Community Participation by Development Project at Surin Province · 2011-06-14 ·...

229

การประชมวชาการ มหาวทยาลยขอนแกน ประจำาป 2554“การพฒนาอนาคตชนบทไทย : ฐานรากทมนคงเพอการพฒนาประเทศอยางยงยน” 27-29 มกราคม 2554

บทคดยอ

งานวจยนเปนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม

(Participatory Action Research) ในโครงการเพมศกยภาพหมบาน

ตนแบบอยดมสข จงหวดสรนทร โดยมวตถประสงคเพอศกษา 1)

การมสวนรวมของภาคประชาชนกบภาคเครอขายการพฒนาของรฐ

ในจงหวดสรนทร 2) การมสวนรวมในการดำาเนนกจกรรมการพฒนา

ตางๆ 3)ปญหาและอปสรรคในการดำาเนนงาน ผใหขอมลจำานวน

170 คนประกอบดวยเจาหนาทรฐ และภาคประชาชน ผลการศกษา

พบวาเจาหนาทภาครฐและภาคประชาชนเขารวมตามเปาหมาย

โครงการประสบผลสำาเรจเปนรปธรรม ตามแผนการดำาเนนงานทตง

เปาไว คนในชมชนไดเรยนรการทำางานรวมกน มความรบผดชอบ

ในการดำาเนนงานรวมกน และกจกรรมตางๆ สามารถขบเคลอนการ

ทำางานโดยชมชนเองไดในระดบหนง แตยงพบวาชมชนไมไดเขามา

มสวนรวมในทกขนตอนของการดำาเนนงาน เพราะเปนโครงการเรง

ดวนทงบประมาณตกมาอยทภาครฐและเรงระดมใหชาวบานดำาเนน

การใหแลวทนเสรจตามปงบประมาณ ขาดการตดตามและประเมน

ผลทเปนระบบทงภาครฐและประชาชน ขอเสนอแนะ การปฏบตงาน

ควรใหภาคประชาชนไดเขารวมในทกขนตอนเพอความโปรงใสในการ

ทำางาน ลดบทบาทเจาหนาทภาครฐเปนเพยงพเลยงและประสานการ

ทำางานใหเกดความคลองตว รวมทงควรทำาความเขาใจในภาษาและ

วฒนธรรมทองถนเพอไมใหเกดการลำาเอยงในการเลอกปฏบต

คำ�สำ�คญ: การมสวนรวม การพฒนาชมชน กลมชาตพนธ

Abstract This research is the Participatory Action Research

according (PAR) to the increasing effective of well being in

sample communities well being village project at Surin Province.

The project purpose is 1. to promote the participation of local

people and government workers network in Surin Province. 2.

The participation of activity 3.The problem and obstruction.

The simple size was 170 including government workers and

local peoples . The result was shown the successful project as

goal setting that was government side and local’ leaders side

well cooperation for Well Being project. Communities members

learnt to work together, responsibility for their works. And various

activities can be processed by its own community at some level.

But communities did not participate in every work procedure

ก�รมสวนรวมของชมชนต�มโครงก�รพฒน�ในจงหวดสรนทร

Community Participation by Development Project at Surin Province

ยงยทธ บราสทธ1

1สถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเอเชย มหาวทยาลยมหดล

ตำาบลศาลายา อำาเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม โทรศพท : 081 829 6907 E-mail:[email protected]

because the well being project was emergency one, the budget

was with government and hurry to give it to communities for using

in this project before the end of budget year . The project was not

followed up and evaluated by either government or communities.

Suggestion points are people should participate in every work

process with government for integrity, roles of government should

be reduced, just be mentor and coordinator for flexibility. The

government should understand local languages and cultures

to avoid bias.

