cã bé chia 1/50 ta ghÐp hai bé chia 1/5 vµ 1/10 nh− sau:

RESET INPUT

RO1 RO2 Rg1 Rg2 Oa Ob Oc Od

H H L L L L L L

H H X X L L L L

X X H H H L L H

X L X L count

L X L X count

L X X L count

X L L X count

14

1

INB

INA

NC13

2NO1

OA12

3NO2

OD11

4NC

GND10

5VCC

OB9

6Rg1

OC8

7Rg2

7490



3 6 7 10

1 2 2

+VCC5

11Hz 14 3

9

7490 1/6

74901/10

2 3 76 10

1

11 14 5

+VCC

12

H×nh 1.6b

b. Bé chia 1/60.

T−¬ng tù nh− trªn ta ghÐp bé chia 1/60 vµ 1/10 ®Ó cã bé chia 1/60.

Nh− vËy lµ b»ng çch sö dông 4 vi m¹ch 7490 ta sÏ cã hai ®Çu ra lµ

1sec vµ 1 min. ¦u ®iÓm cña m¹ch nµy lµ ®é chÝnh x¸c cao, lµm viÖc æn

®Þnh vµ tin cËy. Tuy nhiªn 7490 thuéc hä TTL nªn ®ßi hái ph¶i ®−îc cÊp

nguån æn ®Þnh +5V vµ tiªu thô dßng lín.

3. Chia tÇn b»ng IC ®Õn thËp ph©n 4017.

4017 lµ IC ®Õm thËp ph©n. Mét trong 10 ®Çu ra tuÇn tù chuyÓn lªn cao

trong khi çc ®Çu ra kh¸c thÊp theo xung nhÞp. Vi m¹ch nµy chñ yÕu lµm

chøc n¨ng cña bé ®Õm nh−ng ®«i khi còng dïng trong çc bé chia. S¬ ®å

ch©n vµ b¶ng sù thËt cña 4017 nh− sau:

4017Q

7

Q

Q

6

9Q Q

Q

5

10OUT

Q

4

11EN

Q

3

12

CK

Q

2

13

RC

Q5

VCC

1

141516

8

GND1 0 2 6 7 3

9 4 8

RO1 RO2 Rg1

XXH

HHL

LL

LLL

XXL

H HL

L

L H H

L HHL

OPERATION

No changer

Qo = out = H; Q1 - Qg = 1

H×nh 1.7a



3 2 7 10 1 5 6 9 11

8 13 16

+VCC

15 RS

N4001

1/4

1/48

CK

CK 4017Q0

14Q0

H×nh 1.7b

a. Bé chia tÇn tõ cho 1 ®Õn cho 10.

§©y lµ bé chia tÇn cho c¬ së, hÖ sè chia thay ®æi tõ 1 ®Õn 10 b»ng

c«ng t¾c S1 – S10 thùc chÊt nã lµ m¹ch ®Õm ®Õn N vµ lÆp l¹i kÕt víi 2 céng

NOR.

b. Bé chia tÇn tõ cho 1 ®Õn cho 100.

8 13

4017B Chôc

4017A §¬n vÞ

138

CK 14 3(0)

10(04)

11(09)

+Vcc

3(00)

10(50)

11(90)

1/50

4081

1/4N

4001

1/4CK

1/4CK

S

H×nh 1.7c



NÕu ta ghÐp hai vi m¹ch 4017 ®Ó cã sè ®Õm tõ 1 ®Õn 100 råi lÆp l¹i ta

sÏ cã bé chia tÇn tõ1 cho ®Õn cho 100. vÝ dô ®é chia tÇn 1/50 nh− h×nh trªn.

Trong m¹ch sö dông 2 vi m¹ch 4017A vµ 4017B ghÐp nèi víi nhau nh−

mét bé ®Õm thËp ph©n tõ 00 ®Õn 99. Vi m¹ch 4017A ®Õn hµng ®¬n vÞ ch©n

12 (carry not) ®−îc lÊy xung nhÞp cho4017B ®Õn hµng chôc. Nh− vËy sè

®Õm lÊy 50 ra ë ch©n 1 cña 4017B.

Tuy nhiªn trªn s¬ ®å ®Ó chia cho 50, hai cöa cña phÇn tö AND l¹i lÊy

gi¸ trÞ 09. (ch©n 11 – 4017A) vµ (ch©n 10 – 4017B), nh− vËy sè ®Õm sÏ lµ

497 ta sÏ gi¶i thÝch ®iÒu nµy b»ng gi¶n ®å thêi gian:

- - - - - - - - - - - - 1 2 3 49 CK

RS= 1/N

S

N

50 51

H×nh 1.7d

Ban ®Çu RS = 1/N = H ®Ó tÊt c¶ ®Çu ra ë møc thÊp (trõ gi¸ trÞ 0; 00 vµ

Carry) do vËy S = L, N = L, CK= L

Xung thø nhÊt: Do RS = H, nªn bé ®Õm kh«ng lµm viÖc. Khi CK = H

do cæng NOR chØ ë møc ch¨m sãc cao khi c¶ hai lèi vµo ®Òu thÊp, nªn 1/N

= R/S = L vµ N = L do ®ã S = H vµ gi÷ nguyªn tr¹ng th¸i kÓ c¶ khi CK = L

(v× 2 phÇn tö NOR ghÐp thµnh m¹ch RS – FF)

Nh− vËy lµ xung ®Çu tiªn chØ cã t¸c dông RS =L ®Ó b¾t ®Çu cho phÐp

bé ®Õm lµm viÖc, chø kh«ng kÝch thÝch bé ®Õm.

Tõ xung thø 2 ®Õn xung thø 49 (48 xung tiÕp theo) tr¹ng th¸i cña m¹ch

kh«ng kh«ng ®æi RS = 1/N = L, N = L vµ S = H

ë s−ên nªn çc xung thø 50 c¶ hai ®Çu 09 vµ 40 ®Òu chuyÓn lªn H (v×

®· ®¹t ®Õn sè ®Õm ®Õn 49) do ®ã N = H lªn S = L



Trong khi nã ®−îc nèi víi ch©n 15 (Reset) th× lËp tøc bé ®Õm bÞ xo¸ vÒ

tr¹ng th¸i ban ®Çu ®Ó tiÕp tôc chu kú ®Õm míi. H×nh 1.8b lµ gi¶n ®å thêi

gian minh ho¹t cho qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña m¹ch víi xung rÊt hÑp.

Out 1/5(05)14017 RS

15

14CK

H×nh 1.8a

Out 15 = RS

1 2 3 4 5 CK

H×nh 1.8b

Khi møc logic cña ch©n 1 lªn H ®¹t møc trigger cña ch©n 15 (reset)

qu¸ tr×nh reset x¶y ra tøc kh¾c ®Ó ®Çu ra l¹i chuyÓn vÒ N .

Do vËy lèi ra ta cã xung rÊt hÑp, tÇn sè b»ng 1/5 tÇn sè vµo CK .

Mét çch gÇn ®óng ®é réng T cña xung ra b»ng thêi gian t−¬ng øng

cña ch©n ra .

(TõL→H) céng thêi gian reset cña IC .

B»ng çch nèi tõng ®«i vi m¹ch 4017 ®Ó thµnh 2 bé ®Õm ®Õn 100 ta sÏ

cã 2 bé quÐt 1/50 vµ 1/60 .

NÕu tÇn sè CK lµ 50Hz mét çch t−¬ng øng ta cã 2 d·y xung cã chu

kú 1 sec vµ 1 min .

c. M¹ch ®iÖn thùc tÕ cña hai chia tÇn .

S¬ ®å nguyªn lý (h×nh 3-8 c).

Trªn s¬ ®å ta thÊy IC 202 lµm nhiÖm vô chia 1/50 ®Ó ®Çu ra lµ xung cã

chu kú 1 sec .



IC 203 vµ IC 204 thùc hiÖn chia 1/60 lèi ra lµ xung cã chu kú lµ 1 min

4 vi m¹ch nµy ®Òu lµ lo¹i 4017.

Çc phÇn tö AND ®Êu song song ë lèi ra sec vµ min lµ çc bé ®Öm

t¨ng c−êng kh¶ n¨ng chÞu dßng ®Ó cÊp xung cho çc khèi phÝa sau mµ xung

kh«ng bÞ nhôt (Fan not) ë ®©y ta sö dông vi m¹ch 4081 (4 x AND – 2 Input)

– IC 205.

