Top Banner
1 3/]n' afn>d kl/ro
105

Child domestic labor hand book

Jul 22, 2016

Download

Documents

CWISH

Handbook on child domestic labor
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: Child domestic labor hand book

13/]n' afn>d kl/ro

Page 2: Child domestic labor hand book

2 3/]n' afn>d kl/ro

Page 3: Child domestic labor hand book

33/]n' afn>d kl/ro

3/]n' afn>d

kl/ro

k|sfzsM;dfh;]jf tyf dfgjclwsf/df dlxnf / afnaflnsf -l;lj;_

Page 4: Child domestic labor hand book

4 3/]n' afn>d kl/ro

k|sfzs;dfh;]jf tyf dfgjclwsf/df dlxnf / afnaflnsf-l;lj;_rfjlxn, sf7df8f}+ . www.cwish.org.np

;jf{lwsf/ © M ;dfh;]jf tyf dfgjclwsf/df dlxnf / afnaflnsf -l;lj;_

;Nnfxsf/ M zflGt clwsf/L

;+of]hg M ldng w/]n

n]vg M /d]zs'df/ kf}8]n / a]bk|;fb;fksf]6f

;xof]uLx¿ M k"0f{snf zdf{, o'j/fh l3ld/],k|ltzf b]jfg, dbg lzjfsf]6L/ ;'jf; vltj8f

z'4fz'l4 M ;'efj yfkf

k|yd k|sfzg M h'g @))%

k|sflzt ;+Vof M %)) k|lt

ISBN : 99946-816-3-X

lk|—k|]; / 5kfO M 6fOD; ls|ozg

k|sfzg ;xof]u M afn>d cGTosf nflu cGt/f{li6«o

sfo{s|d, cGt/f{li6«o >d ;+u7gsf]

sfof{no nlntk'/ g]kfn .

Page 5: Child domestic labor hand book

53/]n' afn>d kl/ro

ljZje/ sl/a @$ s/f]8 afnaflnsfx¿ ljljwvfn] >ddf ;+nUg eO{ cfkm\gf]afnfkg latfpg afWo 5g\ . oLdWo] clwstd afnaflnsfx¿ c;+ul7t jfcw{;+ul7t If]qsf] >ddf ;+nUg 5g\ . afn>d xfd|f] ;dfhsf] gsf/fTds kf6f] xf],h;n] dfgj ;Eotfdfly g} k|Zg p7fpF5 .

3/]n' afn>d o:t} afn>dsf] If]qx¿dWo] Ps k|d'v >d If]q xf] . g]kfndf klg%% xhf/eGbf a9L afnaflnsfx¿ 3/]n' >ddf ;++nUg eO{ hLjg ofkg ul//x]sf5g\ . 3/]n' >ddf afnaflnsfsf] ;+nUgtfn] afnaflnsfsf] zf/Ll/s dfgl;s /;fdflhs ljsf;df c;/ t u5{ g} ;fy} ;Dk'0f{ ;dfhnfO{ g} w]/} kl5 ws]Nb5 /lg/Gt/ ul/aLtkm{ pGd'v u/fpFb5 . t;y{ klg o; 3/]n' afn>d k|yfsf] cGTox'g' h?/L 5 .

3/]n' afn>d zf]if0f tyf 3/]n' >ddf afnaflnsfnfO{ ;+nUg u/fpg] k|yfs} cGToug{sf nflu ;/sf/L, u}/;/sf/L kIfx¿af6 w]/} k|oTgx¿ ul/g' h?/L 5 .

g]kfndf >L %sf] ;/sf/ / cGt/f{li6«o >d ;+u7gn] ;+o'Qm ¿kdf lgs[i6 k|sf/sf] afn>d cGTo ug{ ;doa4 sfo{s|d nfu" ul//x]sf] 5 / 3/]n' afn>d o;sfo{s|dsf] Ps k|d'v nlIft ;d"x klg xf] . 3/]n' afn>ddf c;fWo} sd k|oTgx¿ePsf] b]lvG5 . o;sf] sf/0f eg]sf] 3/]n' afn>dnfO{ a'em\g] / o;df x:tIf]k ug{cfjZos ;Lk tyf cg'ejsf] sdL klg xf] eGg] nfUb5 .

o:tf] cj:yfdf l;lj; -;dfh ;]jftyf dfgj clwsf/df dlxnf / afnaflnsf_ n]3/]n' afn>d zf]if0f cGTosf nflu :yfgLo lgsfo ljz]ift gu/kflnsfx¿ / cGou}/;/sf/L ;+3;+:yfx?sf] Ifdtf ljsf; ug]{ p4]Zon] ljleGg lgb]{lzsfx¿ k|sflztu/]sf]df ;j{k|yd t l;lj;nfO{ xflb{s awfO tyf wGojfb lbg rfxfG5' .

oL lgb]{lzsfx¿n] 3/]n' afn>d zf]if0fsf] cGTo tyf lgs[i6 k|sf/sf] 3/]n' afn>dcGTosf nflu ljleGg lgsfox¿ljr ;dembf/L a9fO{ 3/]n' afn>d lgjf/0f ug{

k|fSsyg

Page 6: Child domestic labor hand book

6 3/]n' afn>d kl/ro

pTk|]l/t ug]{5 / cfjZos sfo{s|dx¿ ug{ ;DalGwt lgsfox¿sf] Ifdtf clej[l4ug{ dxTjk"0f{ e"ldsf v]Ng]5 eGg] cfzf lnPsf] 5' .

oL lgb]{lzsfx¿sf] k|sfzg g]kfndf afn>dlj?4sf] cleofgdf Ps sf];]9'++uf;flat x'g]5 eGg] klg czff /fv]sL 5' .

o; lgb]{lzsfsf] sfof{Gjogsf] ;Gbe{df b]vfk/]sf sdL sdhf]/Lx¿nfO{ cf}+NofO{k|fKt ;'emfjx¿sf] cfwf/df l;lj;n] cfufdL lbgdf lgb]{lzsfx¿sf] kl/dfh{gtyf k'gM k|sfzg ub}{ hfcf];\ eGg] klg z'esfdgf lbg rfxfG5' .

cGtdf l;lj;nufot 3/]n' afn>d zf]if0flj?4sf] cleofgdf ;+nUg x'g'ePsf;Dk"0f{ ;+3;+:yf÷AolQmx¿nfO{ o; lgb]{lzsf kmnbfoL x'g]5 eGg] k"0f{ ljZj:t 5' .

wGojfb .

ldlt @))%, @& h'g

n}nf 6}Udf] /]•Llgb]{zs

cGt/f{li6«o >d ;+u7gsf] sfo{nonlntk'/ g]kfn

Page 7: Child domestic labor hand book

73/]n' afn>d kl/ro

ljZjdf @$ s/f]8eGbf a9L afnaflnsfx¿ >ddf ;+nUg /x]sf] lttf] oyfy{leq

afFlr/x]sf xfd|f afnaflnsfx¿sf] eljio / To;n] emNsfpg] xfd|f] ;dfhsf]

jt{dfg tyf eljio b'j} cToGt} uDeL/ / lrGtfhgs b]lvG5 . xfd|f] b]zdf klg

aL; nfveGbf a9L afnaflnsfx¿ >ddf ;+nUg /x]sf 5g\ h;dWo] ! nfv @&

xhf/ afnaflnsfx¿ lgs[i6 k|sf/sf] afn>ddf ;+nUg /xL cfkm\gf] hLjg ofkg

ul//x]sf 5g\ . o;/L lgs[i6 afn >ddf ;+nUg x'g afWo ePsf afnaflnsfx¿df

;jf{lws ;+Vof 3/]n' afn>ldsx¿sf] /x]sf] 5 . cGt/f{li6«o >d ;+u7gsf]

tYofÍcg';f/ g]kfnsf ;x/L If]qdf dfq %% xhf/eGbf a9L afnaflnsfx¿ 3/]n'

>ddf ;+nUg /x]sf 5g\ . 3/]n' >ddf ;+nUg afnaflnsfx¿ ljleGgvfn] lx+;f,

zf]if0f tyf b'Jo{jxf/x¿ vKg afWo eO/x]sf 5g\ / klg o:tf] cj:yfdf yf]/} dfq

;+3;+:yf tyf ;/sf/L lgsfox¿n] o; If]qnfO{ cfjZos dfqfdf Wofg k'/\ofpg

;ls/x]sf] b]lvFb}g eg] eO/x]sf k|of;x¿df klg sdL sdhf]/Lx¿ b]lvG5g\ .

o; cj:yfdf 3/]n' >ddf cf7 aif{eGbf a9L ;do sfo{/t /xL nfdf] cg'ej

xfl;n u/]sf] ;+:yfsf] x}l;otn] klg xfdLn] cfkm\gf cg'ejx¿ ljleGg ;+3;+:yf

tyf ;/sf/L lgsfox¿;Fu ;f6f;f6 ug'{ h?/L b]lvG5 h;n] ubf{ cfufdL lbgdf

o; If]qdf x'g] ljsf;] x:tIf]kx¿ k|efjsf/L / kl/0ffdd'vL x'g ;s"g\ .

oxL s'/fnfO{ dWogh/ ub}{ xfd|f] ;+:yf ;dfh;]jf tyf dfgjclwsf/df dlxnf /

afnaflnsf -l;lj;_ n] 3/]n' afn>d / x:tIf]ksf pkfox¿ ljifoleq ljleGg

sfo{lgb]{lzsfx¿ t}of/ u/]sf] 5 / To;} cGtu{t of] æ3/]n' afn>d kl/roÆ k':ts

oxfFx¿dfem k|:t't ug{ kfpFbf xfdLnfO{ cToGt} v';L nfu]sf] 5 .

xfdL cfzf ub{5f}+ xfd|f] of] k|of; 3/]n' afn>d zf]if0fsf] cGTosf nflu cjZo g}

;fy{sl;4 x'g]5 / o;sf nflu y'k|} kf7sx¿n] o;df n]lvPsf pkfox¿nfO{

Jojxfl/s ¿kdf sfof{Gjog ug'{x'g]5 .

cfef/

Page 8: Child domestic labor hand book

8 3/]n' afn>d kl/ro

of] k':ts t}of/ kfg{ cxf]/fq ldx]gt ug'{x'g] /d]z kf}8]n tyf a]bk|;fb ;fksf]6fnfO{xfdL wGojfb glbO/xg ;Sb}gf}+ . ;fy} o;df z'4fz'l4 x]l/lbg] ;'efj yfkf, o;sf]n]—cfp6 l8hfOgsf sfd ug'{x'g] 6fOD; ls|ozgsf ;'j0f{ efO / o;df cfjZoslrqx¿ agfO{ ;3fpg'x'g] /fhg sfkm\n], k[YjL >]i7 / pbo efO{nfO{ xfdL w]/}—w]/}wGojfb lbg rfxfG5f}+ .

o; k':ts k|sfzg ug{ cfly{s ;xof]u pknAw u/fpg] ;+:yf cGt/f{li6«o >d;+u7gk|lt xfdL cfef/ JoQm ug{ rfxfG5f}+ .

cGtdf o; k':ts lgdf{0f, k|sfzg tyf ljt/0fdf ;3fpg'x'g] l;lj;df cfj4;Dk"0f{ efOalxgLx¿ tyf sd{rf/L ;fyLx¿nfO{ klg w]/}—w]/} wGojfb lbg rfxfG5' .

of] k':ts xfd|f] klxnf] k|of; xf], t;y{ xfdL] o;df ;Defljt sdL / q'l6x¿sf];DefjgfnfO{ gsfg{ ;Sb}gf}+ . To;}n] xfdL oxfFx¿sf] ;'emfj, k|ltls|ofsf] af6f] x]l//x]sf x'g]5f}+ .

wGojfbzflGt clwsf/L

cWoIf

Page 9: Child domestic labor hand book

93/]n' afn>d kl/ro

ljifo;"rL

e"ldsf !

afnaflnsfsf] kl/efiff #

afn>d, 3/]n' afn>d / o;sf] k[i7e"ld (

3/]n' afn>dsf] cfsif{0f / k|f]T;fxgsf tTjx¿ @%

3/]n' afn>dsf] cj:yf #&

afnclwsf/ / 3/]n' afn>d $#

afn>d;Fu ;DalGwt cGt/f{li6«o ;lGw ;Demf}tfx¿ $(

3/]n' afn>ldsx¿sf] cj:yfdf ;'wf/ ug]{ pkfox¿ ^&

3/]n' afn>ddf x:tIf]k ug]{ dfu{lgb]{zgx¿ *%

Page 10: Child domestic labor hand book

10 3/]n' afn>d kl/ro

e"ldsf

g]kfnn] afnclwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o dxf;lGwnfO{ cg'df]bg u/]sf] bz jif{eGbf

a9L eO;s]sf] 5 eg] o;sf P]lR5s k|n]vx¿df ;d]t ;xdlt JoQm u/]]sf] klg

aiff{}+ eO;s]sf] 5 . o;sf] ;fy} cGt/f{li6«o >d ;+u7gsf] hf]lvdo'Qm afn>d

nufotsf dxf;lGwx¿df k|ltj4tf JoQm ul/;s]sf] 5 . Toltdfq xf]Og tL

cGt/f{li6«o dxf;lGwnfO{ nfu" ug{] qmddf afnaflnsf;DaGwL P]g @)$* /

afnaflnsf;DaGwL lgodfjnL @)%@ / afn>d lgif]w tyf lgoldt ug{ ag]sf]

P]g @)%^ h:tf /fli6«o sfg'gx¿sf] lgdf{0f eO{ sfof{Gjogdf ;d]t cfO;s]sf

5g\ . t/ csf{lt/ lzIff, :jf:Yo, v]n, dgf]/~hgaf6 al~rt x'Fb} 3/sf] rf/

lbjf/leq sf]lrP/ zf]if0f, b'Jo{jxf/sf] l;sf/ ePsf xhf/f}+ 3/]n' afn>ldsx¿

si6;fWo hLjg latfpg afWo 5g\ . cfˆgf] hLjg lgjf{xsf nflu dfq xf]Og

s}of}+n] t kl/jf/s} nflu ;d]t cyf]{kfh{g ug]{ sfddf cfˆgf slnnf xftx¿

nufpg afWo eO/x]sf 5g\ . ;dfhn] eg] o; lsl;dsf] afn>dnfO{ ;xh /

:jefljs ¿kn] lnO/x]sf] 5 . ^÷& jif{b]lv g} cfdfafa'b]lv la5f]l8P/ csf{sf]

3/df a;]/ cfˆgf afNofj:yfsf] pkef]u ug{ gkfO{ zf]if0fo'Qm cj:yfdf ul/g]

sfd jf:tjd} hf]lvdo'Qm afn>d xf] . hf]lvdo'Qm afn>dsf] b'ikl/0ffd cToGt

3fts x'G5 . o:tf] cj:yfdf oL afnaflnsfsf] kIfdf cfjfh p7fpg', 3/]n'

afn>dsf] lj?4df ;r]tgtf clej[l4 ug{' tyf lgs[i6 cj:yfdf /x]sf

afn>ldsx¿sf] hLjgdf ;'wf/ NofpFb} 3/]n' afn>dnfO{ pGd"ng ug]{ lbzflt/

cufl8 a9\g' cfhsf] cfjZostf ag]sf] 5 . oxL cfjZostf dx;'; ub}{ cGt/f{li6«o

>d ;+u7gsf] ;xof]udf l;lj;n] o; k|sf/sf] afn>dsf] lj?4df Pp6f cleofg

;+rfng u/]sf] 5 . o;} cleofg cGtu{t ;+rflnt sfo{qmdsf] ;Gbe{df of] 3/]n'

afn>d;DaGwL wf/0ffut :ki6tfsf] lgb]{lzsf tof/ ul/Psf] xf] .

Page 11: Child domestic labor hand book

113/]n' afn>d kl/ro

Psafnaflnsfsf] kl/efiff

afnaflnsf s;nfO{ eGg] <

;fdfGotM afnaflnsf s;nfO{ eGG]f ljifo gf}nf] h:tf] gnfUg] ePklg afNofj:yfsf]cjwf/0ffnfO{ km/s ;Gbe{df km/s 9+un] lnOg] ul/G5 . of] s'/f afnaflnsfsfclwsf/ tyf e"ldsfx¿ / k|f}9n] afnaflnsfx¿;Fu ug]{ Jojxf/df e/ kb{5 .afNofj:yfsf] wf/0ffnfO{ ljleGg ;Gbe{, :yfgLo, If]qLo, /fli6«o / cGt/f{li6«otxdf x]g] { ul/G5 . o4lk ;fdfGotof afnljsf;sf cfwf/e"t r/0f /cfjZostfx¿df eg] s'g} leGgtf x'Fb}g .

k|foM ;a} b]zx¿df pd]/nfO{ cfwf/ agfP/ afnaflnsfsf] sfg'gL kl/efiff ug]{ul/Psf] 5 . o;/L o; kl/efiffn] gful/ssf] ef]6 xfNg;Sg] pd]/nfO{ klgk|ltlalDat u/]sf] x'G5 . o;b]lv afx]s o;n] k|foM h;f] ljjfx ug{ of]Uo pd]/,of}g;Dks{ /fVg;Sg], ;]gfdf egf{ x'g;Sg], h:tf s'/fx¿ klg k|ltlalDat u/]sf]x'G5 . To;}n] afNofj:yfnfO{ kl/jf/ / k|f}9;Fusf] ;DaGw, ljjfx ug]{ cj:yf,cfly{s bfloTjsf] tx, lzIffsf] tx, ;]gfdf egf{sf] nflu Go"gtd pd]/, dtbfgh:tf sfg'gL clwsf/ u|x0f ug{;Sg] cj:yf cflbsf cfwf/df klg kl/eflift ug{;lsG5 . sltko ;d'bfox¿df pQ/bfloTj axg ug'{ gk/]sf] sf/0fn] pd]/ k'u]sf5f]/f / 5f]/LnfO{ afNoj:yfd} /x]sf] 7flgG5 . h:t}M Pp6f ;DkGg kl/jf/sf s'g}klg sfd gnufOsg k'Nk'NofP/ x'sf{OPsf, hjfg 5f]/f jf 5f]/Ln] cfkm"nfO{afnaflnsf g} 7fGg] ub{5g\ . To;}u/L ljkGg kl/jf/sf ;fgf pd]/sf 5f]/f jf5f]/Ln] cfkm\gf afa'cfdfnfO{ sfddf ;/;xof]u ug{sf nflu sfd ug]{ u/]sf 5g\eg] pgLx¿n] cfkm"nfO{ k|f}9 7flg/x]sf x'G5g\ . o;/L afNofj:yfnfO{ a'em\g];jfndf km/s km/s ;f]rfOx¿ x'G5g\ . To;}n] afNo cj:yf eg]sf] zf/Ll/s,dfgl;s, ljsf;sf] cj:yf dfq geO{ ;fdflhs x}l;ot klg xf] .

Page 12: Child domestic labor hand book

12 3/]n' afn>d kl/ro

t/ ;a}eGbf dxTjk"0f{ cfwf/ eg]sf] klg pd]/ g} xf] . lsgeg] cGo s'/fx¿

afnaflnsfsf] kl/efiff ug{sf nflu k|i6 ¿kdf k|ltljlDjt ePsf] b]Vg ;ls+b}g .

To;}n] /fli6«o cGt/f{l{i6«o ¿kdf klg afnaflnsfx¿nfO{ pd]/sf] cfwf/df g}

kl/eflift ug]{ ul/Psf] xf] .

;+o'Qm /fi6«;+3n] u/]sf] kl/efiff M

afnaflnsfsf] clwsf/ ;'lglZrt ug{sf nflu ;+o'Qm /fi6«;+3Lo dxf;lGwafnclwsf/ dxf;lGw !(*( n] !* jif{d'lgsf] JolQmnfO{ afnaflnsfsf] ¿kdfkl/eflift u/]sf] 5 . t/ dxf;lGwn] /fli6«o sfg'gn] Tof]eGbf klg sd pd]/sfJolQmnfO{ afnaflnsfsf] ¿kdf kl/eflift ug{;Sg] s'/f k|i6 kf/]sf] 5 . o;cGt/f{li6«o kl/efiffn] afnaflnsfsf] afNofj:yfnfO{ clwstd ¿kdf ;+/If0fug]{ s'/f ;'lglZrt u/]sf] 5 . o;n] afnaflnsfsf] clwstd lxtsf nflu Pp6fcGt/f{li6«o dfkb08 lgwf{/0f u/]sf] 5 . afnclwsf/ dxf;lGw ljZjJofkL ¿kdfcg'df]bg ul/Psf] dxf;lGw xf] . clwsf+z /fi6«x¿ / cGt/f{li6«o ;+3 ;+:yfx¿;a}n] o;df ePsf afnclwsf/;DaGwL Joj:yfx¿nfO{ :jLsf/]sf 5g\ .

g]kfnsf] /fli6«o kl/efiff M

afnaflnsf;DaGwL P]g @)$* n] !^ jif{d'lgsf] JolQmnfO{ afnssf] ¿kdf kl/efliftu/]sf] 5 . o;}u/L >d P]g @)$* n] !^ jif{d'lgsf] JolQmnfO{ afns eg]sf] 5 .To;} u/L d'n'sL P]g tyf ;+ljwfgn] klg !^ jif{eGbf sd pd]/sf] JolQmnfO{gfaflnu 7x¥ofPsf] 5 . t/ xfd|f] b]zdf dtbfg ug]{ Go"gtd pd]/ eg] !* aif{/x]sf] 5 .

o;/L afnclwsf/sf] If]qdf sfo{/t k|lzIfs, ;fdflhs sfo{stf{x¿n], /fli6«ocGt/fli6«o ;Dk"0f{ kl/efiffnfO{ ljZn]if0f ug{'kb{5 / /fli6«o kl/efiffnfO{ cfwf/agfOg'kb{5 .

afnljsf;sf r/0fx/¿

afNofj:yfnfO{ x]g]{, a'em\g] b[li6sf]0f km/s—km/s ePklg ;fdfGotM afnaflnsfsfzf/Ll/s ljsf;sf r/0fx¿df eg] s'g} leGgtf x'Fb}g . ;a} gjhft lzz'x¿hlGdPkl5 Ps} lsl;dsf r/0fx¿ kf/ ub{} k|f}9 cj:yfdf k'Ug] ub{5g\ . h:t}M

Page 13: Child domestic labor hand book

133/]n' afn>d kl/ro

afd] ;g'{eGbf cufl8sf] cj:yf, afd] ;g]{ cj:yf, 6's'6's' lx8\g] cj:yf, s]6fs]6Lcj:yf, lszf]/ cj:yf clg o'jf cj:yf . afnljsf;sf x/]s r/0fx¿df kl/jf/tyf ;d'bfox¿sf] bfloTj / e"ldsf km/s–km/s x'G5 . t/ x/]s r/0fsf nflucfjZos kg]{ cfwf/e"t cfjZostfx¿ k"/f ePsf] x'g'kb{5 . olb pgLx¿sfcfwf/e"t cfjZostfx¿ k"/f ePgg\ eg] pgLx¿sf] ljsf;df Hofb} g/fd|f] c;/kb{5 . 3/]n' afn>dn] afnaflnsfsf] :jefljs tyf :j:y ljsf;df Hofb} g/fd|f]c;/ kfb{5 .

/fli6«o sfg'gsf] b[li6df afnaflnsfsf] kl/efiff

afnaflnsf;DaGwL P]g, >d P]g cflbn] !^ jif{d'lgsf] dfgjnfO{afnaflnsf eg]/ kl/eflift u/]sf] 5 .

cGt/fli6«o dxf;lGwsf] b[li6df afnaflnsfsf] kl/efiff

!* jif{eGbf d'lgsf dfgjx¿ g} afnaflnsf x'g\ .

dxf;lGwn] /fli6«o sfg'gx¿nfO{ Tof]eGbf klg sd pd]/sf dfgjnfO{klg afnssf] ¿kdf kl/eflift ug{;Sg] 5'6 lbPsf] 5 .

;Demg} kg]{ s'/f

afnaflnsf dfgj x'g\ .

afNofj:yf dfgj ljsf;sf] k|f/lDes r/0f xf] .

hGd]b]lv !* jif{;Dd zf/Ll/s dfgl;s, af}l4s, ;fdflhs, ;+j]ufTds ¿kn] ljsf; xF'b} u/]sf dfgjx¿ g} afnaflnsf x'g\ .

Page 14: Child domestic labor hand book

14 3/]n' afn>d kl/ro

xl/ / ;f]d

-xl/ / ;f]d ;fyL–;fyL x'G5g\ . af6fdf Pscfk;df s'/f ub}{ lx8\g] qmddf_

xl/M ;fFRrL cl:t ltd|f] 3/df b]v]sf] Pp6L ;fgL *÷( jif{sL km'RrL sf] xF <

;f]dM Tof] s]6L d]/L >LdtLsf] ;fdfGo gftf nfUg] s]6L xf] . Hofb} ul/a / 5f]/f5f]/L

w]/} ePsf] sf/0fn] p;sf] kl/jf/df laxfg a]n'sf 5fs 6fg{ wf}–wf} 5 .

To;} x'gfn] kl/jf/sf] af]em xNsf ul/lbg p;nfO{ d]/f] ;;'/fnLn] dsxfF

k7fOlbPsf x'g\ .

xl/M ;fFRrL ltdL t afn>dsf] lj?4df sfd ug]{ ;+:yfdf sfd u5f}{, JolQmut

¿kdf klg ltdL afn>dsf] ;zQm lj/f]wL klg t xf} lg, xf]Og / <

;f]dM xf], jf:tjdf d afn>dsf] lj/f]wL g} x'F . t/ pm afn>lds xf]Og

lsgls p;n] sfd u/]afkt xfdLn] s]xL klg ltg{' kb}{g . d]/L >LdtL

Hofb} sdnf] dgsL l5g\ . c?sf] b'Mv k6Ss} b]Vg ;lSbgg\ . cl:tsf]

kfnL dfOtL uPsf] a]nf pgLx¿sf] b'Mv b]Vg g;s]/ NofPsL x'g\ .

xl/M d}n] p;nfO{ efG;fsf]7fdf efF8fs'F8f dfem\b}, s'rf] nufpFb} u/]sf]b]v]sf] lyPF .

;f]dM xf], :jefj}n] p;n] d]/L >LdtLnfO{ 3/sf] sfdwGbfdf ;3fpk3fp

u5]{ .

Page 15: Child domestic labor hand book

153/]n' afn>d kl/ro

xl/M s] pm :s'n hfG5] t <

;f]dM cxF, :s'n t hfGg .

xl/M Tof] gfgLn] /flt slt ah];Dd sfdwGbf u5]{ t <

;f]dM yf]/} hfxfg 5 . w]/} ;do;Dd sxfF ug'{k5{ / . ToxL /flt !)ah];Dd t xf] lg .

xl/M km'RrLsf] lgwf/df Pp6f 6'6'Nsf] klg b]v]sf] lyPF . s] ePsf] xF <

;f]dM Tof] vf; s]xL xf]Og, To;} lbg laxfg sfd ug{ clns l9nf] u/L eg]/ d]/L>LdtLn] o;f] Ps yKk8 xfGbf n8]/ lgwf/df 6'6'Nsf] p7]sf] xf]] .

larf/ ug'{xf];\

!= dflysf] ;+jfbaf6 s] a'em\g'eof] <

@= xl/n] cfkm"nfO{ ;3fpgsf nflu NofOPsL aflnsf afn>lds xf] lsxf]Og < s;/L <

#= xf], eg] s:tf] lsl;dsf] afn>d xf] < of] lgs[i6 k|sf/sf] 3/]n' afn>dxf] ls xf]Og <

$= o:tf] lsl;dsf sfd ug]{ afnaflnsfx¿ tkfO{+ x¿sf] 3/, 8]/f jl/kl/klg 5g\ ls <

%= 3/]n' afn>ldsx¿ s;nfO{ eGg] <

^= lgs[i6 k|sf/sf] 3/]n' afn>d s]nfO{ eGg] <

&= cfkm\gf 5f]/f5f]/Lx¿nfO{ pgLx¿sf] k9fO, :jf:Yo glau|g] u/L cfkm\gf]3/df ul/g] sfdwGbf l;sfpg], u/fpg] sfo{ afn>d xf] jf xf]Og < lsg <

Page 16: Child domestic labor hand book

16 3/]n' afn>d kl/ro

b'O{afn>d, 3/]n' afn>d / o;sf] k[i7e"ld

>d s] xf] <

>d eg]sf] dflg;n] ljz]if u/L hLljsf]kfh{g ug]{ cyjf s]xL sdfpgsf nflu

ul/g] sfd xf] . >d cfly{s k|of]hgsf] nflu tyf ;]jf pTkfbg ug{ k|of]u ul/G5 .

>dsf] d"No x'G5 . of] pTkfbgsf] Pp6f dxTjk"0f{ ;fwg xf] . >d zf/Ll/s /

dfgl;s b'j} lsl;dsf] x'G5 .

afn>d s] xf] <

afn>dsf nflu If]qLo sfo{;d"x -cf/8An'hL–l;Pn_n] u/]sf] kl/efiffcg';f/ !*

jif{d'lgsf afnaflnsfåf/f pgLx¿sf] :jf:Yo, zf/Ll/s, dfgl;s, af}l4s, g}lts

tyf ;fdflhs ljsf;df gsf/fTds k|efj kg]{ u/L tyf pgLx¿sf] lzIff k|fKt

ug]{ clwsf/ s'l07t x'g] u/L ul/g] sfd g} afn>d xf] .

afnsfd s] xf] <

afnaflnsfsf] zf/Ll/s dfgl;s ljsf;df gsf/fTds c;/ gkg]{ u/L pgLx¿sf]

;fdflhsLs/0f ug{, ;Lkx¿ l;Sg l;sfpgsf nflu tyf afnclwsf/sf] ;+/If0f

x'g] u/L cfkm\g} 3/df, jf ljBfnodf jf ;dfhdf u/fOg] sfd afn>d xf]Og .

o:tf sfdx¿n] afnclwsf/;DaGwL s'g} klg cGt/f{li6«o sfg'gx¿n] ;'lglZrt

u/]sf clwsf/x¿dfly x:tIf]k ub}{gg\ .

