-
COMUNU DE SANTU LUSSURZUProvintzia de Aristanis
C.A.P. 09075 0783/55191 0783/5519227
Novas de Santu LussurzuFozu periòdicu de informatzione
istituzionale de su Comunu de Santu Lussurzu
Annu III n° 2 de su mese de Cabudanne 2015
A torrau a apèrrere s’Isportellu Linguìsticu Comunale in su
Comunu de Santu Lussurzu.Su 3 de su mese de Austu, a torrau a
apèrrere in su Comunu de Santu Lussurzu s’Isportellu Linguìsticu
Comunale pro sa Limba Sarda. S’Isportellu est apèrtu comente narat
su calendàriu postu a suta e est allogiàdu in sa Biblioteca
Comunale, in su segundu aposentu a manu mancaa pustis de
s’intrada.S’Operadore est a disponimentu de totu sos tzitadinos pro
cale siat informatzione chi pertocat sa Limba e sa Cultura
Sarda.Cun s’apèrtura de s’Isportellu Linguìsticu at a comintzare
finas unu servitziuperiòdicu de informatzione istitutzionale intre
s’Amministratzione Comunale e sos tzitadinos, in limba sarda, poita
custos, siant semper informados de sas faìnas chi s’Amministrtzione
fàghet e finas pro ammentàre cussas iscadentzias de prus importu,
dende in su matessi tempus visibilidàde pùblica e ufìtziale a su
sardu, una limba ancora bia in sa comunidade nostra, ma chi si
faeddat solu in situatziones informales e pagu in cuntestos
ufìtziales e pius pagu ancora s’iscriet.Novas de Santu Lussurzu si
podet arrètzire finas a domo, bastat a ddu
-
pedire, imbiende una punta de bullette elettrònicu a
s’indiritzu: www.comunesantulussurgiu.or.it iscriende “cherzo
arrètzire Novas de Santulussurzu” cun su nòmene, su sambenau e
s’indiritzu de posta elettrònica a in ue si cheret chi s’imbiet.Sa
redatzione de Novas de Santu Lussurzu est contivizada de su
Servitziu Linguìsticu Sardu de su Comunu de Santu Lussurzu,
Operadore, Gonario Carta.Onnia nùmeru de Novas de Santu Lussurzu at
a èssere integradu de curiosidàdes a suba de sa limba sarda,
comente pro esempiu nòmenes de logu, aìnas de triballu, ammentos
istòricos, grammatica e arrègulas de iscritura de su sardu, ditzios
ecc.S’ant a pigare in cunsideriu totu sos azudos pro fàghere unu
traballu prus compriu, poita sa Limba e sa Cultura Sarda siant
semper prus avaloradas, afortziadas e isvilùpadas.
Dies e oras de apertura de s’Isportellu Linguìsticu
Comunale:
Dònnia Lunis de sas deghe a mesudie (10.00 – 12.00) e dònnia
Zòbia de sas oto a sas deghe (08.00- 10.00).S'Isportellu
Linguìsticu est collocadu in sa Biblioteca Comunale.
Cabudanne
Cabudanne nde benit dae su latinu "caput anni", chi cheret
nàrrere comintzu de annu, ca custu a beru, in àteros tempus, fiat
prus che totu pro sos traballos de su sartu su primu mese.
In custu mese, si faghiant sos cuntratos pro sos afitos siat pro
sos pastores, siat pro sos massajos. Fintzas oe, su mese de
Cabudanne, pro sos bizantinos est su primu mese de s'annu.
Cabudanne de sos poetasIn Sèneghe dae mangianu a note tarda, in
sas partzas, in sos tzilleris e in sa prentza betza, sa festa de
sos poetas. Dae su 3 a su 7 de Cabudanne
http://www.comunesantulussurgiu.or.it/
-
Cabudanne de sos Poetas
Programa de sa de Undighi Editzione
Zòbia 3 cabudanne 2015
A sas ses e mesu de sero (18:30) | Prentza de Murone
Presentatzione de sa de undighi editzione de su festival
A sas de sero (19:00) | Campo della Quercia
Phantasia seneghese
Risultadu de su laboratòriu de teatru no-iscola a incura de
Roberto Magnani de su Teatro delle Albe: L’Inferno
A sas noe e mesu de sero (21.30) | Partza de sos ballos
"Diario minimo dei giorni"
Presentada de su romanzu zovànile de Franco Loi
Proietzione de sa video intervista “DAMMI DEL TU”
di Cristiano Sormani Valli
A sas deghe e mesu de note (22.30) | Partza de sos ballos
-
John Vignola: L’inferno interiore
Caminos de presònia e de liberatzione musicale
A mesanote (24.00) | Partzighedda Su Lare
River of Gennargentu
Su contu de sa bonanote
Chenàbura 4 cabudanne 2015
A sas deghe de manzanu (10.00) | Tzilleri Su Recreu
Su sonete e sa festa: Istòria de unu autodidatta cun prus de 50
annos de carriera
Marcello Marras atòbiat Mario Feurra
A sas undighi e mesu (11.30) | Prenza de Murone
Valentina Neri arresonat cun Clara Murtas
A sas chimbe de sero (17.00) | Putzu Arru
Haydar Ergulen arresonat cun Nicola Verderame
A sas ses de sero (18:00) | Partza de sos ballos
Phantasia seneghese
Laboratòriu teatrale tentu de Roberto Magnani cun s'azudu de sos
assòtzios culturales de Sèneghe: Il Purgatorio
A sas deghe de note (22.00) | Partza de sos ballos
Monica Demuru in Bellas Mariposas
-
A mesanote (24.00) | Partzighedda Su Lare
Paolo Spaccamonti
Su contu de sa bonanote
Sabudu 5 cabudanne 2015
A sas deghe de manzanu (10.00) | Tzilleri Manunza
Presentatzione de s’Enciclopedia de sa musica sarda
a incura de Marco Lutzu e Marcello Marras
A sas undighi e mesu de manzanu (11.30) | Prenza de Murone
Savina Dolores Massa arresonat cun Annamaria Capraro
A sas bator de sero (16.00) | aposentu de sa Biblioteca
Presentatzione de su progetu: La casa della poesia
Sos chi bivint in sas "case famiglia" e sos operadores atòbiant
Azzurra D’Agostino e sos organizadores de su festival
A sas chimbe de sero (17.00) | Putzu Arru
Antonella Bukovaz arresonat cun Azzurra D’Agostino
A sas ses e mesu de sero (18.30) | Partza de sos ballos
Phantasia seneghese
Laboratòriu teatrale tentu de Roberto Magnani cun s'azude de sos
assòtzios culturales de Sèneghe: Il Paradiso
A sas deghe de note (22.00) | Partza de sos ballos
Sa vida mia de leghidore Nicoletta Braschi
-
A mesanote (24.00) | Partzighedda Su Lare
I Camillas
Su contu de sa bonanote
Dominiga 6 cabudanne 2015
A sas deghe de manzanu (10.00) | Tzilleri Santa Maria
Presentatzione de su libru Mutetus e Mutos
de Giovanni Perria
A sas undighi e mesu (11.30) | Prenzta de Murone
Davide Ferrari e Gianni Salis arresonant cun Mario Cubeddu
A sas chimbe de sero (17.00) | Putzu Arru
Stefania Portaccio arresonat cun Simone Cireddu
A sas ses e mesu de sero (18.30) | Partza de sos ballos
Franco Buffoni arresonat cun Azzurra D’Agostino
A sas deghe de note (22.00) | Partza de sos ballos
Aldo Nove arresonat cun Simone Cireddu
A sighire: festa seneghese
A mesanote (24.00) | Partzighedda Su Lare
"E quindi uscimmo a riveder le stelle": mamentos de commedia in
musica e peraulas
Su contu de sa bonanote
Performance musicale a incura de sos membros de’Alter Events
Crew
-
SERVÌTZIOS PRO SOS TZITADINOS In custa setzione podides agatare
sos servìtzios chi sas amministratziones de sos comunes e de àteros
entes, ponent a disponimentu de sos tzitadinos. Gràtzias a custos
servìtzios sa zente podet preguntare tzertificados e àteros
documentos, bìere pràticas o pagare sas pagamentas.Su Còdighe
Fiscale
-
Su còdighe fiscale benit dadu dae su Ministèriu de s’Economia e
serbit a Entes e Amminitratziones pùblicas pro reconnòschere sos
tzitadinos.
Belle semper ddu dant sos ufìtzios locales de s’Agentzia de sas
Intradas; in casos particulares, fintzas sos comunes (pro sos
pitzinnos, intro de 60dies dae sa nàschida) e sos Consolados (pro
chie bivet in èstero), si sunt cullegados a su sistema informativu
de s’Anàgrafe Tributària.
Nemos, foras de cussos inditados subra, podet fàghere programmas
pro su càrculu o s’imprenta de su còdighe.
Tocat a fàghere atentzione a totus sos sitos internet chi dant
servìtzios pro carculare su còdighe fiscale: si benit carculadu e
tentu in custa manera non tenet caràtere ufìtziale.
Su còdighe fiscale benit dadu cun unu tesserinu de plàstica e
portat unu còdighe fatu de lìteras e nùmeros, in totu sunt 16, chi
inditant: sambenadu e nùmene de su titulare, annu, mese e die de
nàschida, su sessu, logu de nàschida.
Balet pro totu sa vida.
Pro ddu otènnere, tocat a cumpilare su mòdulu, chi si nde podet
leare in totus sos ufìtzios cumpetentes, e a presentare:
unu documentu de identidade chi non siat iscadidu; chie ddu
petit devet tènnere a su nessi 18 annos;
unu documentu de identidade, siat de su delegadu chi de su
delegante, sisi preguntat a nùmene de àtere;
-
unu documentu de identidade de su babbu o de sa mamma, si benit
pedidu pro unu pitzinneddu;
sos documentos de identidade de su babbu o de sa mamma e de su
minore (o un’autotzertificatzione firmada dae unu de sos mazores)
si su còdighe est pro una pessone chi non tenet galu 18 annos;
su passaportu o su permissu de residèntzia si ddu petint
extracomunitàrios.
In casos particulares, comente cussu de sutzessione, pro tènnere
su còdighe fiscale tocat a presentare su tzertificadu de morte (o
un’autotzertificatzione cun sos datos anagràficos de su mortu) e su
documentu de identidade de un’erede o de chie dd’at preguntadu.
Si si cambiat nùmene o sambenadu, si podet preguntare de
càmbiare su còdighe fiscale, andende a unu cale si siat ufìtziu de
s’Agentzia de sas Intradas cun unu documentu de identidade
agiornadu; pro preguntare su cambiamentu non b’at iscadèntzia de
tempus.
Si si perdet o segat su tesserinu, tocat a fàghere denùntzia a
s’autoridadede seguresa pùblica e, a pustis, si nde podet petire
un’àteru.
De su còdighe fiscale non si nde podet fàghere de mancu pro:
fàghere sa denùntzia de su rèdditu, sa decraratzione de sos
sostitutos deimposta, sas denùntzias contributivas a s’INPS, sos
tzertificados chi petint sas pessones chi tenent sa ritenuta
fiscale, sas faturas IVA, sas retzidas fiscales, sas bollas de
acumpanzamentu, sas decraratziones IVA,sa rezistratzione de atos,
sa denùntzia de sutzessione e donatzione, s’iscritzione a
un’albu.
Pesare sos figios in sardu: una richesa pro cras
Faeddare in sardu a sos fìgios? A si podet? E comente si faghet?
E a
-
cumbenit? Faghimus male a sos pitzinnos e ddos istrobbamus pro
imparare s’italianu e s’inglesu? Ma no est mègius chi l’imparent in
iscola? O in carrela? Sunt custas unas cantas pregontas chi intendo
semper cando arresono a fùrriu de custu tema dìligu. In capas petzi
in Itàlia, e duncas in Sardigna, b’est custu livellu de non
connoschèntzia isparghinada subra sa chistione de su bilinguismu e
su multilinguismu in domo. Cale chi siat sa limba chi pertocat. Ca
deghinas de annos, si non sèculos, de disinformatzione organizada
subra sa limba e sas limbas, ant fatu a manera chi una faina simple
e deghile, l’apant bortulada in una curiosidade de istrambecos. In
unu petze machìmine.