Keywords: Participation, Community Development , Ethnic

Group

1. ทม�และคว�มสำ�คญของปญห� จงหวดสรนทร เปนอกหนงจงหวดในภาคตะวนออกเฉยง

เหนอ(อสาน) ทตงอยบนพนททเรยกวาเขตอสานใต ซงประกอบไป

ดวยกลมชนหลายกลมชาตพนธ ทอาศยบนผนดนแหงนมาชานาน

โดยชนกลมดงกลาวประกอบไปดวยชาวกย(สวย) ชาวเขมร และ

ชาวลาว กลมชนเหลานตางมภาษาและวฒนธรรมทเปนเอกลกษณ

ทโดดเดนเปนของตนเอง มการรกษาและสบทอดเอกลกษณทดงาม

ตางๆ มาจนกระทงถงปจจบน มมรดกอนลำาคาทตกทอดสลกหลาน

ในปจจบนเชนปราสาทบานพลวง ทอำาเภอปราสาท ปราสาทศขรภม

ทอำาเภอศขรภม เปนตน นอกจากนยงมการเลยงชางของกลมชาวกย

การทอผาไหมอนเลองชอของกลมชาวลาวและชาวเขมร มรดกเหลา

นเปนสงทชาวสรนทรมความภาคภมใจเปนอยางยงและถอเปนสมบต

ทางวฒนธรรมของชาวสรนทรและของชาตไทยรวมกน

แตถงอยางไรกตามชนกลมตางๆเหลานบางสวน กยง

ประสบปญหากบความยากจน แมวาในบางชมชนไดรบการพฒนาจน

สามารถพงพาตนเองได ทามกลางกระแสการพฒนาแบบทนนยมและ

กระแสการเปลยนแปลงในยคโลกาภวฒน ชมชนหมบานเดมซงเคย

มวถชวตความเปนอยเปนอยแบบเรยบงาย มการอาศยพงพาซงกน

และกนและพงพาธรรมชาตสง เศรษฐกจเปนแบบพอยงชพ ทำาเพอ

กนเพออยทเหลอมขายบาง แตในปจจบนสภาพการดำาเนนชวตของ

คนในชมชนเปลยนแปลงไป เกดปญหาตางๆ ในชมชนโดยเฉพาะ

ดานความยากจน หนวยงานภาครฐไดรวมกบหนวยงานภาคตางๆ

ทเกยวของกบการพฒนา ไดรวมกนหาทางชวยเหลอและสนบสนน

ใหชาวบานรอดพนจากวกฤตความยากจนเหลานมาโดยตลอด โดย

230

การประชมวชาการ มหาวทยาลยขอนแกน ประจำาป 2554“การพฒนาอนาคตชนบทไทย : ฐานรากทมนคงเพอการพฒนาประเทศอยางยงยน” 27-29 มกราคม 2554

มโครงการตางๆ ทลงไปสหมบานเพอขจดปญหาตางๆ เหลานใหหมด

ไป

โครงการเพมศกยภาพหมบานตนแบบอยดมสข จงหวด

สรนทร [1] เปนอกโครงการหนงในอกหลายๆ โครงการของจงหวด ท

มงแกไขปญหาดงกลาว เปนโครงการทเนนกจกรรมในดานเศรษฐกจ

พอเพยง สงเสรมการทำางานแบบมสวนรวมของชาวบานรวมกบภาค

พฒนาภาครฐ จากการดำาเนนงานดงกลาว ผศกษาในฐานะทเปนท

ปรกษา และตดตามประเมนผล รวมทงมสวนรวมในกจกรรมตางๆ

ของโครงการฯ จงมความสนใจทจะศกษาในโครงการพฒนาฯดงกลาว

โดยมโจทยการวจยทวา ประชาชนไดเขามามสวนรวมในโครงการใน

ลกษณะใด และผลการดำาเนนกจกรรมบรรลวตถประสงคและเปนไป

ตามความตองการของประชาชนหรอไม รวมทงมปญหาและอปสรรค

ในการมสวนรวมอยางไรบาง

2. วตถประสงคในก�รวจย การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษาถง 1) การมสวน

รวมของภาคประชาชนกบภาคเครอขายการพฒนาของรฐในจงหวด

สรนทร 2) การมสวนรวมในการดำาเนนงานตามกจกรรมตางๆ 3)