Nhê bé ®Õm nµy mµ tÊt c¶ çc m¹ch thêi gian kh¸c ®Òu ®−îc xung tõ

mét bé t¹o xung 1 sec vµ 2 min duy nhÊt cho phÐp tiÕt kiÖm linh kiÖn vµ

thêi gian l¾p r¸p.

Víi nh÷ng −u ®iÓm nµy ta sÏ chän m¹ch ®iÖn nµy lµm nhiÖm vô chia

tÇn trong thiÕt kÕ cña ta.



1

2 3

46

5Sec

IC 205 - 4081

14

158

13

12

IC 201

16

+12 VCK 50Hz

1

IC 202

14

8

15

16

13

1614

IC 203

12

15

8

13

13

16

15

8

14

IC 204

IC 205 - 4081

min12

13 11

109

8

15

H×nh 1.8c



V. Khèi ®Õm thêi gian mét yªu cÇu

1. Yªu cÇu

Yªu cÇu quan träng nhÊt cña khèi nµy lµ ph¶i t¹o ra ®−îc nh÷ng

kho¶ng thêi gian lµm viÖc vµ nghØ phï hîp víi c«ng nghÖ. Ngoµi ra çc

kho¶ng thêi gian nµy cã thÓ ®iÒu chØnh ®−îc ®éc lËp víi nhau.

- §éng c¬ cùc phãng vµ cùc n¾ng

Lµm viÖc 4-8-16-32 phót hoÆc liªn tôc

NghØ 4-8-16-32 phót

- §éng c¬ gâ ®¸y tr−êng

Lµm viÖc 4-8-16-32 gi©y hoÆc liªn tôc

NghØ 4-8-16-32 phót

Do cã nh÷ng møc thêi gian kh¸c nhau nªn ph¶i cã hÖ thèng chuyÓn

m¹ch b»ng tay ®Æt trªn mÆt tñ ®iÒu khiÓn. V× lÏ ®ã nªn khèi nµy sÏ lµ khèi

nhiÒu ®Çu ra nhÊt quyÕt ®Þnh sù h¹n chÕ sè ®Çu ra toµn m¹ch ph¶i < 15. Do

vËy khi thiÕt kÕ m¹ch ®iÖn ®Õm thêi gian nghØ vµ lµm viÖc l−u ý ®Õn sè ®Çu

ra tèi ®iÖn ¸p cña chuyÓn m¹ch.

2. Nguyªn lý chung

Dùa trªn çc yªu cÇu ®ã ta x©y dùng khèi cho m¹ch ®Õm thêi gian nh−

sau (3-9a).

Tõ b¶ng tr¹ng th¸i 4017. Khi ch©n 13(EN) ë møc H th× vi m¹ch 4017

gi÷ nguyªn tr¹ng th¸i (No changer)

Ban ®Çu logic khèng chÕ ®Æt RSLV (Reset lµm viÖc) ë møc H ®Ó khái

®Õn thêi gian lµm viÖc (§ lµm viÖc) kh«ng ho¹t ®éng. MÆt kh¸c RSRV

(Reset nghØ) ë møc L ®Ó khèi ®Õm thêi gian nghØ b¾t ®Çu ho¹t ®éng (§N).

Kho¶ng thêi gian nghØ ®−îc quyÕt ®Þnh bëi SWN. Sau kho¶ng thêi gian

nghØ ®Æt tr−íc sÏ lµm chuyÓn møc ®iÓm chung cña SWN dÉn ®Õn ®iÒu khiÓn

logic khèng chÕ ®−a tÝn hiÖu dßng ®iÖn cho ®éng c¬ ho¹t ®éng ®ång thêi

®Æt RSLV vÒ møc thÊp cho phÐp khèi ®Õm thêi gian lµm viÖc (§ lµm viÖc)

b¾t ®Çu ®Õm.



Thêi gian lµm viÖc ®−îc ®Æt tr−íc lµ nhê SWRV. Khi § lµm viÖc ®Æt

sè ®Õm lèi ra cña nã xuÊt hiÖn mét xung ®iÒu khiÓn logic khèng chÕ qua

logic ®iÒu khiÓn c¾t ®iÖn cho ®éng c¬ ngõng ho¹t ®éng ®ång RSLV chuyÓn

lªn H, RSN = L ®Ó b¾t ®Çu mét chu kú míi.

§Õn logic®iÒu khiÓn

LOGICkhèng chÕ

RWN

48

3216

Liªn tôc

Xung thêi gian nghØ

CK§LV

RSN

RSLV

§LVCK

1632

84

RWLV

Xung thêi gian lµm viÖc

H×nh 1.9a

Dùa trªn s¬ ®å nµy ta lÇn l−ît x©y dùng çc kiÓu mÆt thùc hiÖn nh−

sau.

3. §Õm thêi gian b»ng vi m¹ch 4017

Ta ®· biÕt r»ng 4017 lµ bé ®Õm thËp ph©n 0÷10. NÕu ghÐp 2 vi m¹ch

l¹i ta sÏ cã mét bé ®Õm thËp ph©n tõ 00÷100

a. §Õm thêi gian dïng ghÐp nèi 2IOC4017

S¬ ®å nguyªn lý (h×nh 1.9b)



TGLV

+12V

1416158

45910

168

32

4 0

+12V

NAND-A NAND-B

IC 201

1312

14

8

13

15

R

IC 202

IC 203

IC 204

DLV

D301

DN

14161513

8

12

14

15

459

10

2

7

+12V

NAND-C NAND-D

SWN

LT

48

1632

32

168

4

2

7

04

8

16 32

SWLV

LT

C

R

TGnghØ

OUT

H×nh 1.9b



Ho¹t ®éng cña m¹ch

Khi lµm viÖc liªn tôc: Çc chuyÓn m¹ch SWN vµ SWLV ®Òu ®Æt vµo

®iÖn ¸p +12V lóc ®ã lèi ra cña NANDB lµ H ®Æt bé ®Õm thêi gian nghØ

(§N0) ë tr¹ng th¸i xo¸ vµ cÊm xung nhÞp. §ång thêi lèi ra cña NAND-D ë

møc H ®Ó cho phÐp khèi logic ®iÒu khiÎn phÝa sau ®ãng ®iÖn cho ®éng c¬

lµm viÖc liªn tôc. ë ®©y çc chuyÓn m¹ch SWN vµ SWLV lµ lo¹i chuyÓn

m¹ch hai tÇng.

Khi lµm viÖc ng¾n h¹n lÆp l¹i: Çc chuyÓn m¹ch ®Æt tr−íc thêi gian

lµm viÖc nghØ cña ®éng c¬. VÝ dô: Lµm viÖc 16 th× chuyÓn m¹ch SWLV ®Æt

ë ch©n 5 IC 301 vµ ch©n 2 IC 302, hai ch©n nµy cã gi¸ trÞ 06 vµ 10 trong bé

®Õm thêi gian lµm viÖc.

T−¬ng tù SWN ®Æt ë ch©n 5 IC 303 vµ ch©n 2 IC 304 trong bé ®Õm

thêi gian nghØ, çc gi¸ trÞ nµy gäi lµ çc gi¸ trÞ t¸c ®éng (GTT§)

Khi míi ®ãng ®iÖn, çc tô C ®−îc n¹p qua R nh»m t¹m thêi ®Æt çc ch©n 15

(Reset) cña çc vi m¹ch ë H ®Ó reset tÊt c¶ çc lèi ra ë møc L ®Ó chuÈn bÞ

lµm viÖc. Çc ®ièt D301, D302 chÆn dßng n¹p cña C kh«ng qua çc phÇn tö

NAND t−¬ng øng.

KÕt thóc qu¸ tr×nh reset ban ®Çu do çc lçi ra cña IC301, 302, 303, 304

®Òu ë møc L nªn lèi ra cña NANDC ë møc H ®Æt bé thêi gian lµm viÖc

ngõng ho¹t ®éng. Lèi ra cña NANDB ë møc L cho phÐp thêi gian nghØ b¾t

®Çu ®Õm.

Khi bé ®Õm thêi gian nghØ ®¹t GTT§ çc ®Çu ra cña SWN ®Òu ë møc

H qua 2 phÇn tö C vµ D-NAND lèi ra out=H cho phÐp ®éng c¬ lµm viÖc

®ång thêi ®Æt ch©n EN (sè 13) cua §N ë møc H gi÷ nguyªn tr¹ng th¸i lèi ra

cña §C, lèi ra cña NANDC sÏ lµ L cho phÐp bé ®Õm thêi gian lµm viÖc b¾t

®Çu ®Õm.

