Top Banner

of 33

Chuyen de Huu Co HSG THPT

Jul 12, 2015

Download

Documents

Lưu NV
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript

Chuyn bi dng HSG Ha hu c

CHNG I: AMIN V MUI IAZONI Bi: AMIN I.KHI NIM 1.nh ngha Amin l dn xut th H ca NH3, bng cc gc hirocacbon bo hay thm. Amin loi bo: gc hirocacbon l gc ankyl hay xicloankyl CH3-CH2CH2-NH2 Amin thm, gc hyrocacbon l nhn thm:

NH22.Bc amin: Amin bc 1, c nhm chc amin -NH2 nh vi 1 gc hirocacbon Amin bc 2, c nhm chc amin NH nh vi hai gc hirocacbon Amin bc 3, N nh vi 3 gc hirocacbon RNH2 (CH3)2CNH2 R2NH CH3CH2NHCH3 R3N (CH3)3N amin bc nht amin bc hai amin bc ba II.DANH PHP Amin thng c gi theo tn thng thng hn l IUPAC Tn gc hirocacbon+amin (vit lin 1 ch) CH3NH2 (CH3)2NH (CH2CH2CH2)3N CH3CH2CH-NH2CH3

X-amino + tn hirocacbon Tn IUPAC aminometan N-metylaminometan N,N-ipropylaminopropan Amino-2-butan N, N-etylmetylamino-2-butan

Tn thng thng metylamin imetylamin tri-n-propylamin sec-butylamin metyletyl-sec-butylamin

CH3CH2CH - N - CH2CH3 CH3 CH3

NH2 N(CH3)2 H3C NH2

phenylamin,anilin

aminobenzen(benzenamin)

imetylphenylamin imetylanilin p-toluiin

N, N-imetylbenzenamin N, N-imetylanilin p-aminotoluen

III.PHNG PHP TNG HP 1. Ankyl ha trc tip amoniac hay amin NH3 tc dng vi RX to thnh mui: 1Trng THPT chuyn Tn Ph- nh Qun

Chuyn bi dng HSG Ha hu cO CH3CH2-Br + NH3 CH3CH2NH3+Br- N aH CH3CH2NH2 2.Phn ng kh a, Kh hp cht nitro Nhm nitro b kh thnh amin bc nht. Phn ng ch yu dng iu ch amin thm. Tc nhn kh c th l hiro ha xc tc hay tc nhn kh ha hc trong dung dch. CH3 CH3 NO2 NH2 [H] p, to CH3 CH3 Fe o C2H5OH, HCl, t NH CH(CH3)NO2 CH(CH3)2 2 2

NH2 NO2 b,Kh hp cht nitrin Nitrin b kh bng hiro trn xc tc hoc bng LiAlH4 trong dung dch to thnh amin bc nht: H2/Ni R-CN R-CH2-NH2 hay LiAlH4 IV.CU TRC Amin l sn phm th ca NH3, nn ni chung c cu trc ging cu trc ca NH3: NH3 R-NH2 R-NH-R R-N-R | R V.TNH CHT HA HC 1. Tnh baz Amin l baz Lewis do amin c cp electron n khng lin kt N tng t nh ancol, ete. Khi xt mt amin c tnh baz, cn so snh tnh n nh ca amin so vi mui amoni. Nu ion amoni n nh hn amin th amin c tnh baz. Khi so snh tnh baz ca amin bo, cn ch hai nhn t: nhn t phn cc v nhn t solvat ha. Nu xt theo nhn t phn cc, khi tng gc R s lm tng mt electron N, va lm tng kh nng kt hp proton, va lm tng tnh n nh ca ion amoni. Do tnh baz gim theo th t: R3N > R2NH > RNH2 Nu xt theo nhn t solvat ha ca ion amoni, s lng proton ion amoni cng nhiu th kh nng solvat ha ca ion cng ln, do , tnh baz thay i theo th t: RNH3+ > R2NH+2 > R3NH+ Tng hp c hai nhn t trn, s thay i tnh baz ca cc amin c bc khc nhau nh sau: RNH2 < R2NH > R3N Tnh baz ca cc amin thm bo cng thay i theo th t nh trn:

NH2

NR2

2. S to mui Do c tnh baz, amin c kh nng to mui vi axit: C6H5NH3+ClC6H5NH2 + HCl (CH3)2NH2+ .NO3(CH3)2NH + HNO3 C6H5N(CH3)2 + RCOOH C6H5NH+(CH3)2.RCOO2Trng THPT chuyn Tn Ph- nh Qun

Chuyn bi dng HSG Ha hu c

Cc ion amoni c kh nng tan tt trong nc hn l amin: CH3(CH2)9NH3+NH3+ClCH3(CH2)9NH2 + HCl ( khng tan) (tan tt) 3.Phn ng ca hir ca N-H 3.1. Phn ng ankyl ha Hiro nh vi N c th b th bi gc hirocacbon khi amin tng tc vi halogenua ankyl bc 1, 2, 3 hay thm. Nu ankyl ha hon ton th thu c mui amoni bc 4: RX RX RX RNH2 RRNH RR2N [RR3N]+XMui amoni bc 4 l hp cht inoic, c nhit nng chy cao v d tan trong nc Ch : Cc dn xut thn ch tham gia phn ng khi c nhm ht electron v tr ortho v pa ra, th d nh 2, 4-(NO2)C6H3F 3.2. Phn ng axyl ha Amin bc nht v amin bc hai phn ng vi halogenua axit hay anhirit axit to thnh amit: 2CH3NH2 + CH3COCl CH3NH-CO-CH3 + CH3NH3+ClCH3NH2 + (CH3CO)2O CH2NH-COCH3 + CH3COOH + Tng qut: R - NH2 + Cl - CO - R cngtach R - NH - COR + HCl cngtach + R - NH2 + RCOO - CO - R R - NH - COR + RCOOH Nu dng clorua axit th cn 1 lng tng ng trung ha axit clohiric to thnh. ng dng: bo v nhm -NH2 trong tng hp hu c Nh phn ng axetyl ho (dng axetyl clorua hoc anhirit axetic ngi ta bo v nhm amino trong tng hp hu c ). bo v nhm amino ca aminoaxit v peptit trong qua trnh tng hp peptit, khng dng phn ng axetyl ho c, v khi mun gii phng nhm -NH2 ra khi -NHCOCH3 phi thu phn, do lm t lun c lin kt peptit - CO - NH -. Tt hn ht nn dng C 6H5CH2OCOCl (benzyl oxicacbonyl clorua) v khi cn gii phng nhm - NH2 c th dng phn ng kh bng H2/Pd (khng nh hng ti lin kt peptit). Th d tng hp ipeptit Ala-Gly theo s : C6H5CH2OCO HNCH(CH3)-COOH C H CH OCOCl + H2NCH(CH3)-COOH6 5 2

H2NCH2COOCH2C6H5 C6H5CH2OCO HNCH(CH3)-CO HNCH2COOCH2C6H5 DDC H2/Pd/C 2 C6H5CH3 + CO2 + H2NCH(CH3)-CO HNCH2COOCH2C6H5 (DCC: ixiclohexylcacboiimit). 3.3. Phn ng vi axit nitr: Axit nitr HONO gn nh khng tc dng vi amin bc 3, tr phn ng nitroso ho nhn thm. Axit nitr tc dng vi amin bc hai sinh ra nitrosoamin(N - nitrosoamin) c mu vng, nh vy c th phn bit amin bc hai vi amin cc bc kh. Th d: (C2H5)2NH + HONO H (C2H5)2N N = O + H2O (Cht lng mu vng) (+ ) Amin bc mt tc dng HONO sinh ra mui iazoni RN NX(-) (t RNH2) hoc(+ )

ArN NX(-) (t ArNH2). C ch phn ng ca amin bc mt tng t trng hp amin bc hai ch lc u cng to ra hp cht nitroso, sau phn ng tip nh sau:R- NH - N = O H + R- NH = NOH -H + R - N = NOH(+ )

(+ )

H

+

+ R - N = NOH2

R-N

N

3Trng THPT chuyn Tn Ph- nh Qun

Chuyn bi dng HSG Ha hu c

ng ch l mui iazoni dy bo RN N khng bn nn chuyn ho ngay thnh ancol gii phong kh nit. Trong khi y, mui iazoni dy thm li bn nhit thp v ch phn hu thnh phenol ng thi gii phng N2 khi un nng. Th d: OH2 NaNO2 + N2 + C2H5OH + HCl C2H5 - NH2 NCl C2H5 - N HCl, 00C