Est su monolinguismu, chi est una privatzione de pluralidades,
unu mutzamentu de possibilidades, gasi, sighit a bìnchere. Comente
nàrrere, inmatematica, chi unu si balet prus de duos. Un’isollòriu.
In realidade a faeddare su sardu in domo non bi cheret nudda (si
unu est cumbintu e bidet sa limba nostra a manera normale) e damus
un’agiudu a sos pitzinnos pro èssere prus abbistos pro su mundu de
cras. Eja, pròpiu gasi. Non bi creides? Ca bos ant iscrussadu cun
s’italianu pomposu de sas iscolas e de sa televisione. E mesches
cun sa mentalidade chi nde protzedit. Si unu pitzinnu leat s’avesu
de faeddare in domo prus de una limba, narant sos iscientziados chi
ant ismanniadu custu problema in su mundu, isvilupat unu muntone de
facultades chi su pitzinnu monolingue noat. Naramus sa beridade: no
est chi chie manìgiat duas limbas, a paridade de cunditziones, siat
prus intelligente de unu monolingue, custu no. Ma de seguru, a bisu
de sa scièntzia informada, custos pitzinnos ant unu cherbeddu prus
prontu e lascu, chi si rendet mègius a sos bisòngios e a sas
netzessidades de sa vida, chi renesset a colare in argumentos
diferentes de sighidu e leat detzisiones prus a sa lestra. E in
prus renessetmègius a imparare àteras limbas. Ddu proant finas totu
sos avèrguos de laboratòriu chi at fatu, pro nàrrere, sa professora
Antonella Sorace in s’universidade de Edimburgu, una de sas mannas
in Europa in custu campu.
“Ma tue mi ses narende – m’at naradu una bòrta unu sennore in
un’addòbiu– chi si deo ddi faeddo in sardu a sa criadura, podet
imparare mègius s’inglesu?” Eja, l’apo torradu deo, non ca so unu
talebanu de sa limba sarda, ma ca leghende sa literadura
internatzionale resurtat cussu. E sigomente sos iscientziados a sa
sèria non faghent ideologias, nen
-
natzionalistas italianas nen natzionalitàrias sardas, finas sas
limbas minores, o comente ddis narant in Itàlia pro ddos
isminorigiare sos “dialetti”, faghent a sa retentiva de su criu sa
matessi faina. E duncas, m’at naradu su fulanu, pro ite nos ant
cumbintu a s’imbesse pro totu custos annos narende chi su sardu
podiat istrobbare a s’annestru in italianu? Proite nos ant postu in
conca, de gosi o de gasi, chi su sardu fiat ”grezu” e non serbiat a
nudda? Antzis ca faghiat dannu, sende chi fiat una limba de
“regressione” chi nos faghiat torrare in segus?
Sa resposta no est fàtzile ca s’arriscat, in una sotziedade
cunformìstica e pagu informada comente sa nostra, de colare pro
estremistas finas a nàrrere una beridade simple. E b’est su
perìgulu chi si naras custa beridade ti leent finas pro unu fissadu
istenteriadu chi est chirchende sos rastros de cale chi siat
imbentu de cumplotu marxista-giudàicu-catòlicu-fascista-istatalista
contra a sa limba sarda. In capas però sa beridade, nessi sa chi
bido deo, est chi totu su chi s’ischit subra sa limba in Sardigna
est farsu. Totu o belle totu. E chi calicunu, prus de calicunu,
s’est faddidu. E at minimadu sas possibilidades de sos cherbeddos
de unu muntone de sardos faghende unu gastu mannu a s’economia chi,
oe prus de eris, protzedit finas dae sos imbentos de sas pessone
sìngulas.
Finas s’idea de sa limba sarda chi nd’est essida foras de
istùdios chi sunt addurados tempos e tempòrios e chi ant fatu a
manera chi esseret pintada, non che a una normale famìlia de
dialetos in chirca de una limba-bandera, ma comente una limba
ispetziale-curiosa ogetu de istùdios sena fines, antiga,
assimitzante prus de àteras a su latinu, partzida comente àteras
mai, privada de tèrmine cultos, ischitzofrènica intre cabu de susu
e cabu de suta, e àteros pecos de inferru. Totus ischires pesados e
academizados foras de cale chi siat averguada de scièntzia. Ma prus
e prus cust’idea maca chi non tocat a ddis faeddare in sardu a sos
pitzinnos,pro no istrobbare s’annestru linguìsticu de sa limba
natzionale italiana. Unu penzamentu macu e ignorante chi però est
devènnidu, in sos annos, unu sentidu comunu.
E in cantos sunt abarrados trampados? Sende chi professores e
professoras illustres finas de sas universades nostras, mai ant
dadu avisu de custu perìgulu. Sende chi in sos giornales non si nde
leghet mai. Mai sos intelletuales italianistas de Sardigna ant
inditadu sa poberesa de su monolinguismu italianu. E semper però
sos pecos de su natzionalismu
-
linguìsticu sardu (semper chi siat mai esistidu e apat tentu
ampramanu). E antzis, cando b’at istadu possibilidades de frimmare
cuddos bator macosgenerosos chi cheriant su bilinguismu ufitziale e
cheriant sarvare sa limbasarda (inghitzende dae sos Annos Setanta),
non petzi ddis ant fatu mancare s’agiudu, ma mesches ddis ant fatu
su caminu punta a susu collonende su logu cun tzarras, fumatzos e
nèulas de argumentos faddidos. E cantos de sos amparadores de sa
limba ddos ant crètidos a custos e ddos ant cassados a su latzu?
Galu oe nde bidimus e nde pranghimus sos dannos fascados comente
sunt a ogros de sos pregiudìtzios de cultura dominadora tantu chi
bident s’inimigu non in s’intelletuale monolinguista, ma in su
cumpàngiu chi gherra semper e cando pro su sardu.
Sende chi su logu “linguìsticu” est semper prus isperditziende,
pro ite non b’at una rebellia de sa “Cultura” in Sardigna? Pro ite
sa limba sarda si balet pagu pagu? Mi pregonto deo: ma no est
comente pro sas costeras cugutzadas de tzimentu? No est comente pro
sas siendas archeològicas ismentigadas e apetigadas? No est comente
pro su paesàgiu de defensare? No, mi paret, pro ite reatzione forte
de ambientes culturales non bi nd’at mai. O pagas. E custos
intelletuales dannàrgios chi sighent a ispèrdere, no ant pagadu e
no ant a pagare mai.
Ma a tempos de custa crisi e de su degollu de totu su chi amus
crètidu seguru, ite nos abarrat? Ite nos addurat? In ite depimus
pònnere aficu pro s’educatzione de sos fìgios nostros? Deo creo
mesches in su multilinguismu ca s’impreu de paritzas limbas –
movende dae sa nostra sena sa cale nois non esistimus – iscàmpiat
su cherbeddu de sos crios e ddos amàniat a una realidade tosta e
cumplicada, sa de su mundu a dies de oe, a sa cale ant a dèpere
parare fronte. Dònnia pitzinnu, de cada cunditzione sotziale, deo
creo, diat dèpere tènnere su deretu de connòschere e istudiare in
iscola nessi tres limbas, si non prus. Ricu, de sa classe mesana o
pòberu chi siat (semper de prus a dolu mannu in Sardigna), pro
chistiones de democratzia. Imbetzes oe in Itàlia, e duncas in
Sardigna, in nùmene de su totem de su monolinguismu italianista ant
sufridu e sufrint sas limbas locales comente cuddas de
comunicatzione internazionale chi, nointames su dinari gastadu,
nemos imparat. S’inimigu est su matessi: sa religione de su
monolinguismu “isterico”, comente narat su linguista Bolognesi.
-
Duncas s’annestru de sas limbas istràngias e sa defensa de sas
limbas locales ant un’inimigu a cumone. E custu diat bastare pro
fàghere un’alliàntzia.
Ma pro s’inglesu e pro sas àteras limbas bi cheret dinare. Su
sardu intames podet èssere finas a indonu. Una richesa chi mancari
tenimus in famìlia e no istrinamus a sos fìgios nostros. E no est
beru chi si unu, o una,chi non ddu connoschet bene non ddu podet
faeddare a sos fìgios. Proas iscientìficas fatas in paritzos logos
e cunditziones ant mustradu chi sos pitzinnos sunt finas
“reguladores” de sas limbas e, duncas, currègent sas faddinas de
sas mamas.
Duncas, si podet fàghere. Ddu podimus fàghere. Su pitzinnu nde
balàngiat de seguru e, forsis, diant pòdere balangiare finas sas
mamas. Non sunt issas, difatis, sas fèminas chi ddas ant custrintas
pro primas a faeddare initalianu ca depiant essere belligheddas,
allichididas, educadas e “carine” finas prus de sos mascros? Non
sunt istadas issas sas primas a rùere vìtimas de custa cunditzione
detzidida dae sos mascros de poderiu?
Diat èssere bellu meda e de agradu si sas fèminas esserent
comintzadu a si furriare. Totu sas rebellias comintzant dae
domo.
Una limba chi non faeddamus a sos fìgios, non dda podimus pedire
posca a òbligu dae s’iscola de s’istadu. O, semper e cando, deghet
prus pagu, si puru b’at resones su matessi. Tocat a nàrrere, però
chi custa rebellia no est de pretèndere, ma forsis petzi de punnare
ca, comente narat su sotziòlogu Mongili, est a manera pròpia una
cunditzione, non unu sèberu lìberu. E tocat de rispetare sa
dificultade de chie si siat.
Ca nos ant custrintu, nos ant fatu birgongiare. Nos ant
caratzadu e umiliadu in s’ànimu fungudu. A nde torrare a essire dae
custu borrocu no est fàtzile ca nos depimus, a carchi manera,
fàghere male a nois matessi. A nos indùghere a mudare.
Ma, mamas e babbos sardos chi mirades a su mundu, bos potzo
assigurare, pro chi l’apo bìvidu deo in pessone, chi, cando figiu
bostru contòniat a domo e bos contat in sardu su chi at fatu in
iscola in inglesu, oin frantzesu, o in tzinesu, non b’at
prètziu.
Ischides chi est creschende bene, aprontende sas armas pro
gherrare in
-
su mundu, che a sardu abbistu e lìberu.
BILINGUISMU CRESCHET
ITE EST BILINGUISMU CRESCHET
BILINGUISMU CRESCHET est unu servìtziu chi cheret fàghere
atinare sa comunidade in pitzu de su bilinguismu, dende
informatziones craras e contivigiadas a famìlias, maistros,
educadores e amministradores.
BILINGUISMU CRESCHET, ativu in Sardigna dae santugaine de su
2012, est una filiale de s'organizatzione“Bilingualism Matters”
ghiada dae sa Prof.ra Antonella Sorace in s'Universidade de
Edimburgu.
ITE SERVÌTZIU OFERIMUS
Su servìtziu serbit:
TORRARE PARÀULA a sas pregontas de babbos e mamas e maistros chi
s'acarant su bilinguismu;
http://www.bilingualism-matters.org.uk/
-
CRÈSCHERE sa connoschèntzia de sos proes de su bilinguismu;
MUSTRARE sas trassas prus de profetu pro agiudare in sa pesadura
bilìngue de sos pipios;
ISPAINARE informatziones agiornadas cun sos istùdios
internatzionales prus noos subra de su bilinguismu;
PROMÒVERE sas ocasiones de connoschèntzia e cunfrontu intre sas
comunidades linguìsticas.
BILINGUISMU CRESCHET tando punnat de fraigare unu ponte intre su
mundu de sos istùdios e sa comunidade, pro chi semper prus pipios
potzant godire de sos proes de su bilinguismu!