Page 17: Child domestic labor hand book

173/]n' afn>d kl/ro

afnsfd / afn>ddf km/s

afn>d

afnaflnsfsf] zf/Ll/s, dfgl;s,;fhdflhs ljsf;df c;/ ub{5 .

afnaflnsfx? lx+;f, b'Jo{jxf/ tyfzf]if0faf6 ;'/lIft x'Fb}gg\ .

afnaflnsfsf] ljrf/ / efjfgfsf]plrt sb/ ul/+b}g .

afnsfd

afnaflnsfsf] zf/Ll/s, dfgl;s,;fhdflhs ljsf;df c;/ ub}{g .

afnaflnsfx? lx+;f, b'Jo{jxf/ tyfz]fif0faf6 ;'/lIft x'G5g\ .

afnaflnsfsf] ljrf/ / efjfgfsf]plrt sb/ ul/Psf] x'G5 .

hf]lvdo'Qm afn>d eg]sf] s] xf] <

lgDg k|s[ltsf sfdx¿ hf]lvdo'Qm afn>dleq kb{5g\ M

;fgf] pd]/, nfdf] ;dofjlwsf] sfd,

ux|f}+ ef/L p7fpg] sfd

w]/} sfd lagf bfd jf yf]/} bfd

g lzIff g cf/fd

Psf]xf]/f] / lbSsnfUbf] sfd

sfdsf] nflu vt/gfs jftfj/0f,

ha/h:tL ug'{kg]{ sfd

x/avt lgolGqt jftfj/0fdf /x]/ ug'{kg]{ sfd

of}gzf]if0f tyf b'Jo{jxf/df kg{;Sg] l:ylt

bL3{ hLjgdf c;/ kg]{ ;Defjgf

aFw'jf afn>d

afn;}Godf egf{

of}gJofkf/, nfu"cf}ifw pTkfbg tyf cf];f/k;f/df nufOg] sfd

Page 18: Child domestic labor hand book

18 3/]n' afn>d kl/ro

3/]n' >d s] xf] <

t]>f] JolQmsf] 3/df uP/ jo:s jf sfd ug]{ pd]/ k'u]sf afnaflnsfx¿af6

/f]huf/Lsf] ¿kdf ul/g] 3/leqsf sfdx¿nfO{ g} 3/]n' >d elgG5, h;leq 3/

;kmf ug]{, eft ksfpg] efF8f dfem\g], n'uf w'g], ldnfpg], k6\ofpg], kfgL cf];fg]{, cfO/g

nufpg], 3/sf afnaflnsfnfO{ :s'n k'¥ofpg] / Nofpg] cflb sfdx¿ kb{5g\, h;nfO{

/fHosf] sfg'gn] /f]huf/Lsf] ¿kdf :jLsf/ u/]sf] jf gu/]sf] klg x'g;S5 .

dlxnf / k'?ifaLr /x]sf] c;dfgtf tyf k'?ifk|wfg ;dfhsf] sf/0fn] 3/]n' >ddf

a9L dlxnfx¿ ;+nUg x'g] u/]sf 5g\ . dflys} sf/0fn] 3/]n' >dnfO{ dlxnf :jo+n]

g} ædlxnfx¿n] ug]{ sfdÆ, æc?eGbf ;'/lIft sfdÆ sf] ¿kdf x]g]{ u/]sf] kfOG5 .

/fli6«o cGt/f{li6«o sfg'gsf] b[li6n] jo:sx¿sf] nflu 3/]n' >d u}/sfg'gL sfd xf]Og .

of] sfdnfO{ pGd"ng ug]{ xf]Og a? lgoldt jf sfg'g;Ddt agfpg'kb{5 . o;}n]

jo:s 3/]n' >ldsx¿n] >d;Fu ;DalGwt lgodx¿ h:t} >dsf] sfof{jlw, tna,

ladf, :jf:Yof]krf/, k]G;g, labf, cf/fd / tflndsf] cj;/, ;+u7g ug{ kfpg]

:jtGqtf, sfdsf] nflu lnlvt ;Demf}tf ug{ kfpg'kg]{ h:tf clwsf/sf] nflu cfjfh

p7fpg] clwsf/ 5 . t/ c;+ul7t If]qdf sfd ug]{ x'gfn] r'gf}tLx¿ w]/} 5g\ . jo:s

3/]n' >ldsx¿ klg a]rlavgdf kg]{, ha/h:tL sfd ug{ afWo x'g'kg]{ cyjf C0f

ltg{sf nflu afFwf >lds aGg'kg]{, dlxnfx¿sf] ;jfndf oL nufotsf cltl/Qm

of}g zf]if0f tyf b'Jo{jxf/df kg'{kg]{ hf]lvdx¿ x'g] ub{5g\ .

3/]n' afn>d s]nfO{ eGg] <

sfg'gåf/f dfGotfk|fKt sfd ug]{ pd]/ gk'u]sf jf ;f]eGbf sd pd]/sf

afnaflnsfx¿ t]>f] JolQm jf /f]huf/bftfsf] 3/]n' sfdwGbfdf ;+nUg x'g] sfo{nfO{

g} 3/]n' afn>d elgG5 .

s:tf] 3/]n' afn>dnfO{ lgs[i6 k|sf/sf] 3/]n' afn>d eGg] <

sfg'gåf/f dfGotfk|fKt sfd ug]{ pd]/eGbf sd pd]/sf jf ;f] pd]/ k'u]sf

afnaflnsfx¿ bf;, bf;h:tf] Jojxf/ jf afFwf >d, ha/h:tL >d, a]rlavg

tyf of}g zf]if0f jf b'Jo{jxf/df k/L lzIff, :jf:Yo, g}ltstfdf uDeL/ lsl;dsf]

c;/ kg]{ cj:yfdf t]>f] JolQm jf /f]huf/bftfsf] 3/]n' sfdwGbfdf ;+nUg x'g]

sfo{nfO{ lgs[i6 k|sf/sf] 3/]n' afn>d elgG5 .

Page 19: Child domestic labor hand book

193/]n' afn>d kl/ro

3/]n' afn>dsf] k[i7e"ld

3/]n' afn>d ;+;f/s} k|frLgtd k]zf xf] . k/Dk/fut ¿kn] g} afnaflnsfx¿o; k]zfdf ;+nUg x'Fb} cfPsf 5g\, h;sf] k|df0fsf] ¿kdf ;+;f/el/ k|rlntnf]ssyfx¿nfO{ lng ;lsG5 . cf}Bf]lus ljsf; x'g'eGbf cufl8sf ;dfhdfdflg;sf] b}lgs hLjg lgjf{xsf nflu vfBfGg pTkfbg, kfgL / OGwgsf] Joj:yfug]{ sfdsf] ef/ lgs} af]lemnf] x'g] uYof]{] . afnaflnsfx¿ :jefj}n] cfkm\gfcfdfx¿nfO{ o:tf sfdx¿df ;3fpg] ub{y] . To;a]nfb]lv clxn];Dd klg of]qmd hf/L 5 . o;}n] o; k|s[ltsf] sfdnfO{ ;dfGo lzIff bLIffs} ¿kdf lnOg]u/]sf] 5 .

;dfh ljsf;sf] qmddf ;+o'Qm kl/jf/x¿ Psn kl/jf/df ablnFb} uP h;n] ubf{3/fo;L sfdwGbfsf nflu ;xof]u ug]{ dflg;x¿sf] ;+Vof klg sd x'Fb} uP .o;n] ubf{ pgLx¿n] cfkm\gf] 3/fo;L sfdwGbfsf nflu c? JolQmx¿sf] ;xof]ulng yfn] . of] qmd xfn;Dd klg hf/L 5 .

w]/}h;f] ljsf;f]Gd'v d'n'sx¿ hxfF lzIff tyf /f]huf/Lsf cj;/x¿sf] sdL, Go"gcfDbfgL cflbsf] sf/0faf6 w]/} kl/jf/x¿ ul/aLsf] df/df k/]sf] x'gfn] pgLx¿hLljsf]kfh{gsf nflu s]xL cfDbfgL ug{] pkfosf] vf]hL ul//x]sf] l:ylt / csf{lt/s]xL ;DkGg 3/ kl/jf/sf dflg;x¿sf] 3/df 3/fo;L sfdwGbf ug{sf] nflu;xof]u ug]{ dflg;sf] vfFrf] eO/x]sf] cj:yfdf b'j} kIfsf] cfjZostfsf] d]naf63/]n' >d Pp6f k]zfsf] ¿kdf :yflkt x'Fb} uof] . c;dfg 9+un] ljsf; eO/x]sf];fdflhs ljsf;n] cGo k|sf/sf] afn>d h:t} 3/]n' afn>ldsx¿sf] dfu / k"lt{kIfnfO{ cem a9fpg] sfd ul//x]sf] 5 .

g]kfnsf] ;Gbe{df klg sdf/fsdf/L /fVg] k|yf ;Fu;Fu} afnaflnsfx¿nfO{ c?sf]3/df cGo sfdsf] ;fy} 3/]n' sfdwGbfdf nufpg yflnPsf] kfOG5 . bf;bf;Lx¿

bf;dflnssf lghL ;DklQ ePsf]n] bf;bf;Lsf ;f/f kl/jf/n] g} dflnssf]

OR5fcg';f/ sfd ug'{kb{Yof] . /f0ff k|wfgdGqL rGb«zdz]/sf] kfnfdf sdf/fsdf/L/fVg] k|yf t ;dfKt eof] t/ dflg;n] dflg;nfO{ ug]{ zf]if0f ;dfKt ePg, s]jn

o;sf] ¿k dfq ablnof] . kmn:j¿k sd}of, xlnof k|yf h:tf k|yfx¿ rngdf

cfP . o; k|yfdf hldGbf/sf] 3/df sd}of a:g]n] p;sL >LdtL, 5f]/f5f]/Lx¿;a}nfO{ hldGbf/sf 3/kl/jf/sf] ;]jfdf nufpg' kb{Yof] . 5f]/fx¿ uf]7fnf a:g] /

cfdf tyf 5f]/Lx¿ rflx+ sdn/L eP/ hldGbf/sf] 3/sf] 3/wGbf ug{'kb{Yof] . >L

% sf] ;/sf/n] @)%& ;fn ;fpg @ df sd}ofx¿ d'Qm ePsf] 3f]if0ff u¥of] . t/

Page 20: Child domestic labor hand book

20 3/]n' afn>d kl/ro

xlnof k|yf, aFw'jf >d k|yf, u}jf/, e};jf/ a:g] tyf cGo k|sf/sf] afn>dsf]k|rngsf] ;fy} 3/]n' afn>lds /fVg] rng sfod} 5 . hldGbf/sf] 3/df a;]sfxnLn] cfly{s b'/fj:yfsf sf/0f cfkm\gf 5f]/f5f]/Lx¿sf] kfngkf]if0f ug]{ af]emsd ug{sf nflu c?sf] 3/df /flvlbg] ub{5g\ . g]kfnsf] hg;+Vofsf] cfwfeGbfa9L hg;+Vofsf] cfly{s l:ylt sdhf]/ ePsf] sf/0fn] ubf{ u|fdL0f tyf ;x/LIf]qdf km}lnPsf] ul/aL g} cGo k|sf/sf] afn>dsf] cltl/Qm 3/]n' afn>ldsx¿pTkfbg ug]{ d"n s/0f ag]sf] 5 . o:t} ;z:q ;+3if{sf] sf/0faf6 ePsf] lj:yfkgtyf lj>[+vlnt kfl/jfl/s l:yltn] klg 3/]n' afn>d pTkfbg ug]{ sfddf e"ldsfv]ln/x]sf] 5 .

3/]n' afn>dsf] k|s[lt M

3/]n' afn>d;DaGwL ;"rgf jf hfgsf/L kfpg sl7g x'G5 . o; k|sf/sf]afn>d c;+ul7t If]qdf x'G5 hals snsf/vfgf, oftfoft, xf]6]nnufotcGo :yfgx¿df k|of]u ePsf afn>dsf] cfd dflg;x¿sf] ;Dks{df /x]sf]n];a}sf] hfgsf/Ldf x'G5 t/ 3/]n' afn>d aGb 3/leq ul/g] x'gfn] o;af/]dfhfgsf/L kfpg sl7g ePsf] xf], h;sf] kl/0ffd :j¿k 3/]n' afn>ldsx¿sf]tYofÍ ;+sng ug{ ufx|f] x'G5 .

3/]n' sfdwGbf cgf}krfl/s k]zf ePsf]n] o; If]qdf sfo{/t >ldsx¿sf]tYofÍ vf]lh+b}g . 3/]n' sfdwGbfnfO{ sfdsf] ¿kdf x]g]{ ul/+b}g . sfd ug{sfnflu /flvPsf 3/]n' afn>ldsx¿nfO{ pgLx¿s} lxtsf nflu dflnsn]bofdfofsf] e/df /flvPsf] h:tf] cy{ nfUg] u/L k|:t't ul/g] x'gfn] dflnsnfO{/f]huf/bftf / sfd ug]{nfO{ >ldssf] ¿kdf x]g]{ ul/+b}g .

3/]n' >dsf] sfo{:yn JolQmut 3/leq x'g] x'gfn] sf/vfgf tyf o:tf cGok|sf/sf] afn>dsf] t'ngfdf o; k|sf/sf] afn>ddf s'g} ;/sf/L clwsf/Lx¿sf]b[li6 kl//x]sf] x'Fb}g . o;}n] 3/]n' afn>dsf] cg'udg ug]{ cfjZostf g}dx;'; ul/Psf] x'Fb}g .

cfd ¿kdf !@ b]lv !& jif{;Ddsf afnaflnsfx¿nfO{ o; >ddf k|of]u ug]{ul/G5 t/ s}of}+ afn>ldsx¿ &÷* jif{s} pd]/b]lv o; If]qdf sfo{/t x'g]u/]sf] kfOG5 .

3/]n' afn>dnfO{ tNnf] txsf] >dsf] ¿kdf lnOG5 . h'g s'/f unt xf] .

/f]huf/bftf / afn>ldssf] kIfaLr df}lvs ;Demf}tf x'G5, sfof{jlw, s]–s]sfd ug]{ / cf/fd sltv]/ ug]{ eGg] af/]df s'g} lglZrttf x'Fb}g . ;j{dfGo *306] sfof{jlw oxfF nfu" ePsf] x'Fb}g .

Page 21: Child domestic labor hand book

213/]n' afn>d kl/ro

clwsf+z 3/]n' afn>ldsx¿ k"0f{sfnLg >ddf ;+nUg x'G5g\, k"0f{sfnLg 3/]n'

afn>ldsx¿ dflnssf] k|ToIf lgu/fgLdf x'G5g\ / ;fx|} sd :jtGqtfsf]

pkef]u ug{ kfPsf x'G5g\ cyjf pgLx¿nfO{ km';{bsf] ;do cToGt sd x'G5 .

3/]n' sfdwGbfnfO{ dlxnfn] ug]{ sfdsf] ¿kdf x]g]{ ul/G5 . clwsf+z w]/}h;f]

cfdfafa'n] s]6Ln] 3/sf] sfd ug}{ kb{5 eGg] dfGotf /fVg] ub{5g\ . To;}n]

ljZjdf sl/a () k|ltzt 3/]n' afn>lds s]6Lx¿ /xg] u/]sf 5g\ . pgLx¿dWo]

w]/}h;f]dfly of}g zf]if0f tyf b'Jo{jxf/ x'g] u/]sf] 5 . s]6Lx¿ zfGt :jefjsf

x'G5g\, sfd 5f]8]/ efUg] ;Defjgf sd x'G5 eGg] ljZjf; ul/g] ePsf]n]

s]6Lx¿nfO{ 3/]n' afn>ldssf] ¿kdf /fVg] ul/G5 .

sfdsf] k|s[ltsf sf/0fn] o:tf] afn>ddf nfUg afWo ePsf afnaflnsfx¿

sd pd]/sf, kLl8t, k9\g] cj;/af6 al~rt / cfTdanxLgtfsf] l;sf/

ePsf x'G5g\, h;sf] kl/0ffd:j¿k JolQmTj ljsf;df cj/f]w l;h{gf ePsf]

x'G5 .

w]/}h;f] 3/]n' afn>ldsx¿nfO{ tna lbOFb}g, lbP klg Hofb} sd dfqfdf lbOg]

ul/G5 . tna lbOP klg ;f] tna afn>ldsn] k|of]u ug{ kfpFb}g .

3/]n' afn>ldsx¿ k|foM u/]/ vf; Onfsf, jf hftLo ;d"xaf6 NofOg] ul/G5 .

o;/L NofOPsf afn>ldsx¿dfly /f]huf/bftfsf kl/jf/n] e]befjk"0f{ Jojxf/

ug]{ ub{5g\ . vfg]s'/fx¿df ul/g] e]befjn] s'kf]if0fsf] l;sf/ x'g] ;Defjgf

k|an x'G5 .

k|foM h;f] 3/]n' afn>ldsx¿ / pgLx¿sf] kl/jf/aLrsf] ;DaGw 6'6]sf] x'G5 .

pgLx¿sf] ;fyL agfpg] cyjf ;fyL;+uL;Fu p7a; ug]{, v]Ng] cj;/ Hofb}

sd dfq kfPsf x'G5g\ .

3/]n' sfdwGbfsf nflu s'g} ljz]if tflndsf] h?/L kb}}{g, ;fdfGo /]vb]vdf

cEof; ub}{ l;Sb} hfg ;lsG5 .

3/]n' afn>dnfO{ xNsf lsl;dsf] sfdsf] ¿kdf lnOg] u/]sf] x'gfn] o;

sfddf nfUg] afnaflnsfx¿nfO{ >ldssf] ¿kdf gx]/L ;xof]uL afnaflnsfsf]

¿kdf x]l/G5 .

Page 22: Child domestic labor hand book

22 3/]n' afn>d kl/ro

3/]n' sfdwGbfcGt/ut sfd ug]{ ;do / k|s[lt Psgf;sf] x'Fb}g .

o; k|sf/sf] >dnfO{ ;dfhn] ;xh ¿kn] :jLsf/]sf] x'G5 .

3/]n' afn>d bf;Tjsf] cfw'lgs ¿k xf] .

o;df afnaflnsfx¿ a]rlavgdf kg]{ ;Defjgf a9L x'G5 .

3/]n' >ddf hLjg g} latfP klg cGo ;Lkx¿ l;Sg] cj;/ k|fKt gx'g] x'gfn]eljiodf 3/]n' afn>ldsx¿ s]jn el/of, s'NnL h:tf an k|of]u u/]/ ug]{t/ cfDbfgL rflxF sd x'g] lsl;dsf sfdx¿ dfq ug{;Sg] ;Defjgf x'G5 .

k|foM h;f] /f]huf/bftfx¿n] 3/]n' afn>ldsnfO{ kl/jf/sf] ;b:osf] ¿kdfx]/]sf x'Fb}gg\ . pgLx¿nfO{ >d ug]{ ;fwgsf] ¿kdf x]g]{ ul/Psf] x'G5 . p;leqpTkfbgzLn Ifdtf ePsf]n] hlt;Sbf] a9L pkef]u ug]{ ;f]rfO x'G5 . o;}n]pgLx¿dfly cToflws sfdsf] af]em af]sfpg] ul/G5 .

3/]n' sfdwGbfdf hLp Hofg hf]lvddf kg{;Sg] ;Defjgfx¿ x'g] ub{5g\ . xftsf6\g], cfuf]n] kf]Ng], s/]06 nfUg] h:tf b'3{6gfx¿ x'g] ;Defjgf x'G5g\ .

3/]n' afn>dsf nflu s;}s;}n] wd{k'q, wd{k'qL ;d]t /fVg] u/]sf] kfOPsf] 5 .

lgs[i6 k|sf/sf] 3/]n' afn>daf/] yk hfgsf/L

bf;k|yf h:t} cEof;

s]xL /f]huf/bftfx¿ 3/]n' afn>ldsx¿nfO{ bf; ;/x Jojxf/ ub{5g\ . pgLx¿3/]n' afn>ldsnfO{ JolQmut ;DklQ 7fGb5g\ . s'g} k|sf/sf] clwsf/sf] pkef]uug]{ l:ylt x'Fb}g . o:tf] cj:yfdf afnaflnsfx¿nfO{ 3/af6 sxL+ hfg lbOFb}g .pgLx¿ /f]huf/bftfsf] 3/sf s'g} vf; :yfgx¿ h:t} efG;f3/afx]s cGoq hfg]cg'dlt x'Fb}g .

3/sf /f]huf/bftfsf kl/jf/ gePsf] a]nf afn>ldsx¿ gefu"g\ eg]/ pgLx¿nfO{3/sf] sf]7f jf lglZrt If]qdf aGb ul/G5 . o:tf] cj:yfdf /xg] 3/]n' afn>lds/ /f]huf/bftfaLrsf] ;DaGw sfd tyf ;]jfsf nflu dfq x'G5 . tna gfd

Page 23: Child domestic labor hand book

233/]n' afn>d kl/ro

dfqsf] x'G5 jf lbOFb}g . afn>ldsx¿ a]rlavgdf klg k/]sf x'g;S5g\ . pgLx¿C0f ltg{sf] nflu 3/]n' afn>ddf nfu]sf x'G5g\ jf o:tf] k|sf/sf] 3/]n' afn>ldsx¿nfO{ha/h:tL >d ug{ afWo agfOG5 . /ftlbg 8/ qf;df afFRg'kg]{ x'G5 .

ufnLunf}h s'6lk6 tyf qm'/ Jojxf/

3/]n' afn>ldsx¿n] /f]huf/bftfx¿af6 ;–;fgf uNtLx¿df klg ufnL s'6fOvfg'kb{5 . o; qmddf sltko afn>ldsx¿nfO{ tftf] j:t'n] 8fldlbg], tftf]kfgL vGofOlbg] h:tf qm'/ oftgfx¿ klg lbOPsf] kfOPsf] 5 . oL ;a} s'/f/f]huf/bftfsf] kl/jf/n] :jefljs ¿kn] lnO/x]sf x'G5g\ .

w]/}h;f] o:tf oftgfx¿ /f]huf/bftfsf] kl/jf/sf dlxnfaf6 x'g] u/]sf] kfOPsf]5 . lsgls 3/]n' wGbfsf] af/]df /]vb]v ug]{ lhDdf dlxnfsf] x'G5 . cg';Gwfgx¿af6yfxf ePcg';f/ afn>ldsx¿n] o; k|sf/sf] oftgf cfkm\gf] kl/jf/df x'FbfslxNo} b]v]sf x'Fb}gg\ . /f]huf/bftfx¿n] 3/]n' afn>ldsx¿nfO{ gfd lauf/]/af]nfpg], xf]Rofpg], x]Kg] h:tf Jojxf/x¿nfO{ t ;fdfGo ¿kdf lnPsf x'G5g\ .

of}g zf]if0f tyf b'Jo{jxf/

3/]n' afn>ddf ;+nUg ePsf s]6Lx¿n] o; k|sf/sf] zf]if0f tyf b'Jo{jxf/sf];fdgf ug'{ kb{5 . sxL+–sxL+ s]6fx¿dfly klg o; k|sf/sf] Jojxf/ ePsf]kfOPsf] 5 . Pn ;fNef8f]/df ul/Psf] Ps cg';Gwfgcg';f/ 3/]n' >ddf ;+nUg^^=$ k|ltzt s]6Lx¿dWo] clwsf+zn] o; k|sf/sf] zf]if0f ePsf] s'/f atfPsf5g\ . To:t} xfd|f] b]zdf klg !$ k|ltzteGbf a9L 3/]n' afn>ldsx¿n] cfk"mx¿of}g b'Jo{jxf/sf] l;sf/ ePsf] atfPsf 5g\ . /f]huf/bftf / afn>ldsx¿aLrsf]zlQm ;DaGwsf] sf/0f s]6Lx¿dfly 3/sf jo:s dflg;x¿af6 o; lsl;dsf]Jojxf/ x'g] u/]sf] kfOPsf] 5 . jo:sx¿ s]6Lx¿eGbf 7"nf / alnof x'g] ePsf]n]7"nfx¿n] ug]{ o; k|sf/sf] zf]if0f tyf b'Jo{jxf/sf] 8/qf;sf] sf/0f klg s]6Lx¿n]afWo eP/ ;fdgf ug]{ u/]sf x'G5g\ . s]6Lx¿dfly ul/g] of}g zf]if0f tyf b'Jo{axf//f]huf/bftfsf 3/sf k'?ifx¿sf] cltl/Qm, 3/df cfpg] kfx'gfx¿af6, jNnf3/kNnf3/lt/sf jo:s 3/]n' >ldsx¿af6 klg x'g;S5 .

o:t} sltko /f]huf/bftfx¿n] 3/]n' >ldsx¿sf] nflu eg]/ 5'§} 3/ agfPsf

x'G5g\ . o:tf] cj:yfdf c? 3/]n' >ldsx¿af6 of}g zf]if0f jf b'Jo{axf/ x'g;Sg]

;Defjgf a9L x'G5 .

Page 24: Child domestic labor hand book

24 3/]n' afn>d kl/ro

o; qmddf s]6Lx¿n] ue{ af]Sg] l:ylt klg cfpg;S5 . o:tf] l:yltdf /f]huf/bftfn]

pgLx¿nfO{ 3/af6 lgsflnlbg] / slxn]sfFxL ;8sdf cfpg afWo x'g] l:ylt klg

l;h{gf x'G5 . lsgls ue{ af]s]sf] v08df To:tf s]6Lsf] cfkm\gf] kl/jf/n] klg

pgnfO{ c:jLsf/ ug{;S5 . h;sf] kl/0ffd:j¿k pgL of}g Jofkf/df ;+nUg x'g

afWo x'g'kg]{ kl/j]z tof/ x'G5 .

zf/Ll/s Pj+ dfgl;s ¿kn] ue{wf/0f ug{;Sg] Ifdtfsf] ljsf; geO;s]sf]

l:yltdf ha/h:tL ue{ af]Sbf of}g /f]ux¿ ;g{ ;Sg] tyf nfh, 8/, ck/fwaf]wsf]

sf/0f dfgl;s ¿kdf ljlIfKt x'g;Sg] / csfn d[To' x'g] ;Defjgf;d]t x'G5 .

3/]n' afn>dsf] nflu afnaflnsfsf] a]rlavg

3/]n' >ddf nufpg] p2]Zon] afnaflnsfnfO{ Ps 7fpF, ufpF, jf b]zaf6 csf]{

7fpF, ;x/ jf b]zdf cf];f/k;f/ ug]{ ul/G5 eg] Tof] a]rlavgdf k/]sf] l:ylt xf] .

ljz]if u/L ufpFaf6 s}of}+ afnaflnsfx¿nfO{ 3/]n' >dsf] nflu ;x/df n}hfg]

ul/G5 . ;x/df x'g] 3/]n' afn>ldssf] dfusf] sf/0f ufpF3/af6 afnaflnsfx¿

a]rlavgdf kg]{ u/]sf 5g\ .

a]rlavg Ps b]zaf6 csf]{ b]zdf klg x'g] u/]sf] kfOPsf] 5 . g]kfnaf6 ef/tlt/,

a+unfb]zaf6 kfls:tfg, c/a d'n'sx¿lt/ clk|msL d'n'sx¿ a]lgg, a'ls{gf kmf;f],

Sofd?g, cfOe/L sf]i6, u'Ogf, 3fgf, dfnL, gfOh]l/ofnufotsf d'n'sx¿ Ps

csf]{df afnaflnsfsf] a]rlavg tyf cf];f/k;f/ x'g] u/]sf] 5 . o;}u/L blIf0f

cd]l/sf tyf Sof/]laog d'n'sx¿sf afnaflnsf cd]l/sf tyf Sofgf8fdf d"ntM

3/]n' afn>ds} nflu a]rlavg tyf cf];f/k;f/ x'g] u/]sf] 5 . o'/f]k]nL d'n'slt/

klg 3/]n' >ldsx¿sf] dfu ePsf]n] ljleGg b]zx¿sf ;}of}+ afnaflnsfx¿

ljleGg 9+uaf6 a]rlavg tyf cf];f/k;f/df kg]{ u/]sf 5g\ .

3/]n' >ddf x'g] cGo hf]lvdx¿

cGt/f{li6«o >d ;+u7gn] u/]sf] l;kmfl/; g+= !() cg';f/ 3/ tyf cGo ;kmfOsf

nflu k|of]u ul/g] /;fogx¿sf] plrt 9+un] k|of]u ug{ ghfGbf, 3/leq tyf

Page 25: Child domestic labor hand book

253/]n' afn>d kl/ro

au}+rflt/ k|of]u ul/g] sltko cf}+hf/ tyf d]lzgx¿ rnfpg ghfGbf jf 3/]n'

afn>ldssf] IfdtfeGbf aflx/sf ;/;dfgx¿sf] k|of]u ubf{ b'36{gf x'g;Sg]

;+efjgf k|z:t x'G5 .

efG;f3/leq xfjf lgsf;sf nflu /fd|f] k|aGw jf EoflG6n];g gePsf] l:ylt

x'g;S5 . o;af6 sf]7fsf] tfkqmd a9\g uO{ z/L/nfO{ xfgL k'¥ofpg ;S5 . hf8f]

dlxgfdf lr;f]df sfd ug{'kg]{ x'g;S5 . oL ;a} cj:yfx¿nfO{ ljZj :jf:Yo

;+u7gn] c:j:ys/ :yfgsf] ¿kdf 7fg]sf] / o:tf] 7fpFdf sfd ug]{ s'/fnfO{

JolQmsf] clwsf/dflysf] pNn+3gsf] ¿kdf kl/eflift u/]sf] 5 .

o:t} lzIffaf6 al~rt x'g'k/]sf] s'/faf6 afnaflnsfx¿dfly kg]{ bL3{sfnLg

gsf/fTds k|efjsf] sf/0f afn>ldsx¿sf] efjL lk+9L;Dd;d]t ul/aLsf] b'irqmdf

km:g;Sg] ;Defjgf x'G5 .