C6H5 - NH2

NaNO2 HCl, 00C

C6H5 - N

+

NCl

OH2 un

N2 + C6H5OH +

HCl

Mui iazoni thm ArN2(+)X(-) c dng rng ri trong tng hp hu c. 3.4. Phn ng th nhn thm: Cc nhm -NH2, -NHR v - NR2 (R = ankyl) u hot ho nhn thm v nh hng ortho para. a, Halogen ho Nc brom d dng phn ng vi anilin cho 2, 4, 6 - tribromoannilin (kt ta trng), vi p toluidin p - CH3C6H4NH2 cho 2,6 - ibrom - 4 - metylanilin. Brom lng tc dng vo v tr para ca N - axetylanilin (hay axetanilit) C 6H5NH COCH3; thu phn sn phm sinh ra s c p - bromanilin. Iot trong hn hp vi NaHCO3 ( trung ho HI sinh ra trong phn ng) tc dng vi anilin cho ta p - Iotanilin. b, Nitro ho Khng th trc tip nitro ho anilin bng HNO 3, v khi y amin b proton ho tr thnh mui amoni; nhm - N H 3 sinh ra s phn hot ho rt mnh v nh hng th vo v tr meta, mun mononitro ho anilin phi bo v nhm - NH2 ri mi nitro ho, sau gii phng - NH2. NH2 NH2 NHCOCH3 NHCOCH3(CH3CO)2O HNO3, H2SO4 1) H3O+ 2) OHNO2 NO2NHCOCH3 HNO3, H2SO4(+)

Nu mun a nhm nitr vo v tr ortho phi kho v tr para ri mi nitro ho:NH2 (CH3CO)2O NHCOCH3 H2SO4 NHCOCH3 HNO3, H2SO4

SO3H NHCOCH3 NO2 H2SO4 OH2 SO3H

SO3H NHCOCH3 NO2

4Trng THPT chuyn Tn Ph- nh Qun

Chuyn bi dng HSG Ha hu c

Bi: MUI IAZONII.CU TRC CA CATION IAZONI Ion iazoni c nhm N2 hay NN mang in tch dng phn b trn c hai nit nhng tp trung N nh vi phn t benzen nhiu hn: + (Ar-N2)

N

+ N hay

+ N

N

trong h lin hp, mt lin kt lin hp c vi h ca nhn benzen cn mt lin kt nm thng gc vi mt phng ny II.TNH CHT HA HC Mui iazoni thm ArN2(+)X(-) c th ng vai tr l cht phn ng trong cc phn ng thay th nhm - N2(+), mt khc c th l tc nhn electrophin tham gia phn ng th electrophin nhn thm, l phn ng ghp. 1. Phn ng th nhm -N2(+) 1.1. Th -N2(+) bng -OH v bng -I -N2 + Y Ar+ Ar - Y N Ar - N (+) (-) Khi un nng dung dch ArN2 , H2SO4 trong nc s sinh ra ArOH theo c ch nu trn (H2SO4(-) c tnh nucleophin km H2O). Phn ng ny c dng tng hp phenol t amin thm. Th d:m - NO2C6H4NH2NaNO2, H2SO4, H2O

+ m - NO2C6H4N2HSO4

OH2 t0

m - NO2C6H4OH +

N2

Khc vi H2SO4(-) c tnh nucleophin km nc, anion I(-) c tnh nucleophin cao hn nc nhiu, nn d tc dng vi mui iazoni sinh ra ArI. Th d: KI + NaNO2, HCl C6H5I C6H5NH2 C6H5N2Cl 0C 0C 25 0-5 (+) 1.2.Th -N2 bng - Cl, -Br v -CN (phn ng Sandmeyer) Nh tng git huyn ph ca Cu2X2 (X = Cl, Br hoc CN) vo dung dch ArN2(+)X(-) lnh s xy ra phn ng th -N2(+) bng -X. Th d: KI + NaNO2, HCl C6H5I C6H5NH2 C6H5N2Cl 0C 250C 0-5 + NaNO2, HBr Cu2Cl2 o-ClC6H4Br o-ClC6H4NH2 o-ClC6H4N2Br 0 - 50C Cu(CN)2 + NaNO2, HCl p-CH3C6H4CN p-CH3C6H4N2Cl p-CH3C6H4NH2 0 - 50C (+) 1.3. Th -N2 bg -F v -NO2 Sau khi iu ch mui areniazoni tetrafluoroborat ArN2(+) BF4(-) em nhit phn s c ArF hoc cho tc dng vi NaNO2/Cu s c ArNO2. Th d: 5Trng THPT chuyn Tn Ph- nh Qun

Chuyn bi dng HSG Ha hu c

p-NO2C6H4NH2

+ NaNO2 p-NO2C6H4N2BF4 HBF4 to-N2, -BF3NaNO2/Cu

p-NO2C6H4F

p-(NO2)2C6H4

1.4. Th -N2(+) bng -H. Phn ng kh: Dng axit hipophotphor(H3PO2) hoc etanol c th kh c mui iazoni ArN2(+) thnh ArH: + H3PO2 NaNO2, H + ArNH2 ArH ArN2 ho C2H5OH c 0 - 50C Nh phn ng ny ngi ta c th loi b nhm amino trong vng thm v do tng hp c nhng dn xut th khng th iu ch bng phn ng th trc tip. Th d t toluen tng hp m - bromotoluen: CH3 HNO3 CH3Sn, HCl

CH3(CH3CO)2O

CH3 Br2 NHCOCH3 CH3 CH3H3PO2

NO2 CH3 OH2 xt Br NHCOCH3 NH2 CH3

NH2

NaNO2 Br HCl Br N2(+)Cl-

-H3PO3

Br

2. Phn ng ghp: Ion arenddiazoni ArN2(+) l nhng tc nhn electrophin khng mnh, thng ch tc dng vi nhng cht thm giu mt electron nh amin, phenol,...theo c ch electronphinin: S 2 + E R-N N + H R-N=N Y Y Cu t iazo Cu t azo Hp cht azo 2.1.Phenol v dn xut Nu cu t azo l phenol, phn ng ghp xy ra v tr para v pH ti u l 9 - 10 (+ ) chuyn -OH thnh -O(-) c hiu ng +C mnh hn. pH cao hn ArN N s chuyn thnh ArN = NOH v Ar - N = N-O(-) khng cn tnh electrophin. Th d: S 2 + (-) (-) E C6H5 - N N + C6H5-N=N O O 2.2.Amin thm 6Trng THPT chuyn Tn Ph- nh Qun

Chuyn bi dng HSG Ha hu c

Nu cu t azo l amin thm bc 3 nh C6H5 - NR2pH thun li l 5-9, phn ng cng xy ra v tr para. Th d:C6H4-N N ++

N(CH3)2+

C6H5-N=N

N(CH3)2

Phn ng mui iazoni vi amin thm bc mt xy ra nguyn t nit. Th d:C6H5 - N N + H2N - C6H5 C6H5-N=N - NH - C6H5

i vi amin thm bc hai nh C6H5NHCH3 phn ng xy ra c nit ln v tr para ca vng thm. Th d:

C6H5 - N

+

C6H5 - N=N N + NHCH3 C6H5 - N=N - N(CH3)2

NHCH3

7Trng THPT chuyn Tn Ph- nh Qun

Chuyn bi dng HSG Ha hu c

CHNG II: AMINOAXIT - PROTIT Bi: AMINOAXITI. NH NGHA-CU TRC - DANH PHP 1.nh ngha: Aminoaxit l cc HCHC tp chc, phn t c cha ng thi nhm chc -NH2 (amino) v -COOH (-cacboxyl) 2.Cng thc tng qut: CT chung: (NH2)x R (COOH)y x = y hoc x > y hoc y > x Khi x=1, y= 1, R: no, mch h th CT l NH2 - CnH2n - COOH VD: C3H7O2N ng phn aa?(2 p) 3.Cu trc: a s cc aa thin nhin l cc , dy L trng thi rn tn ti ion lng cc, trong dung dch tn ti dng cn bng V d 1: Cu hnh R/S v D/L ca hu ht cc amino axit l g ? (b) Vit cu hnh tuyt i ca (i) Lcystein v (ii) L-serin. (a) S v LCOO H3N H CH2SH H3N COO H CH2OH

(b)

(i)

(ii)

V d: (a) Vit tt c cc ng phn lp th ca threonin (dng cng thc Fischer). (b) Xc nh L-threonin v cho bit danh php R/S ca n.(a)H3N+ H CH3 COOH OH H HO CH3 COO+

COOH3N+ HO CH3 H H H H

COO+

NH3 H

NH3

OH CH3

racemat-1 (threo)

racemat-2 (erythro)

(b) Cc cu hnh tng ng vi racemat-1 l L- v D-threonin, vi racemat-2 l L- v D allothreonin, L- c xc nh theo cu hnh ca C . Nu c mt C bt i trong nhm R, cu hnh ca n khng lin quan n k hiu D,L hay R,S ca amino axit. L-threonin l (2S,3R). ng phn lp th dia - (2S,3S)-threonin- c gi l L-allothreonin

4.Danh php:a,Tn thng: Axit +K hiu v tr (-NH2) [ ( , , , ...)]+ amino + tn thng thng ca axit tng ng b,Tn quc t: Axit+v tr nhm -NH2 +amino+tn quc t ca axit HC.