ปญหาและอปสรรคในการมสวนรวม

3. แนวคดทใชในก�รวจย สภางค จนทวานช การวจยเชงปฏบตการแบบมสวน

รวม(Participatory Action Research) เปนการวจยทนำาแนวคด

2 ประการมาผสมผสานกนคอการปฏบตการ (Action) ซงหมายถง

กจกรรมทโครงการวจยจะตองดำาเนนการ และคำาวา การมสวนรวม

(Participation) หมายถงการมสวนเกยวของของทกฝายทเขารวม

กจกรรมวจย ในการวเคราะหสภาพปญหาหรอสถานการณอนใดอน

หนง แลวรวมในกระบวนการตดสนใจและการดำาเนนการจนกระทงสน

สดการวจย โดยมความหมายถง วธการทใหผถกวจยหรอชาวบาน เขา

มามสวนรวมในการวจย เปนการเรยนรจากประสบการณ โดยอาศย

การมสวนรวมอยางแขงขนจากทกฝายทเกยวของกบกจกรรมวจย นบ

ตงแตการระบปญหาของการดำาเนนการ การชวยใหขอมลและการชวย

วเคราะหขอมล ตลอดจนชวยหาวธแกไขปญหาหรอสงเสรมกจกรรม

นน ๆ ซงในการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ขอมลจากการทำา

วจยทกขนตอนชาวบานเปนผรวมกำาหนดปญหาของชมชนและหา

แนวทางในการแกไขปญหา การวจยแบบนจงเปนวธการทสนบสนน

ใหชาวบานหรอตวแทนในชมชนเปนคนสรางองคความรใหมใหกบ

ตนเองและชมชน โดยการศกษาเรยนรหาขอมล การศกษาวเคราะห

ถงปญหา รวมทงการแกไขปญหาทกำาลงประสบอย โดยการรวมกน

วางแผน และกำาหนดการดำาเนนงานตามแผนหรอโครงการ พรอม

ทงการปฏบตตามแผน เพอใหบรรลเปาหมายในการแกไขปญหาได

ถกตองตรงตามความตองการ [2]

บณฑร ออนดา ไดกลาวถงการมสวนรวมในการพฒนา

ซงเปนการวดเชงคณภาพออกเปน 5 ขนตอน ดงน ขนตอนท 1

การมสวนรวมในขนการรเรมการพฒนา เปนขนตอนทประชาชน

เขามามสวนรวมในการคนหาปญหา/สาเหตของปญหาภายในชมชน

ตลอดจนมสวนรวมในการตดสนใจกำาหนดความตองการของชมชน

และจดลำาดบความสำาคญของความตองการของชมชน ขนตอนท

2 การมสวนรวมในขนการวางแผนในการพฒนาซงเปนขนตอนของ

การกำาหนดนโยบาย วตถประสงคของโครงการ วธการตลอดจน

แนวทางการดำาเนนงานและทรพยากรทจะใช ขนตอนท 3 การม

สวนรวมในขนตอนการดำาเนนการพฒนา เปนสวนทประชาชนม

สวนรวมในการสรางประโยชนใหกบชมชน โดยไดรบการสนบสนน

ดานงบประมาณ เทคโนโลย ฯลฯ จากองคกรภาคพฒนา ขนตอนท 4

การมสวนรวมในขนตอนรบผลประโยชนจากการพฒนา ซงเปนทง

การไดรบผลประโยชนทางดานวตถและทางดานจตใจ และขนตอนท 5

การมสวนรวมในขนประเมนผลการพฒนาเปนการประเมนวาการท

ประชาชนเขารวมพฒนา ไดดำาเนนการสำาเรจตามวตถประสงคเพยง

ใด การประเมนอาจประเมน แบบยอย (Formative Evaluation)

เปนการประเมนผลความกาวหนาเปนระยะ ๆ หรออาจประเมนผลรวม

(Summative Evaluation) ซงเปนการประเมนผลสรปรวมยอด [3]

4. วธก�รดำ�เนนก�รวจย วธการวจย เปนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวน

รวม(Participatory Action Research :PAR) เปนการวจยทนำา

แนวคด 2 ประการมาผสมผสานกนคอการปฏบตการ (Action) ซง

หมายถงกจกรรมทโครงการวจยจะตองดำาเนนการ และคำาวา การม

สวนรวม(Participation)หมายถงผเกยวของทกฝายในกจกรรม โดย

ใชวธการจดเวท 3 ครงไดแก การประชมเชงปฏบตการ การจดเวท

ตดตามงานและการจดเวทถอดบทเรยน รวมทงใชการสนทนากลม

และการสงเกตแบบมสวนรวมควบคกนไปดวย

พนทเปาหมาย ไดใชวธการคดเลอกหมบานทมผลการ

พฒนาหมบานดเดน( ป 2551)ของสำานกงานพฒนาชมชนจงหวด

สรนทร โดยแบงหมบานออกเปน 3 ระดบ ตามขนาดของหมบาน

ไดแก 1. หมบานขนาดใหญไดแก บานสเหลยม หมท 11 ตำาบลโคก

ยาง อำาเภอปราสาท 2. หมบานขนาดกลาง บานหนองสนท หมท

9 ตำาบลหนองสนท อำาเภอจอมพระ3. หมบานขนาดเลก ไดแก บาน

สวาย หมท 7 ตำาบลแตล อำาเภอศขรภม

ประชากรกลมเปาหมาย รวมทงสน จำานวน 170 คน

แยกไดดงน ภาคประชาชน จำานวน 150 คน คดเลอกจากดงน

ผนำาชมชน ตวแทนกลม/องคกร ผนำาคม หมบานละ 15 คน ตวแทน

ครวเรอน(หวหนาครวเรอน) ในหมบาน ๆละ 35 คน (รวมหมบาน

ละ 50 คน จำานวน 3 หมบาน รวม 150 คน) เจาหนาทภาครฐ

จำานวน 20 คน คดเลอกจากเจาหนาท ทปฏบตงานเกยวของโดยตรง

ในโครงการฯไดแกพฒนาการจงหวด 1 คน นกวชาการพฒนาชมชน

1 คน พฒนาการอำาเภอ 3 คน พฒนากร 3 คน เกษตร 3 คน

สาธารณสข 3 คน คร 3 คน และปลดองคการบรหารสวนตำาบล(

อบต.) 3 คน

การวเคราะหขอมล ใชการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ

(Qualitative Analysis)โดยใชเทคนคการวเคราะหแบบสรปอปนย

(Analytic Induction) เปนการนำาขอมลทไดจากเหตการณตางๆ ทเกด

ขนการกระทำากจกรรมตามกระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวน

รวม มาวเคราะหเพอหาบทสรปรวมกนและบรรยายเชงพรรณนา

231

การประชมวชาการ มหาวทยาลยขอนแกน ประจำาป 2554“การพฒนาอนาคตชนบทไทย : ฐานรากทมนคงเพอการพฒนาประเทศอยางยงยน” 27-29 มกราคม 2554