Khi bé ®Õm thêi gian lµm viÖc ®¹t gi¸ trÞ t¸c ®éng (GTT§) 2 lèi vµo

cña NAND-A ®Ó ®Òu ë møc H, nªn lèi ra cña NAND-B sÏ lµm reset §N vÒ

tr¹ng th¸i ban ®Çu, lµm dõng ®éng c¬, ®ång thêi qua phÇn tö NAND-C cã



lèi ra ë møc H, qua DC302 xo¸ bé § lµm viÖc tr¹ng th¸i ban ®Çu, chuÈn bÞ

chu kú ®Õm míi.

Trªn s¬ ®å ta thÊy m¹ch ®iÖn ph¶i sö dông tíi 5 vi m¹ch víi 2 bé

chuyÓn m¹ch 4 tÇng víi sè ®Çu ra phôc vô cho chuyÓn m¹ch lµ 16. Nh− vËy

®· v−ît qu¸ sè l−îng ch©n ra tíi ®iÖn ¸p lµ 15. Do ®ã s¬ ®å nµy kh«ng phï

hîp víi thiÕt kÕ cña ta.

b. §Õm thêi gian theo nhãm thêi gian.

Ta cã nhËn xÐt lµ chu tr×nh lµm viÖc nghØ cña çc ®éng c¬ rung gâ ®Òu

lµ béi sè cña (4-8-16-32). Nh− vËy nÕu ta nhãm mét xung ®Çu vµo bé ®Õm

cã gi¸ trÞ b»ng 4 ®¬n vÞ thêi gian th× ë ®Çu ra cña mçi bé ®Õm thêi gian, mét

®¬n vÞ thËp ph©n cã gi¸ trÞ t−¬ng ®−¬ng 4 ®¬n vÞ thêi gian. §iÒu nµy cho

phÐp ®¬n gi¶n hÖ thèng chuyÓn m¹ch ®i rÊt nhiÒu. Tõ ý t−ëng nµy ta x©y

dùng s¬ ®å nguyªn lý m¹ch ®Õm thêi gian theo nhãm.

IC1 vµ IC2 lµm nhiÖm vô chia tÇn cho 4 lo¹i 4017. Do xung CK ë ®Çu

vµo hÑp, do vËy xung ®Çu ra Q4 cña IC1 vµ IC2 nÕu ®−a trùc tiÕp vÒ RS th× sÏ

kh«ng b¶o ®¶m sù lµm viÖc æn ®Þnh cña m¹ch (theo dâi trªn m¸y

OSCILOCOFE cã lóc vi m¹ch lµm viÖc ë tr¹ng th¸i dao ®éng). §Ó gi¶i

quyÕt vÊn ®Ò nµy ta dïng phÇn tö AND-A vµ AND-B ®Ó më réng xung RS

gióp cho m¹ch chia tÇn lµm viÖc râ rµng vµ chÝnh x¸c. Lóc nµy ta cã RS1 =

CK . Q4 do CK ®−a vµo ch©n EN nªn vi m¹ch tÝch cùc ë s−ên xuèng cña

xung, gi¶n ®å m« t¶ qu¸ tr×nh chia tÇn nh− sau:

1 2 43 5

CK

RS1

Q4

Q1

H×nh 1.9c



T¹i s−ên xuèng cña xung thø 4, Q4 chuyÓn lªn møc H sÏ lµm xung

kÝch thÝch cho bé ®Õm thêi gian (IC3, IC4). Tuy nhiªn lóc nµy bé chia tÇn

ch−a bÞ RS do CK ®· xuèng L. Ph¶i ®îi ®Õn xung 5 ë møc H th× RS1 = CK,

Q4 = H Reset bé chia tÇn vÒ L vµ tiÕp tôc mét chu kú míi ë s−ên xuèng cña

xung thø 5.

VÊn ®Ò ®Æt ra ë ®©y lµ nÕu thêi gian lµm viÖc vµ c¶ thêi gian nghØ kh¸c

nhau xa th× ®é réng cña xung Q4 lµ T4 qu¸ lín (khi ®¬n vÞ thêi gian lµ phót

th× T4 = 1 phót) sÏ lµm cho bé ®Õm thêi gian lµm viÖc mÊt chÝnh x¸c. Muèn

thêi gian T4 nhá, xung ®−a vµo phÇn tö AND-A vµ AND-B ph¶i cã chu kú

nhá (cì 1 gi©y). m¹ch ®iÖn nµy cho phÐp bé chuyÓn m¹ch ®¬n gi¶n (tæng

céng cã 10 ®Çu d©y phôc vô cho SWN vµ SWLV). Tuy nhiªn vÉn ph¶i dïng

vi m¹ch 4017,2 vi m¹ch 4081 vµ 4011.

4. §Õm thêi gian dïng vi m¹ch ®Õm nhÞ ph©n 4 bit 4520.

ViÖc sö dông çc vi m¹ch cã ®é tÝch cùc cao h¬n sÏ cho phÐp gi¶m

®−îc gi¸ thµnh, kh«ng gian bè trÝ m¹ch vµ thêi gian l¾p r¸p. Vi m¹ch 4520

chøa 2 bé ®Õm nhÞ ph©n trong cïng mét vá 16 ch©n 2 hµng. S¬ ®å ch©n vµ

b¶ng tr¹ng th¸i ho¹t ®éng cña 4520 nh− h×nh sau (h×nh 1.10a):

GND8

RSA

Q1A6 12Q1B

10ENB

14Q3B

13Q2B

15RSB

16VCC

9CKB

CK EN RS MODE

CountLH

LL Count

X L Nochange

Nochange

LX

LL

H L

X X H Nochange

CKA1

ENA2

Q1A4

Q0A3

H×nh 1.10a

Mçi bé ®Õm trong 4520 lµ bé ®Õm nhÞ ph©n m· ®Çu ra 8421 nh− vËy ta

cã nhËn xÐt:

Q0: Tõ xung thø nhÊt chuyÓn tr¹ng th¸i 0 → 1



Q1: Tõ xung thø nhÊt ®Õn xung thø 2 chuyÓn m¹ch 0 → 1

Q2: Tõ xung thø 2 ®Õn xung thø 3 chuyÓn tr¹ng th¸i 0 → 1

Q3 : Tõ xung thø 7 ®Õn xung thø 8 chuyÓn tr¹ng th¸i 0 → 1

Víi nhËn xÐt nµy ta thÊy r»ng chØ cÇn 2 vi m¹ch 4520 sÏ cho phÐp thiÕt

kÕ hai bé ®Õm thêi gian nghØ vµ thêi gian lµm viÖc. Mçi bé ®Õm sÏ gåm 1 vi

m¹ch 4520 vµ mét c«ng l«gic kh¸c.

Trong ®ã:

1/2 –4520 lµm nhiÖm vô chia tÇn 1/4 lèi ra lµ Q2 lµm xung CK kÝch

thÝch cho 1/2-4520 cßn l¹i. Mét nöa cßn l¹i cña 4520 nµy sÏ lÇn l−ît thùc

hiÖn ®Õm chia 1, chia 2, chia 4 vµ chia 8 b»ng çc chuyÓn m¹ch thêi gian.

a. Bé ®Õm thêi gian sö dông 4520 kÕt hîp FFD.

ë ®©y FFD chÝnh lµ 1/2 vi m¹ch 4013 vi m¹ch nµy tÝch cùc víi s−ên

lªn cña xung CK.

S¬ ®å nguyªn lý:

Çc ph©n tö AND lµm nhiÖm vô reset chËm l¹i mét xung nhÞp ®Çu vµo

(khi CK=H) ®Ó më réng xung ra cña bé chia 1/4.

D1, D2, D3, D4 lµ çc m¹ch hoÆc hai cæng vµo t¸c ®éng RS c¶ khi bé

®Õm t−¬ng øng ®¹t gi¸ trÞ t¸c ®éng.

C1, C2, R1, R2 lµ m¹ch reset ban ®Çu khi míi cÊp ®iÖn nguån D5, D6

chÆn ®−êng n¹p cña tô qua FF-DD trong s¬ ®å ho¹t ®éng nh− mét bé ®Õm

chia hai víi xung ®µu vµo lÊy tõ çc SWN vµ SWLV ta cã Q1+1 = diÖn tÝch

CK1+1; D=Q trong ®ã t lµ thêi ®iÓm x¸c ®Þnh d÷ liÖu vµo t+1 thêi gian cã

xung kÕ tiÕp.