8Trng THPT chuyn Tn Ph- nh Qun

Chuyn bi dng HSG Ha hu c

5.Tnh axit , baz ca aaTn Glixin Alanin Valin* Leuxin* Isoleuxin* Serin Threonin* Axit aspatic Asparagin Axit glutamic Glutamin Lysin* Hydroxylizin Arginin* Systein Cystin Methionin* Phenylalanin Tyrosin*

K hiu Gly Ala Val Leu ILeu Ser Thr Asp Asp(NH2) Glu Glu(NH2) Lys Hylys Arg CySH CySSCy Met Phe Tyr

Cng thc Monoaminomonocacboxylic H3N+CH2COOH3N+CH(CH3)COOH3N+CH(i-Pr)COOH3N+CH(i-Bu)COOH3N+CH(s-Bu)COOH3N+CH(CH2OH)COOH3N+CH(CHOHCH3)COOMonoaminodicacboxylic v dn xut amit HOOC-CH2-CH(+NH3)COOH2NOC-CH2-CH(+NH3)COOHOOC-(CH2)2-CH(+NH3)COOH2NOC-(CH2)2-CH(+NH3)COODiaminomonocacboxylic H3N+-(CH2)4-CH(NH2)COOH3N+-CH2-CHOH-CH2-CH2-CH(NH2)COOH2N+=C(NH2)-NH-(CH2)3-CH(NH2)COOAminoaxit cha lu hunh H3N+CH(CH2SH)COO-

OOC-CH(+NH3)CH2S-SCH2CH(+NH3)COO-

CH3SCH2CH2CH(+NH3)COOAminoaxit thm PhCH2CH(+NH3)COOp-C6H4CH2CH(+NH3)COOAminoaxit d vngCH2 CH COO + NH3

Histidin*

His

HN

N Prolin Pro

HHydroxyprolin Hypro

N

H COO-

H H N H COOHCH2 CH COO +NH3

HO H

Tryptophan*

TryN H

9Trng THPT chuyn Tn Ph- nh Qun

Chuyn bi dng HSG Ha hu c

II. Tnh cht vt l: Cht rn, khng mu, a s tan tt, c nhit nc tng i cao. III. Tnh cht ho hc: 1. Tnh cht axit-baz: im ng inTnh lng tnh OH+ H3N+CHRCOOH cation A (+1)

tnhbaz

H3N+CHRCOO- + H2O ion lng tnh B (0)

tnhaxit

H2NCHRCOOanion C (-1)

+

H3O+

Gi tr pH m ti phn t aminoaxit tn ti dng ion lng cc (I) cn bng v in tch v khng di chuyn v mt in cc no c c gi l im ng in v k hiu l pH1. Gi tr v im ng in ca cc aminoaxit thin nhin c gii thiu bng 17.1. im ng in ca cc axit monoaminomonocacboxylic tnh c theo biu thc: pK a1 + pK a2 pH 1 = 2 Gi tr pKa1 ng vi nhm -COOH, pKa2 ng vi nhm N H 3 . V d i vi glyxin, pKa1 = 9,6 tnh c pH1 = (2,34 + 9,6) : 2 = 5,97. Cc aminoaxit c gi tr pH1 khc nhau nn mt gi tr pH xc nh cc aminoaxit s dch chuyn v catot hoc anot vi nhng vn tc khc nhau. Da vo c tnh ny ngi ta xy dng phng php in di phn tch aminoaxit t hn hp ca chng. 2. Tnh cht ca nhm cacboxyl: a, Phn ng este ho: Tng t axit cacboxylic, aminoaxit phn ng vi ancol c axit v c xc tc cho este ( dnh mui). V d: + + bo ha kh HCl H3N - CH(R) - COO + C2H5OH H3N - CH(R) - COOC2H5 Cl + OH2 Ra sn phm bng dung dch NH3 s thu c este: H2N - CH(R) - COOC2H5. b, Phn ng ecacbolxyl ho: Phn ng tch CO2 t nhm cacboxyl xy ra trong c th nh enzim ecacboxyllaza: za H2N - CH(R) - COOH decaboxyla R - CH2 - NH2 + CO2 3. Tnh cht ca nhm amino: a, Phn ng vi axit nitr HNO2 Tng t cc amin bc mt, aminoaxit phnu ng vi axit nitr gii phng ra N2 v to thnh hiroxiaxxit: H 3 N CH ( R ) CO O + HONO HO CH ( R ) COOH + N 2 + H 2 O Da vo th tch N2 thot ra c th tnh c lng aminoaxit trong dung dch. b, Phn ng eamino ho (tch nhm amino) Phn ng xy ra trong c th nh enzim, aminoaxit chuyn thnh xetoaxit v NH3. V d: O], CH3 - CH(NH2) - COOH [enzim CH3 - C - COOH + NH3 O Alamin Axit piruvic 10Trng THPT chuyn Tn Ph- nh Qun+ +

Chuyn bi dng HSG Ha hu c

c, Phn ng ankyl ho hoc aryl ho Nhm amino ca aminoaxit c ankyl ho hoc aryl ho bng dn xut halogen to ra dn xut N-ankyl hoc N - aryl tng ng. V d : H + + CH3I + H3N - CH2 - COO H3C N CH2-COO + HI HO2N

+ F + H3N - CH2 - COONO2

O2N

NH-CH2-COOH NO2

+ HF

N-(2,4-dinitrophenyl) glyxin

d, Phn ng axyl ho: Nhm amino ca phn t aminoaxit c axyl ho dng bi halogenua axit trong mi trng kim. Vd: + - 1) OH-/H2O C6H5 - C - NH(R) - COOH + HCl C6H5 - C - Cl + H3N - CH(R) - COO + 2) H O O Cng c th axyl ha bng anhirit axetic: Cng c th axyl ha bng anhirit axetic: + t0 CH3 - C - NH(R) - COOH + CH3COOH (CH3- CO)2 O + H3N - CH(R) - COOO O e, Phn ng ngng t vi anehit fomic (Phn ng sorenxen) Aminoaxit phn ng d dng vi anehit fomic to thnh dn xut cha nhm metylenamino:

H 3 N CH ( R) CO O + HCH = O CH 2 = N CH ( R) COOH + H 2 O Do nhm amino b kho nn c th chun nhm cacboxyl bng kim. y l phn ng quan trng dng nh lng aminoaxit v nh gi mc thu phn protein. 4. Tnh cht ca c phn t: a, Tc dng ca nhit Cc -aminoaxit (hoc este cachng) khi un nng to thnh iamitvng 6 cnh c gi l ixetopiperazin, do hai phn t aminoaxit b tch hai phn t nc (hoc hai phn t ancol). V d: OO H2C + NH3

+

C O-

+

-

+ H3N-CH2 C=O

t0

H2C HN O

NH CH2 Dixetpiperazin

+

OH2

O

11Trng THPT chuyn Tn Ph- nh Qun

Chuyn bi dng HSG Ha hu c

O R-C NH2 C OC2H5 +

O + H2N-CH - R C=O t0 R-CH HN O NH CH-R + C2H5OH

C2H5O

Diankyldixetopiperazin

Tng t cc amit, cc i xetopiperazin b phn hu trong mi trng axit hoc baz, trc ht m vng tao thnh hai phn t aminoaxit: O + + H2O, H H2C NH H3N CH2- C - NH - CH2 - COOH HN CH2 O O (nhm peptit) DipeptitH2O, H + + 2 H3N - CH2 - COO

Khi un nng, ipeptit li khp vng to thnh ixetopiperazin. Cc -aminoaxit b tch NH3 bi nhit to thnh axit , -khng no: + t0 CH2=CH-COOH +NH3 H3N - CH2 - CH2 - COO Cc , va -aminoaxit di tc dng cuat nhit b tch nc to thnh amit vng, thng gi l lactam:CH2 - CH2 - CH2 + NH3 to H2C NH Butirolactam H2 C H2 C