3/]n' afn>dsf] sf/0f / kl/0ffdx¿

3/]n' afn>dsf sf/0fx¿

kl/jf/sf] ul/aL÷a]/f]huf/L tyf afn ul/aL,

clzIff, cr]tgf, 3/]n' afn>ddf x'g] hf]lvdk|ltsf] cgle1tf

s'g} ljz]if tflnd grflxg] / ;fdfGo l;sfOaf6 g} l;Sg ;lsg]

;:tf] >d

;lhnf];Fu nufpg ;lsg] >d÷ljb|f]x ug{ g;Sg] cj:yf

a9\bf] hg;+Vof

;z:q ;+3if{÷;fdflhs c;'/Iff÷lj:yfkg

c;dfg ;fdflhs ljsf;

;j{;'ne tyf u'0f:t/o'Qm lzIffsf] cefj

kfl/jfl/s lx+;f

kfl/jfl/s ljrng÷ljof]u

;x/L /demdsf] cfsif{0f

Page 26: Child domestic labor hand book

26 3/]n' afn>d kl/ro

;x/L Jo:ttf

3/]n' afn>lds /fVg' ;fdflhs OHht / k|lti7fsf] ljifo aGg'

u|fdL0f If]qsf s'nLgx¿ / ;x/jf;Lx¿df a9]sf] ;'ljwfef]uL k|j[lQ

;fdflhs lnËe]b

k|efjsf/L sfg'g sfof{Gjogsf] cefj

3/]n' afn>dsf kl/0ffd

lzIffaf6 al~rt afnaflnsf

s'kf]lift afnaflnsf

cToGt ;fg} pd]/b]lv sfddf ;+nUg x'g'kg]{ afWotf

afnaflnsfsf] a]rlavgdf a[l4

:jtGqtf u'dfpg] l:ylt

of}g zf]if0f tyf b'Jo{jxf/sf] l;sf/

afnfkg pkef]u ug{] cj;/ gkfpg]

cfTdanxLg afnaflnsfx¿sf] ljsf;

cToflws sfdsf] af]em af]Sg'kg]{ tyf nfdf] ;dofjlw;Dd sfd ug'{kg]{

l:ylt

JolQmut klxrfg la;{g] l:ylt

ufnLunf}h tyf zf/Ll/s lx+;fsf] l;sf/

rf]6k6s tyf b'3{6gf x'g] ;Defjgf

afnclwsf/af6 al~rt afnaflnsf

bf;k|yf h:t} cEof;sf] lg/Gt/tf

cbIf gful/s pTkfbg

Page 27: Child domestic labor hand book

273/]n' afn>d kl/ro

3/]n' afn>daf6 l;lh{t ul/aLsf] s'rqm

g]kfndf 3/]n' >dsf] k|efj

PlzofnL d'n'sx¿df g]kfndf klxnf] k6s cGt/f{li6«o >d ;+u7g / afn>d

pGd"ngsf nflu cGt/f{li6«o sfo{qmd -cfOPncf]–cfOk]s_n] lgs[i6 k|sf/sf] afn>d

pGd"ng ug{sf] nflu ;doj4 sfo{qmd nfu" u/]sf] 5 . o; sfo{qmdn] 3/]n'

afn>dnfO{ k|fyldstfsf ;fy ;d]6\g] sfd u/]sf] 5, ;fy} o;n] aFw'jf afn>lds

/ afnaflnsfsf] a]rlavg;Fu ;DalGwt ;d:ofx¿nfO{ klg ;Daf]wg u/]sf] 5 .

cfOPncf]–cfOk]sn] ;g\ @))! df g]kfnsf] /fhwfgL sf7df08f}df P ¥oflk8

Pl;:d]G6 ;e]{ u/]sf] lyof] . o;n] ;e]{sf] qmddf /fhwfgLsf] * j6f j8fnfO{

;d]6\g] u/L nlIft ;d"x 5nkmn, afn>ldsx¿ nufot k|d'v ;/f]sf/jfnfx¿;Fu

cGt/jftf{, cjnf]sg / @ xhf/, @ ;o #& j6f 3/df 3/b}nf] sfo{qmd u/L

tYofÍ ;+sng u/]sf] lyof] . o; cg';Gwfgcg';f/ oL 3/x¿df $ ;o @) hgf

afnaflnsfx¿ 3/]n' afn>ddf ;+nUg ePsf] kfOof] . o;/L x]bf{ k|To]s % j6f

3/dWo] Pp6fn] afn>ldsx¿ /fVg] u/]sf] s'/f cg';Gwfgn] k|i6 kf/]sf] 5 . k|foM

wgf8\o 3/x¿n] ! hgf k"0f{sfnLg 3/]n' >lds /fVg] u/]sf 5g\ . ;du|df eGbf

/fhwfgL sf7df08f} dxfgu/kflnsfdf dfq !% jif{d'lgsf sl/a @@ xhf/

afnaflnsfx¿ 3/]n' >ddf ;+nUg /x]sf 5g\ . g]kfndf !* jif{d'lgsf 3/]n'

>ldsx¿ s'n *# xhf/ /x]sf 5g\ . tLdWo] sl/a $@ xhf/ ^ ;o &$ hgf !$

jif{ jf ;f] d'lgsf 3/]n' afn>ldsx¿ 5g\ .

Page 28: Child domestic labor hand book

28 3/]n' afn>d kl/ro

b g]kfn ¥oflk8 Pl;:d]G6n] !* jif{d'lgsf #&* hgf afnaflnsfsf] ;j]{If0f

u/]sf] lyof] . o; ;j]{If0fcg';f/ tLdWo] @ ltxfO !) b]lv !$ jif{;Ddsf

afnaflnsfx¿ sfddf ;+nUg 5g\ . o;af6 g]kfndf !) b]lv !$ jif{s} pd]/b]lv

3/]n' >ddf k|j]z ub{5g\ eGg] kfOPsf] 5 . tLdWo] w]/}h;f]n] tna gkfPsf] /

cfwfeGbf a9L s]6fx¿ ePsf] atfOPsf] 5 . o;f] x'g'sf] sf/0f g]kfndf s]6Lsf]

t'ngfdf s]6fx¿sf] a9L 8'nlkm/ ug{ kfpg] l:ylt xf] . clwsf+z cfdfafa' /

cleefjsx¿n] 5f]/LnfO{ e/;s 3/d} /fVg ?rfpF5g\ .

o4lk 3/]n' afn>d ePsf ljZjsf clwsf+z b]zx¿df ls t Pp6f dfq cleefjs

of t cfdf of afa' ePsf] kl/jf/ jf afnaflnsfsf] sdfOdf e/ kg]{ kl/jf/n]

afnaflnsfnfO{ 3/]n' afn>ddf k7fpg] u/]sf 5g\ . t/ sf7df08f}df ul/Psf]

cg';Gwfgcg';f/ &@ k|ltzt 3/]n' afn>ldssf cfdfafa' b'j} lhpFb} /x]sf]

kfOPsf] 5 . afn>ddf k7fpg] clwsf+z 3/x¿df $ b]lv ^ hgf;Ddsf] hfxfg

5 . @% k|ltzt kl/jf/;Fu c? sfd ug]{ afnaflnsf 5g\ . o;/L afnaflnsfx¿

;fg} pd]/df >ddf k|j]z ug'{sf] k|d'v sf/0fx¿df cfdfafa' e"ldlxg x'g', hUuf

hldg ePklg kl/jf/sf] ;b:o ;+Vofsf] t'ngfdf Hofb} yf]/} x'g' / kl/jf/ C0fdf

8'Ag' /x]sf 5g\ .

g]kfndf @)%^ ;fn ;fpgdf sd}of k|yfnfO{ u}/sfg'gL 3f]if0ff ul/of] t/ klg Tof]

k|yf /x]sf 7fpFx¿df w]/} afnaflnsf cfkm\gf cfdfafa'n] lnPsf] C0f ltg{sf nflu

3/]n' >ldssf] ¿kdf al;/x]sf 5g\ . o4lk sd}of kl/jf/sf clwsf+z

afnaflnsfx¿ 3/]n' afn>ddf k|j]z ug'{ cufj} ljBfno egf{ ePsf] s'/f atfOP

tfklg tLdWo] Ps ltxfO -h;dWo] cfwf hlt s]6Lx¿_ n] kl/jf/n] rnfPsf]

v]tLdf sfd ug{ ;'? u/]sf 5g\ . o;/L v]tLkftLdf ;+nUg ePsf s]6Lx¿dWo] !*

k|ltzt afnaflnsf n]vk9 ug{ hfGb}gg\ / !) k|ltztn] d'l:snn] n]vk9 ug{

;S5g\ .

cg';Gwfgsf] qmddf w]/} 3/]n' afn>ldsx¿n] cfkm\gf] 3/sf] t'ngfdf /f]huf/bftfsf]

3/df vfgf, ;'tfOnufotsf s'/fx¿ /fd|f] ePsf] atfPsf 5g\ . o;n] pgLx¿

3/]n' afn>ddf ;+nUg x'g'sf] sf/0f 3/df ePsf] cefju|:t hLjg xf] eGg] s'/f

b]vfPsf] 5 . km]l/ klg 3/]n' afn>lds eP/ a:g' kbf{ PSnf]kgfsf] dx;'; ug'{kg]{,

cToflws sfdsf] rfk, ufnL unf}h s'6lk6 tyf lgs[i6 Pj+ lx+;|s lsl;dsf]

b'Jo{jxf/ x'g] s'/f pgLx¿n] atfPsf lyP, h;n] afnaflnsfsf] hLjgdf gsf/fTds

k|efj kfg]{ s'/f lglZrt 5 .

Page 29: Child domestic labor hand book

293/]n' afn>d kl/ro

zf/Ll/s c;/

cg';Gwfg ul/Psf #&* hgf 3/]n' afn>ldsx¿dWo] #&$ hgfn] lbgdf !@306feGbf a9L ;do sfd ug'{ k/]sf] s'/f atfP . of] pgLx¿n] ef]lu/x]sf] cToGtuDeL/ Pj+ lgs[i6 k|sf/sf] cj:yf xf] . 3/]n' afn>ldsn] ug'{kg]{ sfdx¿dfw]/}h;f] efF8f dfem\g] / c? efG;fdf ul/g] sfdx¿ kb{5g\ . oL sfdx¿ nfdf];do;Dd ul//xg' kb{5 . cg';Gwfg ul/Psfx¿dWo] @& k|ltztn] cyf{t\ !)#hgfn] sfd ug]{ qmddf pgLx¿nfO{ rf]6k6s nfu]sf], cfuf]n] kf]n]sf] s'/f atfPsflyP . tLdWo] ($ hgfn] cfkm" klxn] a;]sf] /f]huf/bftfsf] 3/ 5f]8]sf lyP .o;/L 5f]8\g'sf] sf/0f /f]huf/bftfx¿n] a9L bk]6\g] u/]sf]n] ubf{ xf] eGg] s'/fatfPsf lyP . o;qmddf w]/} k|d'v ;"rsx¿n] 3/]n' >ddf s]6Lx¿dfly of}gzf]if0f tyf b'Jo{jxf/ x'g] u/]sf] s'/f atfP . 3/]n' afn>ldsx¿n] Joxf]g'{ k/]sfoL hf]lvdx¿sf] dfqf a9b} uO{ lgs[i6 k|sf/sf] ¿k lng;Sg] ;Defjgf hlxNo}/xG5 .

dgf]j}1flgs c;/

3/]n' >daf6 afnaflnsfdfly kg]{ c;/ s]jn zf/Ll/s :jf:Yodfly dfq kg]{geO{ o;n] pgLx¿sf] ;+j]ufTds ljsf;df klg ulx/f] rf]6 k'¥ofpF5 . ;+j]ufTdsljsf; x/]s JolQmsf] l;h{gfTds / :j:y hLjg latfpgsf] nflu cTofjZosx'G5 . cg';Gwfg ul/Psf afnaflnsfdWo] ^* k|ltztn] pgLx¿ PSnf] dx;';u/]sf] atfP . vf;u/L /f]huf/bftfsf] 3/df pgLx¿n] cfkm\gf 3/kl/jf/, ;fyLefO;a}hgf cnu eP/ dgdf nfu]sf s'/fx¿ s;};Fu klg eGg gkfO{ u'lD;P/ a:g'kbf{ ;fx|} b'Mv dx;'; u/]sf] atfP . o;af6 l;h{gf x'g] lg/fzf / c;xfocj:yfn] pgLx¿sf] ;+j]ufTds ljsf;df uDeL/ c;/ kb{5 .

cg';Gwfgn] !) hgfdWo] ( hgf afnaflnsfx¿ cfkm\gf] 3/ cfpg :jtGqePklg Jojxfl/s ¿kdf x]bf{ clwsf+zn] o;/L 3/ kl/jf/;Fu e]6\g kfpFb}gg\ .o;sf sf/0fx¿df 3/ 6f9f x'g], cfOhfO ug{ vr{ nfUg] h:tf s'/fx¿ klg /x]sf5g\ . oltdfq xf]Og sltko glhs} 3/ x'g] 3/]n' afn>ldsx¿n] klg cfkm\gf] 3/hfg kfPsf x'Fb}gg\ . o;/L pgLx¿ 3/ hfg gkfpg'sf cGo sf/0fx¿df cfdfafa'n]/f]huf/bftfaf6 lnPsf] C0f klg xf] . C0f aGwgdf k/]sf afn>ldsx¿n] o:tf];d:ofsf] ;fdgf ug'{kb{5 . cg';Gwfg ul/Psf #&* hgfdWo] &# hgfn] pgLx¿/f]huf/bftfsf] 3/ 5f]8]/ cGoq hfgsf nflu :jtGq gePsf] s'/f atfP . tL dWo]

Page 30: Child domestic labor hand book

30 3/]n' afn>d kl/ro

$! hgfn] o;/L /f]huf/bftfsf] 3/ 5f]8]/ cGoq hfgsf] nflu cleefjssf]:jLs[lt lng'kg]{ s'/f atfP . tnasf] ;DaGwdf cg';Gwfgn] #&* dWo] !$%hgfn] tna kfpg] u/]sf] / tna kfpg] 3/]n' afn>ldsdWo] &( k|ltztn]pgLx¿sf] tna cfdfafa'n] nfg] u/]sf] atfPsf lyP .

afnljsf;dfly kg]{ k|efj

afnaflnsfsf] ljsf;dfly 3/]n' afn>dn] kfg]{ c;/sf] ljZn]if0f ubf{ cg';Gwfgul/Psf #&*dWo] s]jn !@# hgf afnaflnsfn] dfq :s'n hfg] u/]sf] kfOof] .:s'n hfg] u/]sfdWo] ** hgf k|fylds txdf !! hgf lgDg dfWolds txdf /Ps hgf dfq dfWolds txdf k9\g] u/]sf] kfOof] . ljBfno egf{ x'g] s]6Lx¿sf];+Vof w]/} sd cyf{t\ s]jn !^=# k|ltzt / s]6fx¿sf] ;+Vof $^=! k|ltzt /x]sf]kfOPsf] 5 .

k9\g,] ;x/ hfg kfpg], hLjgsf] k"j{tof/L ug{sf] nflu ;'/lIft sfd tyf ;fg}pd]/sf afnaflnsfnfO{ /f]huf/Ldf nufpgsf] nflu 3/]n' afn>d pko'Qm ePsf]atfOP tfklg of] afnaflnsfsf] bL3{ ljsf;sf] nflu uDeL/ c;/ kfg]{ k];f xf],h;n] ul/aLsf] b'irqmnfO{ lg/Gt/tf lbG5 tyf l;Ëf] ljsf;sf] ultdf cj/f]wl;h{gf ub{5 .

3/]n' afn>d;Fu ;/f]sf/ /fVg] lgsfox¿÷;+:yfx¿

3/kl/jf/, ;dfh, ;+:s[lt, d"NodfGotf

P]g÷sfg'g

/f]huf/bftf÷>lds ;+u7g

/fhgLlts bn

lzIff gLlt

;+3÷;+:yf

cfly{s gLlt

;+rf/ dfWod

/fHo

Page 31: Child domestic labor hand book

313/]n' afn>d kl/ro

tLg3/]n' afn>dsf] cfsif{0f / k|f]T;fxgsf tTjx¿

cfsif{0fsf tTjx¿

!= c;dfgtfsf] kl/0ffdaf6 pTkGg ePsf] s'nLgtf

cf}Bf]lusLs/0f tyf ;x/Ls/0fsf] qmddf ePsf] c;dfg cfly{s ljsf;n] ;dfhdf

x'g] / gx'g] aLrsf] ;fy} ul/a / dWod ju{aLrsf] vf8n cem km/flsnf] agfpFb}

nu]sf] 5 . o;af6 3/aflx/ ul/g] sfdsf] t'ngfdf 3/]n' >dnfO{ ckx]ngfsf]

b[li6n] x]g]{, ;f] sfd ubf{ k|lti7fdf cfFr cfpg] ;f]lrG5 . k|lti7fdf cfFr cfpg]

tyf t'R5 7flgPsf] 3/]n' >daf6 cfkm" klG5g] / lj:tf/} t]>f] JolQmaf6 u/fpg]

k|j[lQn] 3/]n' afn>dsf] dfu a9]/ uPsf] xf] . o;}u/L n}lËs c;dfgtfdf cfPsf]

;sf/fTds kl/jt{gsf] sf/0f dlxnfx¿df ePsf] ;zQmLs/0fsf] kl/0ffd:j¿k

3/aflx/sf] /f]huf/Ldf cfkm" ;+nUg /xg] / 3/leqsf] wGbf ug{ cGo ul/a dlxnf

jf afnaflnsfnfO{ nufpg yflnPsf] 5 . o;n] klg 3/]n' afn>dsf] dfunfO{

a9fpg] sfd u/]sf] 5 . sltko kl/jf/x¿df 3/]n' afn>lds /fVg] sfdnfO{

cfjZostfeGbf klg ;fdflhs k|lti7f, ;fg ;f}st b]vfpg] dfWodsf] ¿kdf klg

lnOg yflnPsf]n] 3/]n' afn>dsf] dfu a9\b} uPsf] 5 .

@= wd{k'qsf] gfddf afn>lds /flvg'

sltko 3/x¿df /f]huf/bftfnfO{ pksf/L JolQmsf] ¿kdf lrlqt ug{

afn>ldsx¿nfO{ gSsnL wd{k'q jf k'qL agfP/ klg /fv]sf] kfOG5 . vf;u/L

Page 32: Child domestic labor hand book

32 3/]n' afn>d kl/ro

;dfhdf 6'x'/f c;xfo cj:yfdf /x]sf afnaflnsfx¿nfO{ o;/L æwd{k'qÆ æwd{k'qLÆ

/fVg] ul/G5 . o;sf] ;fy} ul/a kl/jf/sf afnaflnsfx¿nfO{ ;DkGg kl/jf/sf

JolQmx¿n] æwd{k'qÆ æwd{k'qLÆ sf] ¿kdf u|x0f u/L pgLx¿sf] kfngkf]if0fsf]

;Dk"0f{ lhDdf lng] t/ Jojxf/df eg] tL afnaflnsfx¿nfO{ 3/]n' afn>ldssf]

¿kdf sfd u/fpg] klg ul/Psf] 5 . o;/L gSsnL tl/sfaf6 afn>d /fVg]

k|lqmofn] klg 3/]n' afn>d km:6fpg d2t u/]sf] 5 . vf;u/L Pp6} b]zleq eP

u|fdL0f e]uaf6 ;x/L kl/jf/x¿df / ul/a b]zaf6 wgL b]zx¿df wd{k'q wd{k'qL

agfP/ n}hfg] rng 5 . o; k|sf/n] wd{k'q k'qL /flvPsf sltko afnaflnsfx¿

cfkm"dfly eO/x]sf] zf]if0f vKg g;s]/ a;]sf] 7fpFaf6 efuL ;8s afnaflnsf

ePsf klg pbfx/0fx¿ kfpg ;lsG5 .

t/ sltko JolQmx¿n] jf:tljs ¿kd} wd{k'q wd{k'qLsf] ¿kdf ckgfO{ /flvPsf

afnaflnsfx¿sf] cj:yf klxn] cfkm\gf] kl/jf/df /xFbfeGbf klg /fd|f] cj:yfdf

k'uL Pp6f of]Uo ;Ifd JolQmTjsf] ¿kdf ljsf; ePsf pbfx/0fx¿ klg kfpg

;lsG5 .

#= ;:tf] >d

3/]n' afn>dsf] dfu a9\g'sf] csf]{ dxTjk"0f{ sf/0f ;:tf] >d eP/ klg xf] .

jo:sx¿nfO{ >ldssf] ¿kdf /fVbf a9L tna lbg'kg]{ x'G5 . otf afnaflnsfx¿nfO{

cfdfafa';Fu df}lvs ;Demf}tf u/L yf]/} k};fdf sfd nufpg ;lsG5 . sltkonfO{

t tna} glbOsg vfg / ;fwf/0f n'ufkmf6f] dfq lbP/ sfddf nufpg] ul/Psf]

5 . cem C0f ltg]{ ;t{df /flvPsf] 5 eg] t emg\ C0fsf] Jofh dfq ltg{sf] nflu

klg afnaflnsfnfO{ 3/]n' afn>ddf nufpg] ul/G5 .

$= ;lhnf] >d÷ljb«f]x ug{ g;Sg] l:ylt

afnaflnsfx¿ ;fgf] pd]/ ePsf]n] kmsfP/ sfddf nufpg,] geP xKsfPsf] e/df

sfddf nufpg ;lsG5 t/ otf jo:s >ldsx¿ eg] cfkm\gf] clwsf/sf] nflu

af]Ng;Sg] ePsf]n] /f]huf/bftfx¿nfO{ xKsfP/ sfddf nufpg t'ngfTds ¿kn]

Page 33: Child domestic labor hand book

333/]n' afn>d kl/ro

sl7g x'G5 . afnaflnsfx¿ cfkm"dfly hlt;'s} sfdsf] af]em nflbP klg, tnaglbP klg ;fgf] pd]/ ePsf] sf/0fn] jo:sx¿;Fu ljb«f]x ug{ 8/fpF5g\ //f]huf/bftfn] o:tf] l:yltsf] e/k'/ kmfObf p7fPsf x'G5g\ .

%= cgf}krfl/s ¿kdf /fVg kfOg]÷s'g} sfg'gL ;Demf}tf ul//xg' gkg]{

3/]n' afn>lds /fVgsf] nflu /f]huf/bftf / afn>lds jf p;sf cleefjs;Fus'g} sfg'gL ;Demf}tf ul//xg'kg]{ emGem6 x'Fb}g . s'g} lgoddf afFlwg'kg]{ afWotfx'Fb}g . clxn];Ddsf] cEof;df cgf}krfl/s s'/fsfgLs} e/df 3/]n' afn>lds/flvg] ul/Psf] 5 .

k|]fT;fxgsf tTjx¿

^= ;dfhsf] dlxnf / aflnsfx¿k|lt x]g]{ b[li6sf]0f

;dfhdf dlxnfx¿nfO{ csf{sf] 3/ hfg] / csf{s} ;]jfdf hLjg latfpg] JolQmsf]¿kdf x]l/G5 . h;sf] kl/0ffd:j¿k 5f]/Lx¿nfO{ ljBfno k7fOFb}g . k7fOxfn]klg :s'nsf] k9fO k"/f gu/L aLr}df lgsflnG5 . o;sf] ;fy} 5f]/Lx¿nfO{ ljjfxsf]nflu ;fdfGo ;fIf/ agfpg] p2]Zon] dfq k9fOg] ul/G5 . 5f]/Lx¿ csf{sf] 3/hfg] x'gfn] 5f]/Lx¿dfly ul/g] nufgLaf6 dfOtL 3/sf] nflu s'g} kmfObf gx'g,]kmfObf eP klg nf]Ug]s} 3/nfO{ kmfObf x'g] b[li6n] x]l/G5 . o;}n] 5f]/LnfO{ cfdfnfO{3/]n' sfdwGbfdf ;3fpk3fp ug{sf] nflu k7fOG5 . o;}n] k|foM h;f] 5f]/Lx¿cfdf;Fu} 3/]n' sfdwGbfdf nflu/x]sf x'G5g\ . o;/L k9\g gkfPkl5 5f]/Lx¿sf]hLljsf]kfh{gsf] nflu /f]huf/Lsf ljsNkx¿ ;Lldt x'g k'Ub5g\ . pgLx¿n] afFRgsf]nflu c?dfly e/ kg'{kg]{ l:ylt l;h{gf x'G5 . 5f]/Lx¿n] kl/jf/sf] cfo cfh{gsfnflu of]ubfg lbg ;Sb}gg\ To;}n] pgLx¿nfO{ kl/jf/sf] af]emsf] ¿kdf x]g{yflnG5 . Psflt/ pgLx¿ cfkm\gf] clwsf/sf] af/]df ;r]t x'Fb}gg\, csf{lt/sfg'gL ¿kdf ;fIf/ gx'gfn] cfkm\gf clwsf/dfly lyrf]ldrf] x'Fbf klg r'krfknfu]/ a:g afWo x'G5g\ . ;fg} pd]/df ljjfx ul/gfn] Pp6f kl/jf/df af]emsf]¿kdf /x]sL 5f]/L csf]{ kl/jf/df ;fg]{ ul/G5 . o;}n] 5f]/Lx¿ k|foM h;f]3/leqs} sfddf dfq ;Lldt x'g k'u]sf x'g\ . o;/L ;fg} pd]/b]lv jo:s / k|f}9x'g] a]nf;Dd klg cfdfx¿ 3/leqs} sfddf clNem/x]sf x'G5g\ . ;fdflhs kl/j]zn]5f]/Lx¿nfO{ ;fg} pd]/b]lv g} 3/]n' afn>dlt/ ws]ln/x]sf] x'G5 . oxL s'/f g};+;f/el/ 3/]n' afn>ldsx¿df aflnsfx¿sf] ;+Vof cToflws x'g'sf] sf/s tTj

aGg k'u]sf] 5 .

Page 34: Child domestic labor hand book

34 3/]n' afn>d kl/ro

&= 3/]n' afn>dnfO{ ljjfxsf] nflu k"j{tof/Lsf] ¿kdf lnOg'

;dfhdf dlxnfx¿ ljjfx u/]/ c?sf] 3/df hfg'kg]{ / ToxfF uP/ 3/leqsf]

sfdwGbf ug'{k5{ eGg] s'/f ;f]lrg] ePsf]n] 3/]n' >dnfO{ sltko kl/jf/x¿n]

s]6Lx¿sf] nflu pko'Qm tflndsf] ¿kdf lnOg] u/]sf 5g\ . o;/L 3/]n' >dnfO{

æhLjgs} k"j{tof/LÆ sf] ¿kdf lnOg] u/]sf]n] sltko s]6Lx¿nfO{ :s'naf6

lgsfn]/ eP klg 3/]n' >ddf ;+nUg u/fPsf] klg kfOG5 . ljZjsf e/v/} dfq

cf}Bf]lusLs/0fsf] af6f]df cufl8 a9]sf b]zx¿df wgL kl/jf/df of]Uo s]6f]

kfOG5 eGg] cfzn] klg s]6Lx¿ 3/]n' afn>dtkm{ cfs{lift x'gk'U5g\ . o;/L klg

3/]n' afn>dsf] dfu a9]sf] 5 .

* 3/]n' sfdsfhnfO{ dlxnfn] ug]{ sfdsf] ¿kdf x]l/g'

clwsf+z b]zdf 3/]n' afn>dnfO{ dlxnfn] ug]{ sfdsf] ¿kdf JofVof ul/G5 .

w]/}h;f] cleefjsx¿n] 5f]/L eP/ hlGdPkl5 3/sf] wGbf ug}{ kb{5, o;sf]

lasNk 5}g eGg] ljrf/ JoQm ub{5g\ . 3/]n' sfd c? sfdsf] t'ngfdf ;/n /

;xh sfd ePsf]n] of] dlxnfx¿sf] nflu pko'Qm 5 eGg] ul/G5 . sltko b]zsf

/f]huf/bftfx¿ s]6L jf dlxnfx¿n] 3/]n' sfd -3/leqsf] sfd_ pQd lsl;daf6

ug{;Sg] ePsf]n] s]6f jf k'?ifn] ug'{eGbf klg s]6L jf dlxnfn] ug'{kb{5 eGg]

dfGotf /fVb5g\ . sltko w]/} bfh'efO ePsf] kl/jf/df bfh'efOn] lbbL jf alxgLnfO{

d'vn] kl/jf/sf] ;b:osf] ¿kdf x]/] klg Jojxf/df eg] 3/]n' >ldssf] ¿kdf

sfd nufpg] ub{5g\ .

dlxnf :jo+n] klg 3/]n' >dnfO{ ædlxnfx¿sf] sfdÆ sf] ¿kdf x]g]{ u/]sf]

kfOG5 . afn>ldssf cfdfx¿ cfkm\gf 5f]/Lx¿nfO{ cGo sfdsf] t'ngfdf 3/]n'

>ddf g} k7fpg rfxG5g\ . sltko >lds dlxnfx¿ 5f]/f5f]/Lsf] x]/rfx ub}{

sfd ug{ ;lsg] ePsf]n] cGo sfdsf] t'ngfdf 3/]n' >d g} ug{ ?rfpF5g\ .

To;}u/L >lds dlxnfx¿ 5f]/Lx¿nfO{ 3/]n' sfdwGbf l;sfpgsf nflu klg

pgLx¿nfO{ cfkm";Fu} /fv]/ klg 3/]n' >d ug]{ ub{5g\, h;af6 cfdfn] cfkm"kl5

cfkm\g} 5f]/LnfO{ /f]huf/bftfn] ;f] sfd b]cf];\ eGg] ck]Iff /fv]sf] x'G5, h;sf]

kl/0ffd:j¿k afnaflnsfx¿ cfkm\gL cfdfsf] kl5kl5 nfUbfnfUb} k9\g] cj;/

u'dfpg k'Ub5g\ . o;/L cfdfsf] kl5 lx+8\bf–lx+8\b} afnaflnsfx¿ *÷( jif{s}

pd]/df Pp6f cg'ejL 3/]n' afn>ldssf] sfd ug{;Sg] ePsf x'G5g\ .