Nguyªn lý ho¹t ®éng:

- 1/2-4520 lµm nhiÖm vô chia tÇn sè vµo cho 4. Nh− vËy lµ sau 4 xung

®Çu (tÝch cùc ë s−ên xuèng) ®Çu ra Q2 (ch©n 5) sÏ chuyÓn lªn møc cao lóc

nµy CK ®· ë møc L.



- Xung CK tiÕp theo s−ên nªn kh«ng cã t¸c dông, nh−ng møc H cña nã

th× AND chuyÓn lªn mét (do c¶ 2 ®Çu vµo b»ng 1) sÏ reset m¹ch chia 1/4 vÒ

L. ®Çu ra Q2 xuÊt hiÖn s−ên xuèng cña xung kÝch thÝch bé ®Õm t−¬ng øng.

Nh− vËy lµ do t¸c dông cña phÇn tö AND mµ xung RS bÞ ch¹m l¹i mét

kho¶ng nhá h¬n chu kú xung ®Çu vµo. §iÒu nµy sÏ lµm t¨ng ®é réng xung

ra chia 1 cho 4 ®Ó m¹ch lµm viÖc tin cËy h¬n.

Gi¶ sö ban ®Çu: FF – D cã Q = 0, Q = D = 1 do vËy ®Æt ®éng c¬ ë

tr¹ng th¸i nghØ RSN = Q = 0; RSlv = Q = 1, lóc nµy chØ cho phÐp bé ®Õm thêi

gian nghØ lµm viÖc.

Khi bé ®Õm thêi gian nghØ ®¹t gi¸ trÞ t¸c ®éng (®Æt tr−íc b»ng SWN)

lèi ra cña SWN chuyÓn lªn møc mét th«ng qua D7 kÝch thÝch FF-D lµm

chuyÓn tr¹ng th¸i FF-D lµ Q= 1; Q=D=1 → RS-lv = 0 vµ RSN = 1, xo¸ toµn

bé bé ®Õm thêi gian lµm viÖc b¾t ®Çu lµm ho¹t ®éng. Lèi ra Q = 1 sÏ cho

phÐp ®éng c¬ lµm viÖc. Khi bé ®Õm thêi gian lµm viÖc ®¹t gi¸ trÞ t¸c ®éng

(®Æt tr−íc b»ng SWLV) lèi ra chuyÓn lªn mét sÏ kÝch thÝch FF-D th«ng qua

D8, FF-DD sÏ chuyÓn tr¹ng th¸i ®Çu ra ng−îc víi lóc tr−íc tøc lµ Q = 0,

Q=1, RSN =1, Reset toµn bé m¹ch ®Õm thêi gian lµm viÖc vÒ 0 vµ cÊm xung

nhÞp, bé ®Õm thêi gian nghØ ®−îc phÐp ho¹t ®éng b¾t ®Çu chu kú míi.

§Æc ®iÓm :

- ¦u ®iÓm: Lµm viÖc ®¬n gi¶n, râ rµng, tin cËy.

- Nh−îc ®iÓm:

NÕu xung thêi gian vµo lµ phót th× xung reset cho bé chia 1/4 sÏ ®−îc

më réng mét phót sÏ lµm mÊt chÝnh x¸c.

IC4013 gåm 2 phÇn tö FF-D gi¸ thµnh ®¾t gÊp ®«i 4011 mµ ta chØ sö

dông cã 1 phÇn tö FF-D nªn l·ng phÝ. MÆt kh¸c trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ s¬

®å tæng thÓ vÉn cÇn cã vµi phÇn tö NAND lµm nhiÖm vô ®Öm - ®¶o phôc vô

cho çc m¹ng kh¸c.

ChÝnh v× lÏ ®ã m¹ch ®iÖn nµy sÏ ®−îc hoµn thiÖn ®é chÝnh x¸c ®é tin cËy

nh−ng tiÕt kiÖm linh kiÖn.



b. Bé ®Þnh thêi gian dïng 4520 vµ 4011

S¬ ®å nguyªn lý (h×nh 1.11a)

- Çc phÇn tö AND (1-2-3-4) n»m trong vi m¹ch 4081 – IC301

- IC301 – 4520 ®Õm thêi gian nghØ víi chuyÓn m¹ch thêi gian nghØ

SW301

- C301, C302 (μF/25V) vµ R301, R301 (5K6) t¹o dßng n¹p ban ®Çu ®Ó

thùc hiÖn Reset khi b¾t ®Çu ®ãng ®iÖn. Çc ®ièt D303, D306 chÆn ®−êng

nÆp cña tô qua IC304-B vµ NAND-1 çc ®ièt D301, D302 vµ D304, D305

t¹o thµnh 2 cæng hoÆc hai cöa vµo thùc hiÖn Reset cho IC303A vµ IC304A.



R40

2

R40

1

R30

2R

304

D30

6

D30

5

D30

2

AN

D4

AN

D3

IC 3

04IC

304

A

R30

1C

301

+V

CCIC

303

+V

CC

R30

3

R30

8

D30

2R

307

+V

CC

C70

3C

704

IC 3

03A

AN

D2

AN

D1

GN

D

Min

Sec

§iÒ

u kh

iÓn

hiÓn

thÞ

SW30

2

SW30

1

32168

432168

40

+12

V

5417161514131211109876

J01

1514131211

95

7

18

1610

1

15

1014131211

1640

7/16

5

8

0,1 1

72

+12

V

R20

6

NA

ND

4N

AN

D3

Q40

1

NA

ND

2

NA

ND

1

D40

1 D30

3

+V

CC

+V

CC

RL

401

H×nh 1.11a



- PhÇn tö AND1 vµ AND3 ®Öm ®Çu vµo cho thêi gian nghØ vµ thêi gian

lµm viÖc AND2, AND4 t¹o t¸c ®éng Reset trÔ l¹i 1 sec cho çc bé chia 4

IC303A, IC304A. Nh»m më réng xung ra t¨ng c−êng ®é æn ®Þnh cho m¹ch.

Ho¹t ®éng cña m¹ch:

Gi¶ sö thêi gian nghØ vµ thêi gian lµm viÖc ®Ò lµ 4 phót, hai ®Çu xung

thêi gian nghØ vµ lµm viÖc ®Òu lÊy tõ xung 1 min tõ bé chia xung chuÈn.

§Çu vµo trÔ cho AND1 vµ AND3 lÊy tõ xung chuÈn 1 sec çc chuyÓn

m¹ch SW302 ®Òu ë nÊc 4.

Thêi ®iÓm ban ®Çu khi ®ãng ®iÖn, çc tô C301, C301 n¹p ®iÖn th«ng

qua R301, C302 n¹p ®Çy ch©n 15 vµ ch©n 7 cña IC303 chuyÓn xuèng møc

thÊp, tuy nhiªn ch©n 15 vµ ch©n 7 cña IC304 vÉn ë møc cao do ®Çu vµo

NAND 1 lµ L. Nh− vËy lµ IC 303 ®−îc phÐp lµm viÖc: IC 303 - A chia 1/4

thêi gian nghØ, lèi ra tõ ch©n 5 ®−a vµo ch©n 9 IC 303b lµ bé ®Õm thêi gian

nghØ 4 xung vµo, ch©n 5 xuÊt hiÖn s−ên lªn cña 1 xung nghØ. Sau 4 xung

®Çu vµo, s−ên 5 xuÊt hiÖn s−ên lªn cña 1 xung, kÝch kÝch IC 303B (EN) ®Ó

gi÷ nguyªn tr¹ng th¸i (Sau khi ®· qua ®¶o NAND1). §ång thêi ®Æt ch©n 7

vµo ch©n 5 cña IC 304 ë møc thÊp, b¾t ®Çu thêi gian lµm viÖc. Lèi ra cña

NAND2 lµ H ®−a ®Õn khèi logic ®iÒu khiÓn ®ãng ®iÖn cho ®éng c¬ lµm

viÖc.

T−¬ng tù nh− vËy: IC304A chia 4 xung thêi gian lµm viÖc ®Çu vµo sau

4 xung xuÊt hiÖn s−ên lªn cña mét xung ë 1 ch©n 5 IC304A kÝch thÝch

IC304B ®Õn, lµm chuyÓn møc ®Çu ra cña IC 303 vÒ L, th«ng qua NAND1

®Æt ch©n 15,7 cñaOIC 304 ë møc 11, çc lèi ra Q0 ®Õn Q3 cña IC 304B ®Òu

ë L s½n sµng cho mét chu kú ®Õm míi ®ång thêi ®éng c¬ bÞ c¾t ®iÖn do lèi

ra cña NAND2 = N.