-

O

C=O

C=O

+

OH2

b, Phn ng to hp cht phc Cc -aminoaxit phn ng c vi mt s ion kim loi nng cho hp cht phc kh tan, thng c mu c trng. V d hp cht phc ca glyxin vi Cu2+: O 1 H2N C O - + Cu(OH) CH2 + 2 OH2 2 CH2 - COO 2 Cu H2C 1 + O C NH2 NH3

K ta m xanh t u

O

5. Phn ng mu ca aminoaxit: a, Phn ng vi ninhirin Cc -aminoaxit phn ng vi ninhirin (cn gi l trixeto hirinen hirat) cho sn phm mu tm xanh tan trong nc (ring prolin cho sn phm mu vng):

12Trng THPT chuyn Tn Ph- nh Qun

Chuyn bi dng HSG Ha hu cO OH OH O + R - CH - COOH NH2 O +N inhidrin + NH3 O N O O O tmxanh O H OH + NH3 + CO2 + RCH=O

Phn ng rt nhy, c th pht hin n microgam -aminoaxit, v vy phn ng ny c dng phn tch nh tnh v inh lng cc -aminoaxit. nh lng -aminoaxit c th dng phng php so mu o cng mu dung dch phn ng, hoc dng phng php o th tch CO2. b, Phn ng xangtoproteic Cc aminoaxit c gc hirocacbon thm (Phe, Tyr, Trp...) phn ng vi HNO3 c nng cho sn phm mu vng. c, Phn ng vi thuc th Milon Cc aminoaxit c gc phenol (Tyr...) phn ng vi thuc th Milon (hn hp Hg(NO 3)2 v HNO3 c) khi un nng cho sn phm mu . d, Phn ng Pauli Phn ng Pauli c trng cho tryptophan. Tryptophan phn ng vi axit iazobenzensunfonic trong dung dch kim cho sn phm c mu anh o. e, Phn ng Aamkevic v Hopkin Phn ng c trng cho aminoaxit cha vng inol nh tryptophan. Tryptophan phn ng vi axit gloxilic (O=CH-COOH) c mt H2SO4 c cho sn phm c mu tm. g, Phn ng Sacaguchi Phn ng c cho arginin. Arginin phn ng vi hn hp natri -naphtolat v natri hipobromat cho sn phm mu . IV-IU CH AMINOAXIT 1. Thu phn protein Thu phn protein nh xc tc axit, hoc kim hay enzim thu c hn hp cc L-aminoaxit: H2N-CH RH2N-CH

CO

NH -CH CO - HN-CH R'COOH

CO - ...

H2O/H

R" + H2N-CH CO HN-CH COOH + ....

R" R R' Nh cc phng php thch hp (sc, k, in li...) c th tch ring r tng aminoaxit. 2. Amin ho axit -halogencacboxylic (phong php Peckin) Cho axit -halogencacbylic tc dng vi dung dch amoniac c nhit phng thu c -aminoaxit. H2N-CH COOH + 2 X NH3 H2N-CH COO -

+ NH

+

NH4Br

3

3. Ankyl ho cc este ca axit aminomalonic N-th 13Trng THPT chuyn Tn Ph- nh Qun

Chuyn bi dng HSG Ha hu c

Este ca axit aminomolonic N-th (III) c iu ch t ietyl monobrommalonat (I) v kali phtalimiat (II): O BrCH(COOC2H5)2 (I) (II) O + - + N K O N (III) O CH(COOC2H5)2

-KBr

DietylN-phtalimitmalonat ietyl N-phtalimit malonat (III) c ankyl ho bi ankyl halogenua hoc hp cht caconyl , -khng no, sau un nng sn phm ankyl ho trong mi trng axit xy ra qua qu trnh thu phn este v ecacboxyl ho thu c -aminoaxit: O N (III) O H3O+ -CO2 CH(COOC2H5)2 1)Bazo 2) RX O + COOH + C2H5OH O N (III) CR(COOC2H5)2

R-CH - COO + NH3

COOH Phng php ny c dng iu ch nhiu a-aminoaxit, v d methionin, axit glutanic...:O N (III) O CH(COOC2H5)2 1) C2H5ONa 2) H2O/H+ to Me thionin CH3SCH2CH2-CH - COO + NH3

CH3SCH2CH2Cl

1) C2H5ONa

2) CH2=CH-COOC2H5

H2O/H+HOOCCH CH -CH - COO 2 2 to + Axit glutamicNH3

4. Tng hp Streck (Strecker) Cc -aminoaxit cng c tng hp bng cch thu phn cc -aminnonitrin theo s phn ng: + RCH=O +NH3 + HCN + R-CH-N N H2O/H R-CH COO NH2 + NH 3 5. iu ch v -aminoaxit Axit - aminocaproic v axit - aminoenantoic (u khng c trong thin nhin) l nguyn liu quan trng sn xut t capron v t enang. Axit - aminocaproic c iu ch t oxim ca xiclohexanon. Khi un nng oxim ny vi H2SO4 c thu c caprolactam, sau thu phn thnh axit -aminocaproic:

14Trng THPT chuyn Tn Ph- nh Qun

Chuyn bi dng HSG Ha hu c

O

H2N-OH OH2

N-OH

H2SO4

c

Oxim ca xiclohexanonH2O/H

C=O H2C NH C C H2 H 2

H2 H2 C C

+

H2N-(CH2)5-COOH

Axit -aminoenantoicc iu ch t etilen v cacbon tetraclorua nh phn ng telome ho to thnh 1, 1, 1, 7 - tetraclohepan, sau thu phn v amin ho: H2O/H2SO4 CCl4 ClCH2-(CH2)5-CCl3 3 CH2=CH2 NH3 ClCH2-(CH2)5-COOH NH2CH2-(CH2)5-COOH

Bi: PEPTITI - Trng thi thin nhin: Mt s cht peptit c trong c th ngi. V d nh trong m c c cacnozin v anserin (u l ipeptit), gan v no c glutation (tripeptit). Glutation cn c trong mm la m v mt s loi nm. Mt s peptit l hormon trong c th sinh vt nh insulin, oxytoxin... II - Cu trc v danh php: 1. Cu trc Peptit thin nhin l hp cht polime ca cc a min oaxit , gm t 2 n khong 50 n v a min oaxit kt hp vi nhau nh cc lin kt peptit. Lin kt peptit

... - HN-CH CO R

NH -CH CO - ... R1

Nhm peptit Tu thuc vo s n v (2, 3, 4, ..., n) aminoaxit trong phn t ngi ta phn chia thnh ipeptit, tripeptit, tetrapeptit...polipeptit. Theo quy c mt peptit c phn t khi trn 10000 c gi l polipeptit; nhng peptit c phn t khi thp hn c gi l oligopeptit. Trong phn t peptit, u mch cha n v aminoaxit cn nhm -NH2 ( +NH3) c gi l u N, cn u mch kia cha n v aminoaxit cn nhm -COOH (hay COO--) c gi l ui C. Theo quy c, u mch c nhm -NH2 c vit pha bn tri, cn u c nhm -COOH c vit pha bn phi: H2N-CH CO NH -CH CO NH - CH COOH R R R Aminoaxit u N Aminoaxit u C Nhm peptit -CO -NH- c cu trc phng, nguyn t H ca nhm -NH- nm v tr anti i nguyn t O ca nhm cacbonyl. Lin kt peptit C-N mang mt phn c im ca lin kt i C=N

15Trng THPT chuyn Tn Ph- nh Qun

Chuyn bi dng HSG Ha hu c

Do vy lin kt peptit kh quay t do xung quanh trc C-N, trong khi kh nng quay t do ca cc lin kt n gia C vi nhm peptit l rt ln. l nguyn nhn dn n cu trc xon ca mch polipeptit (xem bi protein). Tng t aminoxit, phn t peptit cng tn ti dng ion lng cc, peptit l hp cht lng tnh. *Tnh axit v baz V d: C mt hn hp protit gm pepsin (pHI = 1,1), hemoglobin (pHI = 6,8) v prolamin (pHI = 12,0). Khi tin hnh in di dung dch protit nu trn pH = 7,0 thi c ba vt cht (xem hnh) Xut pht Cc (+ ) A B C Cho bit mi vt cht c trng cho protit no ? Gii thch. Bi gii :Vt A l pepsin, vt B l hemoglobin v vt C l prolamin. Gii thch : Pepsin l protit c tnh axit mnh (pHI = 1,1) nn tn ti dng anion khi pH =7, di tc dng ca in trng s chuyn v cc dng (anot). Hemoglobin (pHI = 6,8) hu nh tn ti lng cc vi in tch bng khng khi pH = 7, do gn nh khng chuyn dch. Prolamin l protit c tnh baz mnh (pH I = 12,0) nn tn ti dng cation khi pH =7, di tc dng ca in trng s chuyn v cc m (catot). 2. Danh php Tn ca cc peptit c gi theo quy tc sau: - Ghp tn cc aminoaxit to nn phnt peptit theo trt t sp xp ca chng trong mch. - Nhng aminoaxit c nhm cacboxyl tham gia to lin kt peptit c gi tn bng cch i ui in thnh ui yl (xem bi 17.1), aminoaxit ng cui mch cn nhm cacboxyl (ui C) c gi nguyn tn. V d: H2N CH2 CO NH CH(CH3) COOH Glyxylalanin (Gly Ala) H2N CH(CH3) CO NH CH2 COOH Alanyl glyxin (Ala Gly) Cc (-)