5. ผลก�รศกษ� การมสวนรวมของภาคประชาชน และภาคเครอขาย

การพฒนาภาครฐ พบวาภาคประชาชนและภาคเครอขายการพฒนา

ภาครฐ ใหความสำาคญกบการเขารวมการทำางานในโครงการฯ โดย

ใชกระบวนการแบบมสวน ประกอบดวยการประชมเชงปฏบตการ

การจดเวททงระดบแกนนำาและระดบหมบาน ไดดำาเนนการตามขน

ตอนตางๆ จำานวน 3 ครง ประกอบดวย ครงท 1 การประชม

เชงปฎบตการ ทมลนธพฒนอสาน (NET) เมอวนท 23-24 มนาคม

2551 เพอกำาหนดแนวทางการปฏบตงานของกจกรรมตางๆในพนท

3 หมบานเปาหมาย ครงท 2 การจดเวทตดตามการปฎบตงาน

ในชวงระหวางดำาเนนงาน ณ โรงแรมทองธารนทร เมอวนท 15

มถนายน 2552 เพอรวมกำาหนดแนวทางในการตดตามและประเมน

ผล ครงท 3 การจดเวทถอดบทเรยนในพนทหมบานเปาหมาย ใน

แตละหมบาน จำานวน 3 หมบาน ในระหวางวนท 15-18 กรกฎาคม

2552 เพอระดมความคดเหนและขอเสนอแนะจากประชาชนในพนท

และเพอสรป ตดตามประเมนผลกจกรรมทดำาเนนการในโครงการ

โดยภาพรวมพบวา 1)การมสวนรวมของภาคประชาชน พบวา

ใหความสนใจในการเขารวมในทกกจกรรม ทงนเกดจากความ เชอ

ฟงผนำาเปนสำาคญ และนอกจากนชาวบานสวนใหญ ยงเปนกลม

ชาตพนธเดยวกน(ในแตละหมบาน) จงมความสมพนธกนในเชง

เครอญาต ทำาใหไมเกดความขดแยงในการทำางาน ใหความเคารพ

ผนำาและผอาวโสของหมบาน วาอยางไรกวาตาม และชาวบานยงให

ความเคารพยำาเกรงผทมอำานาจมากกวาเชนเจาหนาทรฐและหนวย

งานภาคการพฒนาตางๆ 3) การมสวนรวมในภาคเครอขายการ

พฒนาของภาครฐ พบวาเจาหนาทบางหนวยงานไดรวมกนทำางาน

กบชมชนแตงแตเรมแรก จนกระทงถงกระบวนการถอดบทเรยน โดย

การเขารวมตามบทบาทหนาท และเจาหนาทสวนหนงเกดจากการสง

การของผบงคบบญชาในการเขารวม ซงขาดความตอเนองของตว

บคคลในการเขารวมงานกบโครงการ

การมสวนรวมดาเนนงานตามกจกรรมตางๆ โดยม

การดำาเนนกจกรรมตางๆ ใน 3 หมบานเปาหมาย ดงนคอ

- กจกรรม โรงสขาวชมชน จำานวน 2 หมบาน(บาน

หนองสนท อำาเภอจอมพระและบานสวาย อำาเภอศขรภม) ไดมการ

ดำาเนนการกอสรางและตดตง ในสองหมบาน โดยไดรบงบประมาณ

แหงละ 300,000 บาท สามารถตดตงเครองสแลวเสรจและเรมดำาเนน

การสขาวไดในเดอนกรกฎาคม 2552 จากการศกษาพบวาชาวบาน

เขารวมกจกรรมในขนตอนของกระบวนการปฏบตงานเทานน เพราะ

ดำาเนนการในชวงทชาวบานกำาลงอยในฤดทำานา ทำาให ชาวบานไม

คอยมเวลาในการเขารวมประชมหรอการจดเวทเพอเตรยมความ

พรอมตางๆ ซงการดำาเนนกจกรรมตางๆ ในทงสองชมชน ตองผาน

กระบวนการจดเวทประชาคม เพอใหทกคนในชมชนไดรบทราบ รวม

ทงเปนกระบวนการสรางการมสวนรวมในการทำางานรวมกน และจาก

การสนทนากลมถงความสอดคลองกบความตองการของชาวบาน พบ

วาโดยใหญสวนมความพงพอใจมาก ในทงสองหมบาน ทำาใหชมชน

ไดเกดการมสวนรวมในการแกไขปญหาชมชนถงแมจะไมทำาในทกขน

ตอนของการมสวนรวม และจากการถามความเหนจากเวทชมชนดาน

ความพงพอใจของชาวบานทมตอโครงการโรงสพบวาสวนใหญมความ

พงพอใจตอโรงสอยในระดบมาก โดยเหนวาการมโรงสชมชนเปนของ