Page 35: Child domestic labor hand book

353/]n' afn>d kl/ro

sfG5L a:g]t

lx/fsfhLsf] $ hgfsf] kl/jf/ 5 . pgL / pgsL >LdtL sf7df08f}sf] Pp6f

a}+sdf sfd ub{5g\ . pgLx¿sf 5f]/f5f]/Lx¿ :s"n hfG5g\ . pgLx¿sf] 3/df

laxfg a]n'sf ;3fpk3fp ug,]{ lbpF;f] 3/ s'g]{ sf]xL x'g] ePg . o;}n] pgLx¿nfO{

Pshgf dflg;sf] cfjZostf ePsf] dx;'; u/L g'jfsf]6 lhNnfl:yt lx/fsfhLsf]

Pshgf ;fyLsf] ufpFaf6 !% jif{sL sfG5LnfO{ NofP . o;afkt lx/fsfhLn]

sfG5Lsf a'afnfO{ dlxgfsf] ?= @)) .– lbg] eP . sfG5Lsf a'af k|To]s #÷$

dlxgfdf pQm ?= @)) .– lng cfpg] ug{ yfn] . sfG5L dflnssf] 3/df sfd

ug'{kg]{ tyf lbpF;f] 3/ s'g'{kg]{ ePsf] sf/0f pgL :s'n hfg kfOgg\ . lx/fsfhLn]

sfG5Ln] /fd|f];Fu sfd u/]kl5 pgsf] lax] ubf{ nfUg] ;a} vr{ lbg] arg lbPsf

5g\ . lx/fsfhL klg sfG5Lsf] sfdk|lt ;Gt'i6 5g\ . sfG5L g'jfsf]6sf] cfkm\gf]

3/df x'Fbf lbgel/ 3fF; bfp/f ug'{kg]{, kfgL Nofpg] h:tf sfdx¿ u/]klg pgn]

cfwf k]6 dfq vfg kfpFlyg\ . lx/fsfhLn] sfG5LnfO{ cfkm\g} 5f]/L ;'t]sf] sf]7fdf

;'tfpF5g\ . pgL / pgsL >LdtLn] sfG5Lk|lt /fd|f] Jojxf/ u5{g\ . sfG5L klg

v';L g} b]lvG5] . t/ pgsf] Pp6} dfq u'gf;f] :s'n hfg gkfpg' /x]sf] 5 . pgL

cfkm\gf ufpFsf ;a} ;fyLx¿af6 cnlUug k'u]sL l5g\ . sf7df08f}df cfP/ pgn]

s;}nfO{ klg ;fyL agfpg kfPsL 5}gg\ . pgnfO{ a]nf–a]nf 3/sf] ofbn] ;tfO/xG5 .

5nkmnsf nflu k|Zgx¿

!= s] sfG5L 3/]n' afn>lds x'g\ <

@= sfG5Lsf] syfdf afn>dsf] dfu / k"lt{ s;/L ePsf] 5 <

#= sfG5Lsf u'gf;fx¿ s]–s] /x]5g\ <

$= s] sfG5Ln] ug]{ sfd lgs[i6 k|sf/sf] afn>dleq kb{5 <

$= sfG5Lsf] hLjgdf cem ;'wf/ Nofpg s]–s] ug'{ cfjZos b]lvG5 <

Page 36: Child domestic labor hand book

36 3/]n' afn>d kl/ro

(= k/Dk/fut e]befj

;fdflhs ;+/rgfsf sf/0f k/Dk/fb]lv g} cfd;d'bfoleqsf] Pp6f vf; ;d"x jf;d'bfon] cfkm"nfO{ ;dfhdf pRr ju{ 7fG5 / csf]{ ;d'bfon] cfkm"nfO{ lgDgju{sf] 7flg/x]sf] x'G5 . ;dfhdf ljBdfg e]befjsf sf/0f ;dfhdf hftLoe]befjsf] l:ylt ljBdfg 5 . hghflt ;d'bfo / blntx¿nfO{ tNnf] bhf{sf]dflg;sf] ¿kdf x]g]{, ufpFn]x¿nfO{ kfv] / ;x/jf;Lx¿nfO{ cfw'lgs, ;';DkGg /dflyNnf] bhf{sf ¿kdf x]g]{ k|j[lQ 5, h;n] ubf{ dflyNnf] ju{sf] 7flgg]x¿n] tNnfju{ 7flgg]x¿sf kl/jf/af6 cfPsf dlxnf k'?if jf afnaflnsfnfO{ 3/]n' >ldssf]¿kdf /fVg] ub{5g\ . ;fdflhs ;+/rgfdf cfwfl/t pRrtf / lgrtfsf] ljefhgsfod /x'~h]n;Dd k/Dk/fb]lv cfkm"nfO{ k|ltli7t 7fGg] dflyNnf] ju{n] u/]sf]3/]n' afn>ldssf] dfunfO{ ckx]lnt, pk]lIft ju{af6 k"lt{ x'g] sfd hf/L /xG5 .To;}n] 3/]n' afn>d hghftLo clwsf/ cfGbf]ngsf] klg Ps dxTjk"0f{ c+zx'g'kb{5 .

!)= /f]huf/bftfnfO{ pksf/L JolQmsf] ¿kdf lrlqt ul/g' .

afnaflnsfx¿sf] nflu 3/]n' >d kmfObfsf/L / pko'Qm k|sf/sf] >dsf] ¿kdfx]g]{ s'/fn] /f]huf/bftfnfO{ pksf/L JolQmsf] ¿kdf lrq0f ug{ d2t k'¥ofO/x]sf]x'G5 . s'g} afns tyf aflnsfnfO{ 3/]n' >dsf] nflu /fVg] sfdn] c?sf] enf]lrtfpg], pksf/L JolQmsf] ¿kdf p;sf] ;fdflhs k|lti7f klg cem dfly p7]sf]7flgG5 . o;}n] /f]huf/bftf :jo+n] d}n] u|fdL0f e]usf] ul/a, 7"nf] kl/jf/af6afnaflnsfnfO{ ;DkGg 3/df NofP/ pksf/ ul//x]sf] 5' eGg] 7flg/x]sf] x'G5 ./f]huf/bftfn] cfkm"nfO{ /f]huf/bftfsf] ¿kdf lrq0f ug{ rflx/x]sf] x'Fb}g . o;/L3/]n' afn>ddfly nufOPsf] pksf/sf] cfj/0fn] 3/]n' afn>d /fVg] sfdnfO{k|>o lbO/x]sf] x'G5 . jf:tljs cy{df eg] /f]huf/bftfaf6 oxL æpksf/L sfo{Æsf] cfj/0fdf ;:tf], ;xh afn>dsf] zf]if0f eO/x]sf] x'G5 . o;}n] sltko3/x¿df /f]huf/bftfn] 3/]n' afn>ldsx¿nfO{ æ5f]/f]Æ æ5f]/LÆ eg]/ klg af]nfpg]u/]sf x'G5g\ .

!!= kfl/jfl/s tyf afn ul/aL

ul/aL eGgfn] kl/jf/sf] sdhf]/ cfly{s l:ylt dfq xf]Og sfd ug]{ pd]/sfafnaflnsfn] sdfPsf] cfDbfgLn] p;sf] nflu cfjZos vr{ wfGg g;Sg] l:yltklg xf] . Go"g cfDbfgLsf] sf/0fn] kl/jf/n] xftd'v hf]g{ ;Sg] l:ylt;Dd klg

Page 37: Child domestic labor hand book

373/]n' afn>d kl/ro

gx'g' / o;sf nflu C0fdf km‘:g'n] afnaflnsfx¿ kl/jf/sf] af]em aGg k'U5g\h;sf] kl/0ffd:j¿k cfdfafa'n] j}slNks pkfosf] ¿kdf cfkm\gf 5f]/f5f]/Lx¿nfO{csf{sf] 3/df nu]/ /flvlbg] ub{5g\ . afnaflnsfn] sdfPsf] cfDbfgLaf6 kl/jf/sf]cfly{s l:yltnfO{ clnslt eP klg dfly p7fpg ;lsG5 eGg] ;f]r /fVg] ul/G5 .

ul/a x'g'sf] sf/0f s]jn cfly{s cefj dfq xf]Og, a? afnaflnsfsf cfdfafa'sf]sfd ug]{ bIftfsf] cefj klg xf] . lsgls cbIf dflg;sf] >d ahf/df laqmLx'Fb}g, eOxfn] klg ;f] Hofnfn] pgLx¿sf] cfwf/e"t cfjZostf k"lt{ x'Fb}g .

!@= C0f ltg{sf] nflu 3/]n' afn>lds /flvg'

cfdfafa'n] ;fx'af6 lnPsf] C0f ltg{sf] nflu klg afnaflnsfnfO{ 3/]n' afn>ldssf]¿kdf /fVg] u/]sf] kfOG5 . sltko ljsf;f]Gd'v d'n'slt/ o; k|sf/sf] rng/x]sf] 5 . cfO=Pn=cf]= n] dxf;lGw !*@ kfl/t u/L o; k|sf/sf] afn>dnfO{lgs[i6 k|sf/sf] afn>dleq ;dfj]z u/]sf] 5 . C0f ltg{sf nflu 3/]n' afn>lds/fVbf g t afnaflnsf g p;sf] cleefjs s;}n] klg sfdsf] cj:yf jfHofnfsf] nflu s'g} df]ntf]n ug{ ;Sb5g\ . afnaflnsfdfly cdfgjLo zf]if0f ePklg C0fLn] afnaflnsfnfO{ /f]huf/bftfsf] 3/af6 x6fpg ;Sb}g . o:tf] cj:yfdf3/]n' afn>lds /f]huf/bftf -;fx'_ / cf;fdLaLrsf] r]kdf k/]sf] x'G5 . pgLx¿

a]lrg k'u]sf x'G5g\ .

cfzf yf?

cfzf yf? kl/jf/sL aflnsf x'g\ . pgL pd]/n] !@ aif{ k'u]sL l5g\ . cfzf ut $jif{b]lv sf7df08f}df 3/]n' afn>ldssf] ¿kdf sfo{/t l5g\ . pgsf lktf pgLa;]s} 3/sf dflnssf] Pshgf wgu9Ll:yt gft]bf/sxfF xnL a;]sf 5g\ . pgL;x/Lof æsdn/LÆ x'g\ . sdn/L eg]sf] klZrd g]kfnsf bfª, afFs], alb{of,s}nfnL / s~rgk'/lt/ k/fk"j{sfnb]lv rn]sf] rng cGt/ut hldGbf/sxfF sfo{/txnLsL 5f]/L x'g\ h;nfO{ hldGbf/sxfF lagf k};f 3/wGbfnufotsf sfd ug{sfnflu /flvPsf] x'G5 . cfzfsf b'O{ efO / Pshgf lbbL 5g\ . tLdWo] b'O{ hgfefOx¿ wgu9Ldf sfd ub{5g\ / alxgL rflx+ sf7df08f}d} sfd ul5{g\ t/ pgsf]alxgL;Fu b]ve]6 slxNo} x'Fb}g . cfzf laxfg % ah] pl7\5g\, a9f/s'8f‘/ ul5{g\clg 3/ k'l:5g\ . o;a]nfb]lv ;'? ePsf] pgsf] sfd /flt !) ah] efF8f dflem;s]kl5;dfKt x'G5 . laxfgb]lv a]n'sf;Ddsf] sfddf pgnfO{ s;}n] klg ;3fpg] ub}{gg\ .

Page 38: Child domestic labor hand book

38 3/]n' afn>d kl/ro

pgL lg/If/ l5g\ . :s'n hfg] cj;/ pgn] slxNo} kfPsL 5}gg\ . cfkm"n] sltk};f tna kfpg] xf] eGg] af/]df klg pgnfO{ /fd|f] yfxf 5}g . tna yfxf gePklg e/v/} dfq pgn] afa'n] hldGbf/af6 lnPsf] C0f ltg{sf] nflu cfkm"n] kfpg]tna klg s6f}tL x'g] u/]sf] s'/f sfsfaf6 ;'g]sL lyOg\ .

5nkmnsf nflu k|Zgx¿

!= cfzfnfO{ lsg sdn/L elgPsf] xf] <

@= syfdf pNn]lvt s'g rngn] s;/L 3/]n' afn>dnfO{ k|f]T;fxg u/]sf] 5 <

#= cfzfdfly s] s:tf] k|sf/sf] zf]if0f ePsf] 5 <

$= s] o; k|sf/sf] >d lgs[i6 k|sf/sf] afn>d xf] <

%= cfzfsf s'g–s'g clwsf/x¿ pNn+3g ePsf 5g\ <

!#= lzIffsf] cefj tyf u'0f:t/xLg lzIff / ;x/L lzIffsf] cfsif{0f

ljZjsf w]/} efudf afnaflnsfx¿ ljBfno z'Nssf] sf/0f, ljBfno 6f9f ePsf]

sf/0f :s'n hfg] dg ub}{gg\ . To;}u/L s}of}+ afnaflnsfx¿ u'0f:t/xLg lzIff,

ljBfnodf x'g] b'Jo{jxf/ tyf lzIfsx¿ cg'kl:yt x'g] sf/0faf6 ljBfno 5f]8\g]

ub{5g\ . o;/L ljBfno 5f]8\g] jf hfg dg gug]{ afnaflnsfx¿ 3/]n' afn>dlt/

cfs{lift x'g] u/]sf k|z:t pbfx/0fx¿ kfpg ;lsG5 .

k9\g] OR5f k"/f ug{ klg kl/jf/ tyf afnaflnsf÷lszf]/lszf]/Lx¿n] 3/]n'afn>dnfO{ Pp6f ljsNksf] ¿kdf lnPsf] kfOG5 . sltko /f]huf/bftfx¿n]

klg 3/]n' afn>ldssf] ¿kdf /flvPsf afnaflnsf tyf pgLx¿sf] cleefjsnfO{

k9fOlbg] tyf cGo k|sf/sf] tflnd lbnfOlbg] arg lbPsf x'G5g\ . pgLx¿dWo]

sltn] t ;fFRr} g} 3/]n' afn>ldsx¿nfO{ o; k|sf/sf] cj;/ klg lbPsf

x'G5g\ . 3/]n' afn>ldsx¿n] cfkm\gf] sfdwGbf l;WofPkl5 dfq o; k|sf/sf]

tflnddf ;xefuL x'g] :jLs[t kfpF5g\, h;sf] kl/0ffd:j¿k 3/]n' afn>ddf

Page 39: Child domestic labor hand book

393/]n' afn>d kl/ro

;+nUg afnaflnsfx¿ ljBfno hfFbf l9nf] k'Ug], clgoldt 9+un] :s'n hfg,]

sIffsf] k9fOk|lt Wofg glbg] l:ylt eO/xG5 .

s]xL afnaflnsfx¿ k9\g]] k};f h'6fpg klg :s'n 5f]8L 3/]n' afn>ddf ;+nUg

x'gk'U5g\ . s]xL b]zx¿sf cleefjsx¿n] cfkm\gf 5f]/f5f]/Ln] k9\g kfpF5g\ eGg]

cfzfn] klg pgLx¿nfO{ 3/]n' afn>ddf k7fpg] u/]sf 5g\ . o;n] klg 3/]n'

afn>ldssf] dfu a9\g] u/]sf] 5 .

!$= afnaflnsf ;x/L /demdk|lt cfs{lift x'g'

afnaflnsfx¿ ;x/df ePsf] /demdk|lt cfs{lift eP/ klg 3/]n' afn>lds x'g

k'u]sf x'G5g\ . ul/a kl/jf/sf dfq xf]Og sltko ;DkGg, vfg nfpg k'Ug], 3/df

/fd|f] Joj:yf ePsf ufp‘lt/sf afnaflnsfx¿ klg ;x/df ePsf ;'ljwf,

cj;/x¿af6 cfs{lift eO{ efu]/ jf ;fyLx¿sf] nx}nx}df nfu]/ ;x/lt/ cfPsf

x'G5g\ . ;x/df afFRg] pkfo vf]Hb} sltko afnaflnsf cGttM 3/]n' afn>ddf

;+nUg x'gk'U5g\ . o;n] klg 3/]n' afn>dsf] dfunfO{ a9fpg] sfd u/]sf] 5 .

!%= kfl/jfl/s lx+;f

kfl/jfl/s lx+;f afnaflnsfnfO{ 3/]n' >dlt/ ws]Ng] Pp6f dxTjk"0f{ sf/0f xf] .

3/df cefju|:t hLjg, w]/} hfxfg, ;f}t]gL dfdnf, / k'?ifjfbL ;fdGtL lrGtg

tyf ;fdflhs lnËe]b cflbsf] sf/0faf6 3/kl/jf/df cfdfafa'aLr em}—emu8f

x'g] ub{5 . o;sf] l;sf/ k|foM dlxnf tyf afnaflnsf x'g] ub{5g\ . ;w}+ 3/df

o; k|sf/sf] em} emu8f x'g] afnaflnsfn] s'6fO vfO/xg'kg]{ l:ylt ePdf

afnaflnsfx¿ 3/af6 efUg] / hLljsf]kfh{gsf nflu 3/]n' >dnufotsf >ddf

nfUg] u/]sf pbfx/0fx¿ k|z:t e]l6G5g\ . o;/L kfl/jfl/s lx+;fn] afnaflnsfnfO{

3/]n' >dnufot >dsf cGo If]qlt/ hfg afWo agfO/x]sf] l:ylt ljBdfg 5 .

!^= ;z:q ;+3if{

b]zdf rln/x]sf] ;z:q ;+3if{sf] sf/0faf6 s}of}+ afnaflnsfx¿ 6'x'/f x'g k'u]sf

5g\ . xfd|f] b]zdf @)%@ ;fnb]lv lg/Gt/ ¿kdf rn]sf] lx+;fTds åGåsf sf/0f

Page 40: Child domestic labor hand book

40 3/]n' afn>d kl/ro

w]/} afnaflnsfx¿sf cfdfafa'sf] d[To' eO;s]sf] 5 eg] sltko cfdfafa'af6

la5f]l8g k'u]sf 5g\ . To:t} o'4df hah{:tL ;+nUg u/fpg ;Sg] eosf sf/0fn]

klg s}og afnaflnsfx¿ cfkm\gf] ufpF 5f]8L ;'/lIft ;x/lt/ k:b5g\ / 3/]n'

>dnfO{ ;xh} kfpg ;lsg] >d If]qsf] ¿kdf lnO{ cfkm\gf] hLljsf]kfh{g ub{5g\ .

o;/L 6'x'/f ag]sf jf la5f]l8g k'u]sf clg ;x/ k;]sf s}of}+ afnaflnsfx¿

afFRgsf nflu 3/]n' afn>dtkm{ cfslif{t eO/x]sf 5g\ / 3/]n' afn>ldsx¿sf]

dfunfO{ k"lt{ ug{sf nflu Pp6f dxTjk"0f{ e"ldsf v]ln/x]sf] 5g\ .

!&= Pr= cfO= le= ÷ P8\; nufot k|f0f3fts ;?jf /f]usf] dxfdf/L

Pr= cfO= le=÷P8\;sf] dxfdf/L km}lnPsf b]zx¿df o; /f]usf] sf/0f s/f]8f+}

dflg;x¿sf] d[To' eO;s]sf] 5, h;sf] kl/0ffd:j¿k bzf}+ s/f]8 afnaflnsfx¿

6'x'/f aGg k'u]sf 5g\ . o;/L 6'x'/f ag]sf afnaflnsfx¿ afFRgsf nflu 3/]n'

afn>ddf nfUg afWo eO/x]sf 5g\ . clk|msfsf] ;xf/f If]qjl/kl/sf b]zx¿df

cfh sl/a !@ s/f]8 afnaflnsfx¿n] cfkm\gf cfdf jf cfdfafa' u'dfPsf 5g\ .

xfn} ul/Psf] Ps cg';Gwfgcg';f/ clk|msL b]zdf ePsf] 3/]n' afn>ldsx¿dWo]

clwsf+z afnaflnsfx¿sf ls t Pshgf dfq afFr]sf], ls cfdfafa' b'j} g} d/]sf]

kfOPsf] 5 . oL P8\; /f]usf] sf/0faf6 ePsf 6'x'/f6'x/Lx¿n] afFRgsf] nflu 3/]n'

afn>dnfO{ j}slNks pkfosf] ¿kdf lng] u/]sf] kfOPsf] 5 . o;n] 3/]n'

afn>ldsx¿sf] pTkfbgdf 7"nf] e"ldsf v]n]sf] 5 .

dgs'df/L zfxdxf]Q/Lsf] uf}zfnfdf km}lnPsf] sfnfhf/sf] dxfdf/Lsf] sf/0f dgs'df/L ;fg} x'Fbf

pgsf cfdfafa'sf] d[To' eof] . xh'/cfdf / sfsfsf] x]/rfxaf6 pgL / pgsf

efOalxgLx¿ x's]{sf lyP . pgsf b'O{j6f efO tyf Pp6L alxgL lyP . b'O{j6f

efOx¿dWo] Ps hgf kf]v/fdf / Ps hgf sf7df08f}df 3/]n' afn>ldssf] ¿kdf

sfd ug]{ uy]{ . alxgL rflx+ ;fg} ePsf]n] xh'/cfdf;Fu a:blyOg\ . pgL rflx+

lj/f6gu/sf] Pshgf pBf]ukltsxfF a;]sL lyOg\ . !# jif{sL dgs'df/Ln] :s'n

hfg] tLa| dg x'Fbfx'Fb} klg o:tf] cj;/ slxNo} kfOgg\ . laxfgb]lv a]n'sf !)

ah];Dd efG;fs} wGbf ub}{ pgnfO{ 7Ls x'GYof] . efG;fsf] sfdaf6 km';{b kfPsf]

a]nf n'uf w'g] tyf cGo ;/;kmfO ug]{ sfd ug'{kb{Yof] . pgnfO{ c?sf] cfdfafa'n]

5f]/f5f]/Lx¿nfO{ dfof u/]sf] b]Vbf pgnfO{ cfkm\gf cfdfafa'sf] ;Demgfn] ;tfpFYof]

Page 41: Child domestic labor hand book

413/]n' afn>d kl/ro

/ c?n] gb]Vg] u/L n's]/ ?g] ub{lyg\ .

pgnfO{ dlxgfjf/L ? @)) .– lbOg] ul/GYof] . Tof] klg dflnsn] xh'/cfdfnfO{

lbg] u/]sf] x'gfn] pgL Tof] k};f cfkm" rnfpg kfpFlbglyOg\ . dflnssf 5f]/fx¿af6

k6s–k6s of}g zf]if0f / b'Jo{jxf/sf] l;sf/ x'g'kb{Yof] t/ pgsf] ph'/L ;'Gg]

sf]xL lyPg . Psk6s cfkm"dfly ePsf] o:tf] Jojxf/sf] af/]df dflnSgL;Fu eGbf

dflnSgLn] pN6} cfkm\gf 5f]/fsf] kIf lnP/ dgs'df/LnfO{ huN6\ofPsL lyOg\ .

5nkmnsf nflu k|Zgx¿

!=dgs'df/L s;/L 3/]n' afn>lds aGg k'lug\ <

@= pgn] s]–s] sfdx¿ ug'{kb{Yof] <

#= dgs'df/L] s]—s:tf zf]if0f, b'Jo{jxf/sf] ;fdgf ug{ afWo lyOg\ <

$= pgsf s]–s] clwsf/x¿ vf]l;Psf 5g\ <

%= pgsf] ljBdfg cj:yfdf s] s;/L ;'wf/ Nofpg ;lsPnf <

!*= 3/]n' >ddf /x]sf] hf]lvdsf] af/]df hfgsf/L gx'g'

s'g} klg k|sf/sf] afn>dsf] kl5 afnaflnsfx¿sf] ;+/If0f ug]{ s'/fnfO{ a]jf:tfug]{ s'/f lhDd]jf/ x'G5 . kl/jf/ jf cleefjssf] x]/rfx gubf{ afnaflnsfx¿n]s] s:tf cK7\of/fx¿sf] ;fdgf ug'{kg]{ x'G5 eGg] s'/fnfO{ kl/jf/, cleefjs tyfjo:sx¿n] a]jf:tf ug]{ xf] eg] afnaflnsfx¿dfly kg]{ ;a} hf]lvdx¿nfO{ ;xh9+un] lng k'luG5 . 3/]n' >ddf k9\g,] v]Ng] nufotsf clwsf/x¿af6 al~rtx'g], pd]/sf] t'ngfdf ux|f+} ;fdfg prfNg'kg]{, lagfcf/fd nfdf] ;do;Dd sfdubf{ cToflws ysfg x'g], a]lrOg ;Sg], of}g zf]if0f tyf b'Jo{jxf/df kg{;Sg], cfuf]n]kf]Ng], s/]06 nfUg], rf]6k6s nfUg] nufotsf hf]lvdx¿ x'G5g\ . oL hf]lvdx¿nfO{uDeL/tfk"j{s gln+bf cGo >dsf] t'ngfdf of] >dnfO{ ;xh, ;'/lIft, pQd >dsf]¿kdf lnOg] ul/G5 . kl/0ffd:j¿k 3/]n' afn>dsf] dfucg';f/ k"lt{ eO g} /xG5 .:jo+ s}of}+ s]6Lx¿n] pgLx¿n] /f]huf/L ug'{ k/]sf] cj:yfdf 3/]n' >dnfO{ g} klxnf]k|fyldstf lbg] u/]sf] kfOG5 . o;n] olb /f]huf/bftfn] Jojxfl/s ¿kdf g} c;nJojxf/ u5{g\, kl/jf/sf] ;b:osf] ¿kdf x]b{5g\, :s'n hfg] cj;/ lbG5g\ eg]afnaflnsfdfly x'g] hf]lvdsf] dfqf sd x'G5 . afnclwsf/sf] ;+/If0f x'G5 .

Page 42: Child domestic labor hand book

42 3/]n' afn>d kl/ro

rf/3/]n' afn>dsf] cj:yf

3/]n' afn>d k|ToIf ¿kdf g;'lgg], gb]lvg], 5l/P/ /x]sf], kx'Fr k'Ug g;s]sf]>d xf] .

o;}n] of] If]qsf] ;a}eGbf sd cg';Gwfg ul/Psf] 5 . k|foM 3/sf] rf/ kvf{nleq/x]/ sfd ug]{ x'gfn] afn>ldsx¿sf] ;+Vof kQf nufpg klg sl7g 5 . csf{lt/3/]n' afn>dnfO{ afn>dsf] ¿kdf glnO{ :jefljs / ;fdfGo sfdsf] ¿kdflnOg] ul/G5 .

ljZjdf 3/]n' afn>ldsx¿ slt 5g\ <

ljZjdf @ ca{eGbf a9L afnaflnsfx¿ afn>ddf ;+nUg 5g\ .

cfO=Pn= cf]=sf cg';f/ o;sf] slt k|ltzt efu 3/]n' afn>ldsx¿n]cf]u6]sf 5g\ eGg] s'/f olsg ug{ sl7g 5 t/ h] eP klg o;sf] w]/}h;f]efu 3/]n' >ddf ;+nUg ePsf !^ jif{d'lgsf aflnsfx¿n] cf]u6]sf 5g\ .

O08f]g]l;ofsf] hfsftf{df dfq & nfv 3/]n' afn>ldsx¿ !* jif{d'lgsf5g\ .

xfO6Ldf @ nfv %) xhf/ 3/]n' afn>ldsx¿ 5g\ . tLdWo] !) k|ltzt !)jif{d'lgsf 5g\ .

k]?sf] /fhwfgL lndfdf sl/a ! nfv %) xhf/ afn>ldsx¿ 5g\ .

Page 43: Child domestic labor hand book

433/]n' afn>d kl/ro

>Ln+sfdf ! nfv afnaflnsfx¿ 3/]n' >ddf ;+nUg 5g\ .

p?Uj]df !$ jif{eGbf sd pd]/sf #$ k|ltzt afn>ldsx¿ 3/]n' sfddfnfu]sf 5g\ .

a|flhndf % nfv %( xhf/ afnaflnsf 3/]n' afn>ldssf] ¿kdf sfo{/t5g\ .

e]g]h'Pnfdf sfo{/t >lds s]6Lx¿dWo] ^) k|ltzt >lds s]6Lx¿3/]n' afn>ddf ;+nUg 5g\ / pgLx¿sf] pd]/ !) b]lv !$ jif{;Ddsf]/x]sf] 5 .

s]Gofdf @ nfv 3/]n' afn>ldsx¿ /x]sf 5g\ .

ef/tdf !$ jif{d'lgsf s'n afn>ldsdWo] @) k|ltzt 3/]n' afn>ddf;+nUg 5g\ .

a+unfb]zsf] 9fsfdf # nfv afnaflnsfx¿ 3/]n' >ddf ;+nUg 5g\ .

kfls:tfgdf @ nfv ^$ xhf/ 3/]n' afn>lds 5g\ .

leotgfdsf] /fhwfgL xgf]Odf ePsf s'n 3/ ;+Vofdf k|To]s !)) j6f3/dWo] Pp6fn] Ps hgf afnaflnsfnfO{ 3/]n' afn>ddf ;+nUg u/fPsf 5g\ .

blIf0f clkm|sfdf !% jif{d'lgsf @) nfv *% xhf/ * ;o !$ hgfafnaflnsfx¿ 3/]n' afn>lds 5g\ .

ljZj a}+sn] ;g\ !(&% df u/]sf] ;j]{If0f cg';f/ ef/tdf !% nfv 3/]n'afn>ldsx¿ ePsf] cg'dfg u/]sf] lyof] .

cGo b]zsf] t'ngfdf ef/t, kfls:tfg, g]kfn / a+unfb]zdf lgs} ;fg} pd]/sf

afnaflnsfx¿nfO{ 3/]n' afn>ldssf] ¿kdf k|of]u ug]{ ul/G5 . oL b]zx¿df

^÷* jif{s} pd]/b]lv 3/]n' afn>ldssf] ¿kdf sfd nufO;lsPsf] x'G5 .

yfONof08 / lkmlnlkG;df afn>ldssf] cj:yf zf]if0fo'Qm eP klg s]xL

;'wf/f]Gd'v 5 . lsgls tL b]zsf afn>ldsx¿ / /f]huf/bftfx¿aLr k|i6

;dembf/L x'G5 .

Page 44: Child domestic labor hand book

44 3/]n' afn>d kl/ro

g]kfndf 3/]n' afn>ldsx¿ slt 5g\ <

g]kfnsf ljleGg ;x/x¿df !* jif{d'lgsf s'n %% xhf/ ^%% 3/]n'

afn>lds /x]sf] tyf To;dWo] $@ xhf/ ̂ &$ 3/]n' afn>lds !$ jif{d'lgsf

/x]sf] cg'dfg 5 .

sf7df08f}+ ;x/df dfq} @!))) eGbf a9L 3/]n' afn>lds /x]sf 5g\ .

3/]n' afn>dsf] cf};t cfo' !#=$ aif{ /x]sf] 5 eg] ;aeGbf sd pd]/sf]afn>ldssf] pd]/ ̂ jif{sf] 5 / pgLx¿dWo] (* k|ltzt cfkm\gf kl/jf/sf;fy a:b}gg\ .

3/]n' afn>ldsx¿ lbgsf] !# b]lv !% 306f;Dd sfd ub{5g\ . (@k|ltztn] laxfg & aHg'eGbf cl3b]lv g} sfd ;'? u5{g\ eg] (&=^ k|ltztn];ftfdf ;ft} lbg sfd ug'{kb{5 .