H2N CH2 CO NH CH CO NH CH2 COOH Glyxyl phenylalanylglyxin C6H5 CH2 (Gly-Phe-Gly) III- Tnh cht: 1. Tnh cht vt l: Nhng peptit c phn t khi thp l nhng cht kt tinh tan tt trong nc. Cc peptit c phn t khi ln l nhng cht v nh hnh, to thnh dung dch keo vi nc. 2. Tnh cht ho hc: a, Phn ng thu phn: Cc peptit b thu phn hon ton trong dung dch axit nng hoc dung dch kim nng cho sn phm cui cng l hn hp cc aminoaxit. Thng thu phn bng dung dch HCl 2N 1100C trong khong 24 - 72 gi. V d: H+, t0 nH2O CO - ... + H N-CH CO NH -CH CO - HN-CH2

R

R'H2N-CH COOH R

R" + H2N-CH COOH R' + H2N-CH COOH + .... R" 16Trng THPT chuyn Tn Ph- nh Qun

Chuyn bi dng HSG Ha hu c

Cc peptit c th c thu phn khng hon ton nhng on peptit ngn hn nh cc enzim c hiu: - Aminoaxit N -u mch c tch ra khi mch nh enzim aminopeptiaza. V d: aminopeptiaza nH2O CO - ... + H2N-CH CO NH -CH CO - HN-CH R R'H2N-CH COOH

R" + H2N-CH CO HN-CH COOH + ....

R" R R' - Aminoaxit C-u mch c tch ra khi mch nh enzim cacboxipeptiaza. cacboxipeptiaza nH2O COOH + ... - HN-CH CO NH -CH CO - HN-CH R R' HN-CH R' R" COOH + H2N-CH COOH R" + ....

... - HN-CH CO R

- phn cch mt s lin kt peptit xc nh trong phn t peptit (hoc protein) c th dng cc enzim proteaza nh tripsin, chimotri-psin, pepsin... . Trpin xc tc cho s phn ct lin kt peptit sau gc lysin hoc arginin. Chimotripsin xc tc cho s phn ct lien kt peptit sau cc gc phenylalanin, tryptophan, tyrosin, leuxin, axit aspactic hoc axit glu tamic. V d: ...-NHCHCO R Enzim Tripsin Chi motripsin Pepsin NHCHCO-... R1 enzim ...-NHCHCOO R + H3NCHCO-... R1

+

Aminoaxit u N Lys, Arg Phe, Trp, Tyr Phe, Trp, Tyr, Leu, Asp, Glu

b, Phn ng vi 2,4 - initroflobenzen: Tng t aminoaxit, nhm -NH2 ca n v aminoaxit N-u mch phn ng c vi 2,4-initroflobenzen cho dn xut 2,4-initro-phenyl (DNP) mu vng :NO2 O2N F + H2NCH-CONH-CH-COR R O2N NHCHCONH-CHCO- +HF NO2 R R

Phn ng ny c dng xc nh trt t sp xp cc n v aminoixit trong phn t peptit (Phng php Sanger). c, Phn ng mu biure 17Trng THPT chuyn Tn Ph- nh Qun

Chuyn bi dng HSG Ha hu c

Phn ng mu biure c trng cho lin kt peptit, tt c c peptit c t hai lin kt peptit tr ln u phn ng vi dung dch CuSO4 long trong mi trng kim cho dung dch hp cht phc c mu tm hoc tm . Phn ng biure c dng phntch nh tnh (nhn bit) v phn tch nh lng peptit v prrotein. IV - Tng hp peptit: Khc vi nhiu loi hp cht hu c khc, cc phn ng tng hp (iu ch) peptit rt phc tp. Khng th tng hp c peptit mong mun nh phn ng trng ngng cc phn t aminoaxit khc nhau, v s to ra hn hp cc peptit. V d trng hp n gin nht l ngng t hai phn t aminoaxit khc nhau s to ra 4 ipeptit: Gly-GlyGlixin + Alanin -H2O Ala-Ala Gly-Ala Ala-Gly

Do vy tng hp mt peptit c trt t xc nh cc n v aminoaxit trong phn t cn phi bo v nhm amino hay nhm cacboxyl no khi khng cn chngs tham gia phn ng to ra lin kt peptit. Nhm bo v cn tho mn mt s tiu chun sau: - D gn vo phn t aminoaxit. - Bo v c nhm chc trong iu kin hnh thnh cc lin kt peptit. - D loi ra m khng nh hng n s tn ti ca cc lin kt peptit. 1. Bo v nhm amino: Nhm amino thng c bo v bi nhm benzyloxicacbonyl (C6H5 - CH2O - C -, cn gi l O cacbobenzonxi v c k hiu l Cbz) bng cch cho aminoaxit phn ng vi benzyl clofomiat (C6H5-CH2-O-CO-Cl, cacbonbenzoxi clorua) trong dung dch. V d:

+H3O

C6H5CH2OCOCl+ H3NCH2COO

-

dd NaOH 5oC - 30 pht

C6H5CH2OCONHCH2COO

+

C6H5CH2OCONHCH2COOH

Benzyloxicacbonylglyxyl Sau khi tng hp c peptit nhm bo v s c loi ra khi phn t peptit nh phn ng hiro phn: H2/Pd C6H5CH2-OCONHCHCO NHCHCO-... R R1C6H5CH3

+ HOCONHCHCOR

NHCHCO-... R1

CO2 +

H2NCHCO R

NHCHCO-... R1

2. Bo v nhm cacboxyl: Nhm cacbonxyl thng c bo v bng cch chuyn thnh metyl hay etyl hoc benzyl este. Nhm este d thu phn hn nhm peptit nn c loi ra khi phn t peptit bng cch thu phn bi dung dch kim:

18Trng THPT chuyn Tn Ph- nh Qun

Chuyn bi dng HSG Ha hu c

C6H5CH3

+ HOCONHCHCO

+ CH3OH ...- C-NHCH(R1)-COOH O Ring nhm benzyloxi (C6H5CH2O-) cn c loi nh phn ng hiro phn: H2/Pd ...- C-NH(R)CH-COOH + C6H5CH3 ...- C-NHCH-CO(R)OCH2C6H5 O O

...- C-NHCH(R)-COOCH3 O

NHCHCO-... R R1 H3O+ OH/H2O

CO2 +

H2NCHCO R

NHCHCO-... R1

3. Ngng t cc aminoaxit c bo v Thc hin phn ng ngng t cc aminoaxit c nhm chc c bo v s thu c peptit mong mun. V d tng hp i peptitthreonylalanin:C6H5CH2OCONHCH-COOH + H2NCHCOOCH2C6H5 CH3CHOH Thre onin b v -NH2 o DDC -H2O H2/Pd/C CH3COOH CH3 Ala b v-COOH nin o HNCHCOOCH2C6H5 DDC -H2O

C6H5OCONHCH-CO

CH3CHOH CH3 Cbz-Thr-Ala- -CH2C6H5 _ + H3NCH-CO HNCHCOO + 2 C6H5CH3 + CO2 CH3CHOH CH3

V XC NH CU TRC xc nh cu trc ca peptit thng thc hin cc bc c bn sau: 1. Xc nh thnh phn cc aminoaxit trong phn t peptit: Thu phn hon ton peptit thnh hn hp cc aminoaxit (thng thu phn bng dung dch HCl 6N 1100C trong khong 24-72 gi). Sau khi lm sch dung dch thu phn, tch ring tng aminoaxit nh phng php sc k. nhn bit tng aminoaxit cn tin hnh sc k thm mt dung dch chun cha hn hp cc aminoaxit bit v c nng xc nh. So snh cc sc k ca dung dch chun s bit c thnh phn v t l tng aminoaxit trong phn t peptit. 2. Xc nh trnh t sp xp cc n v aminoaxit trong phn t peptit: 2.1. Xc nh aminoaxit u N - Phng php Sanger Cho peptit phn ng vi 2,4-initro-flobenzen thu c dn xut 2,4-initrophenyl ca peptit. Thu phn dn xut ny trong mi trng axit thu c hn hp cc aminoaxit v 2,4initrophenyl ca aminoaxit u N, dn xut DNP ca aminoaxit c th nhn bit c bng cc phng php sc k, t suy ra n v aminoaxit u N:

19Trng THPT chuyn Tn Ph- nh Qun

Chuyn bi dng HSG Ha hu c

NO2 O2N F + H2NCH-CONH-CH-COR R 2,4-dinitroflobenzen NO2 HCl, to O2N O2N NHCHCONH-CHCONO2 + R R

NHCHCOOH R

H3N+ CH-COO R

N-(2,4-initrophenyl) aminoaxit - Phng php Edman Cho peptit tc dng vi phenylosothioxionat C6H5N=C=S, nhm NH2 ca n v aminoaxit u N phn ng to ra dn xut penylisothicacbamonyl peptit (dn xut phenyl thioure ca peptit), sau cho dn xut thu c tc dng vi HCl trong mitrometan s xy ra s phn ct lin kt peptit gc aminoaxit u N, to thnh peptit ngn hn v phenylthiohiantoin: Ph Ph Ph N=C=S N phenyl iso thioxyanat C=S C=S + O=C NH2 NH HCl R CH NH R CH R CH H2O phenyl thiohydantoin C=O C=O + NH NH NH2 R' CH R' CH R' CH C=O C=O C=O NH NH NH R'' CH R'' CH R'' CH C=O C=O C=O peptit phenylthiocacbamoylpeptit peptit ngn hn Sn phm phenylthiohiantoin c nhn bit nh phng php sc k, trn c s so snh vi cht chun bit c th suy ra aminoaxit u N, peptit ngn hn c tinh ch v li tip tc thc hin phng php Edman nhn ra n v aminoaxit u N ca n... 2.2. Xc nh aminoaxit u C Thu phn peptit nh enzim cacboxipeptiaza -NH-CHR3-CO-NH-CHR2-CO-CHR1-COO- cacboxypep tidz -NH-CHR3-CO-NH-CHR2-COO+-NH3+ CHR1-COOAminoaxit xut hin u tin trong dung dch chnh l aminoaxit u C. Hn ch ca phng php ny l enzim cacboxipeptidata khng tch c cc aminoaxit ui C l prolin hoc hiroxiprolin ra khi mch peptit. 2.3. Thu phn tng phn mch peptit Thu phn peptit nh cc enzim proteaza (tripsin, chimotripsin, pepsin...) thu c hn hp cc peptit c mch ngn hn; cc peptit ny c tch ring nh phng php sc k, tinh ch 20

Trng THPT chuyn Tn Ph- nh Qun

Chuyn bi dng HSG Ha hu c

sch r xc nh trnh t sp xp cc n v aminoaxit trong phn t ca chng theo cc phng php nu trn. phn ct peptit thnh cc peptit c mch ngn hn cn dng cc tc nhn xian bromua BrCN. Tc nhn ny ch phn ct mch peptit sau gc methiomin:H N CH CH2 O C N H R CH C OH

BrCN

N CH

CO O H2C CH2 +

R CH H2N CO + CH3SCN

CH2SCH3

homoserin lacton i vi mt mch peptit, nu dng cc xc tc phn ct mch khc nhau s thu c nhng phn on khc nhau. Chng hn phn ct on mch sau: Phn ct bng trypsin Ala Leu Gly Met Lys Trp Phe Arg Ala Ala Ser Met Ala Phe Lys Phn ct bng BrCN

21Trng THPT chuyn Tn Ph- nh Qun

Chuyn bi dng HSG Ha hu c

MT S BI TP V HP CHT CA NITCu 1: ( thi HSG quc gia nm 2000-2001) Xut pht t Brombenzen cha 14C v tr 1 v cc ha cht v c cn thit khng cha 14C, hy iu ch cc hp cht thm cha 14C v tr 3: a) anilin b) Iotbenzen c) Axit benzoic Cu 2: So snh tnh baz ca cc hp cht sau y: R3N, R2NH, RNH2 Gii thch v sao c s sp xp ? Cu 3: (Chn i HSG Tnh 2006- 2007) Mt pentapeptit (A) khi thu phn hon ton cho 2 mol Gly, 1 mol Ala, 1 mol Val v 1mol Phe. Trong s thu phn tng phn (A) thy c Ala-Gly, Gly-Ala. A tc dng vi HNO2 khng thy gii phng N2. Xc nh cng thc cu to ca A. Cu 4: Mui C6H5N2+Cl- (phenyliazoni clorua) c sinh ra khi cho C6H5-NH2 (anilin) tc o dng vi NaNO2 trong dung dch HCl nhit thp (0-5 C). iu ch c 14,05 gam + C6H5N2 Cl (vi hiu sut 100%), lng C6H5-NH2 v NaNO2 cn dng va l A. 0,1 mol v 0,4 mol. B.0,1 mol v 0,2 mol. C.0,1 mol v 0,1 mol. D.0,1 mol v 0,3 mol. Cu 5: Cho 8,9 gam mt hp cht hu c X c cng thc phn t C3H7O2N phn ng vi 100 ml dung dch NaOH 1,5M. Sau khi phn ng xy ra hon ton, c cn dung dch thu c 11,7 gam cht rn. Cng thc cu to thu gn ca X l A. HCOOH3NCH=CH2. B. H2NCH2CH2COOH. C. CH2=CHCOONH4. D. H2NCH2COOCH3. ( thi H 2008) Cu 6: C cc dung dch ring bit sau y: C6HH5NH3Cl(phenylamoniclorua, H2N-CH2-CH2-CH(NH2)-COOH, ClH3N-CH2-COOH, HOOC-CH2-CH2-CH(NH2)-COOH, H2N-CH2-COONa. S lng cc dung dch c pH 6). Cu 14: ( thi HSG quc gia - 2003) 1.Hp cht A (C5H11O2N) l mt cht lng quang hot. Kh A bng H2 c xc tc Ni s c B (C5H13N) quang hot. Cho B tc dng vi axit HNO2 thu c hn hp gm ancol C quang hot v ancol tert-amylic (2- metyl-2-butanol). Xc nh cng thc cu to ca A. Dng cng thc cu to, vit phng trnh cc phn ng to thnh B, C v ancol tert-amylic t A. 2.Hp cht A (C5H9OBr) khi tc dng vi dung dch it trong kim to kt ta mu vng. A tc dng vi dung dch NaOH to ra 2 xeton B v C cng c cng thc phn t C5H8O. B, C u khng lm mt mu dung dch kalipemanganat lnh, ch c B to kt ta mu vng vi dung dch it trong kim. Cho B tc dng vi CH3MgBr ri vi H2O th c D (C6H12O). D tc dng vi HBr to ra hai ng phn cu to E v F c cng thc phn t C6H11Br trong ch c E lm mt mu dung dch kalipemanganat lnh. Dng cng thc cu to, vit s phn ng t A to thnh B, C, D, E, F. Vit tn A v D theo danh php IUPAC. Cu 15: ( thi HSG quc gia - 2005) L-Prolin hay axit (S)-piroliin-2-cacboxylic c pK1 = 1,99 v pK2 = 10,60. Piroliin (C4H9N) l amin vng no nm cnh. 1. Vit cng thc Fis v cng thc phi cnh ca L-prolin. Tnh pHI ca hp cht ny. 2. Tnh gn ng t l dng proton ho H2A+ v dng trung ho HA ca prolin pH = 2,50. 3. Tnh gn ng t l dng eproton ho A v dng trung ho HA ca prolin pH = 9,70. 4. T metylamin v cc ho cht cn thit khc (benzen, etyl acrilat, natri etylat v cc cht v c), hy vit s iu ch N-metyl-4-phenylpiperiin. Bi 16: ( thi HSG quc gia, Vit Nam - 2007) 1. Thy phn hon ton mt hexapeptit M thu c Ala, Arg, Gly, Ile, Phe v Tyr. Cc peptit E (cha Phe, Arg) v G (cha Arg, Ile, Phe) c to thnh trong s cc sn phm thy phn khng hon ton M. Dng 2,4-dinitroflobenzen xc nh c amino axit Ala. Thy phn M nh tripsin thu c tripeptit A (cha Ala, Arg, Tyr) v mt cht B. a. Xc nh th t lin kt ca cc amino axit trong M. b. Amino axit no c pHI ln nht v amino axit no c pHI nh nht? Bit cu to chung ca cc amino axit l H2N-CHR-COOH AA: Ala Arg Gly Ile Phe Tyr 24Trng THPT chuyn Tn Ph- nh Qun