CUNTATA·NOS E PIGA PARTE A IS FAINAS NOSTRAS!
Ses bivende in una situatzione de bilinguismu in domo e cheres
pesare a su pipiu bilìngue ma no ischis a cale manu ti dare?
Ti times chi su bilinguismu potzat nòghere a su caminu
iscolàsticu de fìgiu tuo?
Nde boles ischire de prus de comente resonat sa conca de unu
pipiu bilìngue?
-
Si cheres informatziones e consìgios càstia sa pàgina de sas FAQ
o cuntata·nos.
E tue cantu nd'ischis de bilinguismu? Torra sceda a sas
pregontas de custu cuestionàriu e dd'as a ischire!
Primu atòbiu internatzionale de sas filiales de "Bilingualism
matters"
At ghetadu sos primos passos su progetu regionale Bilinguismu
Creschet, pensadu e naschidu in s'Ufìtziu de su Servìtziu Limba e
Cultura Sarda de s'Assessoradu de s'Istrutzione Pùblica de sa
Regione Sardigna. Batitzadu in su mese de Sant'Andria cun duas dies
de formatziones pro operadores de sardu cun s'interventu de sa
professoressa Antonella Sorace de s'Universidade de Edimburgu, sa
filiale sarda at tentu s'oportunidade mannade atobiare sas àteras
battor filiales chi sunt istètias abertas in Europa. Difatis su 4
de Freàrgiu in Edimburgu b'est istètiu su primu atòbiu
internatzionale de sas filiales de Bilingualism Matters. Su primu
progetu est naschidu in Iscòtzia su 2008 gràtzias a su traballu
fatu dae unu grupu de ricercadores de s'Universidade iscotzese
ghiadu dae sa Prof.ssa Antonella Sorace, docente de Linguìstica
Acuisitzionale in custa Universidade. S'intentu fiat cuddu de
renèssere a esplicare e isparghinare sos resultados de sas chircas
de sos benefìtzios de su bilinguìsmu intre sa comunidade de su logu
gasi chi s'Universidade s'esseret pòtida acurtziare a sa gente
contende·li de sas oportunidades mannas chi podiant tènnere sos
pitzinnos pesados cun duas limbas dae minores.
Mancu male chi su progetu no est abarradu inserradu in làcanas
iscotzeses, ma nch'at puru brincadu su mare, arribende finas a
Sardigna, sende chi su Servìtziu Limba e Cultura Sarda de sa
Regione s'est dadu ite fàghere mannupro renèssere a abèrrere una
filiale in Casteddu. Sa prima filiale de BM (Flere språk til flere)
est istètia aberta in su 2011 in Norvègia (Universidade de Tromsø)
in ue si contant prus de 100 limbas
-
chistionadas dae una populatzione de 5 milliones de pessones. In
sa comunidade de Tromsø bi sunt a su mancu 150 natzionalidades
diferentes rapresentadas e duncas sos chircadores traballant in unu
logu in ue sas limbas e sos dialetos sunt vivos e impreados dae sa
gente in sas cosas de fetianu. Bi sunt finas limbas de minoria, e
custas sunt sas limbas Sami, limbas inditadas dae s'Unesco che a
limbas in perègulu de si nche mòrrere. Duncas custos chircadores
sunt ativos in unu logu in ue sa gente tenet bisòngiu de ischire a
primore cale sunt sas cosas veras de sas chircas iscientìficas e
cale sos pregiudìtzios in contu de aprendimentu e acuisitzione
linguìstica.
Sa de duas filiales (Meur nan eilean siar) est naschida semper
in su 2011, inIscòtzia, in sa citade de Stornoway, in una de sas
Ìsulas Èbrides. Innoghe est s'Ufìtziu de s'Itrutzione cun su Mèdiu
de su Gaelicu chi sighit su progetu de BM, ca est de importu mannu
pro custa comunidade de gente a tènnere in contu sa limba de
minoria paris cun s'inglesu e permìtere a sos pitzinnos de tènnere
sos benefìtzios de su bilinguismu finas cun sa limba prus pagu
impreada e chi est puru de profetu pro sa limba ca si torrat a
revellire gràtzias a custu progetu.Sa de tres filiales (Me 2
Glosses) est istètia aberta in Grècia (Thessaloniki) in su 2012 e
innoghe est s'Universidade chi sighit su progetu, sende chi in sa
comunidade bi sunt medas immigrados dae logos diferentes e una de
sasideas de su progetu est cudda de renèssere a mantènnere sas
limbas de immigratzione. In su mese de Santu Gavine de su 2012 est
naschida sa prima filiale italiana in Trento (Bilinguismo conta) e
unu mese infatu est istètia aberta sa filiale sarda in Casteddu
(Bilinguismu Creschet), chi esserende sas duas prus giòvana sunt
galu galu imparende s'àndela de sighire in su progetu e ant
presentadu petzi sa relidade linguìstica insoro e sas cosas chi si
diant pòdere fàghere cun su mèdiu de sa filiale.
Su primu atòbiu de Edimburgu nos at permìtidu, in antis de totu,
de nos connòschere, de nos pompiare in cara, de allegare de sas
chistiones chi onniunu tenet in sa realidade sua, ispantande·nos, a
bortas, de dèpere parare fronte a sas pròpias dificultades.
Onniunu, allegande de sas fortzas ede sas debbilesas de su progetu
presentadu at permìtidu de connòssere unarealidade diferente e
mascamente pràtigas diferentes pro li dare raighinas firmas a
s'isparghinadura de su progetu. Unu cambiapare chi no est istètiu
culturale ebbia, ma finas e pro su prus de pàrres e ideas in contu
de limbas,de majoria o regionales, natzionales o arribadas dae
aterue. Como custas chimbe filiales de BM sunt una retza, como
podent traballare a unu progetu comunu de connoschèntzia de sas
chistiones a fùrriu a su bilinguismu e a sumultilinguismu,
aderetande mègius sas àndelas giai apetigadas e intrende
-
finas in caminos novos chi bargiant a sos resultados balentes de
su progetu.No est de importu sa distàntzia, non b'at importu si sas
limbas sunt diferentes.Est una retza prus rica e podet bragare de
sas diferentzias, ca dae custas naschint posca sas cosas de profetu
e rejonadas paris. S'Assessoradu Regionale s'est, duncas, ponende
in caminu in cust'àndela frutuosa, at a dèpere sighire finas
caminos novos, mancari imbarande·si a s'esperièntzia de sos àteros,
pro renèssere a intregare a sos sardos de oe e de cras unu siddadu
galu prus ricu de cuddu chi s'istòria l'at regaladu. S'importu
fungudu est cuddu de ofèrrere a totus sos sardos unu servìtziu
regionale chipotzat permìtere a sa gente de connòschere sos
resurtados iscientìficos de capia in contu de imparu de duas limbas
e potzat espricare a primore totu sas cosas de bonu chi resessit a
fàghere su cherveddu cun duas o prus limbas
CHIE SEMUS
Semus unu grupu de chircadores chi cherent ghetare unu ponte
intre sa chirca e sa comunidade (famìlias bilingues, educadores e
amministradores) pro isparghinare sa connoschèntzia a pitzu de su
bilinguismu e fàghere a manera chi semper prus pipios potzant
gosare de su bilinguismu.
Antonella Sorace - Diretora de Bilingualism Matters
-
Professora ordinària de Linguìstica Acuisitzionale
(Developmental Linguistics) in s'Universidae de Edimburgu. At tentu
incàrrigos in sas universidaes de Tromsø, Johns Hopkins, Michigan
State, Hamburg e in su Max Plank Institute for Psycholinguistics de
Nijmegen. Trabballat, subra de totus de isvilupu linguìsticu e
cognitivu in sos faeddadores bilingues de cadaedade, e prus a finu
de su bilinguismu infantile e de su chi batit custu in
sascapatzidades cognitivas in prus de su limbàgiu, ma fintzas de su
bilingismu de sos mannos in sos faeddadores chi lompent a livellos
artos in una segunda limba, e de sos efetos de una segunda limba in
sa limba nadia. S'est posta issa etotu a fàghere connòschere sas
chircas a pitzu de su bilinguismu in totus sos setores de sa
sotziedade e pro custu at fundadu su servìtziu de informazione
BILINGUALISM MATTERS.
GIUSEPPE CORONGIU - Ex-Diretore de su Servìtziu Limba Sarda de
sa Regione Autònomade Sardigna
Giuseppe Corongiu est istetidu su diretore de su Servìtziu Limba
Sarda de sa Regione Autònoma de Sardigna e referente de su progetu
Biliguismu Creschet. Naschidu in Làconi (OR) in su 1965 s'est
laureadu in Lìteras Modernas in s'Universidade de Casteddu in su
1991. Pesadu in s'ativismu desos movimentos natzionalitàrios e
linguìsticos at traballadu in gioventude in su campu de su
giornalismu e de sa comunicatzione. Dae su 1996 est in
s'amministratzione pùblica inue at balangiadu incàrrigos de
consulente, funtzionàriu e dirigente. Est autore de unos cantos
libros de polìtica
-
linguìstica, terminologia giurìdicu amministrativa,
pianificatzione. At iscritu artìculos, sàgios e incuradu òperas
didàticas e polìticas pro abalentare sa limba sarda. Dae su 2006,
in sa Regione, at traballadu subra sa normalizatzione ortogràfica e
dae su 2008 a su 2014 at ghiadu s'Ufìtziu de sa Limba Sarda
Regionale. At traballadu a sos Pianos Triennales 2008-2010 e
2011-2013 dende impèllida a paritzos progetos intro sos cales:
CROS, su curretore ortogràficu regionale, FILS, sa formatzione de
sos insinnantes in limba sarda, CAMILISA, sas cartinas linguìsticas
e didàticas de sa Sardigna, s'insinnamentu de su sardu curricolare,
sa tradutzione de òperas internatzionales in sardu, s'acumprimentu
de òperas e cartones pro pipios, FOLS, sa formatzione de sos
operadores de sos ufìtzios linguìsticos, e aterasatividades de
comunicatzione, annoamentu e promotzione de su bilinguismue
multilinguismu. Est impitzadu meda a fàghere crèschere sa retze de
Bilinguismu Creschet.
MANUELA MEREU- Professoressa de tedescu in sas iscolas
superiores e de sardu in s'iscola materna
Manuela Mereu est nàschida e crèschida in Fonne. At istudiadu
germanìsticae anglìstica in s'Universidade de Casteddu. At fatu su
master "Plurilinguismoe multiculturalismo in Sardegna" in sa
matessi Universidade e est professoressa de tedescu in sas iscolas
superiores e de sardu in s'iscola materna. Bortat dae su tedescu a
su sardu e istudiat sa didàtica de sas limbas.
SA SARDIGNA E SU BILINGUISMU
SU BILINGUISMU IN SARDIGNA
-
Su sardu est una limba "romanza" o "neolatina", est a nàrrere
unu domìniu linguìsticu chi derivat dae sa limba faeddada dae is
Romanos antigos. A gasi etotu sunt su portoghesu, s'ispagnolu, su
catalanu, s'otzitànicu, su francu-proventzale, su frantzesu,
s'italianu, su ladinu, su friulanu, su corsu, su dalmàticu (oe
isparèssidu) e su rumenu.