§Ó ý lµ ®ièt D302 lÊy ®iÖn ¸p Reset cho IC 302A tõ chuyÓn m¹ch

SWN, ®iÒu nµy cho phÐp bé ®Õm giê thêi gian nghØ ®¹t gi¸ trÞ t¸c ®éng

kh«ng ®æi th× kh«ng cho phÐp IC 302 lµm viÖc. NÕu kh«ng sÏ g©y ra viÖc

chia kh«ng ®ång thêi cña IC302A vµ IC 304 lµm mÊt chÝnh x¸c.

C¬ chÕ RS trÔ cña IC 302 vµ IC 304 nh− sau (Delay RS).



Theo nguyªn lý quÐt 1/50 vµ 1/60 ta thÊy lµ t¹i s−ên cña xung quÐt 1

sec sÏ lµm xung CK cho bé quÐt 1 min.

§Çu ra cña bé quÐt 150 vµ 1 / 60 sÏ chuyÓn møc tõ L ®Õn H cho nªn:

- VÒ mÆt ®é réng xung vµ xung min ®Òu nh− nhau (v× ®Òu lµ thêi gian

t¨ng vµ thêi gian RS cña cïng mét lo¹i vi m¹ch).

- VÒ mÆt thêi ®iÓm: Xung min sÏ ch©m sau xung sec mét kho¶ng thêi

gian rÊt nhá (s−ên lªn cña xung sec th× xung min míi b¾t ®Çu ®Õn H). VÏ

phãng to vÞ trÝ vµ s−ên cña hai xung min vµ xung sec kÕt hîp víi gi¶n ®å

thêi gian cña IC303; IC304 ë h×nh 1.11b. Coi thêi gian t¨ng vµ gi¸ cña çc

xung nh− nhau, ®é réng cña çc xung sec vµ min rÊt nhá h¬n 1 sec lªn gÇn

®óng ®é réng xung t¹i ch©n 5 (chia cho 4 lµ mét sec).

60 120 180 240

432241

U

1

0

U

Min

Sec

Ch©n 5 IC303

RS

0

H×nh 1.11b

Trªn h×nh vÏ ta thÊy lµ ë s−ên xuèng cña xung phót thø 4 (tøc lµ gi©y

thø 240 ®· kÕt thóc) ch©n 5 chuyÓn lªn møc mét ph¶i ®Õn møc H cña xung

gi©y thø 241 th× lèi ra cöa AND míi lªn møc H vµ xuÊt hiÖn xung RS lµm

ch©n 5 l¹i vÒ møc 0.

- Khi cÇn ®éng c¬ lµm viÖc liªn tôc, chuyÓn m¹ch SWN ®Æt ë nÊc 0

(tøc nèi víi +12) lËp tøc nèi ra cña NAND - 2 sÏ lu«n ë møc mét cho phÐp

®éng c¬ lµm viÖc.



§Æc ®iÓm:

Ta nhËn xÐt thÊy r»ng m¹ch ®iÖn nµy ®¬n gi¶n, tin cËy lµm viÖc chÝnh

x¸c, mÆt kh¸c 1/2 vi m¹ch 4011 lµ hai phÇn tö NAND cßn l¹i, sÏ ®−îc sö

dông cho môc ®Ých ®iÒu khiÓn hiÓn thÞ, lªn m¹ch ®iÖn nµy cho phÐp tËn

dông tèi ®iÖn ¸p linh kiÖn.

V× nh÷ng −u ®iÓm trªn ta sÏ chän m¹ch ®iÖn nµy cho môc ®Ých ®Õn

thêi gian nghØ vµ thêi gian lµm viÖc.

VI. Khèi logic ®iÒu khiÓn

1. Logic ®iÒu khiÓn ®ãng ng¾t ®éng c¬

§Ó ®ãng ng¾t dßng ®iÖn cho ®éng c¬ ng−êi ta kh«ng thÓ dïng trùc tiÕp

çc phÇn tö b¸n dÉn ®Ó thùc hiÖn ®iÒu nµy ®−îc v× c¶ dßng vµ ¸p cña phÇn

tö b¸n dÉn rÊt nhá.

ViÖc ®ãng ng¾t ®éng c¬ trong tr−êng hîp nµy ®−îc thùc hiÖn nhê çc

c«ng t¾c cã cuén d©y hót ®−îc cÊp ®iÖn ¸p 100 ®Õn 380V.

§Ó ®ãng c¾t ®iÖn cho cuén hót c«ng t¾c t¬ cã ®iÖn ¸p cao nh− vËy ph¶i

th«ng qua tiÕp ®iÓm cña r¬le nµy th−êng lµ dïng dßng ®iÖn mét chiÒu víi

®iÖn ¸p 12 ®Õn 24V vµ ®−îc ®iÒu khiÓn nhê phÇn tö logic ®iÒu khiÓn ®ãng

c¾t ®éng c¬. §¬n gi¶n nhÊt lµ sö dông 1 tranzitor NPN nh− h×nh 1.12a.

+VCC

+12V

D401 RL401

Q401R402 10K

R40147K

Tõ khèi ®Õm thêi gian A

H×nh 1.12a



ë ®©y cã mét vÊn ®Ò ®Æt ra lµ do tiÕp ®iÓm cöa RL 401 trªn cïng mét

vØ víi hÖ thèng ®iÒu khiÓn nµy sÏ kh«ng an toµn khi söa ch÷a. Do vËy

RL401 ®−îc bè trÝ trªn cïng mét m¶ng víi çc r¬le trung gian kh¸c cña hÖ

thèng tr−êng läc bôi.

RL401 chän lo¹i P-C-22 cña Liªn X« (cò) cã cuén d©y hót sö dông

®iÖn ¸p mét chiÒu 12V, ®iÖn trë 180 «m nªn dßng ®iÖn ®i qua cuén d©y lµ:

I= A055,0180

212

R

U=

−=

Tõ dßng ®iÖn nµy chän lo¹i Tranzistor Q401-C2383 cã ®iÖn ¸p

UCEmax= 300V; lcmax = 1,5 A thõa ®ñ ®Ó ®iÒu khiÓn r¬le.

- R402 ph©n ¸p cùc gèc æn ®Þnh cho Q401, chän gi¸ trÞ 10K.

- R401 lµ ®iÖn trë h¹n chÕ dßng cùc gèc cho Q401.

Theo sè liÖu cña çc nhµ s¶n xuÊt vi m¹ch CMOS th× ®iÖn ¸p ra cùc

®¹i cña CMOS sÏ thÊp h¬n ®iÖn ¸p nguån kho¶ng 2V chän iB cña Q401

kho¶ng 20mA ®Ó nã b·o hoµ, lóc nµy gi¸ trÞ Ubc = 0,6V do vËy ®iÖn trë R

401 tÝnh nh− sau:

R401 = Ω≈

Ω+

−−K5

K10

V6,0mA20

V6,0)212(

Chän R401 = 47K

§ièt D101 dËp t¾t çc xung tù c¶m cña cuén d©y RL 401 khi Q401

®ãng më, ®Ó b¶o vÖ Q401.

2. Logic hiÓn thÞ

Khèi hiÓn thÞ thêi gian lµm viÖc vµ hiÓn thÞ thêi gian nghØ ph¶i lµm

viÖc lÇn l−ît. Muèn vËy ph¶i th«ng qua mét sè phÇn tö logic mµ ë ®©y ta sö

dông 2 phÇn tö NADN cßn l¹i cña IC302 - 4011.

S¬ ®å logic hiÓn thÞ ë h×nh vÏ 1.12b, 2 phÇn tö NAND ®Æt nèi tiÕp cho

ta mét m¹ch ®iÖn kh«ng ®¶o.



B

Tõ çc khèi ®Õm thêi gian

§Õn khèi hiÓn thÞLV=0

NghØ =1

NAND4NAND3

h×nh 1.12b

VII. Khèi chØ thÞ thêi gian

1.Çc yªu cÇu

a. Khèi chØ thÞ thêi gian ph¶i ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c khi hiÓn thÞ thêi gian

b»ng led 7 thanh.

b. Ph¶i cã hai hÖ thèng hiÓn thÞ riªng biÖt cho thêi gian nghØ vµ thêi gian

lµm viÖc, mçi hÖ thèng hiÓn thÞ 2 digit.

c. Khèi hiÓn thÞ thêi gian ®−îc ®Æt trªn mÆt tñ ®iÒu khiÓn ®Ó tiÖn cho viÖc

theo dâi vµ vËn hµnh thiÕt bÞ.