สวนรวมจะทำาใหชาวบานไมถกเอารดเอาเปรยบในเรองของการสขาว

เพราะดำาเนนงานในรปของกลม มการแบงความรบผดชอบและการ

สรางขอตกลงรวมกน ในการไดรบประโยชนจากโรงส ซงถอวาเปนโรง

สของชมชนรวมกน และสามารถทจะตอยอดในเรองของการบรหาร

ดานการขายหรอผลผลตทไดจากการสขาว ในรปของขาวเปลอก รำา

และแกลบ สวนทยงเหนวาตองมการปรบปรงแกไข พบวา สวนหนง

เกดจากการลาชาในการอนมตโครงการของทางราชการ เพราะตอง

เปนไปตามระเบยบของทางราชการอยางเครงครด

- กจกรรมฉางขาว จำานวน 1 หมบาน (บานสเหลยม

อำาเภอปราสาท) ไดดำาเนนการจดสรางฉางขาวขนาดมาตรฐาน

สามารถบรรจขาวไดขนาด 50 เกวยน จำานวน 1 หลง โดยใชเปน

ทเกบเมลดพนธขาวของสวนกลาง จากการศกษาพบวาชาวบาน

เขารวมกจกรรมในขนตอนการวางแผนและการปฏบตงาน รวมทง

การจดทำาปายประชาสมพนธ ไวหนาโครงการกอสราง และชาวบาน

ไดสมทบจดซอวสดเพอเทลานคอนกรต หนาฉางขาว และจากการ

สนทนากลม พบวาสวนใหญมความพงพอใจเปนอยางมากตอโครงการ

ดงกลาว เพราะประชาชนไดเขามามสวนรวมในโครงการโดยเฉพาะ

การวางแผนและรวมมอกนกอสรางและปรบปรงบรเวณโดยรอบ

- กจกรรมการเลยงหมหลม (บานสเหลยม อำาเภอ

ปราสาท) ไดดำาเนนการสรางโรงเรอนสำาหรบ เลยงหมและจดซอลก

หม ซงการดำาเนนงานในตอนแรกมขอผดพลาดเนองจากคำานวณ

วสด อปกรณไมพอ ทำาใหแกนนำาและชาวบานไดระดมหาทางออกรวม

กน ซงกจกรรมดงกลาวไดสรางความสามคคใหเกดขนในชมชน ทงน

เพราะชาวบานไดมความรวมมอชวยเหลอในการดำาเนนงาน จนทำาให

กจกรรมดงกลาวสามารถบรรลผลสำาเรจ และรวมกนสรางกฎ ระเบยบ

ในเรองการเลยงหมหลมซงผานการเหนชอบรวมกนจากการศกษา

พบวาชาวบานเขารวมกจกรรมในขนตอนการวางแผน การปฏบต

งานและการรวมตดตามประเมนผล จากการสนทนากลมพบวา

กจกรรมดงกลาวมประโยชนอยางมากในการใหชาวบาน ไดเรยนร

รวมกน ตงแตเรมแรกของกจกรรม มการดำาเนนงานรวมกนและม

การตดตามเปนระยะ ซงกอใหเกดความไววางใจกนและนำาไปสการ

ดำาเนนกจกรรมในรปแบบอนๆ ในลกษณะของการรวมมอชวยเหลอ

ซงกนและกนตอไป และชาวบานมความพงพอใจเกยวกบโครงการ

หมหลมเปนอยางมาก

- กจกรรมการปลกผกปลอดสารพษ (บานสเหลยม

อำาเภอปราสาท) มการจดซอเมลดพนธผกตางๆ และมการจดแบง

กลมการปลกผก ตามเมลดพนธผกทรบผดชอบ ผกบางอยางไดปลก

ไปแลว และบางอยางตองรอปลกตามฤดกาล รวมทงชาวบานมการ

แบงหนาทรบผดชอบในการเกบเมลดพนธไว สำาหรบใหผทตองการ

ปลกสามารถมาขอเมลดพนธทกรรมการไดแลวนำาพนธผกกลบมาคน

เมอเกบผลผลตแลว ซงดำาเนนการเชนนตอเนองกนไป ทำาใหคนใน

ชมชน ไดรวมมอ ชวยเหลอซงกนและกน ในเรองของพชผกสวนครว

และการใชเมลดพนธ ซงไมจำาเปนทจะตองไปซอหาทตลาดอกตอไป

จากการศกษาพบวาชาวบานเขารวมกจกรรมในขนตอนการปฏบต

งานเทานนโดยการนำาเมลดพนธไปเพาะปลกและการจดตงคณะ

กรรมการรบผดชอบ จากการสนทนากลมพบวาชาวบานมความพง

232

การประชมวชาการ มหาวทยาลยขอนแกน ประจำาป 2554“การพฒนาอนาคตชนบทไทย : ฐานรากทมนคงเพอการพฒนาประเทศอยางยงยน” 27-29 มกราคม 2554