3/]n' afn>ldsdWo] sl/a cfwfn] lagfkfl/>lds sfd ul//x]sf 5g\ .pgLx¿nfO{ kfl/>lds lbOPsf] 5 jf 5}g cyjf lgoldt ¿kdf kfl/>ldslbOPsf] 5 jf 5|}g eGg] s'/f pgLx¿nfO{ g} yfx 5}g . kfl/>lds kfO/x]sfx¿dWo](& k|ltztn] dlxgfsf] Ps xhf/ ?k}ofF eGbf sd kfpF5g\ / ^$=% k|ltztn]dlxgfsf] kfFr ;o ?lkofFeGbf sd kfp‘5g\ . 3/]n' afn>ldsdWo] $) k|ltztn]jif{sf] kfFr xhf/ ?lkofFeGbf sd tna kfpg] u/]sf 5g\ .

3/]n'[ afn>ldsdWo] cfwfn] pgLx¿sf dflnsn] pgLx¿nfO{ emkfg]{ u/]sf]jf lk6\g] u/]sf] pNn]v u/]sf 5g\ .

g]kfndf lgs[i6 :j¿kdf afn>d;DaGwL tYox¿

cGt/f{li6«o >d ;+u7gsf] afn>d pGd"ng;DaGwL cGt/f{li6«o sfo{qmd -cfO{=Pn=cf]cfOk]s_ n] g]kfndf lgs[i6 k|sf/sf afn>dsf ;ft If]qdf cfkm\gf] ;xof]us]lGb«t u/]sf] 5 . >L % sf] ;/sf/n] lgs[i6 k|sf/sf afn>ldssf ¿kdf ;d]l6g'kg]{cGo s}of} If]qx¿ klg klxrfg u/]sf] 5 . oL If]qx¿df 3/]n' afn>ldssfcltl/Qm a]rlavg, un}+rf sf/vfgfx¿, vfgL÷OF6f e§fx¿ Pj+ 9'Ëf vfgLx¿,sjf8L ;Ísn, ;fdfg 9'jfgL tyf aFw'jf dhb'/L kb{5g\ .

Page 45: Child domestic labor hand book

453/]n' afn>d kl/ro

g]kfndf @^ nfv afn>ldsx¿ 5g\ .

% b]lv !$ jif{;Ddsf @^ nfv afnaflnsf cfly{s ¿kdf ;lqmo 5g\ .

% jif{b]lv !* jif{;Ddsf @ nfv &( xhf/ afnaflnsf Hofnf dhb'/Ldf;+nUg 5g\ .

% jif{b]lv !* jif{;Ddsf ! nfv @& xhf/ afnaflnsfnfO{ lgs[i6k|sf/sf afn>ddf nufOPsf] 5 .

k]df tfdfªsf] syf

* jif{sf k]dfsf] 3/ kfFry/ xf] . k]dfsf a'afsf] ;DklQsf] gfddf Pp6f em'k|f] dfq

lyof] . pgL ufpFd} hgjg u/]/ u'hf/f rnfpg] uby]{ . pgsf] a9L /S;L vfg] afgL

klg lyof] . To;dfly ( hgfsf] kl/jf/ kfNg pgnfO{ sl7g eO/x]sf] lyof] . o;}n]

kl/jf/sf] nfngkfng ug]{ af]em clnslt eP klg xNsf kfg{ pgsf a'afn]

k]dfnfO{ sfd klg ug]{ / df}sf kfP k9\g] klg eg]/ Ps hgf cfkmGtsf] ;fy nufO{

sf7df08f}+ k7fP . gft]bf/n] pgnfO{ sf7df08f}sf] Pp6f 3/df /flvlbP .

/f]huf/bftfn] tL gft]bf/;Fu k]dfnfO{ k"0f{ ¿kn] x]/larf/ ug]{ / pgsf] af/]df

pgsf afa'cfdfn] s'g} klg lrGtf ug'{ gkg]{ s'/f atfP . ToxfF pgnfO{ s]jn vfg

/ nfpg dfq lbOGYof] . t/ sfd eg] laxfgb]lv a]n's};Dd efF8f dfem\g], 3/ ;kmf

ug]{, n'uf w'g], dflnssf 5f]/f5f]/LnfO{ :s"n;Dd k'¥ofpg] / Nofpg] sfd ug'{kb{Yof] .

ToxfF pgn] /ftlbg ufnL unf}h ;'Gg'kb{Yof] . ;fgf—;fgf] uNtLdf klg s'6fO vfg'

kb{Yof] . To; 3/sf 5f]/f5f]/Lx¿nfO{ :s'n k'¥ofpg hfFbf pgnfO{ klg ToxL

:s"ndf k9\g kfP x'GYof] h:tf] nfUYof] . To;}n] pgL dflnssf 5f]/f5f]/L :s'n

k'u]kl5 plk|m+b} sIfflt/ uPsf] b[Zo lgl/x cfFvfn] x]l//xGy] . ladf/L ePsf]

a]nf;d]t pgn] sfdaf6 km';{b kfpFb}g lyP .

Page 46: Child domestic labor hand book

46 3/]n' afn>d kl/ro

3/]n' afn>ldsx¿n] ug'{kg]{ sfdsf] l:ylt

;fdfGotof afn>ldsx¿sf] nflu sfdsf] sfof{jlw / sfo{:yn tf]lsPsf]x'Fb}g . /f]huf/bftfn] h] sfd hltv]/ hxfF u/ eG5g\ ToxL sfd elgPsf] 7fpF/ ;dodf ug'{kb{5, h'g lbg jf /ftsf] ;dodf klg x'g;S5 .

a+unfb]z, O08f]g]l;of, kfls:tfg / lkmlnlkG;sf afn>ldsx¿n] cf};t !%306feGbf a9L ;do;Dd sfd ug]{ ub{5g\ . g]kfnnufot k|foM b]zx¿dfpgLx¿n] ug'{kg]{ sfdx¿df vfgf ksfpg], efF8f dfem\g], /f]huf/bftfsf kl/jf/sfn'uf sk8fdf cfO/g nufpg], s'rf] nufpg], e'O+{ k'5\g], lsgd]n ug]{,/f]huf/bftfsf 5f]/f5f]/Lsf] x]/rfx ug]{, vftf, lstfasf] emf]nfx¿ af]lslbP/:s'n;Dd nfg] / Nofpg] sfd cflb .

s'g} ;do km';{b eof] eg] klg aflx/ hfg], ;fyLx¿;Fu e]63f6 ug]{ cg'dltkfpFb}gg\ . k|foM u/]/ k|d'v rf8kj{x¿df dfq 3/ hfg] cg'dlt kfpg] u5{g\ .

;'Tg], vfg] ;jfndf klg /f]huf/bftfx¿sf] eGbf lgDg :t/sf] Joj:yf ug]{ul/G5 . /f]huf/bftfx¿n] vfg] vfgfeGbf tNnf] :t/sf] vfgf vfg lbOG5 .vfgf vfg] a]nfdf /f]huf/bftfsf kl/jf/n] vfO;s]kl5 dfq p;nfO{ vfgcg'dlt lbOG5 . pgLx¿sf] k|fo lglZrt ;'Tg] :yfg x'Fb}g, efG5f3/ jf/f]huf/bftfsf] afnaflnsf ;'Tg] sf]7fsf] e'O{+df ;'tfOG5 .

Page 47: Child domestic labor hand book

473/]n' afn>d kl/ro

kfFrafnclwsf/ / 3/]n' afn>d

!= afnclwsf/;DaGwL cjwf/0ffsf] k[i7e"ld

;g\ !(!$ b]lv !(!*;Dd ePsf] k|yd ljZjo'4sf] sf/0faf6 ePsf] wghgsf]Iflt / k|fs[lts ljgfzn] ljZjd} eo / qf;sf] jftfj/0fsf] l;h{gf u¥of] . o'4dfljikmf]l6t ad, af?b, uf]nL / w'jfFn] ;a}eGbf a9L afnaflnsfnfO{ g} l;sf/agfof] . o;}n] eljiodf o; k|sf/sf] o'4sf] eoaf6 afnaflnsfnfO{ hf]ufpg /pgLx¿sf] ljsf;, ;+/If0f / ;Da4{g ug{sf] nflu ;j{k|yd ;]e b lrN8«]g km08o'=s]=sL ;+:yflksf PUn]G6fOg h]jn] afnclwsf/;DaGwL cjwf/0ff cufl8 NofOg\ .o;nfO{ ;g\ !(@# df afnarfp cGt/f{li6«o o'lgogn] afnclwsf/;DaGwL3f]if0ffkqsf] ¿kdf dfGotf k|bfg u¥of] . o;nfO{ æh]g]ef 3f]if0ffkqÆ klg eGg]ul/G5 .

;g\ !(@$ df lnu ckm g]zG;n] o; h]g]ef 3f]if0ffkqnfO{ kfl/t u/L cf}krfl/s¿kdf afnclwsf/sf] cjwf/0ffsf] ;"qkft u¥of] . ;g\ !($* df ;+o'Qm /fi6«;+3åf/fkfl/t ul/Psf] dfgjclwsf/sf] ljZjJofkL 3f]if0ffkqn] afnclwsf/;DaGwLcjwf/0ffsf] ljsf;df dxTjk"0f{ of]ubfg lbg] sfd u¥of] . o:t} ;g\ !(%( df;+o'Qm /fi6«;+3åf/f k|ltkflbt !) a'Fb] afnclwsf/;DaGwL ljZj–3f]if0ffkqn]afnaflnsfsf] afFRg] clwsf/ / afnljsf;sf] clwsf/dfly hf]8 lbof] . o;kl5;+o'Qm /fi6«;+3n] ;g\ !(&( nfO{ cGt/f{li6«o afnjif{sf] ¿kdf dgfof] . o;sf] bzjif{kl5 cyf{t\ ;g\ !(*( gf]e]Da/ @) tfl/vdf /fi6«;+3sf] dxf;efn]afnclwsf/;DaGwL dxf;lGw kfl/t u/L afnclwsf/sf] ljsf;df dxTjk"0f{ km8\sf]df¥of] . To;}u/L !(() df ;DkGg afnaflnsf;DaGwL ljZj lzv/ ;Dd]ngn];Da4 /fi6«x¿nfO{ afnaflnsfx¿sf nflu /fli6«o sfo{qmd th'{df u/L nfu" ug{]s'/fdf hf]8 lbof] .

Page 48: Child domestic labor hand book

48 3/]n' afn>d kl/ro

;+o'Qm /fi6«;+3n] ;g\ @))) df afnclwsf/ dxf;lGw cGt/utsf æ;z:q ;+3if{dfafnaflnsfsf] ;+nUgtfÆ tyf æafnaflnsfsf] a]rlavg afn b]xJofkf/ /afnaflnsfsf] clZnn lrq0fÆ;DaGwL b'O{j6f P]lR5s ;lGwkqx¿ kfl/t u/]sf]5 . ;g\ @))! df o;n] æafnaflnsfsf] nflu h'6f}+Æ eGg] cfx\jfg ub}{ æafnaflnsfsf]nflu ljZjJofkL cleofgÆ ;+rfng u¥of] . ;g\ @))@ sf] d] dlxgfdf ;DkGgePsf] ;+o'Qm /fi6«;+3Lo dxf;efsf] ljz]if a}7s -UNGASS_ n] o; bzssfnflu afnaflnsf;DaGwL gof‘ ljZjJofkL nIo / sfo{;"rL agfof], h;nfO{æafnaflnsfsf] nflu ;'xfpFbf] ljZjÆ eGg] gfd lbOPsf] 5 .

@= afnclwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o dxf;lGw

@=! afnclwsf/;DaGwL dxf;lGw !(*(

;+o'Qm /fi6«;+3sf] dxf;efn] ;g\ !(*( sf] gf]e]Da/ @) df kfl/t u/]sf]afnclwsf/;DaGwL dxf;lGw ljZjel/s} d'n'sx¿sf] nflu afnclwsf/;DaGwLPp6f dxTjk"0f{ ;femf ;Demf}tf kq xf] . afnaflnsfx¿ ;+;f/sf] h'g;'s} 7fpFdfhGd]– x's]{ klg pgLx¿sf] cwf/e"t cfjZostf eg]sf] dfof, ddtf, ;dembf/L,;+/If0f, :jf:Yo lzIff / kf]if0f g} x'g\ . To;}n] k|To]s /fHon] cfkm\gf efjL;Gtltsf] pHjn eljiosf] nflu ljz]if rf;f] /fv"g\ eGg] p2]Zon] of] dxf;lGwsf]lgdf{0f ePsf] xf] . ;+o'Qm /fi6«;+3sf @) ;b:o /fi6«x¿n] cg'df]bg ul/;s]kl5;g\ !(() ;]K6]Da/ @ b]lv cf}krfl/s ¿kdf nfu" ePsf] of] dxf;lGwnfO{ g]kfnn]!$ ;]K6]Da/ !(() df lgMzt{ cg'df]bg ul/;s]sf] 5 . ;g\ @))! ;Dddf !(!j6f /fi6«x¿n] o; dxf;lGwsf] cg'df]bg ul/;s]sf 5g\ . cg'df]bg ug]{ /fi6«x¿n]o; dxf;lGwnfO{ cGt/f{li6«o sfg'gsf] ¿kdf kfng ug'{kb{5 .

dxf;lGwdf ePsf ;Dk"0f{ clwsf/x¿nfO{ ;/n 9+un] a'em\gsf nflu rf/ ;d"xdfljeflht ug{ ;lsG5 . ;d"xut ¿kdf ljefhg ul/P tfklg oL ;a} ;d"xsfclwsf/x¿ Ps cfk;df gª df;' h:t} 5'6\ofpg gldNg] / cGt/lge{/ 5g\ . oLrf/ ;d"xx¿ lgDgk|sf/ 5g\ M

s= afFRg kfpg] clwsf/

afFRg kfpg' afnaflnsfsf] hGdl;4 clwsf/ xf] . ue{df cfPb]lv g} ;'/Iff kfpg'tyf ue{jtL dlxnfsf] ljz]if :ofxf/af6 afnaflnsfn] ;'/lIft lsl;daf6 hGdgkfpg'kb{5 .

Page 49: Child domestic labor hand book

493/]n' afn>d kl/ro

hGd]kl5 kf]if0fo'Qm cfxf/, ;'/lIft cfjf;, :j:y jftfj/0f, ;kmf kfgL, vf]k tyfk|fylds pkrf/nufotsf cfwf/e"t s'/fx¿sf] Joj:yfnufotsf clwsf/x¿o; ;d"xleq kb{5g\ .

v= ;+/If0f kfpg] clwsf/

k|To]s afnaflnsfn] e]befj, afn>d, zf]if0f, b'Jo{jxf/, ckx]ngf, pTkL8g Pj+hf]lvdo'Qm sfd tyf o'4df ;+nUg x'g'kg]{ l:ylt, cf];f/k;f/ tyf a]rlavg /afa'–cfdfaf6 cnlUug'kg]{ nufotsf l:yltaf6 ;'/lIft x'g kfpg'kb{5 . ckfËtyf 6'x'/f afnaflnsfsf] nflu ljz]if Joj:yf x'g'kb{5 . ;Dk"0f{ afnaflnsfnfO{sfg'gL ;+/If0f k|fKt x'g'kg]{ nufotsf clwsf/x¿ o; ;d"xleq kb{5g\ .

u= ljsf; ug{ kfpg] clwsf/

:jR5 jftfj/0fdf ;fy{s lzIff k|fKt ug{ kfpg], dgf]/~hg, v]n / cf/fd ug]{,cfdfafa'sf] ;dfg dfof ddtf kfpg], plrt :jf:Yof]krf/nufotsf plrthLjg:t/sf nflu rflxg] Pj+ afnaflnsfsf] zf/Ll/s, dfgl;s, g}lts, ;fdflhsljsf;sf nflu cfjZos kg]{ ;'ljwf / cj;/x¿ k|fKt ug]{ clwsf/x¿ o;;d"xleq kb{5g\ .

3= ;xeflutfsf] clwsf/

o; ;d"xleq afnaflnsfn] ;xefuL x'g kfpg], afnaflnsfsf] hLjgdf k|efjkfg]{ gLlt lg0f{ox¿df cfkm\gf] s'/f ;'gfjfO ug]{ / ;f] ljrf/sf] sb/ ul/g'kg]{,/rgfTds sfo{, ;fdflhs / ;f+:s[lts lqmofsnfk tyf hLjgsf x/]s kIfdflagf /f]s6f]s / lagf e]befj ;xefuL x'g kfpg], cf:yfcg';f/sf] wd{df ;+nUgx'g], s'g} klg s'/fsf] hfgsf/L /fVg / cleJoQm ug{, ;+3–;+:yf vf]Ng jf ;xefuL

x'g kfpg] nufotsf clwsf/x¿ kb{5g\ .

afnclwsf/;DaGwL dxf;lGwn] ckgfPsf cfwf/e"tl;4fGtx¿

afnclwsf/;DaGwL dxf;lGwn] lgDg rf/ l;4fGtx¿nfO{ cfwf/ dfg]sf] 5 . log}

rf/ l;4fGtx¿nfO{ cfwf/ agfP/ ;dfhdf eP u/]sf sfdx¿ afnclwsf/sf]

kIfdf 5g\ ls 5}gg\ eg]/ hfFRg ;lsG5 .

Page 50: Child domestic labor hand book

50 3/]n' afn>d kl/ro

!= e]befj/lxt

dxf;lGwsf] wf/f @ cg';f/ ;a} afnsflnsfnfO{ e]befj tyf kIfkft gul/sg;Dk"0f{ clwsf/x¿ pknAw u/fpg'kb{5 . s'g} klg afnaflnsfnfO{ pm jf p;sfafa'cfdf, cleefjssf] hflt, /+u, ln+u, efiff, wd{ /fhg}lts jf cGo cf:yf,/fli6«o, hftLo jf ;fdflhs pTklt, ;DklQ, czQmtf, hGd jf cGo x}l;otsf]cfwf/df e]befj gu/L ;dfg ¿kdf ;Ddfg ug'{kb{5 .

@= afnaflnsfsf] ;jf]{Qd lxt

wf/f # cg';f/ afnaflnsfsf nflu ul/g] k|To]s sfo{x¿df afnaflnsfsf] ;jf]{QdlxtnfO{ Wofg lbg'kb{5 . ;fj{hlgs tyf sNof0fsf/L ;+:yfx¿, cbfnt, k|zf;lgslgsfo, ljwflosf nufot ;a}n] afnaflnsf;Fu ;DalGwt sfds'/f ubf{afnaflnsfsf] ;jf]{Qd lxtnfO{ k|fyldstf lbg'kb{5 .

#= bL3{ hLjg / ljsf;

wf/f ̂ n] afnaflnsfsf] afFRg kfpg] hGdl;4 clwsf/nfO{ ;'lglZrt u/]sf] 5 .afnaflnsfsf] bL3{ hLjg / ljsf;sf nflu /fHon] oyf;Dej a9LeGbf a9Lk|of; ug'{kb{5 .

$= afnaflnsfsf] ljrf/ / efjgfsf] sb/

wf/f !@ n] afnaflnsf;Fu ;DalGwt ljifodf pgLx¿n] cfkm\gf] ljrf/ JoQm ug{kfpg'kg]{ s'/f ;'lglZrt u/]sf] 5 . afnaflnsfsf] ljrf/ / efjgfsf] sb/ ub}{pgLx¿sf] pd]/ kl/kSjtfcg';f/ To;nfO{ plrt dfGotf klg lbOg'kb{5 .afnaflnsfnfO{ klg ;dfhsf] Ps cleGg c+u dfgL ;xefuL u/fOg'kb{5 .

afnclwsf/;DaGwL dxf;lGwdf ePsf k|d'v k|fjwfgx¿

wf/f ! M /fli6«o sfg'gn] afNofj:yfsf] Go"gtd pd]/ gtf]lslbP;Dd !* jif{d'lgsf;a}nfO{ afnaflnsf dflgg]5 .

wf/f @ M k|To]s afnaflnsfn] s'g} klg k|sf/sf] e]befj jf kIfkftlagf ;a}clwsf/x¿ pkef]u ug{ kfpg\ eGg] s'/f /fHox¿n] ;'lglZrt ug'{kg]{5 .

Page 51: Child domestic labor hand book

513/]n' afn>d kl/ro

wf/f #,$ M cbfntx¿n,] sNof0fsf/L ;+:yfx¿n] jf k|zf;lgs lgsfox¿n]afnaflnsfsf ljifodf sf/afxL ubf{ afnsflnsfsf ;jf]{Qd lxtx¿k|lt k|fyldsWofg lbg'kg]{5 . afnaflnsfsf] dfdnfdf ljj]sk"0f{ Wofg k'¥ofpg'kg]{5 .

wf/f ̂ M k|To]s afnaflnsfsf] afFRg kfpg] hGdl;4 clwsf/ 5 . ctM /fHox¿n]afnaflnsfsf] hLjgsf] clwstd /Iff / ljsf; ;'lglZrt ug'{kg]{5 .

wf/f &,* M k|To]s afnaflnsfnfO{ gfpF / /fli6«otf kfpg] hGdl;4 clwsf/ x'g]5 .

wf/f !),!! M afnaflnsfsf] sNof0fsf nflu of]Uo clwsf/Lx¿n] afnaflnsfnfO{cfkm\gf] b]zsf] l;dfgfleq jf aflx/ e|d0f ug]{ cg'dlt lbP/ kl/jf/sf] k'gld{ngsfnflu ;'ljwf k|bfg ug'{kg]{5 .

wf/f ^, @^, @& M afnaflnsfnfO{ x'sf{pg] a9fpg] d'Vo lhDd]jf/L afa'cfdfsf]x'G5 . t/ /fHox¿n] pgLx¿nfO{ o;sf] nflu plrt ;xof]u h'6fOlbg'k5{ /lzz'–:ofxf/;DaGwL ;+:yfx¿sf] ljsf; ug'{ kg]{5 .

wf/f !(, #$, #^ M /fHox¿n] afnaflnsfnfO{ of}gb'Jo{jxf/ jf zf]if0fnufotzf/Ll/s tyf dfgl;s oftgf, x]nfaf6 hf]ufpg'kg]{5 .

wf/f @), @! M /fHox¿n] 6'x'/f tyf pk]lIft afnaflnsfx¿sf nflu ;'xf‘pbf]j}slNks x]/rfxsf] k|aGw ldnfpg' kg]{5 . afnaflnsfnfO{ wd{k'q jf wd{k'qL/fVg] k|lqmofnfO{ ljj]s k'¥ofO{ lgodj4 kfg'{ kg]{ wd{lktf jf wd{dftfn] afns jfaflnsf hlGdPsf] d'n'saf6 cGoq n}hfg rfxG5g\ eg] afnaflnsfsf] ;+/If0ftyf sfg'gL dfGotf ;'lglZrt kfg]{ cGt/f{li6«o lgodkqx¿ tof/ kfg{'kg]{5 .

wf/f @# M ckfËtf ePdf afnaflnsfn] ljz]if pkrf/, lzIff / x]/rfx kfpg]clwsf/nfO{ /fHox¿n] ;'lglZrt ug'{kg]{5 .

wf/f @$ M :jf:Yonfe ug]{ clwsf/ afnaflnsfsf] hGdl;4 clwsf/ xf] . /fHox¿n]afnaflnsfnfO{ nfUg] /f]usf /f]syfdsf pkfox¿, :jf:Yo lzIff / afnd[To'b/36fpg] s'/fdf hf]8 lbP/ ;a} afnaflnsfnfO{ :jf:Yo;DaGwL ;]jf / x]/rfxaf/]df ;'lglZrt kfg'{kg]{5 .

wf/f @*, @( M k|fylds lzIffnfO{ lgMz'Ns / clgjfo{ agfpg'kg]{5 . x/]s lgodsfg'gn] afnaflnsfsf] cl:tTjsf] ;Ddfg /fVg'kb{5 . lzIff, afnaflnsfdf;dembf/L, zflGt / ;lxi0f'tfsf] efjgf a9fpg] / ;+/If0f ug]{ vfnsf] x'g' kg]{5 .

Page 52: Child domestic labor hand book

52 3/]n' afn>d kl/ro

wf/f #! M afnaflnsfn] cf/fd lng] / v]Ng] ;do kfpg'kb{5 . o;sf] ;fy};f+:s[lts tyf ;[hgzLn lqmofsnfkx¿sf nflu ljgfe]befj ;dfg cj;/x¿kfpg'kg]{5 .

wf/f !$, #) M cNk;+Vos hfltsf / :jb]zL d"nsf afnaflnsfx¿n] cfkm\g};+:s[lt, wd{ / efiff lgjf{w ¿kn] k|of]u ug{ kfpg'kg]{5 .

wf/f #@ M /fHox¿n] afnaflnsfnfO{ cfly{s zf]if0faf6 / dhb'/L ug{af6 tyflzIffdf afwf k'¥ofpg] sfd jf pgLx¿sf :jf:Yo / sNof0fdf xfgL k'¥ofpg]sfdaf6 hf]ufpg'kg]{5 .

wf/f ## M /fHox¿n] afnaflnsfnfO{ nfu" kbfy{sf] u}/sfg'gL k|of]uaf6 / nfu"kbfy{ pTkfbg ug]{ / cf];f/–k;f/ ug]{ sfddf ;l/s x'gaf6 hf]ufpg'kg]{5 .

wf/f #% M afnaflnsfsf] ckx/0f / cf];f/–k;f/ ug{] sfd lgd"{n ug{ ;a}vfn]k|oTgx¿ ul/g'kg]{5 .

wf/f #&, $) M !* jif{ k'Ug'eGbf cl3 ul/Psf ck/fwx¿df d[To'b08 jf cfhLjgsf/fjf;sf] ;hfo lbOg' x'Fb}g . y'gfdf /flvPsf afnaflnsfnfO{ jo:sx¿af6cnu /flvg'kg]{5 . pgLx¿nfO{ oftgf lbg'x'‘b}g . lgd{d of ckdfghgs Jojxf/ul/g'x'Fb}g . afnlaHofOF;DaGwL d'2fx¿ lsgf/f ug{ 5'§} afncbfntsf] u7gug'{kg]{5 .

wf/f #* M s'g} klg afnaflnsfnfO{ ;z:q ;]gfdf egf{ ug{ / n8fO‘df k|ToIfefu lng nufpg' x'Fb}g . ;z:q d'7e]8 rn]sf] 7fpFdf /x]sf afnaflnsfnfO{ljz]if ;+/If0f k|bfg ug'{kg]{5 .

wf/f #( M b'Jo{jxf/, x]nf ef]Ug' k/]sf jf y'gfdf k/]sf afnaflnsfn] k'gM :jf:Yonfe / k'gM k|lt:yfkgsf nflu plrt Jojxf/ / k|lzIf0f kfpg'kg]{5 .

wf/f $@ Mwf/f $@ Mwf/f $@ Mwf/f $@ Mwf/f $@ M /fHox¿n] jo:sx¿ tyf afnaflnsf b'j}nfO{ dxf;lGwdf pNn]lvtafnclwsf/x¿af/] Jofks ¿kdf hfgsf/L lbg'kg]{5 .

dxf;lGwsf /fHokIfx¿n] dxf;lGw cg'df]bg u/]sf] @ jif{kl5 klxnf] / To;kl5x/]s % jif{df dxf;lGwcg'¿k ePsf tyf x'g g;s]sf sfd–sf/jfxL;DaGwLk|ltj]bg bz hgf ljz]if1x¿ ePsf] ;+o'Qm/fi6« ;+3sf] afnclwsf/ ;ldltdfa'emfpg'kg]{5 .

Page 53: Child domestic labor hand book

533/]n' afn>d kl/ro

5afn>d;Fu ;DalGwt cGt/f{li6«o ;lGw

;Demf}tfx¿

s_ cGt/f{li6«o dxf;lGwx¿

;+o'Qm /fi6«;+3sf] dxf;efn] @% d] @))) df æafnaflnsfsf] ;z:q ;+3if{df

;+nUgtfÆ tyf æafnaflnsfsf] a]rlavg, afnb]xJofkf/ tyf afnaflnsfsf] clZnn

lrq0fÆ ;DaGwL afnclwsf/ dxf;lGwsf b'O{ j6f ;lGwkqx¿ kfl/t u/]sf] 5 .

g]kfnn] oL ;lGwkqx¿df ;g\ @))) d} k|ltj4tf hgfO;s]sf] 5 .

!= ;z:q ;+3if{df afnaflnsfsf] ;+nUgtf;DaGwL P]lR5s ;lGwkqdf

ePsf d"n k|fjwfgx¿ M

!* jif{d'lgsfnfO{ k|ToIf ;+3if{df ;+nUg x'gaf6 /f]Sg] .

/fli6«o ;z:q bndf :j]lR5s ;+nUgtfsf] pd]/ a9fpg] / !* jif{d'lgsfnfO{

/fli6«o ;z:q bndf ;+nUg u/fpg ljz]if ;'/Iff ckgfpg'kg]{, cleefjssf]

:jLs[lt lng'kg]{, ;}lgs ;]jfdf k"/f ug'{kg]{ lhd]jf/Laf/] k"0f{ hfgsf/L u/fpg'

kg]{ of] jf:tjd} :j]lR5s x'g'kg]{ . /fHosf] ;z:q bnafx]s s;}n] klg !*

jif{d'lgsfnfO{ ;z:q sf/afxLdf ;+nUg u/fpg gkfpg] u/L ;a} cfjZos

pkfo ckgfpg] .

Page 54: Child domestic labor hand book

54 3/]n' afn>d kl/ro

@= afnaflnsfsf] a]rlavg, afnb]xJofkf/ / afnaflnsfsf] clZnn

lrq0f;DaGwL P]lR5s ;lGwkqdf ePsf k|d'v k|fjwfgx¿ M

afnaflnsfsf] a]rlavg, afnb]xJofkf/ / afnaflnsfsf] clZnn lrqnfO{

k|ltaGw nufpg] .

#= /f]huf/Ldf ;+nUg x'g kfpg] Go"gtd pd]/;DaGwL cGt/fli6«o >d

;+u7gsf] dxf;lGw g+= !#* ;g\ !(&#

/fHon] afn>d pGd"ng ug]{ sfo{ lglZrt ug{ tyf /f]huf/Ldf jf sfddf ;+nUg

x'g] Go"gtd pd]/ tf]Sg tyf sd pd]/sf JolQmx¿sf] k"0f{ zf/Ll/s tyf dfgl;s

ljsf;;Fu ldNg] u/L k|ultzLn ¿kdf a9fpFb} n}hfg tof/ ul/Psf] /fli6«o gLlt

cjnDag ug]{5g\ . -wf/f !_

/f]huf/Lsf nflu Go"gtd pd]/ clgjfo{ lzIff k"/f ubf{ k'Ug] pd]/eGbf sd

x'g]5}g . ;fy} of] pd]/sf] xb s'g} klg cj:yfdf !% jif{eGbf sd x'g]5}g .