2. S¬ ®å nguyªn lý (h×nh 1.13b)

Do nhiÖm vô cña khèi nµy lµ hiÓn thÞ thêi gian b»ng çc led 7 thanh

nªn thùc chÊt nã bao gåm mét bé ®Õm xung BCD kÕt hîp víi bé gi¶i m·

BCD phï hîp víi LED 7 thanh. Ngoµi ra ®Ó ®¶m b¶o hiÓn thÞ lÇn l−ît thêi

gian nghØ vµ hêi gian lµm viÖc ph¶i cã thªm mét sè phÇn tö logic ®Ó thùc

hiÖn chøc n¨ng nµy.

- IC502 lµ lo¹i 4518 chøa hai bé BCD trong cïng mét vá 16 ch©n hai

hµng s¬ ®å bè trÝ ch©n vµ b¶n tr¹ng th¸i cña nã kh«ng kh¸c g× lo¹i 4520 mµ

ta ®· nãi tíi ë khèi thêi gian chØ kh¸c lµ 4518 lµ ®Õm nhÞ ph©n nhãm 10,

4520 ®Õm nhÞ ph©n nhãm 16, do vËy viÖc sö dông 4518 cho phÐp mçi hÖ

thèng hiÖn thÞ hai digit chØ cÇn mét vi m¹ch 4518.



16

1

15

2

14

3

13

4

12

5

11

6

10

7

9

8

VCC

B

f

C

g

LT

a

BI

b

LE

c

D

d

A

e

GND

LE: Chèt (khi H)

BI: Lµm tèi hiÓn thÞ (khi L)

LT: KiÓm tra hiÓn thÞ (khi L)a,b,c,d,e,f,g: Lèi ra hiÓn thÞ 7 thanh cathode chung

LE BI D C B A a b c d E f g Display

H H X X X X X X X X X X X Chèt X L X X X X L L L L L L L T¾t hiÓn thÞ L H L L L L H H H H H H L 0 L H L L L L H H H H H H L 1 L H L L H L H H L H H L H 2 L H L L L H H H H H H L H 3 L H L H L L L H H L L H H 4 L H L H H H H L H H L H H 5 L H L H H L H L H H H H H 6 L H L H H H H H H L L L L 7 L H H L L L H H H H H H H 8 L H H L L H H H H L L H H 9 L H H L L L L L L L L L L A L H H - - - - - - - Tèi hiÓn thÞ L H H H H H - - - - - - - F

a

g

f b

e c

d

H×nh 1.13a



12

16

345610

7126

16 3

9

15

7xR503

IC5044

58

11121314

7126458

16 3

9

15

7xR504

IC505

+VCC

C301

R501

R501

R502

IC507

7xR506

15

9

316

85

6217

14131211

85

IC506

7xR505

15

9

316

6217

106543

15

7

1 4

4

2

C502

D502

+VCC 15

891

IC502

IC503

891

3

18

17

5

3

1

TGLV

§K

TGN

GND

12V+VCC

D501 7

15

H×nh 1.13b



IC503 - 4518.

IC 540, 505, 506 , 507 lo¹i 4511, thuéc hä CMOS, gi¶i m· BCD ra 7

thanh phï hîp víi led 7 thanh catèt chung.

Çc cæng NAND 1 vµ NAND 2 ho¹t ®éng nh− mét cæng truyÒn sè víi

ch©n cho phÐp chuyÒn ë møc H lîi dông tr¹ng th¸i ho¹t ®éng cña cæng nµy

ng−êi ta chØ cÇn kh«ng thÕ ch©n EN sÏ cho phÐp xung thêi gian cãp ®−îc

truyÒn ®Õn bé ®Õm hay kh«ng.

NAND3 lµm nhiÖm vô nghÞch ®¶o tÝn hiÖu tõ logic ®iÒu khiÓn hiÓn thÞ

®Õn ®¶m b¶o hai c«ng truyÒn NAND 1 vµ NAND 2 sÏ cho phÐp xung thêi

gian nghØ ®i qua cæng NAND 1 sÏ cho phÐp xung T lµm viÖc ®i mét çch

t−¬ng øng, 3 cæng NAND nµy n»m trong vi m¹ch IC 501 lo¹i 4011.

- IC 502, IC 503 (4518) ®Õm BCD, xung thêi gian ®−îc ®−a vµo ch©n

EN (tÝch cùc ë s−ên xuèng) trong khi ch©n CK- L çc ch©n RS ®−îc nèi

qua çc tô ®iÖn C501, C502 vµ ®iÖn trë R501, R502 nh»m xo¸ sè ®Õm lóc

khëi ®éng çc ®ièt D501, D502 lÊy ®iÖn ¸p ®iÒu khiÓn ®Ó RS çc bé ®Õm vÒ

LLLL t−¬ng øng khi ®i hÕt thêi gian nghØ hoÆc thêi gian lµm viÖc.

- §Ó ®¶m b¶o sù tiÖn lîi cho c«ng nh©n vËn hµnh khi theo dâi thêi gian

nghØ vµ thêi gian lµm viÖc th× khi hiÓn thÞ thêi gian lµm viÖc th× bé hiÓn thÞ

thêi gian nghØ ph¶i t¾t ®i vµ ng−îc l¹i. Dùa vµo b¶n tr¹ng th¸i ho¹t ®éng cña

4511. NÕu ch©n lµm tèi thiÓu hiÓn thÞ BI ë møc thÊp trong khi LT ë møc

cao th× sÏ lµm t¨ng hiÓn thÞ. Nh− vËy lµ chØ cÇn ®−a møc logic ®iÒu khiÓn

thÝch hîp vµo hai ch©n nµy sÏ thùc hiÖn ®−îc yªu cÇu trªn.

Çc ®iÖn trë ®Öm nèi ra hiÓn thÞ 7 thanh bao gåm

7 x R503.330Ω; 7 x R504.330Ω; 7 x R505.330Ω; 7 x R506.330Ω

Çc ®iÖn trë nµy h¹n chÕ dßng qua LED

VIII. Bé chuyÓn m¹ch (SW301, SW302)

1. Çc yªu cÇu

a. Bé chuyÓn m¹ch ph¶i ®¶m b¶o æn ®Þnh, chÝnh x¸c, kh«ng g©y ¶nh h−ëng

®Õn xung ®iÒu khiÓn cña khèi ®Õm ®Õn khèi logic ®iÒu khiÓn.



b. Thao t¸c nhanh ngän, tin cËy khi sö dông

c. Çc c«ng t¾c chuyÓn m¹ch ®−îc ®Æt trªn mÆt tñ ®iÒu khiÓn ®Ó tiÖn viÖc

theo dâi vµ vËn hµnh thiÕt bÞ.

d. §¶m b¶o ®é tiÖn nghi

2. Bé chuyÓn m¹ch

Trªn thùc tÕ ta cã 2 çch chuyÓn m¹ch:

+ ChuyÓn m¹ch kh«ng tiÕp ®iÓm (dïng IC)

+ ChuyÓn m¹ch cã tiÕp ®iÓm (c¬ khÝ)

a. ChuyÓn m¹ch cã tiÕp ®iÓm

Theo yªu cÇu cña b¶n thiÕt kÕ nµy mét bé chuyÓn m¹ch bao gåm 5

tiÕp ®iÓm trßn xoay khi cÇn ho¹t ®éng ë nÊc tiÕp ®iÓm thêi gian nµo th× vÆn

sang tiÕp ®iÓm ®ã. VËn hµnh ®¬n gi¶n vµ rÊt hay ®−îc sö dông hiÖn nay, tuy

nhiªn trong b¶n thiÕt kÕ nµy kh«ng dïng lo¹i nµy v× nã cã thÓ g©y nhiÔu

xung ®Õn thêi gian dÉn ®Õn sai lÖch qu¸ tr×nh.

b. ChuyÓn m¹ch kh«ng tiÕp ®iÓm

ë ®©y ta dïng IC chuyÓn m¹ch víi b¶n thiÕt kÕ nµy ta dïng IC 601-

4066. Nã lµ lo¹i vi m¹ch CMOS rÊt ®a n¨ng, çc ch©n 13,5,6 vµ 12 ®iÒu

khiÓn 4 chuyÓn m¹ch t−¬ng tù. §Ó ®ãng m¹ch nµo ta nèi ch©n ®iÒu khiÓn

m¹ch ®ã víi nguån cung cÊp VCC. §iÖn trë th«ng m¹ch lµ 80Ω÷250Ω. §Ó

ng¾t chuyÓn m¹ch ta nèi ch©n ®iÒu khiÓn nã víi ®Êt. §iÖn trë ng¾t lµ 109Ω

çc ch©n vµo ra cã thÓ ho¸n vÞ cho nhau. L−u ý gi¸ trÞ nguån cung cÊp ë hai

chÕ ®é (mode) vµ sè (digital), ë ®©y ta dïng chÕ ®é digital nªn nèi ch©n

nguån 14 víi +12V cßn ch©n 7 nèi víi ®Êt.