พอใจมาก เนองจากโครงการดงกลาว ชวยลดรายจายและเพมรายได

ใหกบครวเรอนทงนเพราะชาวบานปลกเองไมตองไปซอผกตามรถเร

ขายหรอทตลาด และทสำาคญเปนการประหยดรายจาย และเพมราย

ไดโดยการแบงผกทเหลอจากการบรโภคไปขายเพอเปนเงนเกบออม

ไวสำาหรบใชจายทจำาเปนในครวเรอนซงเปนการพงตนเองและการ

ชวยเหลอตนเองตามหลกการเศรษฐกจพอเพยง

6. อภปร�ยผลก�รศกษ� จากผลการศกษาดงกลาวพบวาการมสวนรวมของภาค

ประชาชน ยงเปนการเขารวมในเชงการบงคบหรอความเกรงใจ จาก

ความเปนเครอญาตพนองของกลมแกนนำา หรอจากเจาหนาทของ

รฐ ยงไมมความเปนอสระในการเลอกทจะเขารวมอยางแทจรง ดง

ทบณฑร ออนดำา [3] ไดกลาวถงการเขามามสวนรวมในการพฒนา

ซงเปนการวดเชงคณภาพออกเปน 5 ขนตอน ขนตอนท 1 การม

สวนรวมในขนการรเรมการพฒนา เปนขนตอนทประชาชน เขามา

มสวนรวมในการคนหาปญหา/สาเหตของปญหาภายในชมชน ตลอด

จนมสวนรวมในการตดสนใจกำาหนดความตองการของชมชน และ

จดลำาดบความสำาคญของความตองการของชมชน ซงในขนตอน

ดงกลาวพบวาเจาหนาทภาครฐ ไดกำาหนดโครงการแบบเรงดวน โดย

ดำาเนนรวมกบผนำาชมชนบางกลมเทานน และประชาชนสวนหนงยง

ไมทราบทมาของโครงการ ขนตอนท 2 การมสวนรวมใน

ขนการวางแผนในการพฒนาซงเปนขนตอนของการกำาหนดนโยบาย

วตถประสงคของโครงการ วธการตลอดจนแนวทางการดำาเนนงาน

และทรพยากรทจะใช พบวาผทมสวนรวมเฉพาะผนำาและชาวบาน

บางคนเทานน เพราะชาวบานสวนใหญเหนวา ผนำามอำานาจในการ

ตดสนใจแทนตนเอง ประกอบกบความเปนเครอญาตพนองกน จงม

ความไววางใจในตวผนำา ขนตอนท 3 การมสวนรวมในข

นตอนการดำาเนนการพฒนา เปนสวนทประชาชนมสวนรวมในการ

สรางประโยชนใหกบชมชน โดยไดรบการสนบสนนดานงบประมาณ

เทคโนโลย ฯลฯ จากองคกรภาคพฒนา พบวาในขนตอนดงกลาวแกน

นำาและประชาชนไดเขารวมในการพฒนาเปนอยางมาก เพราะเหนถง

ประโยชนของตนเองและชมชนจะไดรบ และไดรบการชวยเหลอใน

เรองทนจากภาครฐ รวมทงเจาหนาทภาครฐ ทใหคำาแนะนำาและชวย

ในสวนของประชาชนเองมการสนบสนนหรอบรจาคทนหรอเสยสละ

แรงงานในการเขารวม ขนตอนท 4 การมสวนรวมในขนตอนรบผล

ประโยชนจากการพฒนา ซงเปนทงการไดรบผลประโยชนทางดาน

วตถและทางดานจตใจ พบเชนเดยวกบขนตอนท 3 ทประชาชนเขา

รวมมากเพราะไดรบประโยชน และขนตอนท 5 การมสวนรวม

ในขนประเมนผลการพฒนา พบวาประชาชนไดเขารวมในขนตอน

นนอย โดยถอวาเปนหนาทของผนำา ซงเปนกลมเครอญาตพนองกน

และมอบความไววางใจใหกบผนำามอำานาจในการตดสนใจ

ในบรบทของการพฒนาชมชนกบหมบานซงมความเปน

เครอญาตพนอง มความผกพนในระบบอปถมภ ยงคงมบทบาทสง

มากในชมชน แมคนตางถนทเขาไปอาศยอยในชมชนหรอแตงงาน

กบคนในชมชน จำาเปนตองยอมรบในวฒนธรรมกลมดวย ไมเชนนน

จะถกโดดเดยว หรอถกสงคมมการครหานนทาในทางทใหราย เพราะ

ไมสามารถทจะเขากบกลมพวกหรอกลมเครอญาตได และระบบการ

สบทอดตำาแหนงผนำายงมอทธพลอยสงมากในหมบานทงสามดงกลาว

เพราะสวนใหญเครอญาตจะเลอกผนำา เชนผใหญบาน หรอ สมาชก

สภาตำาบลจากญาตพนองของตนเอง และสวนใหญมกตกอยกบ

ตระกลทเคยเปนผนำามาแลว ดงนนการทำางานในชมชนทงสามแหง

ดงกลาว ผนำาจงมบทบาทเปนอยางมาก ในการชกนำาหรอชกจงให

ชาวบานคลอยตาม และถอวาเปน “จ�ฝง” ทสำาคญในการ “กำ�หนด

หรอบงคบ” ใหชาวบานเขามามสวนรวม ดงนนเวลาจดเวทหรอม

การประชมตางๆ จะสงเกตเหนไดวา มผนำาหรอแกนนำาเพยงไมกคน

เทานน ทลกขนพดแสดงความเหน ประเภท “วาอะไร วาตามผนำา”