Su cales su sardu naschet, che a is àteras limbas neolatinas,
dae sa crèschida de su latinu batidu in s'ìsula dae su de III
sèculos in antis de Cristos in susu. Cando s'Imperu romanu s'est
iscontzadu, sa Sardigna est colada suta su controllu de is Vàndalos
e a pustis dd'aiat torrada a cunchistare s'Imperu bizantinu. Ma su
limbàgiu latinu oramai dd'allegaiant in totu s'ìsula e gasi est
abarradu su singiale primàrgiu de sa costitutzione linguìstica
sua.In cunforma a un'unidade de fundamenta de is elementos chi ddu
custituint,bia a su cumentzu de su segundu millènniu a pustis de
Cristos, is primos documentos iscritos faghent testimonia de is
variedades in s'impreu ufitzialein sos Giuigados. A bisu de is
istudiosos de sa latinidade e de is limbas romanzas, su sardu s'at
balangiadu unu logu nòdidu ca est unu casu tipològicu de limba chi,
mancari apat fatu su caminu suo, est abarrada a probe meda a is
formas de su latinu sìncheru. In tempos afatantes, pro more de
gentes diferentes chi sunt lòmpidas in s'ìsula finas a is tempos
nostros, sa limba at tentu mudòngios e s'est arrichida mescamente
su lèssicu. Mancari is classes dirigentes sardas abratzent de cando
in cando sa limba chi dòminat in is tempos, sestende unu
plurilinguismu sustantziale, is populatziones ant contivigiadu a
manera tostorruda sa limba issoro donende·ddi salude finas a is
tempos nostros. In is annos Setanta de su sèculu coladu, sende
làdinu s'arriscu de abandonu de su sardu, naschent assòtzios e
movimentos populares pro sa tutela e sa defensa sua.
-
In Sardigna limba e territòriu non sunt che a pare: ultres a sa
limba "sarda"sunt presentes àteras variedades e faeddadas de
òrigine alloglota che a su catalanu de S'Alighera, su gadduresu e
su tataresu (chi sunt leadas a cunsideru variedades-ponte cun su
corsicanu) e su tabarchinu, dialetu chi protzedit dae su genovesu
faeddadu in Carloforte dae s'erèntzia de colonos lìgures lòmpidos
dae s'ìsula de Tabarca (Tunisia). In intro de sa limba sarda si
distinghent paritzas pronùntzias subra sas cales dae tempus sos
linguistas chircant de pònnere cunsertu. Dae annos e annòrios,
polìticos e istùdiosos chircant s'acordu pro apostivigare cale
potzat èssere sa forma iscrita ufitziale pro su sardu. Est de pagos
annos a como sa proposta de sa Regione pro una Limba sarda comuna,
redatzionada dae una commissione de espertos.
S'IMPORTU MANNU DE SU BILINGUISMU, MANCARI CHI A BIAS SI NDE DDI
FATZANT PAGU CONTU
In su mundu de oe, sende ca bi sunt medas limbas e totu
diferentes s'una dae s'àtera, su bilinguismu est torradu unu tema
comunu, e su bonu de sa gente, faddende·si, ddu tenet che una cosa
lègia pro sa crèschida de sos
pipios. Capatzu chi siat ca in Europa su bilinguismu est una
cosa chi si connoschet pagu e dae pagu, a s'imbesse de àteras
leadas in ue sos pipios costumant a crèschere dae luego nàschidos
intendende e faeddende medas limbas. Si ponet in mente a
credèntzias e pregiudìtzios chi contant sa fàula chi su bilinguismu
ddi nògiata su pipiu. Sos istùdios meda chi ant fatu ant mustradu
chi, a s'imbesse de su chi si creet, su bilinguismu donat a su
pipiu profetos mannos, a ambos livellos culturales e cognitivos. A
"pensare in duas limbas", comente costat a chie creschet gasi,
narant chi siat un'esercìtziu cognitivu chi apretat s'isvilupu de
sas atividades cognitiva, comente ant mustradu sosistùdios fatos in
totu su mundu.
-
SU PROGETU "BILINGUISMU CRESCHET"
Sa punna nostra est su de isparghinare un'informatzione prus
crarapro fàghere a manera chi sos pipios potzant tènnere profetu
dae su bilinguismu, indanimende sas famìlias, sos educatores e sos
amministradores a promòvere e agiudare a ddos pesare bilìngues.
Cales sunt sos obietivos chi sunt prus addae in su tempus pro su
servìtziu nostru?
A ISMANNIARE SA CUSSIÈNTZIA in intro de sas comunidades,e prus a
finu in sas famìlias bilìngues, in sos educatores e amministradores
chi su bilinguismu batit petzi profetos;
a favorèssere sos CANALES DE COMUNICATZIONE E A SOS ISTRUMENTOS
chi serbant a isparghinare su bilinguismu in sa sotziedade;
a sestare ISTRATEGIAS DE ISTRUTZIONE prus de giudu pro chi sa
Sardigna promovat polìticas ispecìficas pro fàghere ala a una
pesadura bilìngue de sos pipios dae luego nàschidos.
Cantu nd'ischis de bilinguismu?
E tue cantu nd'ischis de bilinguismu?
Cale de custas est s'mposta giusta?
-
EST COSA DE CONSIGIARE CA EST A PESARE SU PIPIU BILÌNGUE?
> Su bilinguismu podet èssere un'arriscu, ca su pipiu podet
acabbare de imprabastulare sas duas limbas e si podet trobeire cun
s'una e cun s'àtera
> su bilinguismu bolet agiudadu, ca est una richesa culturale
e cognitiva prosu pipiu
EST A BERU CHI UNU PIPIU CHI CHISTIONAT UN'ÀTERA LIMBA IN PRUS
DE S'ITALIANU NO AT A ESSIRE MAI CUMPETENTE CHE A SOS ÀTEROS PIPIOS
MONOLÌNGUES?
> Ca nono, a imparare prus de una limba non est un'impèigu
pro connòschere ambas limbas siat ascurtende·ddas siat
chistionende·ddas
> Ca ei, a faeddare un'àtera limba podet èssere un'impèigu
pro su impararemègius s'italianu, ca torrat custa limba prus pòbera
e pagu curreta cunforma a sa chi chistionant sos monolìngues
A ÈSSERE BILÌNGUES PODET NÒGHERE A ISCOLA?
> Ca ei, a allegare duas limbas dae sa nàschida podet batire
problemas in s'iscola, su cales diat èssere mègius a dd'allegare
pagu o nudda s'àtera limba, màssimu in su tempus de s'iscola
> Ca nono, a allegare duas limbas dae sa nàschida non tenet
nudda de nòghere a su chi s'imparat in iscola
A IMPARARE DUAS LIMBAS DDI BOLET UN'ISFORTZU MALU A PODERARE A
SU PIPIU?
> Ca ei, ca su de imparare duas limbas no est cosa gasi
lestra e podet nòghere a su pipiu, ca nde ddi tirat resursas a
s'isvilupu cognitivu
> Ca nono, non nche bolet nudda a ddas imparare sas limbas,
chi siat una oprus totu paris
CANDO EST DE PROFETU SU BILINGUISMU?
-
> Su bilinguismu est semper de profetu, ca a imparare prus de
una limba est un'agiudu a crèschere a livellu culturale e
cognitivu
> Su bilinguismu est bonu petzi chi semus alleghende de ambas
limbas chi ddas faeddant gente meda; non bolet favorèssidu si una
de sas duas limbasdd'allegant in pagos ebbia
ITE TOCAT A FÀGHERE PRO PESARE A UNU PIPIU BILÌNGUE?
> Si sos babbos faeddant limbas diferentes, ddi bastat chi
cadaunu faeddet sa sua, peri pagu, e su pipiu si ddas at a imparare
ambas
> Pro pesare a unu pipiu bilìngue ddas depet intèndere ambas
su tantu, tocat chi apat ocasione de ddas faeddare e chi siat
ingustadu a ddu fàghere
CANDO EST MÈGIUS A DDI FÀGHERE INTÈNDERE A SU PIPIU S'ÀTERA
LIMBA PRO DDU PÒDERE PESARE BILÌNGUE?
> Pro pesare unu pipiu bilìngue est de contu a ddi fàghere
intèndere ambas limbas dae deretu: a isetare tropu si perdent sos
profetos cognitivos pro su cherbeddu, chi est abbentaditu petzi in
sos primos meses
> Pro agiudare a su pipiu, mègius est a ddi fàghere intèndere
s'àtera limba petzi cando sa prima dd'ischit bene, pro more de non
fàghere unu mesturu de sos sistemas linguìsticos
1. PROITE A PESARE UNU PIPIU BILINGUE?
2. SOS PIPIOS S'ATROPELLANT CANDO DDIS FAEDDANT PRUS
http://www.bilinguismucreschet.com/faq.htmlhttp://www.bilinguismucreschet.com/faq.html
-
LIMBAS?
3. BERU EST CHI SI UNU PIPIU FAEDDAT UN'ÀTERA LIMBA IN PRUS DE
S'ITALIANU, NO AT A TÈNNERE SA MATESSI CUMPETÈNTZIA LINGUÌSTICA DE
UNUHYPERLINK "http://www.bilinguismucreschet.com/faq.html" PIPIU
MONOLÌNGUE?
4. A ÈSSERE BILINGUES PODET NÒGHERE IN S'ANDAMENTU
ISCOLÀSTICU?
5. A IMPARARE DUAS LIMBAS BOLET UNU ISFORTZU MANNHYPERLINK
"http://www.bilinguismucreschet.com/faq.html"U PRO UNU PIPIU?
6. CANDO EST DE GIUDU SU BILINGUISMU?
7. ITE EST MÈGIUS A FÀGHERE PRO PESARE UNU PIPIU BILINGUE?
8. CANDO EST MÈGIUS CUMENTZARE A DDI FÀGHERE ASCURTARE A UNU
PIPIU SA SEGUNDA LIMBA?
9. CALES SUNT SOS PROES CONGNITIVOS DE SU BILINGUISMU?
10. PODET ACONTÈSSERE CHI SOS PIPIOS BILINGUES MESTURENT SAS
DUAS LIMBAS?
11. SU PIPIU NOSTRU ISCHIAT FAEDDARE BENE SA LIMBA DE FAMÌLIA,
MA DAHYPERLINK "http://www.bilinguismucreschet.com/faq.html"E CANDO
AT CUMENTZADU IN ISCOLA MESTURAT SA LIMBA-MAMA CUN S'ITALIANU? ITE
SI PODET FÀGHERE?
12. ITE EST A FÀGHERE SI UNU PIPIU BILINGUE AT DISTURBOS
ISPETZÌFICOS DE SU LIMBÀGIU O DISLESSIA?
1. PROITE A PESARE UNU PIPIU BILINGUE?In una sotziedade
multiculturale comente cussa in ue bivimus, sunt semper prus sas
famìlias in ue sos genitores faeddant duas limbas diferentes (es.
babbu italianu, mama rumena) o fintzas famìlias in ue ambos sos
genitores faeddant sa matessi limba, ma bivent a intro de una
comunidade in ue sa limba faeddada dae sa majoria de sas pessones
est un'àtera (es. famìlia
http://www.bilinguismucreschet.com/faq.htmlhttp://www.bilinguismucreschet.com/faq.htmlhttp://www.bilinguismucreschet.com/faq.htmlhttp://www.bilinguismucreschet.com/faq.htmlhttp://www.bilinguismucreschet.com/faq.htmlhttp://www.bilinguismucreschet.com/faq.htmlhttp://www.bilinguismucreschet.com/faq.htmlhttp://www.bilinguismucreschet.com/faq.htmlhttp://www.bilinguismucreschet.com/faq.htmlhttp://www.bilinguismucreschet.com/faq.htmlhttp://www.bilinguismucreschet.com/faq.htmlhttp://www.bilinguismucreschet.com/faq.htmlhttp://www.bilinguismucreschet.com/faq.htmlhttp://www.bilinguismucreschet.com/faq.htmlhttp://www.bilinguismucreschet.com/faq.htmlhttp://www.bilinguismucreschet.com/faq.htmlhttp://www.bilinguismucreschet.com/faq.htmlhttp://www.bilinguismucreschet.com/faq.htmlhttp://www.bilinguismucreschet.com/faq.htmlhttp://www.bilinguismucreschet.com/faq.htmlhttp://www.bilinguismucreschet.com/faq.htmlhttp://www.bilinguismucreschet.com/faq.html
-
araba in Itàlia). Benit dae sese chi sos genitores dae una banda
bògiant pesare sos fìgios cun sa limba issoro, in prus de
s'italianu, ma a s'àtera banda timant chi custu sèberu potzat
nòghere in s'imparu de s'italianu e a s'isvilupu cognitivu generale
de su pipiu.Non tocat a tènnere custos pensamentos: istùdios
internatzionales reghentes ant mustradu chi su bilinguismu est una
RESURSA de importu mannu pro su pipiu, ca frunit benefìtzios
culturales e linguìsticos.