Çc ®Çu A1, B1, C1, Dßng ®iÖn ®−îc ®Êu qua d¾c c¾m vµo 4 ®Çu ra

cña bé ®Õm thêi gian 4,8,16,32.

Çc ®Çu A2, B2, C2 d©y dÉn vµ kh«ng ®−îc ®Êu vµo 5 c«ng t¾c Ên ®Ó

®ãng më cho ®Çu ra cña output (Kh«ng, K1, K2, K3, K4)

L−u ý: c«ng t¾c Ên (Kh«ng, K1, K2, K3, K4) ph¶i chän lo¹i khi mét c«ng

t¾c ho¹t ®éng th× 4 c«ng t¾c kia kh«ng ho¹t ®éng ®−îc, nã ®−îc nèi liªn



®éng ®Õn nhau (nghÜa lµ khi Ên 1 trong 5 c«ng t¾c th× çc c«ng t¾c kh¸c ë

tr¹ng th¸i hë m¹ch d¹ng c«ng t¾c bËp bªnh).

Çc ®iÖn trë R601 cã nhiÖm vô ph©n ¸p vµ gh×m ©m khi kh«ng d−¬ng

chän lo¹i ®iÖn trë R601=10K.

3.9. Nguån cung cÊp

Trªn thùc tÕ khi ®o dßng ®iÖn tiªu thô cña mét bé ®iÒu khiÓn (ch−a kÓ

r¬le bao gåm mét t¹o xung chuÈn vµ mét bé ®Õm thêi gian sÏ xÊp xØ 30mA.

Nh− vËy nÕu tÝnh mét çch réng r·i (khi 3 bé ®Õm thêi gian dïng chung

mét bé t¹o xung chuÈn) th× mét tr−êng sÏ cã 3 hÖ thèng ®iÒu khiÓn tiªu thô

mét dßng ®iÖn 90mA. Nh− phÇn chän r¬le ®· biÕt dßng qua r¬le PC22 lµ

55mA, 3 r¬le sÏ tiªu thô 3*55 = 165 mA, mçi digit chØ thÞ thêi gian tæng

dßng ®iÖn cung cÊp cho nã lµ 56*12 = 672mA.

Trong ®ã:

10V lµ ®iÖn ¸p nguån cung cÊp (®· trõ ®i ®iÖn ¸p r¬i trong vi m¹ch

gi¶i m·).

2V lµ ®iÖn ¸p t¬i trªn mét thanh led

T−¬ng tù nh− vËy 3 hÖ thèng vi m¹ch ®Õm vµ gi¶i m· phôc vô cho hÖ

thèng hiÓn thÞ tiªu thô mét dßng ®iÖn kho¶ng 210mA cho 23 vi m¹ch (mçi

hÖ thèng hiÓn thÞ gåm 2 vi m¹ch 4518, 4 vi m¹ch4511, 1 vin, m¹ch 4011).

VËy tæng dßng tiªu thô cùc ®¹i cña hÖ thèng ®iÒu khiÓn ®éng c¬ dung

vµ gâ tr−êng läc bôi (kÓ c¶ phÇn chØ thÞ) sÏ lµ:

l∑ = 90mA + 165mA + 627mA + 210mA = 1,137A

§iÒu nµy sÏ ph¶i ®−îc tÝnh ®Õn khi thiÕt kÕ m¸y biÕn ¸p chØnh l−u vµ

æn ¸p 12V cung cÊp cho tÊt c¶ çc bé phËn ®iÒu khiÓn kh¸c trong tr−êng läc

bôi chi tiÕt, vµ còng do sö dông chung nguån DC12V víi çc hÖ thèng ®iÒu

khiÓn kh¸c trong ph¹m vi thiÕt kÕ kh«ng cÇn ph¶i tÝnh biÕn ¸p nguån cung

cÊp.



Ch−¬ng II

ThiÕt kÕ m¹ch

I. S¬ ®å nguyªn lý toµn m¹ch

Qua qu¸ tr×nh ph©n tÝch vµ lùa chän ph−¬ng ph¸p thiÕt kÕ m¹ch ®iÖn

s¬ ®å nguyªn lý hÖ thèng tù ®éng ®iÒu khiÓn ®éng c¬ rung gâ tr−êng läc

bôi sÏ bao gåm 3 phÇn chÝnh nh− sau:

1. Khèi t¹o xung chuÈn vµ chia tÇn (h×nh 2.1)

Khèi nµy bao gåm m¹ch t¹o xung chuÈn vµ sö dông IC 101 - 741C vµ

m¹ch chia tÇn ®Ó nèi ra ë xung 1 sec vµ 1 min ®Ó cung cÊp 1 min cho c¶ 3

hÖ thèng ®iÒu khiÓn c¬ cùc phãng vµ bunke.

Do dïng chung nh− vËy nªn khèi nµy ®−îc thiÕt kÕ l¾p r¸p trªn cïng

mét m¹ch in víi khèi nguån. Khèi nµy cÇn cã 5 ®Çu ra + 12V, GND xung

min xung sec vµ 10V.

2. Khèi ®Õm thêi gian vµ ®iÒu khiÓn ®éng c¬ (h×nh 2.2)

Bao gåm bé ®Õm thêi gian nghØ, thêi gian lµm viÖc logic ®iÒu khiÓn

r¬le vµ ®iÒu khiÓn hiÓn thÞ. Riªng r¬le trung cã ®iÖn ¸p ë tiÕp ®iÓm nªn nã

®−îc ®Æt chung víi khèi r¬le phô thuéc cho c¶ hÖ thèng.

Çc chuyÓn m¹ch ®Æt ë mÆt tñ ®iÒu khiÓn nªn nã cã 10 ®Çu ra phô

thuéc nªn nã sÏ cã 10 ®Çu ra phôc vô cho chuyÓn m¹ch, hai ®−êng xung

min vµ sec, mét ®−êng ®Õn RN401 mét ®iÒu khiÓn hiÓn thÞ vµ ®−êng

VCC=12V. Tæng céng cã 15 ®−êng ra. Riªng ®−êng d©y GND sÏ ®−îc nèi

m¸t qua mét sîi d©y riªng g¾n víi vá tñ ®iÒu khiÓn.

ViÖc thay ®æi thêi gian lµm viÖc lµ phót hay gi©y ®−îc thùc hiÖn nhê

®¶o cÇu nèi J01 trªn m¹ch in khi l¾p ghÐp linh kiÖn.

3. Khèi hiÓn thÞ thêi gian (h×nh 4-3)

Khèi nµy chøa toµn bé hÖ thèng ®Õm, gi¶i m· vµ hiÓn thÞ b»ng LED7

thanh. Tæng céng cã 4 digit, m¹ch in cña khèi nµy ®Æt ë phÝa mÆt tñ ®iÒu



khiÓn sÏ cã 5 ®Çu d©y phôc vô cho khèi nµy lµ: +VCC, GND thêi gian lµm

viÖc thêi gian nghØ ®iÒu khiÓn hiÓn thÞ.

