-
iC O L O N I Æ
P L A N T A R UI N S V E C I A
‘Mi
P A R S S E C U N D A
Q U A M
V E N I A A M P L I S S . F A C . P H I L O S . U P S A L .
P U B L I C O E X A M I N I S U B J I C I U N T
ARVID. AUGUST. AFZELIUSP H I L O S . M A G I S T E R . S T I P E N D . V I C T O R ,
E T
A n d r e a s S v a n b e c kU P L A N D U S
I N A U D I T . GUST. D. X X V NOVEMB. MDCCCIX
U P S A L I Æ T Y P I S E D M A N N I A N I S
O 1 tj 0 ct t < 3.
-
NOBILISSIMO DOMINO
P E T R O T R A MA D A U L A M REGIA M I N T E N D E N T I
C E L E B . D O M I N O
O L A O SP R O F E S S O R I E T E Q U . A U R . ORD, V A S .
C E L . D O M I N O
A. / • R EP R O F E S S O R I
F l o r a s i n S v e c i a c o l o n i a r u m
P a t r o n i s
S A C R U M
-
P R U
V Å L Å D L E
herr ADOLPH LÖFVING4
S A MT
ANNA ELÏSAB. LOFV1NGF ö d d X B C O ä S S O K
O huru lycklig, lyfi a f Eder vdnfkap,
Flydde ej margen fu n d a f det fu rfn tna
Och Edra biickar dnnn ned huld omforg
Folja min fram tid.
Alldrig ett hjerta mera villigt lydde
Heliga p ligt e r , dn m itt, ror dt vid minnet
Utaj Er godhet, ghr att tackfamt bara
garden dt E den
A N D SV A NBECK.
-
F R U
C O M M I N I S T E R N
Ä r e v ö r d i g e OCH HÔ GV AL L AR D E
». KR ÏC A H L G E E iS A M T
A N N A CH, A H L G R E NFÔDD f R A Ä S R f r
T A C K S A M T T I L L Å G N A B T
A F
P
A N D . SVAN QEC K.
-
P I N U S Pmta a) W illd . S p . PI (Silfver - Fur) non m on tium S v e c iæ e t Scotiae b~) ut voluit celeb. W i l l - d e n o w , fed p lagæ außralioris Europe? et Afiœ c) incola eft: F r ig o r is tam en valde patiens d) noftra facile redderetur nobilis e) arbor. A d Dagsnds W e f t r o g o t h i æ , ubi flrobilos leg im us m a tu r o s , e t Lundce in horto A c a d e m ico cum fuccesfu co litur / ) etc. In vario crefcit Jolo: Subhum ida e t a lgen tia am at loca; ficca ve« o et aprica refpuit. C ultu facillima eft loc isq ue alias cultu* æ haud fere ca pacibus e fem in ib us , e x adulta at bore le tt is j f ' )
B pro
ci') A b i e s iXotrti StiXtioc v e t e r u m , q u in e t * n p i r u s , mrvs, larix et p icea q u o r u n d a m . E fer ip t is a u & o r u m , P o e ta r u m p ræ fer t im , quænam fpecierum L in n æ i, fu e r i t ipfis abies vel picea, d isq u i- r e n d i f tu d iu m v a n q m fo r e fu fp ic o r . Piceam B a u h i n i et P l i n i i e s f e L innæ o abietem c o n f i â t ; c u m v e r o V i r g i l i u s :
I tu r in antiquam filvam flabula alta f e r a ru m :Procumbunt picece: jonat icta fecuribus ilex :
hanc piceam , quæ in funus Mifeni adhibebatur et quæ filvam antiquam in litoribus Campaniae conflituebat, noflram esfe abietem quis conten dat? —* Et picea , quæ Africæ incoluit o ra s , apud S i l i u a c
Italicum :U rbe f u i t media fa c ru m gen itr ic i Elifce M a n ib u s , et p a tr ia T y r i i s formidine cu ltum ,Quod ta x i circum et picece fqualentibus umbris A b d id e r a n t , coelique arcebant lumine tem p lu m ,
num abies noftras, frigoris am ans, fuerit? — Abies denique veterum qaæ Baccho erat facra et qua coronabantur T hyades facri- f icantes, non noflra fuerit a b ies , quæ foliis pungentibus ad coronas minime apta videtur,
b) Vide Smith, fl, Brittannica. c) Gmel. FI. Sib. Tom. I pag. 176.d ) U sque gradum 58 latitudinis borealis in Siberia obvia eft,e ) (Germanice ob eximiam utilitatem et pulcritudineui Edel - Tanne d i
citur: Horatio Carm. I. 14.Sylvce fi lia uobilis.
/ ) A tt . Acad. Scient. Ann. 1798. Pag* 64-0 A rb o r , de qua femina legantur, 3 0 annos habeat, Du Roi Harbk. 2. p. l o i .