DAE UNU GHETU CULTURALE su bilinguismu est una richesa ca
permitit asu pipiu de si cunfrontare cun duas limbas e duncas cun
duas culturas diferentes, imparende a retzire sas àteras culturas.
A ischire comunicare in duas limbas podet donare sena duda fintzas
unu profetu in su mundu de su traballu.
DAE UNU GHETU COGNITIVU su bilinguismu giuat siat pro su
limbàgiu siat pro àteru. A livellu linguìsticu, sende chi unu pipiu
ischit prus de una limba tenet atinu a pitzu de s'istrutura e de su
funtzionamentu de sas limbas, adelantende·si intre sos fedales
monolìngues in s'anàlisi metalinguìstica e in s'imparu de àteras
limbas. Pro su chi no est a su limbàgiu, in prus, est essidu a
campu chi su bilinguismu giuat peri pro dare prus atentu: sos
bilìngues, difatis, sunt mègius cando b'at de seberare, suntprus
bonos a sebestare su chi serbit e a lassare a una parte su chi no
est deimportu, che cando depent manigiare prus fainas in su matessi
tempus o si depet brincare luego dae una faina a s'àtera.
2. SOS PIPIOS S'ATROPELLANT CANDO DDIS FAEDDANT PRUS LIMBAS?Ca
nono, sos pipios deretu nàschidos sunt bonos a seberare sos sonos
in sas limbas e no agatant perunu impèigu a imparare sos sonos chi
piessinnant duas o prus limbas diferentes.Su de faeddare paritzas
limbas, in prus, su pipiu ddu bidet comente unu marcu chi
distinghent sas pessones, gosi comente sos tratos diferentes de sa
boghe, de s'espressada e su ghetu de faeddare.Pro more de custu
atinu linguìsticu, sos pipios sunt a tretu de distìnghere sas
paràulas de una limba dae sas de un'àtera e de las imparare. Si
creschent in unu ambiente multilìngue, duncas, sos pipios podent
imparare prus de una limba in su matessi tempus COMENTE A NUDDA e
sena isfortzue sena mesturos, petzi pro ddas intèndere.
3. BERU EST CHI SI UNU PIPIU FAEDDAT UN'ÀTERA LIMBA IN PRUS DE
S'ITALIANU, NO AT A TÈNNERE SA MATESSI CUMPETÈNTZIA
-
LINGUÌSTICA DE UNU PIPIU MONOLÌNGUE?Ca nono, no est a beru mancu
pro nudda. Sos pipios bilìngues nche pigant sena problemas a su
matessi livellu de cumpetèntzia de sos fedales monolìngues in ambas
sas limbas. Podet dare in tames chi pro more de su bilinguismu
s'isvilupu linguisticu in sos primos annos de vida siat prus
istentosu; non b'at nudda ite tìmere: s'incapas istentat cun su
limbàgiu, si ponet a pare cun sos àteros in antis de su tempus de
intrare in iscola.
4. A ÈSSERE BILINGUES PODET NÒGHERE IN S'ANDAMENTU
ISCOLÀSTICU?Ca nono, ca a faeddare duas limbas dae sa nàschida non
podet nòghere a s'aprendimentu iscolasticu. Sende chi b'at galu
disinformatzione, e sigomente su pipiu podet costare chi istentet
in s'imparu de sas limbas, sa neghe de custu ritardu costumant a
dda ghetare a su bilinguismu e tando si cussiget a sa famìlia de
faeddare una limba ebbia a su pipiu. Est unu pregiudìtziu
isballiadu: su bilinguismu non donat perunu istorbu in
s'esperièntzia iscolàstica. A s'imbesse paritzas chircas ant
mustradu chi s'isvilupu bil'ngue oferit medas proes a livellu
cognitivu e a sos pipios ddis faghet agradèssere de prus s'imparu
de àteras limbas istràngias.
5. A IMPARARE DUAS LIMBAS BOLET UNU ISFORTZU MANNU PRO UNU
PIPIU?Ca nono, ca s'imparu de sas limbas in sa pipiesa benit dae
sese, siat chi pertochet una limba ebbia, siat chi pertochet prus
limbas in su matessi tempus. Sos pipios, monolìngues e bilìngues,
tenent dae deretu nàschidos su donu de imparare sas limbas sena
isfortzu, e sena chi ddos inditent. Custu donu, però, s'abbrandat
fatu fatu a partire dae sos 5-6 annos, cara a sos 12 annos. Aco'
poite tocat a coitare a fàghere intèndere a sos pipios ambas sas
limbas.
6. CANDO EST DE GIUDU SU BILINGUISMU?Un'àteru pregiudìtziu a
pitzu de su bilinguismu est ca custu serbat sceti si ambas sas
limbas ddas chistionent meda, e chi non serbat, in tames, cando sas
limbas ddas faeddant sceti de una parte de sa gente.Custa cosa est
isballiada meda: su bilinguismu serbit semper, a primìtziu caa
ischire duas o prus limbas, cale si siant custas, donat de onni
manera profetos culturales e cognitivos, e de sighidu pro ite ca
est imparadu sena dificultade peruna e de prus ancora sena de nche
leare resursas cognitivas as'isvilupu generale de sa pessone.
-
7. ITE EST MÈGIUS A FÀGHERE PRO PESARE UNU PIPIU BILINGUE?A
tales chi su pipiu si peset bilìngue, tocat chi ascurtet meda is
duas limbas,chi tèngiat oportunidades fitianas e impèllidas a
faeddare totasduas sas limbas.Non bastat, difatis, pro ddas
chistionaret ambas, sceti a ascurtare una limbasi su pipiu non est
ingustadu a ddu fàgheret.Si s'acatat difatis chi una limba est prus
pagu importu, diat pòdere pensare de non nde tènnere bisòngiu de
dda faeddare.Pro istransire chi custa cosa capitet, diat pòdere
essere de agiudu a pònneresu pipiu a chistionare cun parentes o
amigos chi faeddent sceti cussa limba,si nono a ddi mustrare vìdeos
o àudios cun custa limba, chi nde suspat meda.Su ite est a non nche
dd'infadare ponende·ddi su tocu.Un'àtera dificultade podet essire a
campu si su babbu o sa mamma non sunt a tretu de faeddare e
cumprèndere s'àtera limba: aici su pipiu si diat abbigiare chi
faeddende in sa limba chi su babbu o sa mamma non cumprendent diat
pònnere custu a una banda, e duncas diat pòdere allegareprus a mala
gana custa limba cando ambos sunt paris cun issu.Su bilinguismu
tando podet tènnere un'acumprida bona si siat su babbu siatsa mama
sunt a tretu a su mancu de cumprèndere totasduas sas limbas, pro
chi nemos abbarret foras de s'arrejonada.
8. CANDO EST MÈGIUS CUMENTZARE A DDI FÀGHERE ASCURTARE A UNU
PIPIU SA SEGUNDA LIMBA?Est de importu mannu pro pesare unu pipiu
bilìngue a ddi faeddare sa segunda limba sena isetare tropu ca b'at
s'arriscu de pèrdere su profetu cognitivu chi su bilinguismu podet
donare a su pipiu, chi est prus me in is primos annos de sa
vida.Non tocat a isetare chi su pipiu iscat bene una limba in antis
de ddis inditaresa segunda: comente naradu in antis, su pipiu dae
sa nàschida est a tretu de faeddare duas limbas sena dificultade o
sena ddas mesturare.
9. CALES SUNT SOS PROES CONGNITIVOS DE SU BILINGUISMU? Atinu
metalinguìsticu: su de ischire prus de una limba faghet isvilupare
una cussièntzia metalinguìstica acumprida a su pipiu, est a nàrrere
una connoschèntzia prus manna de s' istrutura de unu limbàgiu. Sos
pipios bilìngues sunt a tretu de s'acatare a sa sola de s'istrutura
e de su
-
funtzionamentu de sas limbas e custu ddos podet favorèssere prus
de sos fedales monolìngues in s'imparu de àteras
limbas.Decentramentu cognitivuSos pipios bilìngues s'acudint prima
de sos àteros chi b'at chie podet bìdere sas cosas dae un'àteru
ghetu dae sa issoro. Custu "decentramentu cognitivu", chi ddi
narant "teoria de sa mente" sos pipios bilìngues costumant a ddu
tènnere in antis de sos pipios monolìngues.Custu profetu paret chi
bi siat ca sos pipius bilìngues depent avalorare fatu fatu sa
cumpetèntzia linguìstica de chie est chistionende pro seberare cale
limba allegare cun issu.Tocat a donare atentu. Sa chirca at
mustradu ca sos bilìngues sunt prus bonos faghende duas fainas in
paris, cando a totasduas tocat de ddi dare atentu e tenent
s'abilesa de sebestare su bonu e ischirriare su de pagu contu. Sa
cajone de custu paret chi siat ca sas limbas chistionadas de sos
bilìngues sunt semper ativas in paris in sa conca issoro: a tales
de abbrandare sas interferèntzias intre sos duos sistemas
linguìsticos, sos pipios sessant de impreare una limba cando sunt
impreende s'àtera.Su pròpiu sos bilìngues ddu faghent cando sunt in
fainas ue nche bisòngiat a dare atentu e sunt prus bonos faghende
prus cosas in su matessi tempus o una in fatu de s'àtera.
10. PODET ACONTÈSSERE CHI SOS PIPIOS BILINGUES MESTURENT SAS
DUAS LIMBAS?Ello, podet acontèssere chi sos pipios bilìngues
nàrgiant faeddos de una limba cando sunt chistionende un'àtera.
Custa cosa, chi ddi narant code-switching (intreverada
linguìstica), est su piessinnu de sa faeddada de sos bilìngues,
puru in sa gente manna, e non depet pònnere pensamentos.A impreare,
pro nàrrere, unu faeddu italianu in s'interi chi est impreende su
sardu non bolet narrère ca su pipiu non ischit o non si regordat sa
paràula chi torrat a s'àtera limba, ma mancari est ca at
cunsideradu sa paràula italiana prus bona a nàrrere su chi
boliat.Custu non nos depet faghere atzicare: de costumu, difatis,
sos bilìngues non mesturant sas limbas cando faeddant cun sos
monolìngues, e custu est su cumprou ca s'intreverada de sas limbas
non dda faghet su de imprabastulare o su de no ischire bene sas
limbas.
11. SU PIPIU NOSTRU ISCHIAT FAEDDARE BENE SA LIMBA DE FAMÌLIA,
MA DAE CANDO AT CUMENTZADU IN ISCOLA MESTURAT SA LIMBA-MAMA CUN
S'ITALIANU? ITE SI PODET FÀGHERE?Capitat fatu fatu chi cando
cumentzant cun s'iscola sos pipios bilìngues gherrant de faeddare
de prus s'italianu: custu est cajonadu de s'impreu
-
fitianu de custa limba, siat in s'oràriu iscolàsticu e siat
cando sos pipios s'atòbiant cun pipios monolìngues, e dae su fatu
chi me in iscola sos pipios imparant paràulas noas, e in prus
paràulas tècnicas chi mancari no ischint ins'àtera limba.Duncas est
craru chi s'italianu issoro si fatzat prus ricu de faeddos e chi
ddos sèberent semper de prus, e no est a tìmere chi custu lasset a
una banda sa limba de domo: chi puru s'italiantu at a divènnere sa
limba de primatzia po su pipiu, issu podet sempre lompere ad una
cumpetèntzia bona meda puru in s'àtera limba.Est tando de importu
mannu a tènnere unu sentidu bonu, sena ddu brigare su pipiu pro
more ca at chistionadu s'italianu, chi non nche siat s'arriscu de
ddi fàghere crisare s'àtera limba. Diat èssere mègius, prus a
prestu, a ddi dare ocasione de faeddare in sa limba de domo, (pro
nàrrere, cun pessones monolìngues chi non faeddant s'italianu) e
faghere prus ricu su vocabolàriu in custa limba puru, sighende
s'ismanniamentu de su lèssicu chi pertocat s'àtera limba.