GN

D

AN

D1

AN

D2

IC 3

03A

C70

4C

703

+V

CC

R30

7D

302

R30

8

R30

3

+V

CC

IC 3

03

+V

CC

C30

1R

301

IC 3

04A

IC 3

04

AN

D3

AN

D4

D30

2

D30

5

D30

6

R30

4R

302

R40

1

R40

2

RL

401

+V

CC

+V

CC

D30

3

D40

1

NA

ND

1

NA

ND

2

Q40

1

NA

ND

3N

AN

D4

R20

6

+12

V

2 7

10,

1 8

5

407/

1616

11 12 13 14 10

15

1

1016

81

75

9

11 12 13 14 15

J01

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 4 5

+12

V

04

8 1632 4

8 1632

SW30

1

SW30

2

§iÒ

u kh

iÓn

hiÓn

thÞ

Sec

Min

H×nh 2.1



12

16

345610

7126

16 3

9

15

7xR503

IC5044

58

11121314

7126458

16 3

9

15

7xR504

IC505

+VCC

C301

R501

R501

R502

IC507

7xR506

15

9

316

85

6217

14131211

85

IC506

7xR505

15

9

316

6217

106543

15

7

1 4

4

2

C502

D502

+VCC 15

891

IC502

IC503

891

3

18

17

5

3

1

TGLV

§K

TGN

GND

12V+VCC

D501 7

15

H×nh 2.2



II. Çc linh kiÖn:

Tªn vi m¹ch KÝ hiÖu Sè l−îng Tªn ®iÖn trë KÝ hiÖu Sè l−îng

101 741 1 R101 1/8

201 R307

202 R308 4K7 3

203 R102

204

4017 4

R402

205 R601*4

10K 10

301 4081 2

R103

302 R501

303 4011 2

R502

2K2 3

304 R301

502 4520 2

R302

503 R303

504 4518 2

R304

505 R305

506 R306

5K6 6

507 R401 4K7 1

601

4511 4

R503*7

602 R506*7

501 4006 2

R504*7 330Ω 28

Tô ®iÖn §ièt

C301 DZ101 BZY5V1 1

C302 1F/16V 2

D301

C501 D306

C502 0,1F/50 2

D401

C701 D501

C702 D502

IN1415 9

C703 Tranzitor

C704

470F/16V 4

Q401 1



III. KÕt luËn:

§¸nh gi¸ chØ tiªu chÊt l−îng cña hÖ thèng ®iÒu khiÓn tù ®éng ®éng c¬

rung gâ.

1.Kh¶ n¨ng chuyªn m«n ho¸ cao:

ChØ cÇn mét lo¹i m¹ch in cã thÓ cho l¾p r¸p c¶ 3 m¹ch ®iÒu khiÓn cho

3 hÖ thèng ®éng c¬ rung – gâ ( cùc l¾ng - cùc phãng - Bunke).

2.TiÕt kiÖm linh kiÖn, sö dông chuyÓn m¹ch Ýt tiÕp ®iÓm nhÊt, phï hîp víi

bé gi¾c c¾m cña hÖ thèng cò.

Mét bé t¹o xung chuÈn cÇn 4 vi m¹ch 4017, 1 vi m¹ch 741, 1 vi m¹ch

4081. Râ rµng lµ nÕu sö dông mçi m¹ch ®iÒu khiÓn mét bé t¹o xung thêi

gian riªng th× cÇn 6x3 = 18 vi m¹ch cho mçi tr−êng. NÕu sö dông mét bé

t¹o xung chuÈn cho c¶ 3 hÖ thèng ®éng c¬ trong mét tr−êng th× sÏ tiÕt kiÖm

2 bé t¹o xung (12 vi m¹ch) b lµm mét phÐp tÝnh ®¬n gi¶n, nÕu trung b×nh 1

vi m¹ch gi¸ 3.500 ®ång th× ta tiÕt kiÖm ®−îc 12x3.500= 42.000 ®ång cho

mét tr−êng.

VËy ta chØ cÇn mét bé xung chuÈn cho c¶ 3 hÖ thèng ®iÒu khiÓn ®Ó

biÕt linh kiÖn mµ vÉn ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c vµ tin cËy cña m¹ch.

3. §é chÝnh x¸c:

§¹t ®é chÝnh x¸c cao, sai sè lín nhÊt khi kiÓm tra b»ng ®ång hå bÊm

gi©y ®iÖn tö lµ 0,1 sec. Thùc tÕ sai sè nµy kh«ng ®¸ng kÓ vµ nã phô thuéc

vµo tÇn sè ®iÖn l−íi quèc gia.

4. Kh¶ n¨ng chèng nhiÔu, ®é tin cËy

Do hÖ thèng ®−îc thiÕt kÕ trªn c¬ së çc vi m¹ch sè hä CMOS nªn nã

mang ®Çy ®ñ çc −u ®iÓm cña hä CMOS, ®ã lµ:

- C«ng suÊt tiªu t¸n bÐ: ë tr¹ng th¸i tÜnh chØ cÇn 2,5 N cho mçi cæng

l«gic. C«ng suÊt nµy bÐ h¬n hä TTL rÊt nhiÒu v× çc cæng CMOS ®−îc thiÕt

kÕ chØ dÉn ®iÖn khi cã xung CK vµ d÷ liÖu kÝch thÝch.

- §iÖn ¸p lµm viÖc thay ®æi mét d¶i rÊt réng tõ 5 ®Õn 15 V-DC, do vËy

nã cã thÓ sö dông víi bÊt kú ®iÖn ¸p nguån æn ®Þnh nµo n»m trong d¶i ®ã.



- TÝnh chèng nhiÔu

IC-CMOS chèng nhiÔu rÊt tèt, th−êng lµ 2,25mV cho ®iÖn ¸p cÊp 5V

vµ 4,5mV cho ®iÖn ¸p cÊp 10V. Thêi gian trÔ cña CMOS ®ãng vai trß mét

bé phËn läc nhiÔu. Xung 10 n¨ng suÊt biÕn mÊt sau mét chuçi çc cæng

CMOS, nh−ng ng−îc l¹i ®−îc khuyÕch ®¹i sau mét chuçi cæng TTL, chÝnh

v× tÝnh chÊt ®Æc biÖt nµy mµ IC-CMOS ®−îc dïng ®Ó thiÕt kÕ çc m¹ch ®iÖn

cña çc thiÕt bÞ c«ng nghiÖp ph¶i ho¹t ®éng trong m«i tr−êng ®Çy nhiÔu

®iÖn-tõ tr−êng.

Víi ®iÖn ¸p cÊp 5V CMOS vÉn lµm viÖc b×nh th−êng khi ®iÖn ¸p cÊp

mÊt æn ®Þnh hoÆc ®iÖn ¸p nhiÔu ®Õn 1V.

- §é tin cËy: Do m¹ch ®iÖn lµm viÖc trªn c¬ së kü thuËt sè nªn ®é tin

cËy rÊt cao. Trªn thùc tÕ m¹ch rÊt Ýt h− háng vµ khi h− háng chñ yÕu do s¬

suÊt khi vËn hµnh g©y ch¹m chËp mµ th«i. KiÓu m¹ch nµy chØ cã 2 tr¹ng

th¸i: HoÆc lµ ch¹y tèt mäi çi b×nh th−êng hoÆc lµ kh«ng ch¹y mµ th«i. Do

vËy nÕu vÊn ®Ò hiÖu chØnh ®é chÝnh x¸c cña m¹ch kh«ng ®−îc ®Æt ra ë ®©y,

®iÒu nµy cho phÐp gi¶m bít rÊt nhiÒu c«ng l¾p r¸p, hiÖu chØnh vµ söa ch÷a.

§é æn ®Þnh cña m¹ch rÊt cao v× thùc tÕ hÖ sè chia vµ sè ®Õm cña çc phÇn

tö trong m¹ch kh«ng bÞ ¶nh h−ëng bëi nhiÖt ®é vµ ®é Èm m«i tr−êng khi mµ

çc ®¹i l−îng nµy n»m trong giíi h¹n cho phÐp.

Nh− vËy, m¹ch ®iÖn thiÕt kÕ cña chóng t«i ®¸p øng ®Çy ®ñ çc yªu cÇu

cña hÖ thèng ®iÒu khiÓn ®éng c¬ rung gâ tr−êng läc bôi. V× vËy nã hoµn

toµn cã thÓ øng dông tèt trong thùc tÕ.



Tµi liÖu tham kh¶o

1. KÜ thuËt läc bôi vµ lµm s¹ch khÝ

Hoµng Kim C¬

Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o Dôc – 1999.

2. khÝ cô ®iÖn

Ph¹m V¨n Chíi – Bïi TÝn H÷u – NguyÔn TiÕn T«n

Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc kÜ thuËt.

3. kÜ thuËt ®iÖn tö

§ç Xu©n Thô (chñ biªn).


4. kÜ thuËt m¹ch ®iÖn tö

Ph¹m Minh Hµ

Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc kÜ thuËt – 1997.

5. kÜ thuËt ®iÖn tö sè øng dông

Vâ TrÝ An


Công nghệ lọc bụi

Education