-
propagavi potef l : operculo non indiget; n a m a bundanti refina contra f r igus f e rva tu r g ) . Ce te ra n a t u r æ altrici m ande t agricola Ufur e jus p lu r i mis v i tæ ope ribus praecipuus: mate r i es levis f ima, a t t amen t e n a x , nav ibus , malis e t vafis aquari is infer vit A): e x tubercul is in cor t ice fluit refina liquidisf ima, q u æ laricea p ræf tan t io r h a b e tu r , e t e ftrob;lis oleum nobile te reb in th inum praeparatu r i) .
P I N U S Cembra k') Wil ld . Sp. Pl. (Siberifk Ce der - F ur), A lpium to t ius fere Afice e t E uropa , excep t is Brit- tomice e t Svecice, ind gena eft. H a n c a rbo re m eam habui t no flras a Linné , qua praecipue fteriles Lap- p o n u m alpes foecundae r e d d a n t u r , qu ippe quae coeli duritiei parientisfima cu l tuque digna eft. H o r t o r u m Lundce m) et Dagsnäs ? etc. incola. Loca f teril ia, e t ubi venti illam a g i t an t , amat »). S e m i n a , q u æ fæpe p e r biennium in t e r r a l a t e n t , p r iu squa m p r o g e r m i n a n t , p r im a regelat ione vel a u & u m n o feruntur. M a te r i e s ligni fcriniis fabricandis apta duc i tur e t nuclei edules praecipue hominibus ufui ven iunt .
P I N U S
jf) D ie kalte furchten die Tannen n ich t , fie fchmachten aber im hei/m Erdreiche. Du Roi Harbk. 2 pag. 99 ,
h) Hinc ipfte naves abies et pinus difiae:L a b itu r unffa vad is abies. V i r g .
- - M ediis tua pinus in undis n a v ig a t — O v i d .
i ) Bomsre Dift. d’hift. nat. T om . 10 pag. 2 3 6 .5/C/>
k) Italorum Cembro ex arabum Celf. Hierobot, pag, 112.m ) Adt. Acad. Scient, ann. 1798* pag. 73.« ) Grnel. Fl. Sib. T , I. pag. 179,
-
P I N U S haîfnmm W i i I d . Sp. Pl . (balfam ■ Fur} Virgineam e t Canadam agno 'c i t patr iam. Coeli no fh i t em p e r i e m t o l e r a n s , ob pulcr i tud inem e t eg regiam ex arbo» e deft il lantem ref inain, a qua balfamia fa lu ratu r , o) q u æ c o la t u r , digna e(r. O b ve n i t iti ho r to 13 *r- giano H o l m iæ , oo) Lan dm e t *d Dagsnâ's etc. Fe r t i l i o r i s e t r e fo lu tæ a m a ns U rrœ , locum in v i r idibus obt ineat. E va fis quibusdam tuberculof is in fùperficie cort ic is refina vfu e t odore balfami G t- leadenlis manat.
P I N U S alba Wil ld . S p Pl. ( flv it fu r e!:r H uit- Grau) o r i unda ex Canada Amtrlcæ feptentrionaiir r ecens adhuc in Sue cia incola, tnox ve ro civ i ta tem adep tu ra . F r ig ida et fterilia m on t ium cacumina foli natal is e l igi t , nec p ingue recu lâ t folum. Ad Dagsnds femina dedit m a t u r a , e quibus jam n unc ibi n o v a frondefci t proles q). Adu l to au c tu m n o ftrobili l e g a n t u r ; f lexu enim e jus femina facile d imi t tun t . Sum m i ta t ibus cum foliis utuntur Am er ican i ad p o t u m fibi pa ra ndum : r ) æftat is calore e t runco e x - fudat refina l iquida, q u æ u t rem ed ium vu lner ibus falutare r ecen t ibus adhibetur .
P I N U S nigra Wil ld . Sp. Pl . (Svart-G ratt) or iginitus habita t in America feptentrionali nof t r ique et iam coeli
B 2 haud
o) V ion fotchen Terpentin hat der B aum feinen Namen in dem d i t fe r in England gerneinlich f ü r den Balfant von Gilead verkaufet v i r d . Du Roi.
oo) Ubi acerrimas perduravit h ie m e s , quotannis ftrobilos ferens: quod henignisfime nobiscum c o m m u n i c a v i t Cel. Prof. e t E q u . S w a r t z .
p ) A6t. Acad. Scient, ann. 1798 paR. 6 4 . q ) A £ t . Acad. Scient, ann. 1798. pag, 6 s . r ) D ii Roi Harbk. 2 pag, 12 6 ,
-
...
haud impat iens in hor t is Holmia , Lundce e t D ags- wir fe præbe t . E i d e m , qua p inus alba, foror an t e c e d e n s , humo e t cu ra c o l i tu r , eode m que fere ufu e f t : exiiis vero et t a rde c refcens a ib o r , cui ope ra m impendat agr ico la , vix digna videtur f ) .