12. ITE EST A FÀGHERE SI UNU PIPIU BILINGUE AT DISTURBOS
ISPETZÌFICOS DE SU LIMBÀGIU O DISLESSIA?Is istrobbos de sa faeddada
si podent bìdere me in is pipios chi tenent un'isvilupu cognitivu
in sa norma. Sa dislessia est un'istrobbu chi pertocat s'imparu de
sa letura e iscritura.Is chircas chi tenimus imoe nos narant a
istantargiare su bilinguismu. Su cales si sunt acatados chi is
pipios bilìngues cun istrobbos antimados pro su linguàgiu non
tenent resultados prus bassos de is pipios monolìngues cun supròpiu
istrobbu.Ddoe sunt ancora àteros cunsideros pràticos chi diant
fàghere nàrrere chi subilinguismu siat una cosa mala. Is famìlias
immigradas in Itàlia non semper faeddant s'italianu a fitianu e
mancari ddu chistionarent si diant podere agatare mègius pro
educare is fìgios in sa limba issoro. Non si podet pedire a is
babbus de non imperare sa limba issoro cun is fìgios.Sa limba de sa
famìlia est sa de s'educatzione, a mèdiu de custa colant is
emotziones. Su pipiu bilìngue cun istrobbos de su linguàgiu tocat
acumpangiadu cun unu servìtziu chi ddi serbat e tocat sighidu. In
custu, sa cura diat pòdere èssere in una limba sceti, s'italianu.
Est malu difatis a agatare ispecialistas chi potzant torrare a
educare in àteras limbas in Itàlia.Ma, sende aici, a torrare a
fàghere una pesadura a s'incapas fintzas in s'àtera limba puru
depet essere averguada e chi est possibile fintzas acumprida.
-
CUNTATOS
CUNTATA NOS
[email protected]
[email protected]
Cuntata nos pro: Atòbios e assòtzios, iscolas e grupos
Semus a disponimentu pro bènnere a sas iscolas, a sos asilos e a
àteras sedes pro atòbios, formatziones e dibatas subra de su
bilinguismu.
Consulèntzias e seminàrios
Faghimus cursos de formatzione e damus consulèntzias a
organizatziones internatzionales e semus a disponimentu fintzas pro
atobiare a sos amministradores, dende agiudos e inditos pro sa
promotzione de su bilinguismu in sa sotziedade Sarda.
SERVÌTZIOS PRO SOS TZITADINOS In custa setzione podides agatare
sos servìtzios chi sas amministratziones de sos comunes ponent a
disponimentu de sos tzitadinos. Gràtzias a custos servìtzios sa
zente podet preguntare tzertificados e àteros documentos, bìere
pràticas o pagare sas pagamentas.
Càmbiu de residèntzia sene fàghere prus sa fila in
s’isportellu
Dae su 9 de maju de su 2012, sos tzitadinos podent presentare
sas decraratziones anagràficas – de residèntzia e de trasferimentu
a s’èsteru –sena s’òbligu de andare a su Comunu, ma mandande·ddas
cun sa posta o
mailto:[email protected]:[email protected]
-
fintzas cun su fax o sa posta eletrònica. Si s'impreat sa posta
eletrònica, tocat a firmare sa decraratzione cun sa firma digitale,
èssere identificados dae su sistema informàticu – pro esèmpiu cun
sa carta de identidade eletrònica o sa carta natzionale de sos
servìtzios –, imbiare sa decraratzione dae sa casella de posta
eletrònica certificada de su decrarante e mandare cun sa posta
eletrònica ‘sèmplitze’ còpia de sa decraratzione cun sa firma
autògrafa e de su documentu de identidade desu decrarante.
Totu sas informatziones e su modellu de sa decraratzione sunt in
sa tzircolare de su dipartimentu Afàrios Internos e territoriales
n.9 de su 27 de abrile 2012.
(dae www.interno.it /ministero)
Carta de Identidade – Disponimentos noos
Sa carta de identidade est unu documentu chi, in prus de
cumprovare s’identidade personale de su titolare, serbit a sos
tzitadinos italianos pro s’espàtriu in totu sos Istados de s’Unione
Europea e in àteros Istados chi dd’acunsentint. S’elencu de sos
Istados si podet connòschere abaidande in su situ de sa Politzia e
in cussu de su Ministeru de sos Èsteros “Viaggiare Sicuri”.
Podent pedire sa carta de identidade totu sos tzitadinos,
italianos e istranzos, chi siant residentes o chi bivant in su
Comune, sena limite de edade: - sos tzitadinos residentes sena
lìmite de edade perunu; - sos tzitadinos chi non sunt residentes
cando ddu at arresones graves e cumprovadas. - Sos istranzos
residentes, tzitadinos comunitàrios e extracomunitàrios, ischinde
ca tenet valore de documentu de reconnoschimentu e non balet pro
s’espàtriu; - sos tzitadinos italianos
http://www.interno.it/
-
residentes foras de Itàlia e iscritos a s’A.I.R.E. (Anàgrafe
Italiana Residentes Èsteru), pedinde·dda a s’Ufitziu Anàgrafe o a
su Consoladu italianu in s’Istadu istrànzu de residèntzia.
Sa valididade de sa carta de identidade mudat segundu
s’edade:
ØPro sos chi tenent prus pagu de 3 annos balet 3 annos;
Ø Pro sos chi tenent un’edade dae sos 3 a sos 18 annos balet 5
annos;
Ø Pro sos chi ant lòmpidu sos 18 annos balet 10 annos.
Ite serbit pro fàghere sa carta de identidade:
Ø sa presèntzia fìsica de su titolare;
Ø su documentu de identidade iscadidu o un’àteru documentu de
identificatzione; si mancat podent fàghere s’identificatzione sos
Òrganos de Politzia; pro sos chi no ant lòmpidu sos 18 annos, chi
non tenent àteru documentu, depent fàghere una decraratzione sos
genitores a s’Ufitziale de Anàgrafe nande ca sas fotografias sunt a
beru de su fizu;
Ø sa denùntzia, ca est istada furada o pèrdida, fata a
s’autoridade de sa Siguresa Pùblica;
Ø pro sos tzitadinus extracomunitàrios est de òbligu ammustrare
su permissu de sogiornu e/o sas retzidas de sos rinnovos;
Ø 3 fotografias formadu tèssera, fatas dae pagu, cun sa conca
chi non siat ammuntada sentza pilos in cara, fàcia a s’obietivu e
cun s’isfundu biancu.
Si su documentu depet èssere vàlidu pro s’espàtriu serbint
àteros documentos:
Chie tenet 18 annos fatos:
-
si tenet fizos minores:
- si est cojuadu e tenet issu ebbia sa podestade genitoriale,
peruna àtera formalidade;
- si est cojuadu, separadu, divortziadu depet decrarare de
tènnere s’acunsentimentu de s’àteru genitore.
Sos minores :
chie tenet sa podestade genitoriale depet dare s’acunsentimentu
a manera cunforme a sa lege, si mancat cussu de unu genitore serbit
s’autorizatzione de su Giùighe Tutelare.
Sos chi no ant lòmpidu sos 14 annos podent andare foras de
Itàlia cun sa carta de identidade ma semper cun su babbu o sa mamma
o un’àtera persone autorizada a su postu issoro. Si andant cun su
babbu e sa mammao cun unu de sos duos, paris a sa carta de
identidade in ue podent èssere iscritas sas generalidades de
s’acumpanzadore, est menzus a portare in fatu sos documentos chi
cumproent sa titularidade de sa podestade.
Si andant cun àtera persone, sas generalidades de
s’acumpanzadore podent èssere iscritas in sa carta de identidade
(cando est pedidu dae su babbu e dae sa mamma), cando mancat custu
si depet fàghere una decraratzione de afidu cun sas generalidades
de s’acumpanzadore e/o de s’ente o cumpanzia de viàgiu e depet
èssere cunvalidada dae sa Cuestura.
Proroga
A s’iscadèntzia, sa carta de identidade podet èssere prorogada
pro àteros chimbe annos cun unu timbru. Est de dare atentu chi non
est in ogni Istadu chi atzetant sa carta de identidade prorogada;
pro no abarrare firmos a sa frontiera est menzus a viagiare cun
passaportu o carta de identidade noa.
Prima de unu viàgiu foras de Itàlia est menzus semper a
s’informare de cale sunt sos documentos chi serbint.
-
Rinnovu
Sa carta de identidade si podet torrare a fàghere prima de
s’iscadèntzia cando s’est denuntziadu de dd’àere pèrdida, cando est
istada furada, cando s’est ruinada, cando depent èssere mudadas sas
generalidades (sambenadu, nòmene, logu e data de nàschida,
tzitadinàntzia).
Sos datos postos in sa carta de identidade
(sambenadu, nòmene, logu e data de nàschida, tzitadinàntzia,
istadu tzivile e residèntzia), in su periòdu de valididade sua,
tenent su matessi valore de sos tzertificados corrispondentes.
Si non ddu pedit s’interessadu, no est prus de òbrigu a iscrìere
in sa carta de identidade s’istadu tzivile.
Pro cale si siat àtera informazione o crarimentu est a
disponimentu s’Ufìtziu de s’Anàgrafe.
Chenàbura 11 de cabudanne 2015 a sas chimbe de sero, s'Istitutu
Cumprensivu Istatale, cun s'agiudu de su Comunu de Santulussurzu
organitzat un atòbiu cun Arturo Francesconi, mastru, Cuonselor in
Analisi Transazionale, iscritore e espertu de protzessos
educativos.
Su titulu de s'atòbiu est "La voglia che non c'è"
Podent partetzipare totus.
S'atòbiu s'at a fàghere in su giardinu pùblicu cara sa
biblioteca. (Si proet , s'atòbiu si faghet in su Centru de
Cultura).
-
Festa de sa Limba in Òschiri: pentzamentos e propostas
Sàbudu 26 e Domìniga 27 de Cabudanne in Oschiri(SS) in sa Sea de
sa Fundatzione Giuanna Sanna, in Pratza Monsignor Bua, s'at a
fàghere in ocasione de sa Die Europea de sas Limbas, sa segunda
editzione de sa festa de su Sardu Ufìtziale.
Organitzat che a s'annu coladu su Coordinamentu pro su Sardu
Ufìtziale, Assòtziu rapresentativu de su Movimentu Linguìsticu.
-
Custu est su programa:
Sàbudu 26
-A sas bator de sero (16.00) Introduida e relata de sos
rapresentantes de su CSU.
-A sas bator e mesu de sero (16.30) Mesa de arresonu in contu de
sa politica linguìstica in Sardigna:
-A sas ses de sero (18.00) Mesa de arresonu cun politicos de
partidos e movimentos Sardos.
-A sas oto de sero (20.00) Interventu de sa cantante Carla
Denule, cun peraulas, cantzones e ballos.
A sas noe e cuartu de sero (21.15) Chena Sotziale.
Domìniga 27
-A sas noe e mesu de manzanu (09.30) Introduida e relata de sos
rapresentantes de su CSU.
-A sas deghe de manzanu (10.00) Mesa de arresonu de su CSU.
-A mesudie (12.00) Isterrida de su documentu finale de
s'Assemblea de su CSU.
-A sa una (13.00) Prangiu sotziale.
-A sas tres de sero (15.00) Bisita ghiada in Limba sarda (dae
Giorgi Pala) a s'Altare de Santu Istèvene.