N H

COOH

Chuyn bi dng HSG Ha hu c

R : CH3 (CH2)3NHC(=NH)NH2 H CH(CH3)C2H5 CH2C6H5 p-HOC6H4CH2 2. Isoleuxin c iu ch theo dy cc phn ng sau (A, B, C, D l k hiu cc cht cn tm):CH3CH2(C 2 H 5OOC) 2 CH 2 A CH CH3 . KOH 1

C2H5ONa 2. HCl Hy cho bit cng thc ca cc cht A, B, C, D v Isoleuxin. Cu 17: ( chon i tuyn QT 2006) Ala, Val, Leu l ch vit tt tn cc aminoaxit thin nhin, cng thc ln lt l CH3CH(NH2)COOH, (CH3)2CHCH(NH2)COOH, (CH3)2CHCH2CH(NH2)COOH. 1. Vit cc phng trnh phn ng tng hp tripeptit Leu-Ala-Val t cc cht: Ala, Val, Leu, photpho pentaclorua, BOC-Cl (tert-butyloxicacbonyl clorua), ancol benzylic, DCC (ixiclohexylcacboiimit), axit trifloaxetic, axit axetic, hiro, palai v cacbon. 2. C bao nhiu tripeptit c to thnh m mi tripeptit c 3 aminoaxit trn, nu khng s dng nhm bo v. 3. Biu din cng thc phi cnh ca tripeptit Leu-Ala-Val. 4. Ghi gi tr pKa vo nhm tng ng v tnh pHI ca tripeptit ny, bit rng pKa1 = = 3,42; pKa2 = 7,94.Br

B B r2

C

t

0

D NH Isoleuxin 3

25Trng THPT chuyn Tn Ph- nh Qun

Chuyn bi dng HSG Ha hu c

MT S BI TP C LI GIIV d 1: Di tc dng ca in trng, aminoaxit di chuyn v pha in cc no khi pH < pI, (b) pH > pI v pH = pI ? Gii thch. Bi gii: pH < pI: cation A chim u th, nn di chuyn v pha catot, (b) pH > pI : anion C chim u th nn di chuyn v pha anot v (c) khi pH = pI in tch cn bng nn amino axit khng chuyn dch. V d 2: Vit cn bng in ly ca lysin (mt baz) v tnh im ng in ca n. Xem gi tri pKa trong bng Bi gii: COOCOOH CHNH3 CHNH3 (CH2)3 (CH2)3 CH2NH3 CH2NH3 (+2) COO COO

OH OH H H(+1)

CHNH2 (CH2)3 CH2NH3

OH H

CHNH2 (CH2)3 CH2NH2

(0)

(-1)

in tch tng cng ca mi dng c ghi trong ngoc n trn, dng c in tch bng khng tn ti gia hai dng c pKa tng ng l 8,95 v 10,53. Nh vy pI = (8,95+10,53)/2 = 9,74. V d 3: Vit cn bng in ly ca axit aspatic v tnh im ng in ca n. Bi gii: COO COOHCHNH2 CHNH3 CH2 CH2 COO COOH COO CHNH3 COO

OH HCH2 COOH

OH H

CHNH3 CH2 COO

OH H

(+1)

(0)

(-1)

(-2)

Dng c in tch bng khng tn ti gia hai dng c pKa tng ng l 1,88 v 3,65. Nh vy pI = (1,88 + 3,65)/2 = 2,77. V d 4: Khi thy phn hon ton 1 mol tripeptit X thu c 2 mol axit glutamic [HOOC(CH2)2CH(NH2)COOH], 1 mol alanin [CH3CH(NH2)COOH] v 1 mol NH3. Cht X khng phn ng vi 2,4-dinitroflobenzen v X ch c mt nhm cacboxyl t do. Thy phn X nh enzim cacboxipeptidaza thu c alanin v mt dipeptit Y. Vit cng thc cu to ca X, Y v gi tn chng. Bi gii: Xc nh cu to X v Y : -Thy phn X nh enzim cacboxipeptidaza thu c alanin v mt dipeptit Y aminoaxit Cu mch l Ala v nh vy tripeptit X c cu to theo trt t : Glu-Glu-Ala. -X khng phn ng vi 2,4-dinitroflobenzen v X ch c mt nhm cacboxyl t do nhm -NH2 ca aminoaxit N-u mch to lactam vi nhm cacboxyl ca Glu th nht. 26Trng THPT chuyn Tn Ph- nh Qun

Chuyn bi dng HSG Ha hu c

-Khi thy phn hon ton 1 mol tripeptit X thu c 1 mol NH3 nhm cacboxyl ca Glu th hai tn ti dng amit -CONH2. Vy X v Y l :NH CH CO NH CH CO NH CH COOH (CH2)2CONH 2 CH2 CH2 CH3

X:

O

C

Glutamolactam ylglutaminylalanin NH CH CO NH

Y:

O

C CH2 CH2

CH COOH (CH2)2CONH 2

Glutamolactam ylglutamin V d 5: Xc nh cng thc cu to v tn ca A(C 3H7O2N). Bit rng A c tnh cht lng tnh, phn ng vi axit nitr gii phng nit; vi ancol etylic c axit lm xc tc to thnh hp cht c cng thc C5H11O2N. Khi un nng A chuyn thnh hp cht vng c cng thc C 6H10N2O2. Hy vit y cc phng trnh phn ng xy ra v ghi iu kin (nu c). A c ng phn loi g ? Bi gii: a) Cng thc cu to ca A : A phn ng vi axit nitr gii phng nit A cha nhm -NH2 A phn ng vi ancol etylic to C5H11O2N A cha nhm -COOH un nng A to hp cht vng C6H10N2O2 A l -aminoaxit Cng thc cu to ca A : CH3CH(NH2)COOH (alanin) b) Phng trnh phn ng :15 7 1 O2 3CO2 + H2O + N2 4 2 2 CH3 CH COOH + HONO CH3 CH COOH + N2 + H 2O NH2 OH HCl CH3 CH COOH + C2H5OH CH3 CH COOC 2H5 + H 2O C3H7O2N +

CH3

NH2 CH COOH + NH 3 NH3Cl to CH3 HN O O

CH3

NH3Cl CH COOC 2H5 + NH 4Cl NH2

2 CH3 CH COOH NH2

NH

+ H 2O

CH3

(c) A c ng phn quang hc do phn t c nguyn t cacbon bt i :COOH H C NH2 CH3 COOH H2 N C H CH3

27Trng THPT chuyn Tn Ph- nh Qun

Chuyn bi dng HSG Ha hu c

V d 6: Xut pht t brombenzen cha 14 C v tr 1 v cc ho cht v c cn thit khng cha 14 C, hy iu ch cc hp cht thm cha 14 C v tr 3 : a) Anilin ; b) Iotbenzen ; c) Axit benzoic. Bi gii: a, Br MgBr14

C

14

+MgBr14

Mg

ete khan

C

(1)COOMgBr

C

+

CO2

(2)

COOMgBr

COOH

+

+ H3O

(3)

COOH14

COOH14

C

+COOH14

HNO3

H2SO4

C

+NO2COONa14

HOH

(4)

C

C NO2

2NO2 COONa14

+

Na2CO3

2

+ HOH + CO2

(5)

C

14

+NO214

NaOH r n

CaO

C

+NO214

Na2CO3

(6)

C

C

+NO214

3 Fe +

7 HCl14

+ 3 FeCl3 + 2 HOH NH3Cl + NaClNH2

(7)

C

C

+ NaOHNH3Cl

+ HOH

(8)

28Trng THPT chuyn Tn Ph- nh Qun

Chuyn bi dng HSG Ha hu c

b,14

C + NaNO2 NH214

14

C N N +

+ 2 HCl

Cl +

NaCl + 2HOH (9)

C N N +

14

Cl +

C I + N2 + KCl (10)

KI

c,14

C N N + Cl + CuCN

14

C N2 C14

+

CuCl (11)

N + COOH + NH4

14

C + C N 2HOH + H+

C

2

(12)

V d 7:( thi HSG quc gia 1997) Thu phn hon ton 1mol polipeptit X cho ta: 2mol CH3 - CH(NH2) - COOH (Alanin hay vit tt l Ala). 1mol (HOOC - CH2 - CH2 - CH(NH2) - COOH (axit gluconic hay Glu). 1mol H2N-(CH2)4-CH(NH2)-COOH (Lizin hay Lis) 1mol (Histidin hay His) N CH2 CH COOH NH2 N H Nu cho X tc dng vi 2,4 (NO 2)2 C6H3F (k hiu ArF) ri mi thy phn th tm c Ala, Glu, Lys v hp cht N CH2 CH COOH N NH Ar H Mt khc nu thu phn X nh enzim cacboxipetidaza th thu c Lys v mt tetrapeptit. Ngoi ra khi thu phn khng hon ton X cho ta cc ipeptit Ala - Glu, Ala-Ala v His- Ala. 1. Xc nh cng thc cu to v tn ca poliptit X. 2. Sp xp cc aminoaxit trn theo th t tng dn pHI(pHI c gi l im ng in, ti pH d aminoaxit tn ti dng ion tng cc trung ho v in tch v khng di chuyn v mt din cc no c). Bit gi tr pHI l 3,22 ; 6,0; 7,59; 9,74. 3. Vit cng thc cu to dng ch yu ca mi aminoaxit trn cc pH bng 1v 13.