P I N U S Canadenßs Wil ld . Sp. Pl. (Canada- Fur) q ua m v is vix alibi quam in hor t i s regi is Hohnice et Lundce, in Sver,ia repe r iunda fit; nihil t am en in pedire v id e tu r , quom inus inte r vu lgar io res apud nos facile e va de re t colonias.
T H U J A t ) occidentalis Wil ld . Sp. PI. ( Tuj trad. Lifvets- jrd d j u ) e x America borcali e t A fia ducit o r ig inem v'). Utilis e t pulcra a d m o d u m a r b o r , f r igoris haud impatiens e v a d i t , nof t roque coelo facile ad- fvefcit. In hor t is Lundce, ad Dagsnds, Drottningholm, etc, coloniæ ejus funt * ) . Subhum id a terrae natal is occupat loca. M a l l e o l i s , qui a ué tum no ad p ropag ines d e p r im u n tu r in t e r r a m , propagatur.
y>
j ) A ft. Acad. Scient, ann. 1798- pag. 65 et Du Roi Harbk. 2 pag. 129.f) Gemina de caufa ita vocatur: altera, a $vu fuffio , quod in facrificiis
turis loco haberetur: altera quoniam Cimbris The ■ hui et inde Thui vocata fuit.
Crematæ hujus odorem in deliciis infulæ Calypfus refert Homerus î hanc etiam in his Virgilii intelleftam voluerunt:
U ri t odoratam norïurna in lumina cedrum. ne vero haec fublimia legens carmina arborum fpeciem nobis demonftres. u) arbor viræ forte ob æternam com am , odorem falubrem aut duri
tiem falutatur.V) Hæc ex Canada Americæ feptentrionalis provincia in Galliam pri
mum illata e t F r a n s i s c o reg i , fub nomine arbre de v ie , donata. 1 Bauh. Lib. 9 pag. 287.
X) A ft, Acad, Scient, ann. 1798» pag- 77.
-
y ) A d in f t rumenta ni tidior is v i tæ m ate r i e s ufn p ræ f ta t : l ignum ett a car ie vet miculisque alienum nec facile co rrup t ion i obnoxium.
IL Uibanarum *).Æ S C U L U S z) Hippoeaßanum a ) W i l ld . Sp. Pl. Lilj. S v .
Fl. CHdft-Kaftanie) i n t e r nobi les L i n n æ i a r b o r e s urbanas num era nda e t t , hæ c Af iæ boreal is indigena. A n t e annos C C C e x Oriente in Europam t r a n s la t a , iam /ponte apud nos e feminibus propagatur, e t coelo pati iæ no f træ familiarisfi- m a elt. I n te r a rbo res e x o t i c a s , quibus civi tat e m largiamur in Arboreto Suecico j am p r idem locum obt inui t b /.
A C E R 0 Pßvdoptatanuf d) Willd. Sp. PI. (Sweizer - Lonn) pulcr i tudine e t ut i l i ta te acere platanoide p r æ f ta n t io r
brev i
y ) Du Roi Harbk. 2 pag. 456 .*) { G å r d s - i r å d ) quæ ad p a g o s , vias et palatia ree non ad ambulacra
in apricis praecipue plantari debent. Linn. Am oen. Acad. V. 5.
pag. 181.z ) Cur non Efculus ab efca dicatur J. Bauh. L. 6 . p, 74. d) Equinam caftaneam appellant Cor ttantioopolitani, te ile Clufio, qui
ait Tureis paiiio nomine A d Caßanefi vocari.b ) Linn. Am oen. Ac. V. 5 pag. 200 .D e ufu et praeparatione fruftuum vide Du Roi Harbk. I. p. 4 0 . qui inventum Celeb. Prof. R e z i i in A ft . Acad. Scient, ann. 1798- pag. 50 illuftret.c) / i c r vel a c e r is , ut Solinus in Juis memorabilibus d ic i t , fie quibus
dam diSta, ( nominis ratione tonge Ja tis p e t i ta ) , quod artificum
acria in g en ia , p r o p te r ejus m ater ie i p ra f la n t ia m ac elegantiam, exerceat. J. Bauh- Lib. 8- pag. 165.
d ) Gallice Sucomore Du Roi Harbk, I, p3g. 4.
-
’ V> ''.« —V ■»— v*-«"
b r e v i , haud feens a r fi indigena es fet n o f t ' u m fibi coe lum vindicavit . I n te r nobi les arbore t i Svecici coloni
-
____ FF"
fe rum a u å u m n u m , ubi a rb o re s q ua m plu r im æ nudis p r o l l a n t r a m i s , veft i tu glor ia tur foliaceo k).