-wf/f @=#_

cfly{s, z}lIfs ;'ljwf kof{Kt ljsl;t gePsf] o; dxf;lGwsf] kIf /fi6«n]

;DalGwt /f]huf/bftf tyf sfdbf/x¿sf] ;+u7g ePdf ltgLx¿;Fu ;Nnfx u/L

;'?df Go"gtd pd]/ !$ jif{ sfod ug{ ;Sg]5g\ . -wf/f @=$_

/f]huf/Lsf nflu Go"gtd pd]/ !$ jif{ tf]s]sf x/]s kIf /fi6«x¿n] dxf;lGwsf]

sfof{Gjog;DaGwL k|ltj]bgdf Go"gtd pd]/ !$ jif{ tf]Sg'sf sf/0f / ljrf/fwLg

/x]sf k|fjwfgcGtu{tsf cfkm"n] k|fKt ug{ kfpg] clwsf/x¿ kl/Tofu ug{ tf]lsPsf]

ldlt v'nfpg'kb{5 .

/f]huf/L jf sfo{sf] k|s[lt jf sfo{ ;Dkfbg ubf{ kl/l:yltn] sd pd]/sf JolQmx¿sf]

:jf:Yo ;'/Iff jf g}ltstf vt/fdf kg{;Sg] s'g} klg k|sf/sf] sfo{ /f]huf/Ldf

;+nUg x'g] Go"gtd pd]/ !* jif{eGbf sd x'g]5}g .

g]kfnn] ;g\ !((& d] #) df o; dxf;lGwnfO{ cg'df]bg u/]sf] 5 .

Page 55: Child domestic labor hand book

553/]n' afn>d kl/ro

$= lgs[i6 cj:yfsf] afn>d;DaGwL cGt/f{li6«o >d ;+u7gsf]

dxf;lGw g+= !*@ – h'g !, ;g\ !(((

dxf;lGwn] !* jif{d'lgsf ;a} afnaflnsfnfO{ hf]lvdo'Qm >ddf nufpg lgif]wu/]sf] 5 .

dxf;lGwn] hf]lvdo'Qm afn>dleq lgDg s'/fx¿nfO{ ;d]6]sf] 5 M

!= bf;Tj jf ;f] ;/xsf ;a} :j¿kx¿, afnaflnsfsf] a]rlavg, cf];f/k;f/,C0f aFw'jf, afFwf>d, ;z:q ;+3if{sf nflu afnaflnsfsf] clgjfo{ jf ha/h:tLegf{nufot s'g} klg ha/h:tL jf clgjfo{ >d .

@= b]xJofkf/, clZnn lrq0f jf k|bz{gx¿sf nflu afnaflnsfsf] k|of]u, k|flKt jfck{0f .

#= u}/ 'gL lqmofsnfkx¿ vf;u/L nfu" cf}ifwx¿sf] pTkfbg tyf cf];f/k;f/sf]nflu afnaflnsfsf] k|of]u, k|flKt jf ck{0f .

$= afnaflnsfx¿sf] :jf:Yo, ;'/Iff jf g}ltstfdf xfgL k'¥ofpg ;Sg] sfo{x¿ .

% =cGt/f{li6«o >d ;+u7gsf] l;kmfl/; g+= !()

o;n] lgDg sfo{x¿nfO{ hf]lvdk"0f{ sfo{sf ¿kdf kl/eflift u/]sf] 5 M

!= zf/Ll/s, dgf]j}1flgs / of}gb'Jo{jxf/ x'g;Sg] sfo{

@= hldgd'lg, kfgLd'lg, vt/gfs prfO jf aGb :yfgdf ug'{kg]{ sfo{

#= vt/gfs oGqx¿, pks/0fx¿ / cf}hf/x¿;Fusf] sfo{ jf ux|f}+ jhgx¿ xft}n];+rfng jf cf];f/k;f/ ug'{kg]{ sfo{

$= c:j:Yo jftfj/0fdf ul/g] sfo{, cToflws tfk, Wjlg, sDkgdf ug'{kg]{ sfo{

%= sl7g aGb]hdf ug'{kg]{ sfo{, nfdf] ;do;Dd ug'{kg]{, /ftdf ug'{kg]{ sfo,{y'gfdf /fv]/ ul/g] sfo{ .

Page 56: Child domestic labor hand book

56 3/]n' afn>d kl/ro

o; dxf;lGwsf] tTsfn sfof{Gjogsf nflu o;nfO{ cg'df]bg ug]{ /fi6«x¿n]cToGt v/fa jf hf]lvdo'Qm >dsf] klxrfg u/L ;f]sf] lgd"{ngsf nflu /f]huf/bftf,6]«8 o'lgognufot;Fu k/fdz{ u/L sfo{of]hgf agfpg'kg]{ tyf >lds afnaflnsfsf]/fxt, k'g:yf{kgf Pj+ ;fdflhs k'gP{sLs/0fsf] nflu cfjZos Joj:yf ldnfpg'kg]{,pgLx¿sf] nflu lgMz'Ns cfwf/e"t lzIff / Joj;flos tflnd pknAw u/fpg'kg]{h:tf bfloTj klg k|i6 tf]s]sf] 5 . o; sfo{df ljz]iftM slnnf afnaflnsfx¿,vf;u/L aflnsfx¿ hf]lvddf kg]{ cb[Zo >dIf]qx¿ h:t} 3/]n' afn>dnufotcGo ljz]if cj:yfdf /x]sf] afnaflnsfnfO{ k|fyldstf lbg'kg]{ s'/f klg pNn]v5 .

g]kfnn] o; dxf;lGwnfO{ ;g\ @))) sf] hgj/Ldf cg'df]bg ul/;s]sf] 5 .

v_ If]qLo dxf;lGwx¿

blIf0f Pl;ofsf g]kfn, ef/t, a+unfb]z, kfls:tfg, e"6fg, >Ln+sf / dflNbE;u/L & j6f b]zx¿sf] sf7df08f}df @))@ hgj/L % df ePsf] P3f/f}+ ;fs{ lzv/;Dd]ngn] blIf0f Pl;ofnL afnaflnsfsf] xslxtsf nflu Pp6f tyf o; If]qdfJofKt /x]sf] b]xJofkf/sf nflu dlxnf tyf afnaflnsfx¿sf] a]rlavg tyfcf];f/k;f/ ug]{ ck/fwsf] lj?4 csf]{ u/L hDdf b'O{ j6f ;fs{ dxf;lGw kfl/tu/]sf lyP . oL If]qLo dxf;lGwx¿n] o; If]qsf] afnclwsf/sf] k|j4{gdf dxTjk"0f{e"ldsf v]N5 . oL dxf;lGwdf ePsf d"n k|fjwfgx¿ lgDgk|sf/ 5g\ M

!= blIf0f Pl;ofdf afnaflnsfsf] lxt k|j4{g ug]{ If]qLo k|fjwfgsf]lglDt ;fs{ dxf;lGw hgj/L %, @))@

/fHokIfx¿n] s'g} klg k|sf/sf e]befj, b'?kof]u, pk]Iff, zf]if0f, oftgf jftNnf]:t/sf] Jojxf/, cf];f/k;f/ / lx+;faf6 /fli6«o sfg'gx¿n] afnaflnsfnfO{;+/If0f k|bfg ug]{ s'/f lglZrt ug]{5g\ . -efu @ wf/f $=#=s_

hf]lvdk"0f{ tyf xfgLsf/s >ddf afnaflnsfsf] k|j]znfO{ lg?T;flxt ug{ /;fs{ If]qaf6 abgfd afn>dnfO{ pGd"ng ug]{ gjf}+ ;fs{ lzv/ ;Dd]ngsf]lg0f{onfO{ sfof{Gjog ug]{ s'/fnfO{ ;'lglZrt ug{] . -efu @ wf/f $=#=v_

/fHokIfx¿n] afn>lds pknAw u/fpg vf]Hg] kl/jf/x¿nfO{ k|fylds txsfcj;/x¿sf] pknAwtf tyf ;xof]ufTds ;fdflhs ;'/Iff ;~hfnnufotsfax'd'vL /0fgLlt cg';/0f ug]{5g\ . -efu @ wf/f $=#=v_

Page 57: Child domestic labor hand book

573/]n' afn>d kl/ro

@= b]xJofkf/sf nflu dlxnf tyf afnaflnsfsf] cf];f/k;f/ lgif]w

ug{ tyf o;lj?4 n8\gsf nflu ;fs{ dxf;lGw hgj/L %, @))@

dxf;lGwcGtu{tsf s;'/x¿sf] 5fglag, ;f]wvf]h, ;'g'jfO{ jf cGo k|lqmofsf

nflu cg'/f]w ug]{ /fi6«nfO{ a[xt ¿kdf kf/:kl/s sfg'gL ;xfotf k'¥ofpg]5g\ .

-wf/f ^_

olb s'g} ;b:o /fi6«n] dlxnf tyf afnaflnsfsf] a]rlavg tyf

cf];f/k;f/;DaGwL ;'k'b{uLof]Uo s;'/x¿nfO{ ;'k'b{uL ug{sf] nflu cg'/f]w

u/]sf] v08df ;'k'b{uL ug{ ;lsg] . ;'k'buL{ x'g g;Sg] l:ylt cfPdf cg'/f]w

k|fKt ug]{ b]zsf] sfg'gcg';f/ sfg'gL sf/afxLsf] nflu ;Ifd clwsf/L;dIf

k]z ug]{ . -wf/f &_

dlxnf tyf afnaflnsf cf];f/k;f/ /f]Sg tyf lgif]w ug{sf nflu cfk;L

;dembf/Lsf] cfwf/df låkIfLo ;+oGqx¿ :yfkgf ug{ ;Sg]5g\ . -wf/f *=$_

of] sfo{ /f]Sg tyf lgif]w ug{sf nflu /fHo kIfx¿n] cf];fk;f/df ;+nUg

lgsfo, ;+:yf tyf JolQmx¿sf af/]df lgoldt ¿kdf hfgsf/L cfbfgk|bfg

ug]{, bnfnx¿n] k|of]u ug]{ tl/sf Pjd\ hldg, hn jf xjfOdfu{sf] klxrfg

ug]{ tyf s;'/bf/x¿sf] cf}+7f5fk, tl:j/, sfd ug]{ tl/sf, k|x/L sfof{nosf]

clen]v / cleof]usf clen]vx¿ cfbfg—k|bfg ug]{ -wf/f *=%_

cGt/f{li6«o sfg'gx¿s]f :yfgLos/0f

kl/efiff

cGt/f{li6«o tyf If]qLo dfgj clwsf/;DaGwL sfg'gx¿sf] Jojxfl/s sfof{Gjogsf

nflu kIf /fi6«n] ;+j}wflgs, k|zf;lgs tyf gLltut txdf cfjZos sfg'gx¿

th'{df ug'{kb{5 . dfgjclwsf/sf] pNn+3g ePsf] v08df cGt/f{li6«o tyf If]qLo

sfg'gdf :yflkt dfkb08cg'¿ksf] sfg'gL pkrf/sf ;a} pkfox¿sf] Joj:yf

ug'{kb{5 . o;/L cGt/f{li6«o sfg'gx¿nfO{ b]zsf] ;+ljwfg tyf cGo sfg'gx¿df

;dfj]z ug'{ jf tL sfg'gx¿sf] cfwf/df gofF sfg'gsf] lgdf{0f ug'{ tyf ltgLx¿nfO{

Jojxf/df nfu" ug]{ sfdnfO{ g} cGt/f{li6«o sfg'gsf] :yfgLos/0f elgG5 .

Page 58: Child domestic labor hand book

58 3/]n' afn>d kl/ro

k|lqmof

dfgjclwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o sfg'gx¿ ;+o'Qm /fi6«;+3sf] dxf;ef, ;+o'Qm/fi6«;+3sf ljlzi6Ls[t ;+:yf tyf cGt/f{li6«o ;d'bfosf If]qLo txdf :yfkgfePsf ;+:yfåf/f kfl/t x'g] ub{5 . kfl/t ug]{ bf}/fgdf jf kfl/t eO;s]sfdxf;lGw, k|n]v, P]lR5s k|n]vx¿df kIf /fi6«sf k|ltlglwx¿af6 x:tfIf/ x'g]ub{5 . o;/L dxf;lGwdf x:tfIf/ ug'{ eg]sf] ;DalGwt dxf;lGwnfO{ :jLsf/ ug'{xf] . o;/L x:tfIf/ x'g'eGbf cufl8 dxf;lGwsf] ;+/rgf / To;leq ePsfJoj:yfx¿sf af/]df uxg cWoog dgg ul/G5, ljz]if1x¿åf/f ljZn]if0f ul/G5 .

/fi6«n] dxf;lGwdf x:tfIf/ ul/;s]kl5 kIf /fi6«n] cg'df]bg ug'{kb{5 . g]kfnsf];Gbe{df b]zsf] ;jf]{Rr ljwflosf cyf{t\ ;+;bn] x:tfIf/ ul/Psf] dxf;lGwnfO{b'O{ ltxfO ax'dtn] cg'df]bg ug'{kb{5 . cg'df]bg ul/;s]kl5 ;f] dxf;lGw b]zsf]sfg'g ;/x nfu" x'g] ub{5 . o;kl5 dxf;lGwdf ePsf Joj:yfx¿sf] sfof{Gjogsf]nflu ;+;bn] sfg'g agfpg] ub{5 . sfg'g lgdf{0f eP klg geP klg cg'df]bgul/;lsPsf] dxf;lGwdf ePsf Joj:yfx¿ sfo{kflnsfn] nfu" ug'{kb{5 .sfo{kflnsfn] nfu" ul/Psf] cGt/f{li6«o sfg'gsf] cg'udg÷d"NofÍg ug]{ / dxf;lGwdftf]lsPsf] cjlwleq ;DalGwt ;ldltdf lgoldt k|ult k|ltj]bg;d]t k]z ug'{kb{5 .

cGt/f{li6«o sfg'gx¿ /fli6«o sfg'g;/x dfGotf x'g]

dfgjclwsf/sf] ljZjJofkL 3f]if0ffkq tyf gful/s tyf /fhgLlts clwsf/;DaGwLdxf;lGw tyf cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/;DaGwL dxf;lGw,afnclwsf/ dxf;lGw, cGt/f{li6«o >d ;+u7gn] kfl/t u/]sf /f]huf/Ldf ;+nUgx'g kfpg] Go"gtd pd]/;DaGwL dxf;lGw g+= !#*, lgs[i6 cj:yfsf] afn>d;DaGwLdxf;lGw g+= !*@, l;kmfl/; g+= !() nufot g]kfnn] cg'df]bg ul/;s]sf ;Dk"0f{cGt/f{li6«o sfg'gx¿ /fli6«o sfg'g;/x dfGotfk|fKt 5 . ;a} dxf;lGw jf cGt/f{li6«osfg'gx¿ /fHosf] ;+ljwfg jf cGo sfg'gx¿df :yflkt eO{ sfof{Gjog x'g'k5{ .ta dfq kIf /fi6«n] cGt/f{li6«o sfg'gk|ltsf] k|ltj4tfnfO{ Jojxfl/s ¿kdf nfu"u/]sf] dflgG5 .

Page 59: Child domestic labor hand book

593/]n' afn>d kl/ro

;ft3/]n' afn>d / xfd|f] /fli6«o gLlt lgod

s= g]kfn ;lGw P]g @)$&

g]kfn ;lGw P]g @)$& sf] bkmf ( -!_ cg';f/ g]kfn kIf ePsf ;a} ;lGwx¿g]kfnsf] /fli6«o sfg'g;/x nfu" x'G5 . olb /fli6«o sfg'g / To:tf ;lGwx¿aflemPdf aflemPsf xb;Dd ;lGwsf k|fjwfgx¿ g} nfu" x'G5 .

v= afnclwsf/;DaGwL /fli6«o sfg'gx¿

!= g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg @)$&

s;}nfO{ klg afFwf jf bf; t'Nofpg jf OR5flj?4 sfddf nufpg gkfOg] -wf/f @) pkwf/f !_

gfafnsnfO{ s'g} snsf/vfgf, vfgL jf o:t} cGo s'g} hf]lvdk"0f{ sfddfnufpg gkfOg] -wf/f @) pkwf/f @_

afnaflnsfnfO{ zf]if0f x'g glbg pgLx¿sf] xs / lxtsf] /Iff lglDt /fHon]cfjZos Joj:yf ug]{5 -wf/f @^ pkwf/f *_

cgfy afnaflnsf, c;xfo dlxnf, j[4, ckfË / czQmx¿sf] ;+/If0f /pGgltsf nflu /fHon] lzIff, :jf:Yo / ;fdflhs ;'/Iffsf] Joj:yf ug]{ gLltcjnDag ug]{5 . -wf/f @^ pkwf/f (_

;+ljwfgdf Joj:yf ePsf] df}lns xscGt/ut ePsf lgDg clwsf/x¿ ;a}n]lagfe]befj pkef]u ug{ kfpF5g\ .

Page 60: Child domestic labor hand book

60 3/]n' afn>d kl/ro

wf/f !!– ;dfgtfsf] xs

pd]/, wg tyf hftkftsf] cfwf/df sf]xL klg 7"nf] / ;fgf] x'Fb}g .

wd{, j0f{ tyf ln+u, hflt jf j}rfl/s cf:yfsf cfwf/df s;}n] s;}nfO{ klge]befj ug{ kfpFb}g .

;dfg sfd ug]{nfO{ ;dfg Hofnf lbg'kb{5 . dlxnf / k'?if eg]/ e]befjug{x'Fb}g .

wf/f !@ – :jtGqtfsf] xs

af]n]/ jf n]v]/ cfkm\gf] ljrf/ /fVg kfpg] :jtGqtf 5 .

lagfxftxltof/ zflGtk"j{s e]nf x'g kfpg] :jtGqtf 5 .

;+3 ;++:yf vf]Ng] :jtGqtf

clw/fHoel/ cfjt–hfjt / a;f]af; ug]{ :jtGqtf

k];f, /f]huf/, pBf]u / Jofkf/ ug]{ :jtGqtf

wf/f !*– ;+:s[lt tyf lzIff;DaGwL xs

k|To]]s ;d'bfo -hflt, hghflt_ nfO{ cfkm\g]f efiff, lnlk / ;+:s[ltsf];+/If0f / ;Da4{g ug]{ clwsf/ 5 .

k|To]s hghfltn] cfkm\gf afnaflnsfnfO{ k|fylds tx;Dd cfkm\gf] dft[efiffdflzIff lbg] u/L ljBfno ;+rfng ug{ klg kfpFb5g\ .

wf/f !(– wd{;DaGwL xs

x/]snfO{ cfkm"n] dfGb} cfPsf] wd{ dfGg kfpg] xs 5 .

wf/f @)– zf]if0flj?4sf] xs

dflg;nfO{ a]rlavg ug{, bf; t'Nofpg, afFwf agfpg jf To:t} s'g} lsl;dsf]OR5flj?4sf] sfddf nufpg kfOFb}g .

Page 61: Child domestic labor hand book

613/]n' afn>d kl/ro

gfafnsnfO{ sfddf nufpg x'‘Fb}g . s;}n] klg gfafnsnfO{ snsf/vfgfjf vfgLdf jf o:t} cGo hf]lvdk"0f{ sfddf nufpg x'Fb}g .

wf/f @@ – uf]klgotfsf] xs

s'g} klg JolQmNffO{ p;sf] hLp, cfjf;, ;DklQ, lnvt, kqfrf/ jf ;"rgfuf]Ko /fVg] xs x'G5 . h:t}M x'nfsaf6 cfPsf] s;}sf] lr7L vf]Ng ;/sf/;d]tn] klg kfpFb}g .

wf/f @#– ;+j}wflgs pkrf/sf] xs

;+ljwfgn] k|bfg u/]sf oL xsx¿ pNn+3g ePdf pkrf/ kfpgsf nflukLl8t kIfnfO{ cbfnt hfg] clwsf/ 5 .

@= afnaflnsf;DaGwL P]g @)$*

!^ jif{ pd]/ gk'u];DdnfO{ afnaflnsf dflgPsf] 5 .

x/]s afnaflnsfsf] gfd /flvlbg'k5{, hGdbtf{ sfod ug'{kb{5 . olb hGdldltkQf gnfu]df To:tf afnaflnsfnfO{ kfNg] JolQm jf ;+:yfn] lrlsT;ssf]/fo lnO{ hGdldlt sfod ul/lbg'kb{5 .

5f]/f, 5f]/L, wd{k'q, wd{k'qL, ljjfxcl3 jf kl5 hGd]sf] eGg] h:tf cfwf/dfs'g} klg afnaflnsfnfO{ e]befj ug'{ x'Fb}g .

afnaflnsfk|lt qm'/ jf oftgfk"0f{ Jojxf/ ug{ x'Fb}g . o;f] ul/Pdf Ifltk"lt{e/fO{ ?= %))) .–;Dd hl/jfgf jf ! jif{;Dd s}b jf b'j} ;hfo x'g]5 .

afa' kQf gnfu]sf afnaflnsfn] afa'–afh]sf] gfdn]Vg' kg]{ 7fpFdf cfdf /cfdfsf] afa'sf] gfd pNn]v ug{ kfpg]5g\ .

!) jif{eGbf d'lgsf afnaflnsfn] s'g} klg ck/fw u/] pgLx¿nfO{ ;hfoug'{ x'Fb}g .

afnaflnsfnfO{ dfUg] sfddf nufpg jf d'8\g x'Fb}g . o;f] u/]df ? #))) .–;Dd hl/jfgf jf # dlxgf s}b jf b'j} ;hfo x'g]5 .

Page 62: Child domestic labor hand book

62 3/]n' afn>d kl/ro

s;}n] klg afnaflnsfnfO{ b]jL b]jtfsf] gfddf r9fpg x'Fb}g . o;f] u/]df ?

!),))) .– ;Dd hl/jfgf jf % jif{;Dd s}b jf b'j} ;hfo x'g]5 .

afnaflnsfnfO{ cg}lts k];fdf nufpg xFb}g, o; p2]Zon] kmf]6f] lvRg,

k|sfzg ug{, rl/qdf cf3ft kg]{ 36gf ljj/0f k|sfzg ug{, nfu" cf}ifw tyf

gzfn' kbfy{sf] laqmL ljt/0fdf ;+nUg u/fpg x'Fb}g . o;f] u/]df ? !),))) .–

;Dd hl/jfgf jf ! jif{ s}b jf b'j} ;hfo tyf nfu"–kbfy{;DaGwL eP yk

% jif{;Dd s}bsf] ;hfo x'g]5 .

Psf3/df sf]xL gx'g] afnaflnsfsf] x]/rfx / ;DklQsf] ;+/If0fsf nflu

afnsNof0f clwsf/L jf k|=lh=c=n] ;+/Ifs lgo'lQm ug'{ jf afnu[xdf /fVg'kb{5 .

afnsNof0fsf nflu s]Gb«Lo :t/df Ps s]Gb«Lo afnsNof0f ;ldlt / k|To]s

lhNnfdf lhNnf afnsNof0f ;ldlt u7g ul/g]5 . To:t} cfjZos ;+Vofdf

afnsNof0f clwsf/Lsf] lgo'lQm ul/g]5 .

a]jfl/;] afnaflnsfx¿nfO{ /fVg afnsNof0f u[xx¿sf] :yfkgf / ;+rfng

ul/g]5 .

s;'/sf] cleof]u nfuL y'gfdf a:g'kg]{, s}bsf] ;hfo kfPsf, nfu" cf}ifwsf]

s'ntdf nfu]sf, 3/–kl/jf/af6 efuL lx+8\g], cg}lts lqmofsnfkdf ;+nUg

JolQm;Fu /x]sf jf lghsf] cf>odf a:g'kg]{ cflb afnaflnsfnfO{ /fVg

afn;'wf/u[xsf] :yfkgf / ;+rfng ul/g]5 .

;':t dgl:yltsf afnaflnsfsf nflu ;':t dgl:ylt s]Gb«sf] ;+rfng ul/g]5 .

afnaflnsfsf] kIfdf sfg'g Joj;foL geP;Dd afnaflnsfsf] d'2fsf] sf/afxL

/ lsgf/f ug{ x'Fb}g .

afnaflnsfsf] d'2f x]g{ 5'§} afncbfntsf] u7g ul/g], ;f] geP;Dd k|To]s

lhNnf cbfntdf afnOhnf; u7g ul/g]5 .

s'g} klg afnaflnsf jfbL jf k|ltjfbL ePsf] d'2fnfO{ k|fyldstf lbO{

sfafxL lsgf/f ug'{k5{ .

Page 63: Child domestic labor hand book

633/]n' afn>d kl/ro

ph'/L s;n] lbg] <

dfly elgPsf ;hfo x'g] s;'/ ug]{sf lj?4df afnaflnsfsf tkm{af6 lghsf]afa', cfdf, ;+/Ifs / xsjfnfn] ph'/ lbg;S5 . P]g adf]lhd ;hfo x'g] s;'/;DaGwLd'2f h'g;'s} JolQm jf >L % sf] ;/sf/sf] ph'/Laf6 rNg] 5 .

ph'/L sxf“ lbg] <

afncbfnt u7g ePsf] eP afncbfntdf geP lhNnf cbfntdf ph'/L lbg;lsg]5 .

ph'/L slxn];Dddf lbg] <

s;'/ ePsf] u/]sf] ldltn] Ps jif{leqdf lbg'kb{5 . t/ ablgotk"j{s afnssf];DklQ a]rlavg u/]sf]df hlxn];'s} klg / afnsnfO{ cg}lts sfddf nufPsf]df;f] sfd eP u/]sf] eP u/]sf] ldltn] # jif{;Dd gfln; nfUg;S5 .

t/ hlt l9nf] u¥of] plt ck/fwL pDsg;Sg], k|df0fx¿ gfl;g;Sg] ePsf]n];s];Dd l56f] ph'/L ug'{kb{5 .

#= afnaflnsf;DaGwL lgodfjnL @)%@ sf k|fjwfgx¿

s]Gb|Lo afnsNof0f ;ldlt

afnaflnsfsf] xslxtsf] ;+/If0f tyf zf/Ll/s / dfgl;s ljsf;;DaGwL bL3{sfnLg/fli6«o gLlt / of]hgf th'{df ug{ tyf sfof{Gjogsf nflu kxn ug]{ sfd of]s]GbL«o afn sNof0f ;ldltn] ub{5 . o;df ;dflhs sfo{stf{, dlxnf ;fdflhssfo{stf{, lrlsT;sx¿, afndgf]j}1flgsx¿ / lzIfsx¿dWo] ;d]taf6 ;b:o/xg] u/L a9Ldf @! hgf ;b:ox¿ /xg] 5g\ . ;ldltsf] k|zf;sLo k|d'vsf]¿kdf Ps hgf sfo{sf/L lgb]{zsn] sfd ug]{5g\ .

lhNnf afnsNof0f ;ldlt

s]Gb|Lo afnsNof0f ;ldltsf] clwgdf k|d'v lhNnf clwsf/Lsf] ;+of]hsTjdfk|To]s lhNnfdf Ps–Ps j6f lhNnf afnsNof0f ;ldlt /xg] 5 . o;df k|d'v

Page 64: Child domestic labor hand book

64 3/]n' afn>d kl/ro

lhNnf clwsf/Ln] tf]s]sf ;fdflhs ;]jfdf sfo{/t JolQmx¿, afnaflnsfsf]xslxt;DaGwL sfo{df ;+nUg ;fdflhs sfo{stf{, dlxnf ;fdflhs sfo{stf{,lrlsT;sx¿, afndgf]j}1flgsx¿ / lzIfsx¿ /xg]5g\ . o;n] afnaflnsfsf]xslxt ;+/If0f / pgLx¿sf] zf/Ll/s dfgl;s ljsf;;DaGwL lhNnf:t/Lo gLlt/ of]hgf lgdf{0f u/L s]Gb«Lo afnsNof0f ;ldltdf k7fpFg]5 . o;sf ;fy} o;n]lhNnfdf afnaflnsfsf xslxtsf nflu ug]{ sfo{x¿ ub{5 .

o;b]lv afx]s lhNnf afnsNof0f ;ldltsf] clwgdf /xg] u/L Ps hgf afnsNof0fclwsf/Lsf] Joj:yf, a]jfl/;] afnsnfO{ /fVgsf] nflu afnsNof0f u[xsf] :yfkgf,sfg'g adf]lhd s}bdf /fVg'kg]{ afns jf 3/af6 efuL lx8\g], afn laHofO{dfnfu]sf] afnaflnsfnfO{ ;'wfg{sf] nflu afn;'wf/ u[x, cfdfafa' sf]xL gePsfafnaflnsfsf] ;+/If0fsf] nflu cgfyfno jf ;':tdgl:ylt s]Gb« cflbsf] :yfkgf/ ;~rfng ug{;Sg] Joj:yf 5 .

o;}u/L afnsNof0f u[x, afn;'wf/ u[x cgfyfno tyf ;':tdgl:ylt s]Gb«df a:g]afnaflnsfnfO{ lgoldt lzIff, Joj;flos lzIff tyf ;Lkd"ns tflnd k|bfgug]{, pgLx¿sf] ljj/0f /fVg'kg]{, >ldssf] ¿kdf sfd ug]{ afnaflnsfsf] ljj/0flbg'kg]{, afnaflnsfsf] gfd /fVg] / hGd btf{ ug]{ jflif{s k|ltj]bg k7fpg'kg]{h:tf sfo{x¿sf] Joj:yf afnaflnsf;DaGwL lgodfjnL @)%! n] u/]sf] 5 .

$= afn>d -lgif]w tyf lgoldt ug]{_ P]g @)%^

!$ jif{ gk'u]sf afnaflnsfnfO{ >ldssf ¿kdf sfddf nufpg x'Fb}g .

afnaflnsfnfO{ /ftdf -;fFem ̂ ah]b]lv laxfg ̂ ah];Dd_ sfddf nufpgx'‘b}g . pgLx¿nfO{ lbgsf] ^ 306f / xKtfsf] #^ 306feGbf a9L sfddfnufpg x'Fb}g . nuftf/ # 306f sfd u/]kl5 cfwf 306f lj>fd / xKtfsf]! lbg ljbf lbg'k5{ . pQm lj>fdsf] ;do / ljbfsf] lbgsf] kfl/>lds s§fug{ kfOg] 5}g . olb o;sf] kfngf gu/L sfd nufPdf ? %,))) .– ;Ddhl/jfgf jf @ dlxgf;Dd s}b jf b'j} ;hfo x'g]5 .

s;}n] klg afnaflnsfnfO{ nnfO{kmsfO{, em'SofO{, 8/ qf;, k|nf]eg, bjfjdfkf/L jf cGo s'g} tl/sfn] lghsf] OR5flj?4 >ldssf] ¿kdf sfddfnufpg' x'Fb}g . OR5f ljkl/t sfddf nufPdf ! jif{;Dd s}b jf ? %),))) .–;Dd hl/jfgf jf @ dlxgf;Dd s}b jf b'j} ;hfo x'g]5 .