ดงนนจงพบวาโครงการดงกลาวประสบความสำาเรจในระดบหนงจาก

ปจจยในดานอทธของผนำา ทมบทบาทในชมชน ในสวนของเจา

หนาทรฐทเขาไปรวมทำางานในชมชนสวนหนงเกดจากการปฏบตตาม

บทบาทหนาททรบผดชอบในชมชนและอกสวนหนงเกดจากการสง

การของผบงคบบญชาในการไปทำาหนาทดงกลาว ทำาใหเจาหนาทบาง

สวนกลายเปน “ผชนำา”และเลอกปฏบตในการพฒนาตอกลมชาตพนธ

เชนเจาหนาทรฐบางคน กลาวตอทประชมกลมชาวบานวา “ผมเคย

ไปอยทอำาเภอโนน...ซงเปนกลมคน(กลมชาตพนธหนง)แลวทำางาน

พฒนายากมาก สงอะไรกไมทำา คอยแตรบอยางเดยว สทำางานกบ

กลม(...)ไมได” ซงแสดงใหเหนวาเจาหนาทรฐ หรอ “คนนอก” ทเขาไป

พฒนายงไมเขาใจวฒนธรรมของคนทองถนหรอคนกลมชาตพนธทด

พอ ในการทจะรวมทำางานพฒนา การทำางานกบกลมชาตพนธในการ

พฒนา นนจำาเปนตองรจกเอาใจเขา มาใจใจเรา ดงทพระบาทสมเดจ

พระเจาอยหวไดตรสไวเกยวกบงานพฒนาวา “ตองเขาใจ เขาถงและ

พฒนา” การพฒนาจงจะสามารถเขาไปนงในหวใจชาวบานได

แตถงอยางไรกตาม กจกรรมตามโครงการพฒนาดงกลาว

ทเนนดานเศรษฐกจพอเพยงทง 4 กจกรรม นบวามสวนเปนอยาง

มากททำาใหชาวบาน มความพงพอใจตอกจกรรมดงกลาวในระดบ

มาก เพราะไดรบประโยชนจากกจกรรมทลงมาสหมบาน โดยการม

สวนรวมแมวาบางขนตอนอาจจะเปนการบงคบจากผนำา อยางนอย

กทำาใหชาวบานเกดกระบวนการเรยนรในการทำางานและความรบ

ผดชอบรวมกน เพราะผลสำาเรจของกจกรรมไมใชเปาประสงคของ

โครงการดงกลาว แตตองการใหชาวบานไดมโอกาสในการทำางาน

เพอ “สวนรวม” รวมกนและรจกกระบวนการคด วเคราะหรวมกน

7. สรป การมสวนรวมของชมชนตามโครงการพฒนา ในสาม

หมบานของจงหวดสรนทร พบวาผลสำาเรจของการเขารวมสวนหนง

เกดจากการใชอำานาจของ “ผนำ�”ในชมชน ในการชนำาหรอการบงคบ

ใหเขารวม ทงนเพราะชมชนทศกษาเปนชมชนของกลมชาตพนธ ทม

ความเปนเครอญาตและใหความเคารพตอผนำาและผอาวโสเปนอยาง

มาก ซงอาจเปนทงจดเดนและจดดอยในการทำางานพฒนา โดยจด

เดนอยทความสามคค ไมมความขดแยง ในขณะทจดดอยอยท

การขาดการกระจายอำานาจการตดสนใจ เชอฟงผนำาเปนหลก ทำาให

ไมกลาโตแยงหรอแสดงความคดเหนใหมๆ ทเปนประโยชนตอการ

พฒนาชมชนของตนเอง ทำาใหประชาชนเขามามสวนรวมในการ

ตดสนใจนอย ดงนนจงควรสรางกระบวนการมสวนรวมและการปลก

ฝงความคดแบบประชาธปไตยใหประชาชนไดรบรและเขาไปมสวน

233

การประชมวชาการ มหาวทยาลยขอนแกน ประจำาป 2554“การพฒนาอนาคตชนบทไทย : ฐานรากทมนคงเพอการพฒนาประเทศอยางยงยน” 27-29 มกราคม 2554

ใหมากขน และควรมงการเสรมสรางการทำางานแบบบรณาการรวมกน

ระหวางชาวบาน และภาคภาครฐทเกยวของ สวนของเจาหนาทของ

รฐ พบวาในบางสวนยงมความลำาเอยงในการพฒนากบกลมชาตพนธ

ดงนนเจาหนาท ทไปปฏบตงานในพนทรวมกบชาวบาน ควรมความ

เขาใจในวฒนธรรมทองถน ทงนเพอสรางการยอมรบของชาวบานใน

การทำางานรวมกบเจาหนาทรฐ

8. เอกส�รอ�งอง[1] ยงยทธ บราสทธและชตชยางค ยมาภย,รายงานการประเมนผล

โครงการหมบานตนแบบ อยดมสข จงหวด สรนทร ป 2551.

สำานกงานพฒนาชมชนจงหวดสรนทร.เอกสารอดสำาเนาเยบเลม,

2552.

[2] สภางค จนทวานช, การวเคราะหขอมลในการวจยเชงคณภาพ,

กรงเทพฯ: สำานกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2531.

[3] บณฑร ออนดำา, การพฒนาแบบมสวนรวม สบคนจากhttp://

www.bannongjik.com/cddforums/สบคน เมอวนท 24

ธนวาคม 2553