29Trng THPT chuyn Tn Ph- nh Qun

Chuyn bi dng HSG Ha hu c

4. Di tc dng ca enzim thch hp aminoaxit c th b decacboxyl ho (tch nhm cacboxyl). Vit cng thc cu to ca cc sn phm ecacboxyl ho Ala v His. So snh tnh baz ca cc nguyn t nit trong phn t gia hai sn phm . Gii thch. Bi gii: 1. T s mol v cng thc cu to ca cc aminoaxit suy ra X l mt pentapeptit. T kt ta thu phn sn phm phn ng gia X v ArF suy ra u N (u cha nhm -NH2 t do) ca X l His. T sn phm thu phn X nh enzim cacboxipeptitdaza suy ra u C (u cha nhm -COOH t do) ca X l Lys. Khi thu phn khng hon ton X cho cc ipeptit His-Ala, Ala-Ala, Ala-Glu. Trt t sp xp cc aminoaxit trong mch: His - Ala - Ala - Glu Lys. Cng thc cu to ca X:

H2N - CH - C - NH - CH - C - NH - CH - C - NH - CH - C - NH - CH - COOH CH3 O CH3 O O O (CH2 )2 (CH2 )2 N CH2 N HCOOH NH2

(Th sinh c th vit cng thc trong nhm - CO NH - gia Glu v Lys c to ra bi nhm COOH v tr ca Glu vi nhm NH2 v tr ca Lys.1.

Th t tng dn pHI: Glu pHI 3.22 < Ala 6.00 < His 7.59 < Lys 9.74

Gii thch: tnh axit ca aminoaxit cng ln th gi tr pHI cng nh, tnh baz cng ln th pHI cng ln. - Glu c pHI nh nht (3.22) v s nhm COOH nhiu hn s nhm NH2. Mun tn ti dng HOOC - (CH2)2 CH - COO phi thm H+ (a v pH thp) nhm -COOH th hai khng phn li. NH2 - Lys c pHI ln nht (9.74) v s nhm -NH2 nhiu hn s nhm -COOH. - Ala c pHI = 6.00 v c mt nhm -COOH v mt nhm -NH2. - His c pHI trung gian gia Ala v Lys, v tuy c s nhm -COOH v - NH 2 bng nhau nhng d vng cha N cng l trung tm baz (tuy yu hn -NH2). 30Trng THPT chuyn Tn Ph- nh Qun

Chuyn bi dng HSG Ha hu c

3. Ala :

pH = 1

pH = 13

CH3 - CH - COOH +NH3

CH3 - CH - COONH2

Glu : HOOC - (CH2)2 - CH - COOH

-OOC - (CH2)2 - CH - COONH2

+NH3+ His : H N

CH2-CH-COOH N H +NH3

N N H

CH2-CH-COONH2

+ Lys:

H3N - (CH2)4 - CH - COOH +NH3 H2N - (CH2)4 - CH - COONH2

4.

CH3 - CH - COOH NH2

enzim

-CO2

CH3 CH2 NH2 (c)

N N H

CH2-CH-COOH NH2

Nenzim

CH2-CH2-NH2 N H

-CO2

(d)

- Tnh baz gim dn: N(a) > N(b) > N(c) > N(d). Gii thch: Tnh baz nguyn t N tng khi mt electron trn n tng. Mt electron N(a) > N(b) v N(a) lin kt vi gc C2H5 y e, trong khi N(b) nh hng bi gc d vng ht e. Mt e N(c) < N(b) v N(c) trng thi lai ho sp2 (c m in ln hn nguyn t N (b) lai ho sp3). V N(c) li lin kt vi nhng nguyn t C lai ho sp 2 (kh nng ht e ca C lai ho sp2 31Trng THPT chuyn Tn Ph- nh Qun

Chuyn bi dng HSG Ha hu c

mnh hn C lai ho sp3). N(d) khng c tnh baz v khng cn cp electron t do (do tham gia to h lin kt trong vng thm). V d 8: ( thi HSG quc gia 2008) 1. a, HSCH2CH(NH2)COOH (xistein) c cc pKa: 1,96; 8,18; 10,28. Cc cht tng ng vi n l HOCH2CH(NH2)COOH (serin), HseCH2CH(NH2)COOH (selenoxistein), C3H7NO5S (axit xisteic). Hy xc nh cu hnh R/S i vi serin v axit xisteic. B, Hy qui kt cc gi tr pKa cho tng nhm chc trong phn t xistein. Vit cng thc ca xistein khi Ph = 1,5 v 5,5. 2. Sp xp 4 amino axit trn theo th t tng dn gi tr PhI v gii thch s sp xp . 3. Thy phn hon ton mt nonapeptit X thu c Arg, Ala, Met, Ser, Lys, Phe2, Val, v Ile. S dng phn ng ca X vi 2,4-initroflobenzen xc nh c Ala. Thu phn X vi trypsin thu c pentapeptit (Lys, Met, Ser, Ala, Phe), ipeptit (Arg, Ile) v ipeptit (Val, Phe). Thu phn X vi BrCN dn n s to thnh mt tripeptit (Ser, Ala, Met) v mt hexapeptit. Thu phn vi cacboxypeptiaza c X v hexapeptit u cho Val. Xc nh th t cc amino axit trong X. Bi gii: 1. a.Xc nh cu hnhCOO H 3N H CH2OH L-Serin (cu h S) nh H 3N COOH H CH2SO3 Axit L-xisteic (cu h R) nh

b. Gi tr Ph v cng thc ca xistein pKa (xistein): 1,96 (COOH) ; 8,18 (SH) ; 10,28 (NH2) PhI (xistein) = (1,96 + 8,18) / 2 = 5,07 + Ph = 1,5 : HS CH2 CH (NH3) COOH + Ph = 5,5 : HS CH2 CH (NH3) COO2.Trt t PhI Trnh t tng dn PhI : Axit xisteic < selenoxistein < xistein < serin 3.Xc nh cng thc cng thc ca X Theo bi xc nh c u N l Ala; u C l Val. Thy phn vi trypsin thu c: Ala-(Met, Ser, Phe)-Lys Ile-Arg v Phe-Val Da vo kt qu thy phn vi BrCN, suy ra: Ala-Ser-Met-Phe-Lys Vy X l: Ala-Ser-Met-Phe-Lys-Ile-Arg-Phe-Val V d 9: Sp xp s tng dn tnh baz (c gii thch) ca cc cht trong tng dy sau: Sp xp s tng dn tnh baz (c gii thch) ca cc cht trong tng dy sau: 1. CH3-CH(NH2)-COOH , CH2=CH-CH2-NH2 , CH3-CH2-CH2-NH2 , CH C-CH2-NH2. 2.NH

CH3 ,

CH2

NH2 ,

CH2 NH2 , O2N

NH2

32Trng THPT chuyn Tn Ph- nh Qun

Chuyn bi dng HSG Ha hu c

Bi gii: Tnh baz tng theo th t: 1.CH3-CH(NH3)+-COO- < CH C-CH2-NH2 < CH2=CH-CH2-NH2 < CH3-CH2-CH2-NH2 Tn ti dng ion lng cc 2.O2N NH2 < CH2-NH2 < CH2-NH2 < NH -CH3

m in CSP

>

CSP2

>

CSP3

Nhm p-O2N-C6H4ht e mnh do c nhm -NO2 (-I -C) lm gim nhiu mt e trn nhm -NH2

Nhm C6H4-CH2ht e yu

Nhm C6H11-CH2y e, lm tng mt e trn nhm NH2

- Nhm C6H11v -CH3 y e, - Amin bc II

33Trng THPT chuyn Tn Ph- nh Qun