Page 65: Child domestic labor hand book

653/]n' afn>d kl/ro

!^ jif{;Ddsf s'g} klg afnaflnsfnfO{ xNsf vfnsf] sfddf

dfqnufpgkb{5 . hf]lvdk"0f{ Joj;fo jf sfddf nufpg' x'Fb}g . s;}n]

o:tf] hf]lvdk"0f{ sfddf afnaflnsfnfO{ nufPdf ! jif{;Dd s}b jf ?

%),))) .– ;Dd hl/jfgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

hf]lvdk"0f{ Joj;fo jf sfdx¿sf] ljj/0f cg';"rLdf lbOPsf] 5 . h;dWo] pbfx/0fsf

nflu s]xL lgDgfg';f/ 5g\ M xf]6]n, h'jf3/, /]i6'/fF, af/, kbofqf, kj{tf/f]x0f cflb

ko{6g;Fu ;DalGwt Joj;fox¿Ù k|of]uzfnf, sfo{zfnf, kz'jwzfnf, zLte08f/

cflb ;]jfd"ns Joj;fox¿Ù ;fj{hlgs kl/jxg / lgdf{0f Joj;fox¿Ù r'/f]6,

la8L agfpg], un}+rf a'Gg], /+ufpg,] 5fnf k|zf]wg ug]{, l;d]G6 pTkfbg, Koflsª

ug]{, ;nfO{, ljikmf]6s kbfy{ pTkfbg / laqmL, dlb/f, ljo/ k]o kbfy{ pTkfbg,

ls6gfzs cf}iflw pTkfbg, t]n pTkfbg, kmf]xf]/d}nf ;+sng k|zf]wg, /a/ l;Gy]l6s,

Knfli6s, l;;f, kf/f];Fu ;DalGwt cflb sfo{x¿Ù hn>f]t, sf]Onf, k|fs[lts t]n

jf Uof;, afof]Uof;nufotsf phf{ k}bf ug{] / To;sf] k|;f/0f / ljt/0f;Fu

;DalGwt sfo{x¿Ù vfgL, vlghkbfy{sf] pTvgg, k|zf]wg, ljt/0f ;DalGwt

sfo{x¿Ù l/S;f, 7]nfuf8f, sl6ª d]l;g, hldgd'lg, kfgLd'lg / w]/} prfOdf r9L

ug'{kg]{ sfo{, /f;folgs kbfy{x¿;Fu ;Dks{ x'g] sfo{x¿ cflb .

pNn]lvt hf]lvdk"0f{ Joj;fo jf sfo{ ;+rfng ul//x]sf] jf hf]lvdk"0f{ Joj;fo

jf sfo{ ;+rfng ul//x]sf] jf ug]{ Joj:yfksn] ;f]sf] tf]lsP adf]lhdsf]

ljj/0f >d sfof{nodf lbg'kg]{5 . ;f] glbPdf ! dlxgf;Dd s}b / ?=

#))) .–;Dd hl/jfgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

s'g} k|lti7fgn] afnaflnsfnfO{ sfddf nufpg k/]df ;DalGwt >d sfof{no

jf tf]lsPsf] cGo lgsfo jf clwsf/L / afnaflnsfsf] afa'cfdf jf ;+/Ifssf]

:jLs[lt lng'kg]{5 . o;f] gu/]df @ dlxgf;Dd s}b jf ?= %,))) .– ;Dd

hl/jfgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

k|lti7fgdf afnaflnsfnfO{ >ldssf] ¿kdf sfddf nufpg'cl3 >d sfof{no

dfkm{t lrlsT;såf/f sfd ug{;Sg] of]Uotfsf] k|df0fkq lng'kg]{5 . ;f] glnPdf

@ dlxgf;Dd s}b jf ?= %,))) .– ;Dd hl/jfgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

afnaflnsfnfO{ sfddf nufpg] k|lti7fgn] afnaflnsfsf] kmf]6f];lxt tf]lsPsf]

ljj/0f >d sfof{nodf lbg'kg]]{5 .

Page 66: Child domestic labor hand book

66 3/]n' afn>d kl/ro

k|lti7fgn] >ldssf] ¿kdf sfd ug]{ s'g} klg afnaflnsfnfO{ lnË, j0f,{ wd{,hfthfltsf] cfwf/df s'g} e]befj gu/L ;dfg sfdsf nflu ;dfg kfl/>ldslbg'kb{5 . ;f] glbPdf @ dlxgf;Dd s}b jf ?= %,))) .– ;Dd hl/jfgf jfb'j} ;hfo x'g]5 .

k|lti7fgdf sfd ug]{ afnaflnsfsf] :jf:Yo / ;'/Iff;DaGwL Joj:yftf]lsPadf]lhd ug'{kg]{5 .

pd]/;DaGwL ljjfb ePdf hGdbtf{ k|df0fkqsf] pd]/nfO{ jf:tljs pd]/dflgg]5 / ;f] gePdf lrlsT;såf/f :jf:Yo k/LIf0f u/L lglZrtul/g]5 .

>d sfof{nox¿n] ;do–;dodf k|lti7fgsf] lg/LIf0f ug{ u/fpg ;Sg]5 /o; P]gljkl/t afnaflnsfnfO{ sfddf nufOPsf] kfOPdf To:tf afnaflnsfnfO{d'Qm u/L cleefjssf] lhDdf lbOg]5 . cleefjs, ;+/Ifs gePdf afnsNof0fu[xdf /flvg] / o;;DaGwL vr{ k|lti7fgn] g} Joxf]g'{ kg]{5 . P]gsf Joj:yfx¿pNn+3g ul/Psf] ;DaGwdf lg/LIf0f k|ltj]bg k|fKt ePkl5 >d sfof{nox¿n]

k|lti7fgsf] ;'ljwf /f]Ssf ug]{ cfjZos sf/jfxL cl3 a9fpg]5 .

ph'/L s;n] lbg] <

afnssf] cleefjs jf ;+/Ifs, k|li7fgsf] lg/LIf0f ug]{ sd{rf/L, ;DalGwt Onfsfsfk|x/L, ;DalGwt uf=lj=;= jf gu/kflnsf, k|lti7fg :t/sf] 6]«8 o'lgog,

u}/;/sf/L ;+:yf .

ph'/L sxf“ lbg] <

;DalGwt >d sfof{nodf .

ph'/L slxn];Dddf lbg] <

P]gljkl/t sfo{ eP u/]sf] ldltn] ! jif{leqdf

t/ ph'/L ug{ l9nf] u/] k|df0f gfl;g tyf cleo'Qmx¿ pDsg;Sg] ePsf]n];s];Dd l56f] ph'/L ug'{k5{ .

Page 67: Child domestic labor hand book

673/]n' afn>d kl/ro

sfg'g sfof{Gjogdf b]vf k/]sf cj/f]wx¿

!= kx'Frsf] cefj

ul/aLsf] sf/0faf6 pTkGg cfTdxLgtfsf] sf/0faf6 zf]if0fo'Qm cj:yfdf /x]sfafn>dsf kLl8t kIfx¿n] sfg'gsf] dfWodaf6 Gofo kfpg] 7fpF;Dd k'Ug ;ls/x]sf5}gg\ . ul/aLn] ubf{ cbfntsf] 9f]sf 9S9Sofpg g;Sbf kLl8t kIfx¿ cGofo;x]/ a:g afWo 5g\ . To:t} kof{Kt ¿kdf :yfgLo :t/df g} ;xh / ;/n sfg'gLGoflos ;+/rgfx¿ gx'Fbf klg w]/} dflg;x¿ s]lGb|s[t tyf emGeml6nf] cbfntLk|s[ofdf hfg ?rfpFb}gg\ .

@= r]tgfsf] sdL

clzIffsf sf/0f afnaflnsfx¿sf] nflu ag]sf sfg'gsf af/]df hfgsf/Lsf] cefj5 . sfof{Gjog ug]{ ;+:yf tyf lgsfox¿, afnaflnsf tyf pgLx¿sf cleefjs,/f]huf/bftfnufot cfd ;d'bfox¿ sfg'gL ¿kdf ;r]t 5}gg\ . 3/]n' afn>dnfO{afn>dsf] ¿kdf lnOg] tyf :jLsf/ ul/g] ul/Psf] 5}g . 3/]n' afn>dnfO{;DkGg ju{af6 ljkGg ju{sf kl/jf/ tyf afnaflnsfx¿sf] nflu ul/Psf]sNof0fsf/L sfo{sf] ¿kdf lnOg] ul/Psf] 5 . sfg'g agfpg] txaf6 klg 3/]n'afn>dnfO{ afn>dsf] ¿kdf :jLsfg]{ ul/Psf] b]lv+b}g . o;} sf/0f w]/} nfdf];dokZrft ag]sf] afn>d lgif]w tyf lgoldt ug{ ag]sf] P]g @)%^ df klg3/]n' afn>dnfO{ ;d]6\g g;s]sf] xf] eGg ;lsG5 . afn>ldsx¿dfly 7"nf]cGofo eO/x] tfklg ltgLx¿sf] lj?4sf d'2fx¿ sd} dfq kg]{ u/]sf] 5 . h:t}s}of}+ /f]huf/bftfx¿sf] 3/df & b]lv !$ jif{d'lgsf s}of}+ 3/]n' afn>ldsx¿sfo{/t /x] klg o;sf af/]df st}af6 cfjfh p7\g] u/]sf] kfOFb}g .

#= k|efjsf/L sfo{of]hgfsf] sdL

/fHon] hf]lvdo'Qm afn>d pGd"ng ug{ tyf afn>ldsx¿sf] cj:yfdf ;'wf/Nofpgsf nflu 7f]; sfo{of]hgf Nofpg ;s]sf] 5}g . h] hlt sfo{qmdx¿ ePsf5g\ tL ;a} ;x/sf ;+ul7t If]qdf dfq s]lGb«t 5g\ .

$= ckof{Kt sfg'gx¿

afn>d lgif]w tyf lgoldt ug]{ ljlzi6 sfg'gsf] lgdf{0f t ePsf] 5 t/ of]sfg'gn] s]jn ;+ul7t k|lti7fgx¿df /x]sf] afn>dnfO{ dfq ;d]6]sf] 5 .afn>ds} 7"nf] lx:;f /x]sf] c;+ul7t If]q h:t} afnuf]7fnf tyf 3/]n' wGbfug{sf nflu Jofks ¿kdf k|of]u ul/g] afn>dnfO{ ;d]6]sf] 5}g . o;/L of]l;Ëf] If]q pk]lIft x'g' eg]sf] o; If]qdf sfo{/t afn>ldsx¿sf] ;d:ofk|ltcfFvf lrDng' xf] .

Page 68: Child domestic labor hand book

68 3/]n' afn>d kl/ro

%= k|efjsf/L sfof{Gjog k|lqmofsf] cefj

ljleGg sfg'gx¿df afnaflnsfx¿sf] xs / lxtsf nflu w]/} lsl;dsf k|fjwfgx¿

eP klg Jojxfl/s ¿kdf nfu" x'g ;s]sf] 5}g . s]Gb«Lo afnsNof0f ;ldlt tyf

lhNnf afnsNof0f ;ldltnfO{ afn>d;DaGwL tYo ;+sng ug]{ clwsf/ tyf

st{Jo /x] tfklg To;nfO{ sfg'g sfof{Gjogsf] cg'udg tyf lg/LIf0f ug]{ tyf

sfg'gL sf/afxL ug]{ clwsf/ 5}g . >f]t ;fwgsf] cefjdf lhNnf afnsNof0f

;ldlt, >d sfof{nox¿ afn>d;DaGwL ;d:ofx¿ lgoGq0f ug{ ;kmn x'g

;ls/x]sf 5}gg\ .

^= u}/;/sf/L ;+:yfx¿aLr ;dGjosf] cefj

afnclwsf/sf] If]qdf sfo{/t u}/;/sf/L ;+3 ;+:yfx¿sf] ;+Vof lgs} eP klg

3/]n' afn>dsf] If]qdf sfo{/t ;+:yfx¿sf] ;+Vof cToGt sd 5 . >f]t ;fwgsf]

cefjsf sf/0f sfo{qmdx¿ k|efjsf/L x'g g;Sg] tyf slxn] ltgLx¿aLr ;dGjo

/ ;xof]usf] cefjn] ubf{ Ps} k|s[lt / p2]Zosf sfo{qmdx¿df bf]xf]/f] nufgL x'g]

;+efjgf a9L x'g] u/]sf] 5 .

&= /fhgLlts k|ltj4tf jf OR5fzlQmsf] sdL

/fhgLlts kf6L{x¿n] afn>d;DaGwL ;d:ofnfO{ uDeL/tfk"j{s lnO/x]sf 5}gg\,

h;sf] kl/0ffd:j¿k afn>d;DaGwL ;d:of k|fyldstfsf] ;"rLdf kg{ ;s]sf]

5}g . /fhgLlts k|ltj4tflagf afnclwsf/ sfof{Gjog x'g] s'/f ;+ej 5}g .

*= ;z:q ;+3if{

/fHo kIf / ljb|f]xL dfcf]jfbL kIfaLr ljBdfg\ ;z:q ;+3if{sf sf/0faf6 pTkGg

kfl/jfl/s ljrngn] ubf{ Psflt/ afnaflnsfx¿ 6'x'/f x'g] / s}of}+ afnaflnsfx¿

3/]n' afn>d tyf cGo k|sf/sf] afn>ddf nfUg afWo eO/x]sf 5g\ eg]

csf{lt/ /fHosf] d"n Wofg ljb«f]xL kIfnfO{ bafpgkl§ nfu]sf] x'gfn] 3/]n'

afn>dnufot cGo k|sf/sf] afn>dsf] ;d:of cf]em]ndf kl//x]sf] 5 .

(= 6«]8 o'lgogx¿sf] Wofg k'Ug g;Sg'

6]«8 o'lgogx¿ d"ntM dhb'/x¿sf] xs clwsf/sf] nflu cfjfh p7fpg] ;+ul7t

zlQmx¿ x'g\ . pgLx¿n] sf/vfgf tyf ;+ul7t If]qx¿df sfo{/t dhb'/x¿ dfq

xf]Og c;+ul7t If]qdf sfo{/t dhb'/x¿sf] nflu klg cfjfh p7fpg'kb{5 .

g]kfndf ePsf 6«]8 o'lgogx¿n] ;+ul7t If]qsf sfo{/t dhb'/x¿sf] nflu cfjfh

Page 69: Child domestic labor hand book

693/]n' afn>d kl/ro

p7fpFb} cfPsf 5g\ . t/ 3/]n' >d h:tf] c;+ul7t If]qdf pgLx¿sf] Wofgk'lu/x]sf] b]lv+b}g . pgLx¿sf] ;+ul7t zlQmn] Wofg k'¥ofPsf] v08df 3/]n'afn>ldsx¿sf] nflu dfq xf]Og l;Ëf] 3/]n' >dnfO{ lgoldt / sfg'g;+utagfpgsf nflu 7"nf] e"ldsf v]Ng;Sg] s'/f lglZrt 5 .

!)= wfld{s ;f+:s[lts lgsfosf] df}gtf

wd{ eg]sf] c;n sfd, c;n Jojxf/, c?sf] enf] ug]{ s'/f xf] eg] kfk eg]sf]c?nfO{ zf]if0f ug'{, c?sf] dgdf rf]6 k'Ug] lsl;dsf s'/fx¿ ug',{ d'vn] Pp6f t/Jojxf/n] csf]{ s'/f ug'{ g} xf] . wfld{s b[li6n] x]bf{ klg afnaflnsfx¿nfO{ k9\g],v]Ng], cf/fd ug{] clwsf/af6 al~rt u/L bf; h:tf] agfP/ sfddf bnfpg'pko'Qm s'/f xf]Og . o:tf uDeL/ ;jfnx¿df wfld{s tyf ;f+:s[lts lgsfox¿sf]Wofg k'u]sf] b]lv+b}g . xf], cK7\of/f]df afnaflnsfx¿nfO{ cfkm\gf] 3/df NofO{;+/If0f ug]{ / pgLx¿nfO{ k9\g], v]Ng] nufotsf cj;/x¿ lbg], 5f]/f5f]/L h:t}Jojxf/ ug]{, pgLx¿n] ug{;Sg] xNsf lsl;dsf sfdx¿ u/fpg] sfd wd{ g} xf] .o;}n] wfld{s tyf ;f+:s[lts k|lti7fg, lgsfo tyf o;df k|ltli7t JolQmTjx¿n]o:tf lg:jfyL{ 9+uaf6 3/]n' afn>ddf ;+nUg ePsf afnaflnsfx¿dfly ;b\efj,;b\Jojxf/ ug]{x¿nfO{ k|f]T;fxg / pgLx¿dfly x'g] zf]if0f, bdg, qm'/ Jojxf/sf]lj?4df dflg;x¿df hfu/0f Nofpg ;s]sf] v08df o:tf ;+:yf tyf JolQmTjx¿n]7"nf] k'0o sdfpg ;S5g\ .

Page 70: Child domestic labor hand book

70 3/]n' afn>d kl/ro

cf73/]n' afn>ldsx¿sf] cj:yfdf ;'wf/ ug]{

pkfox¿

3/]n' afn>ldsx¿sf] cj:yfdf ;'wf/ Nofpg lgDg sfdx¿ ug{'cfjZos b]lvG5 M

lgs[i6 afn>d pGd'ng ug{sf nflu ug]{ bL3{sfnLg

pkfox¿

!= gLlt lgdf{0f

s= ;x/L tyf u|fdL0f If]qsf ul/ax¿sf] nflu /f]huf/sf cj;/x¿ l;h{gf ug]{ .

v= >d zlQmsf nflu Go"gtd Hofnf gLlt lgdf{0f u/L k|efjsf/L ¿kdf nfu" ug]{/ nfu" eP gePsf] cg'udg ug]{ .

@= sfg'gL ;+/rgf

s= hf]lvdo'Qm afn>dsf k|of]ustf{x¿sf] lj?4df b08gLo / ;zQm sfg'glgdf{0f ug]{ / ag]sf sfg'gx¿sf] k|efjsf/L sfof{Gjog ug]{ .

v= 3/]n' >ldssf] Hofnf b/ sfod ug]{, 3/]n' afn>dcGt/ut sfdsf] cjlw,k|s[lt cflbsf] af/]df lglZrt lgod sfg'g agfpg] .

u= afn>d;DaGwL lgod sfg'g nfu" ug{sf nflu :yfgLo ;/sf/ gu/kflnsf /

uf=lj=; cflbnfO{ lhDd]jf/ agfpg] u/L sfg'g agfpg] .

Page 71: Child domestic labor hand book

713/]n' afn>d kl/ro

afn>d pGd"ng ug{sf nflu tTsfn ug'{kg]{ sfo{x¿ M

!= cfo cfh{g sfo{qmd

cfly{s ¿kn] sdhf]/ ju{sf nflu cfo cfh{g sfo{qmd ;+rfng ug]{ .

s[lif dhb'/x¿sf nflu tf]lsPsf] Go"gtd HofnfnfO{ b]zJofkL ¿kdf clgjfo{lsl;dn] nfu" ug]{ .

@= hgjsfnt sfo{qmd

gLlt lgdf{0f ug]{ txdf ;zQm sfg'g lgdf{0f / ag]sf sfg'gsf] k|efjsf/Lsfof{Gjogsf nflu hgjsfnt ug]{ .

afa'cfdf tyf cleefjsx¿aLrdf 3/]n' afn>dsf jf:tljstfx¿ /o;n] afnaflnsfsf] hLjgdf kfg]{ s'k|efjx¿sf] af/]df ;r]tgtf hufpgsfnflu hgjsfnt sfo{qmd ;+rfng ug]{ .

/f]hufbftfx¿aLr 3/]n' afn>ldsx¿sf] cj:yfdf ;'wf/ Nofpgsf nfluhgjsfnt cleofg ;+rfng ug]{ .

3/]n' afn>dnfO{ dfgjLo cfFvfn] x]g{ tyf To;n] afn>ldsx¿nfO{ kfg]{ hf]lvdnfO{sd ub{} ;dfKt ug{sf] nflu lgDg sfo{x¿ ug'{[ cfjZos 5 M

k|To]s gu/kflnsfsf j8f sfof{nox¿n] 3/]n' afn>ldsx¿sf] clen]v/fVg] k4ltsf] ljsf; ug'{kb{5 . o;/L /flvg] clen]vdf afn>ldsx¿sf]7]ufgf, ;+Vof tyf pgLx¿sf /f]huf/bftfx¿, k9fOsf] tx, afn>ldsx¿n]kfpg] Hofnfb/ h:tf s'/fx¿ ;dfj]z x'g'kb{5 .

gu/kflnsfsf k|To]s j8f sfof{nox¿nfO{ afn>dsf] k|of]u;DaGwL ;"rgfx¿;+nsg ug{sf nflu ;xof]u tyf k|f]T;fxg ul/g'kb{5 . o;sf] ;fy} j8fsfof{nox¿n] hf]lvddf k/]sf afn>ldsx¿sf nflu afn;]jf s]Gb«x¿;+rfng ug'{kb{5 . o:tf s]Gb«df :jf:Yo k/LIf0f ug]{, k/fdz{ lbg] tyfcgf}krfl/s lzIff h:tf ;]jfx¿ ;+rfng ug'{kb{5 . o;sf] ;fy}afn>ldsx¿n] oxf‘ cfP/ km';{bsf] pkof]u ug{sf nflu lglZrt ;dosf]k|aGw ldnfpg'kb{5, h;af6 afn>ldsx¿n] cfkm\gf dflnsx¿;Fu ;doldnfP/ To:tf] afn;]jf s]Gb«sf] pkof]u ug{ ;s"g\ .

Page 72: Child domestic labor hand book

72 3/]n' afn>d kl/ro

afnaflnsfsf clwsf/x¿ tyf afn>dsf] lj?4df ag]sf /fli6«o sfg'gx¿sf]af/]df cfd ;d'bfonfO{ ;'lzlIft ug{sf nflu Jofks hgr]tgf cleofg;+rfng ug]{ .

3/]n' afn>ldsx¿nfO{ ljBfno hfg] cj;/ lbnfpgsf nflu/f]huf/bftfx¿nfO{ bafa lbg u}/;/sf/L ;+3 ;+:yf tyf gful/s ;dfh;lqmo x'g'kb{5 .

l;Ëf] b]zel/sf ;x/ tyf u|fdL0f Onfsfdf /x]sf 3/]n' afn>ldsx¿sf]cj:yfsf] af/]df lj:t[t cWoog ul/g'kb{5 . o;af6 dfq b]zel/sf 3/]n'afn>ldsx¿sf] cj:yfsf] jf:tljs hfgsf/L k|fKt x'g;S5 .

3/]n' afn>ldsx¿nfO{ /fd|f] Jojxf/ ug]{, lzIffsf] cj;/ lbg], plrtkfl/>lds lbg] c;n /f]huf/bftfx¿nfO{ k|f]T;fxg ul/g'k5{ .

hf]lvdk"0f{ cj:yfdf /x]sf 3/]n' afn>ldsx¿nfO{ tTsfn /fxt k'¥ofpgx6nfOg ;]jf tyf ;+/If0f u[x ;+rfng ug]{ .

3/]n' afn>ldsx¿sf] cj:yfdf ;'wf/ Nofpg JolQm tyf

;d"xn] s]–s] ug{ ;S5g\ <

!= JolQm tyf ;d'bfon] lgDgk|sf/n] ;xof]u ug{ ;Sb5g\ M

cfˆgf] 3/df /fv]sf 3/]n' afn>ldsx¿k|lt dfgjLo Jojxf/ u/]/

3/]n' afn>ldsx¿nfO{ cgf}krfl/s afnsIff jf ljBfno k9\g],tflndnufotsf cj;/x¿ h'6fOlbP/ tyf To:tf] cj;/ kfPsf] v08dfpgLx¿nfO{ hfg ;xof]u u/]/,

cfˆgf 5f]/f5f]/L / 3/]n' afn>ldsx¿ aLr;dfg Jojxf/ u/]/,

3/]n' afn>ldsx¿n] s'g} uNtL u/] ;Demfpg] a'emfpg] sfd u/]/,

afnclwsf/ tyf afn>d;DaGwL cGt/f{li6«o sfg'gsf] af/]df hfgsf/L /fv]/,k|rf/ k|;f/ ug{ ;xof]u u/]/,

Page 73: Child domestic labor hand book

733/]n' afn>d kl/ro

b]zleq afnaflnsfsf xslxtsf nflu ag]sf sfg'gx¿k|lt rf;f] /fv]/,

kqklqsfdf afnaflnsfdfly ePsf lx+;fx¿sf] lj?4df syf, sljtf, n]vx¿

cflb n]v]/,

ufpF3/, 5/l5d]slt/ x'g] afn>ldsx¿dfly x'g] lx+;fsf] lj?4df pleP/,

kLl8tx¿sf] kIfdf af]n]/,

kl/jt{gsf] ;+jfxs eP/ ,

ufpF3/df ;+rfng u/]sf afnSna tyf afnaflnsfx¿n] ;d"xx¿nfO{ ;xof]u

u/]/,

3/]n' afn>ldsx¿sf] btf{ u/]/,

sl7g kl/l:yltdf /x]sf afnaflnsfx¿nfO{ ;xof]u u/]/,

:s'n hfg gkfPsfx¿nfO{ :s'n hfg] ;do pknAw u/fP/

lg/If/ afn>ldsx¿nfO{ cgf}krfl/s afnsIffx¿df k9\gsf] nflu ;do

pknAw u/fP/

km';{bsf] ;dosf] Joj:yf u/]/

cfkm\g} cf]5\ofg jf sf]7fsf] Joj:yf ul/lbP/

:jf:Yof]krf/sf] Joj:yf ul/lbP/

sfdsf] nflu pko'Qm jftfj/0f, sfdsf] Hofnf, sfd ug]{ ;do, sfdsf]

k|s[ltaf/] lglZrt lgodsf] th'{df u/L /f]huf/bftfx¿åf/f nfu"

u/fpgsf nflu kxn u/]/

oftgf, of}gzf]if0f, lagfHofnfdf sfd nufpg] nufotsf ck/fwx¿ ug]{sf

lj?4sf b08 Joj:yfsf af/]df x/]s /f]huf/bftfnfO{ hfgsf/ u/fP/

Page 74: Child domestic labor hand book

74 3/]n' afn>d kl/ro

;+s6sfnLg cj:yfdf /x]sf 3/]n' afn>ldsx¿sf] ;"rgf ;+sng tyf

tfTsflns sf/afxL ;]jf ;+rfng u/]/

@=;d"x tyf ;+3;+:yfn] lgDgk|sf/n] ;xof]u ug{ ;Sb5g\ M

afnclwsf/sf] kIfdf tyf afn>dsf] lj?4df pleP/,

dxf;lGw sfof{Gjogsf] cg'udg u/]/,

;/sf/L k|ltj]bgdf ;xefuL eP/,

5fofF j}slNks k|ltj]bg k]z u/]/,

afnclwsf/ ;ldltsf] lgisif{ ;'emfjsf] sfof{Gjogdf ;xof]u k'¥ofP/,

afnclwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o, If]qLo tyf /fli6«o sfg'gx¿sf] k|rf/k|;f/ ug{ ;xof]u k'¥ofP/,

dxf;lGwcGtu{tsf] ;ldltdf ;xeflutf hgfP/,

3/]n' afn>dsf] lj?4df /fli6«o tyf cGt/f{li6«o :t/df nljË u/]/,

kl/jt{gsf] ;+jfxs eP/ .

3/]n' afn>ldsnfO{ ;+ul7t agfP/ .

afnclwsf/nfO{ Jojxf/df Nofpgsf nflu ePsf ;/sf/L

k|of;x¿

!= sfg'g lgdf{0f

afnclwsf/sf] ;+/If0f ug{ lgDg b'O{ j6f ljlzi6 P]gx¿ lgdf{0f eO;s]sf 5g\ Mafnaflnsf;DaGwL P]g @)$* / lgodfjnL @)%@ tyf afn>d lgif]w tyflgoldt ug]{ P]g @)%^ . o;sf] ;fy} d'n'sL P]gsf] !! cf+} ;+zf]wg klg klxn]eGbfafnd}qL x'g] u/L ;+zf]wg ul/Psf] 5 .

Page 75: Child domestic labor hand book

753/]n' afn>d kl/ro

@= ;+:yfut k|of;

s= dlxnf, afnaflnsf tyf ;dfh sNof0f dGqfnosf] :yfkgf

klxn]sf] ;dfhsNof0f dGqfnonfO{ dlxnf, afnaflnsfsf nflu ;d]t sfdug]{ u/L lhDd]jf/L yk u/]/ dGqfnosf] gfd g} dlxnf, afnaflnsf tyf;dfhsNof0f dGqfno /flvof] .

v= dlxnf tyf afnaflnsf;DaGwL /fli6«o kl/ifb\

/fli6«o of]hgf cfof]udf /x]sf] of] kl/ifb\n] dlxnf tyf afnaflnsfsf;d:ofx¿nfO{ /fli6«o of]hgfdf ;dfj]z ug]{ sfo{ ub{5 .

u= afn>d zfvf, >d tyf oftfoft Joj:yf dGqfno

afn>dnfO{ ljz]if ¿kn] Wofg lbgsf] nflu / o;df ;+rflnt ljleGgsfo{s|dx?sf] cg'udg tyf ;dGjo ug{sf nflu >L % sf] ;/sf/ >d tyfoftfoft Joj:yf dGqfnoleq afn>d zfvfsf] :yfkgf ePsf] 5 . >ddGqfnosf ;x;lrjsf] g]t[Tjdf /xg] pQm, afn>d zfvfn] ;do ;dodfafn>ddf sfo{/t ;+3 ;+:yfx¿sf] ;dGjo / cg'udg a}7sx?sf] cfof]hgfug]{ tyf afn>dsf] If]qdf pTs[i6 sfo{ ug]{ ;+:yfnfO{ k'/:s[t ug]{ sfo{ klgug]{ ub{5 .