J U G L A N S /) regia Wil ld . Sp. Pl. Lilj. Sv . FI. ( allmänna VallnSt-trade f ) e Perfide, ubi or igini tus nafci- t u r , t e m p o r e A l e x a n d r i M a g n i in Graeciam t r a n s l a t a , ob f ru& us excel len tes e t um bram p e ra m o e n a m regia falutatur . Nobilis h æ c arbor, a v e te r ibus t am c e le b ra t a , c om aque d ecen t i opaca m) cultu p rofe&o digna v ide tu r curio* fisfimo. Crefci t ad KinnekuUe e t Lecko V eftro- g o t h iæ , Vifings û e tc : f requent io r ve ro in auftra- l ioribus regni p rov in c i is , ubi h iem es fuftulit in tenfisfimas f rué tusque dedi t uberr imos. C u ram e t o p e ra m cultor is d iügent io rem Hbi e x p e t i t : n) L o c o fertili et edito p l a n t a tu r , o p e r c u lis a f r igo re t en e ra defendenda. H or ten f i smin ime f i t , nam radicibus vaft isfimis plant is vicinis a l im en tum fubripit. o) E g egia ligni m ater ies et u fus f ru& uum fatis cogniti funt.
___________JU -
k ) Du Roi Harbk. 2 pag. 508 .t) Hæc g la u s op tim a et m a x im a a f f ove i t glande f fu g la n s e ß appel*
lata. Varro de L. L. Lib. 4, in) Dat
- - a p ta m Solem fugien tibus umbram.• - fu jfug ium nimbos v i ta n t ib u s , —N o» exfpecta ta cum venit imber aqua.
O v i d . F.ifg. ds Nucev » ) Verfus Ovid'i de Juglande, heie non valent;
Sponte mea fa c i t i s conterrito na/cor in ag ro P a rsq u e loci , qua J i o , publica pœr.e v ia eß.
o ) Hinc od iu m , quod fabulae mem orant, quercum ititer et juglandem. Mira fuit veteribus opinio: reddi fecundiorem, fi fufiibus tunditur,, unde proverbium :
N u x , A f in u s , M ulier ftmili fu n t lege l i g a t a :Hæc t r ia nil f r udius fac iun t, /i verbera cesfant.
J. B a u h , Lib. 3 pag. 246.
-
I6 ■Ad̂ s * v 'Jr* \'± Z T
J U G L A N S nigra Wil ld . Sp. Pl . Lilj. Sv. Fl . (Svarta Vallnot ■ trade t') fpon te pe r Américain borea lem p roven i t . Dur i t i e i contra f rigus e x e m p lo
f in t , q u æ Upfalice e t in Finnlandia cultae vigent . Ut p r æ c e d e n s e matur is nucibus propagatur. p') Ufu l igni , m a te r ies venis obfcurior ibus fufça, duri t ie e t n i to re infignis; e radicibus p r æ c ip u e nitidisfima conficiuntur ope ra : G r a mini e t quibusl ibet p 'ant is invifa eft ejus vicinitas,
J U G L A N S oblonga Mill, cinerea, Willd. Sp. Pi. ( afliïnga Vallnoten") in Europam ab America feptentrionali e- centiori æ v o in t r o d u f r a , quam praecedentes m inus injuriis boreae vent i obnoxia h a b e tu r : ce te roqui de ufu e t viribus ea rundem quod a t t u l imus , heic e t iam valet.
FRAXINUS Ornur Willd. Sp Pl. F. rotund folia Ait et Tilia alba, his forfan additurum fit poficrum tempus.
III. Pratenlium *)♦P R U N U S O domefiica s) et Cerafus t ) Wil ld . Sp. Pl. Lilj.
Sv. FI. jain diu apud nos fpon taneæ fue run t c o loniae, ufu cultuque fatis cognitae. «).
P R U N U S
(p Du Roi Harbk. i . pag. 325. _ . . .A n g s t r à d : quæ et debent et posfunt tantum in pratis et hortis pro.
pagafi. Fruftibus harum pleræquæ cornofis gaudent. Lætificant prata rorida umbra et exficcantes arcent ventos. Lii.n. Amoen. A c. Vol. 5. pag. 18*. ,
r ) Ex nomine arboris græco irpx/uves forfan P runus Latinorum et P r a t t nen Hesforum derivanda fint.
/ ) Damafcena veteribus a Dam afco Syr iæ , quæ patria perhibetur, ditta. t ) Ex Cerafo urbe A fiæ , unde Lucullus illam in Europam primus
transmlisfe fertur, nomen habet. u) Linn, A m oen. Ac. V. 5 P' 25 r* R?z * Fi. Oecon. p 5 5 8 ’ Sv. Bot. p. 193.