Pro totu sas duas dies b'at a èssere una espositzione de libros
publicados dae Editores Sardos e finas àteros momentos de musica
sarda.
Su 2015 at a bènnere ammentadu comente un’annu in ue sa limba
sarda at connotu unu torrongiu a dae segus dae sos passos fatos
deghe annos inantis. In Itàlia e in Frantza in sa polìtica
natzionale b’at una currente polìtica de atrempiu cuadu giacobinu e
tzentralista chi est contrària a sas
-
limbas regionales e chi si nde bergungiat a lu narrere a
craru.
Su votu de duos senadores eletos in Sardigna de su mese coladu,
unu contra e un’astennidu, a s’impreu de su sardu in sa R.A.I. lu
testimòngiat. Una fortza polìtica natzionale medas bias no est totu
contrària a sas limbas regionales, pro esempru in su P.D. in Itàlia
b’est sa Serracchiani chi est Presidente de su Friuli e chi s’est
mòvida positivamente pro sa limba friulana. Renato Soru cando fiat
Presidente de sa Regione aiat fatu sa Delìbera in su 2006 pro
s’impreu de sa Limba Sarda Comuna, una preda miliare in s’istòria
de su sardu.
Imbetzes sa contrariedade a sa limba sarda in Sardigna est una
positzione de una tzerta classe dirigente sarda chi est sa digna
erèntzia, netighedda, de su deputadu Siotto Pintor, parlamentare
oranesu, chi in 1846 fiat unu de sos faghidores de sa Perfeta
Unione, unu frastimu istòricu. Custu tontesa aiat ispantadu sos
polìticos europeos pro s’illuniore a puntu de la mutire unu
machimene verdaderu. Difatis sos Tratados internatzionales, siat su
de Utrecht, siat su de Rastadt, siat su de Londras, chi aiat
tzèdidu sa Sardigna dae s’Ispagna a su Piemonte amparaiant
s’autonomia e sa limba de Sardigna.
Ma sos canes de istretzu de sa Perfeta Unione aiant achicadu a
sos piemontesos a burrare custos Tratados e oe nche semus
disamparados pro sa limba e pro s’autonomia gràtzias a custos
faghidores de sa Perfeta Unione. Chergio fàghere una provocatzione
narende ca cussa Perfeta Unione fiat illegìtima ca non si fiat
nemmancu votada cun unu Referendum comente in totu sos istados
preunitarios italianos, e diat èssere importante fintzas, comente
initziativa de protesta provocatoria a mutire pro fàghere mannugu a
sos avocados sardos chi cherent s’autonomia prena de sa Sardigna a
ricurrere a sa Corte Europea, e a sos organismos internatzionales,
pro fàghere decrarare illegìtima sa Perfeta Unione de su 1846, ca
est un’ atu de s’istadu antepassadu de s’italianu e tando b’est sa
continuidade, pro tòrrare cun s’Itàlia cun una relatzione federale
noa, intre pares, chi amparet sa limba e s’autonomia prena de
-
Sardigna.
Oe sa limba sarda pagat una polìtica de s’istadu italianu chi la
cuntrastat de manera cuada e chi cussigiat, suta suta, totu sos
poderios polìticos cunformes in Sardigna a non la pigare in
cunsideru e a perdere tempus ca pensat ca tantu su sardu si nche
isperdet. In custa cunditzione a dolu mannu s’agatant belle e totu
sas minorias ètnicas de s’Istadu italianu e iscansant sas minorias
linguìsticas apartenent a àteras limbas natzionales tuteladas dae
sos Tratados Internatzionales comente su tedescu e su frantzesu.
Unu pagu prus tuteladas sunt s’islovenu, su friulanu. Sena tutela
peruna sunt sos gregos, sos albanesos, sos sardos, sos
proventzales,sos croatas, sos catalanos.
B’at de nàrrere però ca sa Sardigna est populada dae sa prus
manna minoria ètnica italiana e si cunsideramus ca sa Sardigna est
istèrrida prus de 24.000 Km2 si podet nàrrere ca est de pustis de
sa minoria proventzalesa prus manna in Europa. Sa minoria sarda est
sa segunda minoria de s’Unione Europea sena peruna tutela.
In su si pònnere paris cun sa Proventza bi est sa medida de sa
gravidade de sa situatzione: proventzales e sardos sunt
istoricamente sas minorias prus cuntrastadas in Europa, a manera de
las chèrrere isperdere ebbia, dae duos istados prus o mancu
tzentralistas comente su frantzesu e s’italianu. Sa Proventza est
istada agiuada in custos annos dae sos catalanos chi reconnoschende
sa minoria proventzale de sa Val de Aran inCatalugna at obligadu
s’Europa a reconnoschere comente limba ufitziale su proventzale cun
arrennegu mannu de s’Istadu frantzesu.
Sende presente in su territòriu de sa minoria sarda sa minoria
catalana, e fintzas pro resones istòricas, ca su catalanu fiat
limba ufitziale in Sardigna paris cun sa limba sarda fintzas a su
1512 (s’ùrtimu libru imprentadu in catalanu in Casteddu fiat in su
1850), si devet buscare oe comente alleada primàrgia a sa
Catalugna.
-
Ite initziativas podimus pònnere in atu pro sa defensa de sa
limba sarda? Siguramente ispinghere sos deputados europeos
catalanos, e italianos chi lu cherent fàghere, fintzas Soru e sa
Serracchiani, pro fàghere intervennere s’Unione Europea a defensa
de sa minoria sarda e catalana in Sardigna.
Chircare fintzas de faghere initziativas polìticas cun sos
albanesos est importante. Sunt importantes sas relatziones
internatzionales cun àteras minorias ètnicas e cuncordare cun issas
sas initziativas a livellu europeu pro fàghere aprovare a sos
parlamentos natzionales sa Carta Europea de sas Minorias
Ètnicas.
Oe in Sardigna cheret fintzas a pensare comente aiant fatu in
Catalugna cun “El Punt” a unu diàriu in limba sarda de arrasta
autonomista. Ma b’at de si domandare si sos partidos e sos
cumponentes de sos partidos natzionales italianos sunt contràrios
totu a su sardu?
Soru e sa Serracchiani dimustrant difatis su contràriu. Ma in
custos partidos sos chi sunt pro sa limba sarda non faghent
intendere sa boghe issoro in Sardigna, oe e est arribadu su momentu
de lu fàghere.
umbinche
A Òschiri su 26 e su 26 de Cabudanni at a èssere un’ocasione pro
cumbinchere totu sas fortzas a profetu de sardu a sighire sa pelea
pro sa limba sarda ufitziale e pro s’istandard ùnicu de sa Limba
Sarda est a nàrrere sa Limba Sarda Comuna.
Bovore Mele
Proamus a lu nàrrere in sardu.
-
Proposta de nòmenes pro sos Ufìtzios e servìtzios de
suComunu:
Comune Comunu/a/iQui si parla il sardo Innoghe si faeddat su
sarduSindaco SìndiguAssessore/i Assessore/esSegretario
ComunaleDott.
Segretàriu ComunaleDot.
Servizio AmministrativoResponsabile:Dott.
Servìtziu AmminisrativuResponsàbile:Dot.
Servizio Finanziario
Responsabile:
Servìtziu Finantziàriu
Responsàbile:
Ufficio TecnicoResponsabile:Ing.
Lavori PubbliciResponsabile:
Edilizia PrivataResponsabile:
ManutenzioniResponsabile:
SUAPResponsabile:
Ufìtziu TecnicuResponsàbileIng:
Traballos PùblicosResponsàbile:
Edilìtzia PrivadaResponsàbile:
ManutentziònesResponsàbile:
SUAPResponsàbile
Ufficio di RagioneriaResponsabile:
Ufìtziu de RagioneriaResponsàbile:
-
Collaboratori: Collaboradores:Ufficio Anagrafe-Stato Civile-
LevaResponsabile:
Ufìtziu Anagrafe-Istadu Tzivile–LevaResponsàbile:
Servizio SocialeResponsabile:
Servìtziu SotzialeResponasàbile:
Ufficio ProtocolloResponsabile:
Ufìtziu ProtocolluResponsàbile:
Ufficio della Polizia MunicipaleResponsabile:
Collaboratori:
Ufìtziu de sa Politzia MunicipaleResponsàbile:
Collaboradores:Entrata IntradaUscita BessidaVietato FumareLegge
n.584 del 11 Novembre 1975. D.P.C.M. del 14 Dicembre 1995- art. 51e
Leggedel 14 Gennaio 2003 n.3e dell’accordo Stato-Regione del 16 di
Dicembre 2004, rep. n.2153.
Est proibidu de fumareLege n.584 de su 11 de Santandria
1975.D.P.C.M. 14 de Nadale 1995-art.51 e Lege 14 de Ghennarzu 2003
n.3 e de s’acòrdiu Istadu-Regione de su 16 de Nadale 2004, rep. n.
2153.
Aula del Consiglio Comunale Aposentu de su Cussizu Comunale
Albo Pretorio Cuadru PretòriuConsiglio Comunale Cussizu
ComunaleConsigliere Comunale Cussizeri Comunale
-
1 GRAFIA COMUNA + 344 GRAFIAS LOCALES: TOTUS ACUNTENTADOS!
A sa pregonta “cherimus o nono una norma iscrita deriferimentu
pro totu su sardu?” podimus dare tresrispostas, chi podet dare chie
si siat, "linguista" patentadu onono:
A) 1 GRAFIA COMUNA —si la cherimus, devimusisseberare su modellu
iscritu in intro de sos resurtadosreales de sas paràulas latinas
(cun sa matessi orìgine,duncas, ma pronùntzias diferentes =
allomorfos), ca est incustas chi si presentant sas direfèntzias
sistemàticas,coerentes e previdìbiles, regulares, es. pro su latinu
-C-(pache, pahe, paºe, paghe, paghi, page, paxe, paxi):
• su prus a curtzu a sa màdrighe comuna latina PACEM (es.pache),
su prus a tesu (es. paxi), unu resurtadu postu inmesania (paghe,
paghi o page). Sa diferèntzia intre"paghe" e "page" est chi su
primu mantenet sa caraterìsticade sa oclusividade e velaridade de
sa -C- latina originària,chi distinghet custa solutzione sarda dae
totu sas àteraslimbas romànicas, sa segunda nono, ca sa -C-
esttrasformada in palatale.
Sa diferèntzia intre “paghe” e “paghi” est chi su primuresurtadu
mantenet in «e» sas àtonas originàrias, sasegundu càmbiat la
càmbiat in «i» (comentein òmine>òmini, pee>pei), comente
càpitat finas pro sa «o»àtona chi càmbiat in «u» (comente in
giuos>giuus).Fenòmenos anàlogos càpitant in catalanu pro e>a
(iscritura“eines”, pronùntzia ‘eines/einas’) e e>u; in
portughesu, inue est possìbile su passàgiu in sa pronùntzia e>i,
o>u
-
(iscritura “livro”, pronùntzia ‘livru’).
In custa visione tocat a distìnghere su printzìpiu (1
normaiscrita pro 1 territòriu linguìsticu ùnicu, sena
làcanasinternas) e sa solutzione (sas 2 cummissiones antisseberadu
“paghe”, cunsiderada comente identitària, cadistinta in su mundu
romànicu), chi podet semper cambiare,si prevalent àteros critèrios.
Ma semper una devet èssereisseberada in mesu de pache, pahe, paºe,
paghe, paghi,page, paxe, paxi, pro la elevare a modellu. Pro
noscumprèndere, non podent èssere elevados a modellu, in sumatessi
tempus, pache e page o paghe e paxi. Si nono, noest prus 1
istandard!
In custa manera ant operadu sas cummissiones Lsu e Lsc
eòperat/at operadu cale si siat cummissione de àteras limbas.
B) DAE 2 A 344 GRAFIAS LOCALES —si non cherimus unanorma ùnica
de riferimentu pro totu su sardu, podimustènnere prus de 2 grafias
locales, cunforma a cantosterritòrios linguìsticos cherimus
istandardizare.In custa visione, podimus colare dae 2 a 3, 4, 5 o
344grafias locales/zonales, una cada bidda. Ma no amus atènnere 1
istandard generale pro totu su sardu, cun totu sacunseguèntzias,
positivas o negativas, cunforma a su puntude vista.
C) 1 GRAFIA COMUNA + 344 GRAFIAS LOCALES —sicherimus una norma
ùnica de riferimentu pro totu su sardu,cun funtziones subralocales,
podimus tènnere una solutzioneA comente sa Lsc, chi cunvivet, cun
funtziones locales, cun344 subnormas locales. In totu sas limbas, 1
istandard estcumplementare no esclusivu cun sos dialetos de sa
limba. In custa manera iscriimus TOTU sos fonema locales!
Nonperdimus peruna particularidade locale e sarvamus sa limba,totu
intrea. Pro ite petzi X o TH o H ebbia?Deo pesso chi siat custa sa
solutzione possìbile, in ue no estsa Lsc chi podet/devet
rapresentare sas identidades locales,ma sunt sas grafias locales
chi rapresentant in s’iscritura sas
-
fonèticas locales.
Proamus a lu nàrrere in sardu.S’Ufìtziu Limba Sarda de su Comunu
de Sèneghe provat a chistionare de problemas sotziales in sardu cun
una filera de màgines chi tratant argumentos comente sa ghia de sos
bufadores, su fumu, s’amistade, sos betzos e sa violèntzia contra
de sas fèminas.
ISTUDA∙NCHE∙DDA
SU FUMU DE SA SIGARETA IN SOS LOGOS DETRABALLU
SA SALUDE EST UNU BENE MANNU CHI ONNIUNU DE NOISDEPET AMPARARE e
COSTOIRE
PRO NEGHE DE SA SIGARETA, ZENTE MEDA S’IMMALADIATE MORIT IN
ITÀLIA
Su fumu faghet male a onni edade, finas si si respirat cussude
sos àteros;Chie traballat devet respirare ària bona e tenet su
dovere denon dd’imburtare cun su fumu.
-
SI AGABAS DE PIPARE B’AT PRUS PAGU POSSIBILIDADESCHI TI BENZAT
UN’INFARTU O CHI T’IMMALADIES A
PURMONES. AS A BÌVERE DE SEGURU DE PRUS.
AMPARU DE SA SALUDE DE CHIE TRABALLAT
Dae su 10 de ghennarzu de su 2005 (leze 3/2003) non sipodet
pipare prus in sos logos serrados, siat pùblicos cheprivados e,
duncas, nen mancu in su logu de traballu.Sa leze chi pertocat sa
salude e sa seguresa in su traballu,Decretu Lezislativu 81/08,
narat chi su responsàbile devetamaparare sa salude de chie
traballat paris cun issu.
Fumare in sos logos de traballu est solu a atzùnghereun’àteru
dannu mannu a sos chi zai ddue sunt.
ITE FÀGHERE IN SOS LOGOS DE TRABALLU
Su Responsàbile: ·devet fàghere de totu pro chi siat respetadu
su dennegu de fumue devet semper controllare;·
-
·devet informare e formare chie traballat paris cun issu de
sudannu mannu chi tenet sa sigareta pro sa salude e sa seguresa
eite s’est faghende contra de su fumu;·podet aprontare logos a
posta pro fumadores; devet semper controllare chi siat respetadu
dae sos
dipendentes cantu at istabilidu s’azienda pro su chipertocat su
dennegu de fumu;
·depet fàghere a ischire a sos superiores si b’at calicunu
chisighit a si nde frigare de sa leze.
S’argumentu “su fumu de sa sigareta” depet essere postu insos
programmas de informatzione e formatzione de sostraballadores.
CONNÒSCHERE SOS DANNOS DE SA SIGARETA EST DEIMPORTU MANNU PRO SA
SALUDE
A non fumare cheret nàrrere a amparare sa salude pròpia efinas
cussa de sos àteros .
Connòschere sas cosas e èssere informados, nos azudat
aisseberare!!
AMMENTA TOCAT A PENTZARE A SA SALUDE NOSTRA E A CUSSA DE CHIE
TRABALLAT PARIS
CUN NOIS ART. 20 D.LZS 81/08
UNOS CANTOS CUSSIZOS PRO ISMÌTERE DE FUMARE
·Detzidi de nche fuliare sa sigareta e istabilit una data
pretzisa
-
pro ddu fàghere ;·Cando detzidis, mescamente a printzìpiu,
chirca de non fàghere cosas o andare a logos chi t’ammentant sa
sigareta ;·A manzanu, cando ti nde pesas, nara.·ti : «oe non depo
fumare ».Non pentzes a cras, pentza a oe ebbia.·Faghe isport meda
gasi sa conca tenet àteru a ite pentzare;·Papa frùtura e berdura
meda;·Bufa a su nessi duos litros de abba a sa die, non bufes gafe
o àrculu;·Si ti benit gana de fumare, lassa su chi ses faghende e
pasa.ti (faghe∙ti unu ziru e chirca de abarrare calmu);·Pentza chi
sa gana de fumare est meda sas primas dies ma, pruspassat su
tempus, menzus as a istare e prus pagu gana de fumare as a
tènnere;·Si non rennesses a sa sola, faghe∙ti azudare dae su dotore
tuo o bae a su tzentru antifumu;·Si torras a incumentzare, non ti
disisperes, podes torrare a provare: Cale cadderi bonu non nch’est
mai rutu dae caddu?»
SI ZENTE MEDA RENNESSET AISMÌTERE, BI PODES RENNÈSSERE
TUE PURU !!!Si cheres bìdere a ite puntu ses, responde!!
CANTA GANA TENES DE ISMÌTERE?
As provadu mai a ismìtere ?
EmmoNono
10
Ti diat pràghere a àere cussizos pro ismìtere ?
EmmoNono
10
Cheres provare a ismÌtere ?
EmmoNono
30
Dda cheres fàghere Emmo 3
-
una prova intro de custu mese?
Nono 0
TOTALE
Dae 0 a 2 Non tenes gana meda de dda lassare ; informa∙ti
menzusDae 3 a 5 Gana nde tenes, ma est menzus si ti faghes
azudareDae 6 a 8 nde tenes gana meda, pregunta informatziones
immediatu
MA TUE, CANTU SES DIPENDENTE DAE SA SIGARETA ?
Cando ti nd’ischidas,sa prima sigareta ti dda fumas a pustis
de:
5-30 min31-60 min60 minPrus de 60
3210
Meda ti costat a non fumare in ue estproibidu ?
EmmoNono
10
A cale sigareta non rennesses a renuntziare ?
Sa prima de su manzanuNissuna
1
0
Cantas ti nde fumas in una die?
0-1011-2021-30Prus de 30
0123
Fumas de prus a manzanu chi no a sero ?
EmmoNono
10
Fumas fintzas si ses malàdiu e a letu ?
EmmoNono
10
TOTALE
-
Dae 1 a 2: dipendèntzia bassa medaDae 3 a 4: dipendèntzia
bassaDae 5 a 6: dipendèntzia mèdiaDae 7 a 8: dipendèntzia artaDae 8
a 9: dipendèntzia arta meda
Mègius a non pipare. Manifestu contra a su fumu aprontadu
daeAngelo Canu
Sos dannos mannos chi su pipare faghet a sa carena de s'òmine a
dies de oe los connoschimus bene: in Internet non mancant sas
fotografias orrorosas chi mustrant sos tumores de sa pedde e de
àteros òrganos sugetos a custos dannos.
Est pro custu chi nos paret de importu sa campagna contra a su
fumu chi est faghende Angelo Canu (operadore linguìsticu de sos
Comunes de Lodè,Torpè e Pasada) chi ispiegat in unu manifesteddu
cantu profetu nde tenet s'òmine cando bogat de cabu de pipare.
-
Su "testimonial" de custu traballu est unu pipadore agalladu che
a Krusty, su clown de su cartone animadu americanu I Simpson.
Ispassiade·bos cun custu bellu manifesteddu e dade·li difusione
pro motivare sa gente a non pipare prus.
Gastos de Trasportu pro sos Istudiantes chi Biatzant
Si faghet ischire chi est disponìbile sa modulistica proabbacare
sos gastos de trasportu de sos istudianteschi biazant de s'iscola
segundaria de 2 gradu, pros’annu iscolasticu 2014-2015.
Sa Festa Sardu Ufitziale: resessida manna cun 500 presèntzias in
duas dies in Òschiri
28 Cabudanni 2015
-
Deris 27 de Cabudanni in 'Oschiri at acabbadu sa Festa de sa
Limba Ufitziale 2015 chi at tentu una resessida manna. Sa
manifestatzione aprontada sàbadu e domìniga colados in Òschiri at
lòmpidu totu sos obietivos chi sos organizadores de su
Coordinamentu pro su sardu ufitziale si ch’aiant dadu.
Partetzipatzione, calidade de su dibàtidu, democratzia in sos
interventos, crèschida culturale, momentos finas de ispàssiu e
recreu. Sa sala de sa Fundatzione Giuanna Sanna, in sas duas dies
de traballos, at bidu deghinas de interventos de istudiosos,
militantes, ativistas, polìticos e esponentes de su CSU cun
un’impreu pagu o nudda de sa limba italiana.
Intre sos momentos prus bellos e fungudos de sa manifestatzione
si podent sinnalare sa relata de su catalanu Joan Adell a su èsperu
de sas eletziones in Catalunia, s’interventu de sa cantadora Carla
Denule, sa
-
chistione de sa denùntzia CSU a su Cussìgiu de s’Europa de
Giuseppe Pepe Coròngiu, sa testimonia de Rita Pittalis pro
‘liberare sa Sardigna tzeraca’, s’interventu in sardu de su
cussigeri regionale Christian Solinas e s’arresonu polìticu (de
livellu) de Mauro Pili de su movimentu politicu Unidos.
Sa resessida est istada finas sa cunfirma pro Roberto Carta,
animadore de su CSU, chi est resessidu a fàghere de sa bidda sua sa
capitale de sa limbasarda nessi pro duas dies. Bellas finas sas
relatas de Giuseppe Corronca e de Manuela Ennas. Donosa sa ghia de
sa presidèntzia sa segunda die fata dae Sarvadore Serra e Paolo
Mugoni.
In sas dies imbenientes s’ant a fàghere analizos prus fungudos e
crònacas prus pretzisas. Pro como si balet unu messàgiu craru craru
chi su CSU at fatu a connòschere: nemos in su mundu avilèssiu de
unu movimentu linguìsticu (chi est malaidu de sa Sìndrome de
Istocolma) est a tretu de pòdere elaborare atziones de cumpetèntzia
de livellu gasi artu movende totu custa gente.
-
CSU est creschende e cun issu creschet sa calidade de su
Movimentu Linguìsticu.
Bussas de Istùdiu pro Ammentare su Professore Diego Are
Bussas de istùdiu a istudiantes meritosos de s' iscola
segundària de segundu gradu. Nde podent tènnere benèficu sos
istudiantes chi resident in su Comunu de Santu Lussurzu chi si
diplomant cun votu cantepare o mègius a puntos 90/100 a s'agabbu de
su cursu de iscola segundària de segundu gradu in s'annu
iscolàsticu 2013/2014.
In su situ de su Comunu su bandu e sos mòdulos pro fàghere sa
pregunta.
Agiudos in favore de sas Sotziedades e Assòtzios Isportivos
Bandu pro dare contributos in favore de sas sotziedades e
assòtzios isportivos amantiosos de su logu e chi tenent sede e
isterrent sas atividades issoro in su Comunu de Santu Lussurzu. Sos
interessados devent presentare regulare domanda a intro e non prus
a coa de su 30/10/2015 a sa una (13:00).
In su situ de su Comunu su bandu e sos mòdulos pro fàghere sa
pregunta