3= s]Gb«Lo afnsNof0f ;ldlt

of] dGqfnosf] dftfxtdf /x]sf] afnaflnsf;DaGwL P]g @)$* cg';f/afnclwsf/nfO{ sfof{Gjog tyf cg'udg ug]{ s]Gb|Lo ;+oGq xf] .

ª= lhNnf afnsNof0f ;ldlt

o; ;ldltn] s]Gb|Lo afnsNof0f ;ldltsf] dftfxtdf /x]/ sfd ug]{ ub{5 .o;b]lv afx]s /fHon] afnsNof0f u[x tyf afn;'wf/ u[x tyf ;':tdgl:ylts]Gb«sf] :yfkgf ug{ ;Sb5 . b]zsf] &% j6} lhNnfdf lhNnf afnsNof0f;ldlt u7g eO;s]sf] 5 . t/ s]xLnfO{ 5f]8]/ clwsf+z ;ldltx¿ ;lqmo¿kdf ;+rflnt x'g ;s]sf 5}gg\ .

Page 76: Child domestic labor hand book

76 3/]n' afn>d kl/ro

r= lhNnf afn>d ;dGjo ;ldlt

>L % sf] ;/sf/ tyf cGt/f{li6«o >d ;+u7gn] ;Demf}tf u/L nfu" ug{ yfn]sf]afn>d lj?4 ;doa4 sfo{s|dnfO{ lhNnf:t/df klg k|efjsf/L tyf;dGjofTds 9+un] sfof{Gjog / cg'udg ug{sf nflu sfo{s|d ;+rflnt @@j6f lhNnfx¿df lhNnf afn>d ;dGjo ;ldltsf] u7g ul/Psf] 5 . ;DalGwtlhNnfsf lhNnf ljsf; ;ldltsf ;efkltsf] g]t[Tjdf /xg] pQm ;ldltdflhNnfsf cGo afnaflnsf;Fu ;DalGwt ;/sf/L lgsfo tyf afnsNof0f ;ldlt/ cGou}/;sf/L ;+3;+:yfx¿ Klg ;b:o /xg] Joj:yf 5 .

5= afncbfnt jf afnOhnf;sf] Joj:yf

afnaflnsf;Fu ;DalGwt d'2f x]g{sf nflu /fHon] afncbfntsf] u7g ug]{Joj:yf ePsf]df xfn;Dd klg afncbfnt u7g ul/Psf] 5}g . ;f]gx'~h]n;Ddsf nflu lhNnf cbfntaf6 x]l/g] d'2fsf] sf/jfxL / lsgf/fug{sf] nflu k|To]s lhNnf cbfntdf Ps–Ps j6f afnOhnf; /xg] Joj:yfePsf]df xfn &% j6} lhNnfdf afnOhnf;sf] Joj:yf ul/;lsPsf] 5 .

#= ;doj4 sfo{s|d

>L % sf] ;/sf/ / cGt/f{li6«o >d ;+u7gaLr ;Demf}tf ePcg'¿k / >L % sf];/sf/n] lgs[i6 k|sf/sf] afn>d;DalGw dxf;lGw !*@ df x:tfIf/ u/L cg'df]bgu/]cg';f/ ;g\ @)!) leqdf lgs[i6 k|sf/sf] afn>d cGTo ug{sf nflu ;doj4sfo{s|d nfu" u/]sf] 5 . xfn of] sfo{s|d @@ j6f ljleGg lhNnfx¿df ;+rfngeO/x]sf] 5 .

$= afnljsf;sf nflu ;+rflnt sfo{qmdx¿

s= afn>lds k'g:yf{kgf sfo{qmd

o; sfo{qmdcGtu{t Unprecendented Children's Education Program o';]kg]kfn dfkm{t Go"gtd ;'ljwfljxLg lk5l8Psf blnt, hghflt afnaflnsf, >ldstyf ;8s afnaflnsfx¿nfO{ cgf}krfl/s lzIffsf ;fy} Joj;flos lzIff tyf;Lkd"ns tflnd lbO{ cfTdlge{/ agfOG5 . xfn o; k|sf/sf] tflnd jflif{ssl/a @)) hgf afnaflnsfnfO{ lbg] ul/Psf] 5 .

Page 77: Child domestic labor hand book

773/]n' afn>d kl/ro

v= cgfy afnaflnsfx¿sf] ;+/If0f sfo{qmd M

o; sfo{qmdcGt/ut dGqfnon] cgfy afnaflnsfx¿sf] ;+/If0f ug{sf nflu

lj/f6gu/, /fhlj/fh, la/u+h / a'6jndf u/L $ j6f afnsNof0f u[x ;+rfng

u/]sf] 5 eg] dx]Gb«gu/df u}/;/sf/L ;+:yfdfkm{t Pp6f afnsNof0f u[x ;+rfng

u/]sf] 5 . oL ;a} u[xx¿df u/L hDdf !%* hgf afnaflnsfx¿ /fVg;Sg] Ifdtf

/x]sf] 5 .

u= afn;'wf/ u[x M

y'g'jf, s}b 7f]lsPsf, nfu" kbf{ysf] s'ntdf nfu]sf tyf h]ndf k/]sf afa'cfdfsf

5f]/f5f]/Lx¿ /fVg eQmk'/sf] ;fgf]l7dLdf afn;'wf/ u[x :yfkgf u/L ;+rfng

ul/Psf] 5 . o;df xfn #@ hgf afnaflnsfx¿ /flvPsf] 5 .

3= cg'bfg sfo{qmd M

afnclwsf/, afnk}/jL, afnsfg'g ;+zf]wg, afn>lds Pj+ lgs[i6 k|sf/sf] afn>d

pGd"ng;DaGwL sfo{ ug{ s]Gb|Lo afnsNof0f ;ldlt, lhNnf afnsNof0f ;ldlt,

afnaflnsfsf] lgldQ u}=;=;=x¿sf] dxf;+3 g]kfnnfO{ jflif{s ¿kdf cg'bfg lbg]

ul/Psf] 5 .

ª= afnclwsf/ dxf;lGwsf] k|ltj]bg M

g]kfnn] ;+o'Qm /fi6«;+3Lo afnclwsf/ dxf;lGwdf ;g\ !(() df x:tfIf/ u/]kl5

/fi6«n] k|To]s % jif{df cfjlws k|ltj]bg k]z ug'{kg]{ Joj:yf ePcg';f/ g]kfnn]

bf]>f] tyf t]>f] ;+o'Qm cfjlws k|ltj]bg ;g\ @))@ sf] l8;]Da/df ;+o'Qm /fi6«;+3sf]

afnclwsf/ ;ldltdf k7fO;s]sf] 5 .

r= afnaflnsfsf] nflu /fli6«o sfo{of]hgf M

;+o'Qm /fi6«;+3sf] ;fwf/0f ;efsf] bf]>f] ljz]if ;Dd]ngaf6 kfl/t ePsf]

afnaflnsfsf nflu ;'xfp‘bf] ljZj -A world fit for Children_ df k|ltj4tf hgfP

cg'¿ksf] National Plan of Action !) jif]{ /fli6«o sfo{ of]hgfsf] d:of}bf tof/

u/]sf] 5 .

Page 78: Child domestic labor hand book

78 3/]n' afn>d kl/ro

5= afn>d pGd"ng;DaGwL /fli6«o sfo{of]hgf

>L % sf] ;/sf/ >d tyf oftfoft Joj:yf dGqfnon afn>d zfvfn] ;doa4sfo{s|dnfO{ k|efjsf/L / of]hgfut 9+un] nfu" ug{sf] nflu afn>d pGd"ng;DaGwL/fli6«o sfo{of]hgfsf] lgdf{0f u/]sf] 5 . >d dGqfno afn>d zfvfaf6 pQmof]hgf k|fKt ug{ ;lsG5 .

h= åGåkLl8t afnaflnsfsf] k'g:yf{kgf sfo{qmd M

åGåaf6 k|efljt !* lhNnf a}t8L, c5fd, s}nfnL, afh'/f, h'Dnf, sflnsf]6,b}n]v, hfh/sf]6, ;'v]{t, alb{of, afFs], 8f]Nkf, Ko'7fg, ?s'd, /f]Nkf, ;Nofg, bfª /c3f{vfFrLsf åGåsf] sf/0faf6 afa'cfdfsf] d[To' eO{ cgfy ePsf @)) hgfafnaflnsfx¿nfO{ lhNnf afndlGb/ wgu9L / slknj:t'df /flvPsf] 5 eg]o;}u/L o:t} k|sf/sf !*) hgf afnaflnsfnfO{ g]kfn afn ;+u7g g]kfnu~htyf ;xf/f ;d"xåf/f ;+rflnt ;xf/f afnu[x g]kfnu~hdf k'g:yf{kgf ul/Psf]5 .

em= åGåkLl8t afnaflnsf;DaGwL ;dGjo ;ldlt M

åGåkLl8t afnaflnsfsf nflu pko'Qm gLlt, sfo{qmd;lxt ;'emfj k]z ug{,sfo{qmdsf] bf]xf]/f]kg x6fpg ;fy} ;dGjo ug{ s]G›Lo afnsNof0f ;ldltsf]sfo{sf/L lgb]{zssf] ;+of]hsTjdf ;/sf/L / u}/;/sf/L lgsfosf k|ltlglw ;lDdlntPs ;ldlt sfo{/t /x]sf] 5 .

`= cGo M

o;sf] ;fy} cGo ;/sf/L tyf u}/;/sf/L lgsfosf] ;xof]u / ;dGjodf afn>dpGd"ng, 3/]n' lx+;f, afnaflnsf cf];f/k;f/ tyf a]rlavg /f]syfd, ;"rgfclen]v s]Gb«sf] ;+rfng h:tf ljljw If]qx¿df sfo{qmdx¿ ;+rfng eO/x]sf 5g\ .

%= gjf}+ of]hgfcjlw / afnclwsf/

o; cjlwdf afnclwsf/sf] If]qdf ePsf sfo{x¿ lgDgk|sf/ 5g\ M

s]Gb|Lo tyf lhNnf afnsNof0f ;ldlt u7g, afnOhnf;sf] Joj:yf, ;/sf/L

Page 79: Child domestic labor hand book

793/]n' afn>d kl/ro

tyf u}/;/sf/L :t/af6 sl7g kl/l:yltsf afnaflnsfsf] ;+/If0f tyf k'g:yf{kgfsf]nflu ;+:yfut ljsf;, afnclwsf/;DaGwL hgr]tgf clej[l4, afnclwsf/;DaGwLdxf;lGwsf b'O{j6f OR5fwLg cfn]vx¿df x:tfIf/, cGt/f{li6«o >d ;+u7gsf]dxf;lGw g+= !#* / !*@ nfO{ cg'df]bg, ;fs{ If]qLo afnsNof0f k|j4{g dxf;lGwdfx:tfIf/ ug]{ sfd ePsf] 5 . o;sf] ;fy} >L % sf] ;/sf/n] un}+rf sfvfgfdfsfd ug]{ >ldsx¿sf afnaflnsfx¿sf nflu # j6f lzz' :ofxf/ s]Gb« ;+rfngu/]sf] 5 . o;}u/L ^ j6f lhNnfsf b'O{–b'O{ :yfgdf >ldsx¿sf ;–;fgfafnaflnsfx¿sf nflu lbjf lzz' :ofxf/ s]Gb| vf]nL cgf}krfl/s lzIffsf] Joj:yfu/]sf] 5 .

^= bzf}+ of]hgf / afn>d

/fHon] xfn} lgdf{0f u/]sf] bzf}+ k~rjifL{o of]hgf -@)%(–@)^$_df afnaflnsfsfnflu to ul/Psf nIo, /0fgLlt, sfo{gLlt tyf sfo{qmdx¿ lgDgk|sf/ 5g\ M

nIo M

bzf}+ of]hgfdf lgs[i6 lsl;dsf afn>d pGd"ng ug]{ nIo /fv]sf] 5 .

/0fgLlt M

afn>d x6fpg] / sl7g tyf lx+;fTds ultljlwaf6 k|efljt afnaflnsfnfO{k'g:yf{kgf u/L pgLx¿sf] clwsf/ ;'b[9 ug]{

clwsf/d'vL cjwf/0ffdf afnclwsf/ /fli6«o ljsf;sf] d"nwf/df Nofpg]

afnclwsf/;DaGwL hgr]tgf clej[l4 ug]{

afn>d;DaGwL sfo{gLlt

lgs[i6 afn>dnfO{ of]hgfcjlwdf pGd"ng ug'{sf ;fy} cGo k|sf/sf>dx¿nfO{ pGd"ng ul/+b} n}hfg] / afnof}g zf]if0f, b'Jo{jxf/, a]rlavg tyfcf];f/k;f/ sfo{nfO{ k|ltsf/fTds, k|j4{gfTds tyf k'g:yf{kgfTds pkfockgfO{ /f]syfd tyf lgoGq0f ug]{ .

Page 80: Child domestic labor hand book

80 3/]n' afn>d kl/ro

sl7g kl/l:yltsf afnaflnsfx¿ tyf ;z:q ;+3if{af6 k|efljt eO{ lj:yflkt

afnaflnsfx¿nfO{ ;d'bfodf cfwfl/t k'g:yf{kgf ug]{ . o;sf] nflu bft[

;d'bfo, u}/;/sf/L, lghL If]q / gful/s ;dfhnfO{ kl/rfng ug]{ .

sfo{qmdx¿

cGt/f{li6«o :t/df bzf{Psf k|ltj4tf sfof{Gjog ug{ /fli6«o sfo{of]hgf

tof/ ug]{ .

lgs[i6 afn>dnfO{ of]hgfcjlwdf pGd"ng ug]{ ;fy} cGo k|sf/sf >dx¿nfO{

pGd"ng ug{ cGt/f{li6«o lgsfox¿df ;xsfo{ ug]{ .

afnof}g zf]if0f, b'Jo{jxf/, a]rlavg tyf cf];f/k;f/ sfo{la?4 k|ltsf/fTds,

k|j4{gfTds tyf k'g:yf{kgfTds sfo{sf nflu kxn ug]{ Pj+ k|rf/ ug]{ .

sl7g kl/l:yltsf afnaflnsfx¿ tyf ;z:q ;+3if{af6 k|efljt

afnaflnsfnfO{ ;d'bfodf cfwfl/t k'g:yf{kgf u/L cfwf/e"t lzIff, :jf:Yosf]

;'ljwf pknAw u/fpg] . o;sf] nflu bft[ ;d'bfo, u}/;/sf/L, lghL If]q /

gful/s ;dfh;Fu ;xsfo{ ug]{ .

ck]lIft pknlAw

lgs[i6 afn>d pGd"ng ePsf] x'g]5 .

afnclwsf/;Fu ;DalGwt lgsfox¿

!= cGt/f{li6«o lgsfox¿

s= ;+o'Qm /fi6«;+3 / afnclwsf/ ;ldlt

ljZjdf :yfoL zflGt sfod ug]{ p2]Zon] ;g\ !($% df :Yffkgf ul/Psf] ;+o'Qm

/fi6«;+3 dfgjclwsf/sf] ;+/If0f / ;Dj4{g ug]{ Ps dfq ;jf]{Rr cGt/f{li6«o

lgsfo xf] . ljleGg ju{ ljz]ifsf clwsf/sf] ;+/If0f / ;+j4{g ub}{ cfPsf] /fi6«;+3n]

afnclwsf/sf] nflu afnclwsf/ dxf;lGw tyf o;sf] P]lR5s k|n]v kfl/t u/L

ljZjel/sf afnaflnsfsf] xslxtsf] kIfdf cToGt dxTjk"0f{ of]ubfg lbPsf] 5 .

Page 81: Child domestic labor hand book

813/]n' afn>d kl/ro

afnclwsf/ sfof{Gjog ug]{, sfof{Gjog ug]{ s'/fsf] cg'udg, k|ltj]bg tof/ug{sf nflu afnclwsf/ dxf;lGwn] Pp6f æafnclwsf/ ;ldltÆ Joj:yf u/]sf]5 . !) hgf ;b:o /xg] o; ;ldltsf ;b:ox¿sf] kbfjlw $ jif{sf] x'G5 . of];ldltsf] a}7s ;dfGotof jif{sf] Ps k6s a:g] u5{ .

afnclwsf/ dxf;lGwnfO{ :jLsf/ ug]{ k|To]s /fi6«n] dxf;lGwnfO{ cg'df]bg u/]sf]@ jif{kl5 / To;kl5 x/]s % jif{df dxf;lGw cg'¿k ePsf tyf x'g g;s]sfsfd sf/afxL;DaGwL k|ltj]bg oxL ;ldltdf a'emfpg'k5{ .

g]kfnn] afnclwsf/;DaGwL dxf;lGw cGtu{tsf] k|f/lDes k|ltj]bg ;g\ !((%df / ;g\ @))@ df cg'udg k|ltj]bg ;+o'Qm /fi6«;+3sf] afnclwsf/ ;ldltdfk]z u/]sf] lyof] .

v= cGt/f{li6«o >d ;+u7g

;g\ !(!( df :yfkgf ePsf] cGt/f{li6«o >d ;+u7gn] >ldsx¿sf] xslxtsf];+/If0f ub}{ cfPsf] 5 . ljZjel/ g} eO/x]sf] afnaflnsfx¿dfly ul/g] >dzf]if0fsf] lj?4df ;+u7gn] ;g\ !((( df hf]lvdo'Qm afn>d;DaGwL dxf;lGwg+= !*@ kfl/t u¥of] . o;sf] sfof{Gjogsf] nflu l;kmfl/; g+= !() klg kfl/tu/]sf] 5 . ;+u7gn] ;+;f/af6} afn>d pGd"ng ug]{ p2]Zon] afn>d pGd"ng;DaGwLcGt/f{li6«o sfo{qmd -cfOk]s_ ;+rfng u/]sf] 5 . o;cGtu{t g]kfnnufot ljZjsfcGo # /fi6«df ;doa4 sfo{s|dsf] dfWodaf6 lgs[i6 txsf] afn>d pGd"ng ug]{nIo lnPsf] 5 . o;} sfo{qmdcGtu{t ;+u7gn] g]kfnnufot ljZjsf ljleGgd'n'sdf 3/]n' afn>dsf] af/]df cWoog cg';Gwfg ug]{ tyf lgs[i6 afn>dsf]¿kdf /x]sf] 3/]n' afn>dnfO{ ;'wf/ ub}{ pGd"ng ug]{ lbzftkm{ cufl8 a9\g]sfo{qmd ;+rfng u/]sf] 5 .

o;sf ;fy} ;+o'Qm /fi6«;+3sf] ljlzi6 ;+:yf o'lg;]kmnufot afnclwsf/sf] If]qdfsfo{/t cGt/f{li6«o u}/;/sf/L ;+:yfx¿n] klg afnclwsf/ dxf;lGwsf] Jojxfl/ssfof{Gjog ug{] sfddf dxTjk"0f{ e"ldsf v]ln/x]sf 5g\ .

@= /fli6«o ;+oGqx¿

s= ;+;b

;+;b b]zsf] ljlw lgdf{0f ug]{ lgsfo xf] . o;n] gofF sfg'gx¿ lgdf0f{ u/]/ ag]sfsfg'g ;do kl/l:ylt cg's"n ;+zf]wg ug]{ ub{5 . o;sf ;fy} o;n] afnclwsf/dxf;lGwnufotsf cGt/f{li6«o sfg'gx¿nfO{ :yfgLos/0f ug]{ sfd ub{5 .

Page 82: Child domestic labor hand book

82 3/]n' afn>d kl/ro

v= Gofokflnsf

Gofokflnsf cyf{t\ ;jf]{Rr cbfntb]lv lhNnf cbfnt;Ddsf Goflos lgsfox¿n]

dxf;lGwcg';f/sf sfg'gx¿sf] kl/kfngf u/fpgsf nflu dxTjk"0f{ e"ldsf lgefPsf]

x'G5 .

u= dlxnf, afnaflnsf tyf ;dfhsNof0f dGqfnoM

/fHon] dlxnf tyf afnaflnsf;DaGwL sfg'gx¿ nfu" ug]{ pRr lgsfosf ¿kdf

dlxnf afnaflnsf tyf ;dfhsNof0f dGqfnosf] Joj:yf u/]sf] 5 . o;n]

dlxnf, afnaflnsf tyf ;dfhsNof0f;DaGwL sfg'gx¿ sfof{Gjog ug]{, gLltx¿

lgdf{0f ug]{ sfd ub{5 . o;sf dftfxtdf /x]sf sfof{nox¿n] /fHosf] gLlt

lgod nfu" ug]{ sfd ul//x]sf x'G5g\ .

3= s]Gb|Lo afnsNof0f ;ldlt

afnaflnsf;DaGwL P]g @)$* cg';f/ afnaflnsfsf] xslxtsf] ;+/If0f ug]{

p2]Zon] s]Gb|Lo afnsNof0f ;ldltsf] lgdf{0f ul/Psf] xf] . o;df ;fdflhs

sfo{stf{, dlxnf ;fdflhs sfo{stf{, lrlsT;s, afndgf]j}1flgs / lzIfsx¿af6

;d]t ;b:o /xg] u/L a9Ldf PSsfO{; hgf ;b:ox¿ x'G5g\ . o;sf ;b:osf]

sfo{sfn $ jif{sf] x'G5 .

s]Gb|Lo afnsNof0f ;ldltsf] sfd

afnaflnsfsf] xslxtsf] ;+/If0f tyf zf/Ll/s / dfgl;s ljsf;;DaGwL

bL3{sfnLg /fli6«o gLlt / of]hgf th'{df u/L ;/sf/;dIf k]z ug]{ .

;/sf/af6 :jLs[t gLlt / of]hgf ;DalGwt dGqfno jf lgsfodfk{mt

sfofGjog ug]{ u/fpg] .

lhNnf afnsNof0f ;ldltx¿ tyf Joj:yfkg ;ldltx¿nfO{ dfu{ lgb]{zg

ug]{ .

Page 83: Child domestic labor hand book

833/]n' afn>d kl/ro

k|To]s lhNnfdf sf/uf/df /x]sf, j]jfl/;L cj:yfdf /x]sf, >ldssf] ¿kdf

sfo{/t afnaflnsf tyf ;':tdgl:ylt ePsf afnaflnsfx¿sf] 5'§f5'§}

tYofÍ ;+sng u/L clen]v /fVg] .

afndhb'/ / afnljjfx tyf b]jL b]jtfsf] gfpFdf afns r9fpg] k|yfsf]

cGTo ug{sf nflu cfjZos pkfox¿ kQf nufpg] / tL pkfox¿ cjnDag

ug{sf nflu ;/sf/L Pj+ u}/;/sf/L ;+3 ;+:yfx¿nfO{ ;xof]u ug]{ .

/fHoåf/f cg'df]lbt afnclwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o, If]qLo dxf;lGwx¿ tyf

/fli6«o sfg'gx¿sf] k|rf/—k|;f/ ug]{ .

ª= >d tyf oftfoft Joj:yf dGqfno afn>d zfvf

afn>dnfO{ ljz]if ¿kn] Wofg lbgsf] nflu / o;df ;+rflnt ljleGg sfo{s|dx¿sf]

cg'udg tyf ;dGjo ug{sf nflu >L % sf] ;/sf/ >d tyf oftfoft Joj:yf

dGqfnoleq afn>d zfvfsf] :yfkgf ePsf] 5 . >d dGqfnosf ;x;lrjsf]

g]t[Tjdf /xg] pQm afn>d zfvfn] ;do—;dodf afn>ddf sfo{/t ;+3 ;+:yfx?sf]

;dGjo / cg'udg a}7sx?sf] cfof]hgf ug]{ tyf afn>dsf] If]qdf pTs[i6 sfo{

ug]{ ;+:yfnfO{ k'/:s[t ug]{ sfo{ klg ug]{ ub{5 .

r= dlxnf tyf afnljsf; kl/ifb\ M

of] kl/ifb\ /fli6«o of]hgf cfof]udf /xG5 . o;n] dlxnf tyf afnaflnsfsf]

ljsf;sf nflu sfo{qmd agfpF5 . dlxnf / afnaflnsfsf nflu ;]jfd'vL sfo{x¿

ub{5 .

#= lhNnf:t/df /x]sf lgsfox¿

s= lhNnf afnsNof0f ;ldlt

s]Gb|Lo afnsNof0f ;ldltsf] dftfxtdf ag]sf] lhNnf afnsNof0f ;ldlt s]Gb|Lo

afnsNof0f ;ldltsf] dfu{lgb]{zgdf sfd ug]{ ;+:Yff xf] . k|d'v lhNnf clwsf/Lsf]

;+of]hsTjdf ;fdflhs ;]jfdf sfo{/t JolQmx¿, afnaflnsfx¿sf] xslxt;DaGwL

Page 84: Child domestic labor hand book

84 3/]n' afn>d kl/ro

sfo{df ;+nUg ;fdflhs sfo{stf{, dlxnf ;fdflhs sfo{stf{, lrlsT;sx¿,

afndgf]j}1flgsx¿, lzIfsx¿ u/L & hgfsf] sfo{;ldlt x'G5 . lhNnf afnsNof0f

;ldltsf ;b:ox¿sf] kbfjlw $ jif{sf] x'G5 .

lhNnf afnsNof0f ;ldltsf] sfd

!= afnaflnsfx¿sf] xslxtsf] ;+/If0f tyf zf/Ll/s / dfgl;s ljsf;;DaGwL

lhNnf:t/Lo gLlt / of]hgf th'{df ug]{ .

@= s]Gb|Lo afnsNof0f ;ldltn] :jLs[t u/]sf gLlt / of]hgfcg';f/ jflif{s

sfo{qmd ;+rfng ug]{ .

#= jflif{s sfo{qmd ;+rfng ug{ :yfgLo ;|f]t vf]hL / kl/rfng ug]{ .

$= lhNnfleqsf sf/fuf/df /x]sf, a]jfl/;] cj:yfdf /x]sf jf >ldssf] ¿kdf

sfo{/t afnaflnsf tyf ckfË / ;':tdgl:ylt ePsf afnaflnsfsf] tYofÍ

;+sng u/L clen]v /fVg] .

%= lhNnfdf /x]sf afndhb'/ / afnljjfx tyf b]jL b]jtfsf] gfddf r9fOPsf

afnaflnsf eP ;f];DaGwL tYofÍ ;+sng u/L To;sf] clen]v /fVg] .

^= lhNnfleq ;+rflnt afnsNof0f u[x, afn;'wf/ u[x, cgfyfno tyf ;':tdgl:ylt

s]Gb« cflbsf] clen]v /fVg] tyf ltgLx¿sf] cg'udg ug]{ .

&= afnaflnsfsf] xslxtsf] ;+/If0f tyf afnsNof0fsf/L sfo{ ;+rfng ug]{,

o;sf] ;fy} o:tf] sfo{ ug{ ;fdflhs sfo{stf{, ;/sf/L tyf u}/;/sf/L

;+:yfx¿nfO{ ;xof]u ug]{ .

v= lhNnf ljsf; ;ldlt

lhNnf ljsf; ;ldlt hgtfsf] k|ltlglwTj ug]{ lgsfo xf] t/ o;sf ;fy} o;n]

/fHosf dflyNnf] lgsfoaf6 k7fOPsf gLlt lgb]{zgx¿nfO{ nfu" ug{sf nflu

dxTj /fVg] ub{5 . ;/sf/ / hgtfaLr k'nsf] sfd ug]{ lgsfo ePsf]n]

afnclwsf/nfO{ sfof{Gjog ug{sfnflu o;n] pNn]vgLo e"ldsf lgefpg ;S5 .

Page 85: Child domestic labor hand book

853/]n' afn>d kl/ro

u= lhNnf afn>d ;dGjo ;ldlt

>L % sf] ;/sf/ tyf cGt/f{li6«o >d ;+u7gn] ;Demf}tf u/L nfu" ug{ yfn]sf]afn>dlj?4 ;doa4 sfo{s|dnfO{ lhNnf:t/df klg k|efjsf/L tyf ;dGjfoTds9+un] sfof{Gjog / cg'udg ug{sf nflu sfo{s|d ;+rflnt @@ j6f lhNnfx¿dflhNnf afn>d ;dGjo ;ldltsf] u7g ul/Psf] 5 . ;DalGwt lhNnfsf lhNnfljsf; ;ldltsf ;efkltsf] g]t[Tjdf /xg] pQm ;ldltdf lhNnfsf cGoafnaflnsf;Fu ;DalGwt ;/sf/L lgsfo tyf afnsNof0f ;ldlt / cGo u}/;/sf/L;+3 ;+:yfx¿ klg ;b:o /xg] Joj:yf 5 .

3= >L % sf] ;/sf/sf If]q tyf lhNnf:t/Lo lgsfox¿

dGqfnosf] dftfxtdf /x]sf If]q tyf lhNnf:t/Lo ;/sf/L sfof{nox¿ sfg'g,gLlt lgodx¿ nfu" ug]{ lgsfo ePsfn] afnclwsf/ sfof{Gjogsf] nflu klglogLx¿sf] plQs} bfloTj x'G5 .

$= ufpF / gu/ txsf lgsfox¿

uf=lj=;= tyf gu/kflnsf eg]sf] hgtfsf] k|ltlglwTj ug]{ tyf hgtfsf 3/b}nf]df/x]sf] ;/sf/ xf] . o;}n] /fHon] k|ltj4tf hgfPsf cGo dxf;lGwx¿ em}+afnclwsf/;Fu ;Da4 dxf;lGwx¿nfO{ ufpF txdf nfu" ug{] sfddf logLx¿sf]7"nf] e"ldsf x'G5 . oL lgsfox¿nfO{ afnclwsf/k|lt hlt–hlt ;hu / ;+j]bgzLnagfpg ;lsG5 plt–plt hf]lvdo'Qm afn>dsf] lgd"{n ub}{ afn>ds} cGTo ug]{af6f]lt/ cufl8 a9\g ;Sg] jftfj/0f tof/ x'G5 .

s= j8f ;ldlt

gu/kflnsf / uf=lj=;sf dftfxtdf /x]sf j8f ;ldltx¿ ;a} lsl;dsf sfg'gx¿nfu" ug]{ ;a}eGbf tNnf lgsfo x'g\ . k|To]s j8fdf Ps–Ps j6f j8f ;ldlt /xg]ePsf]n] j8f ;ldltnfO{ afnclwsf/k|lt ;+j]bzLn, rnfodfg / ;lqmo agfpg;s]df :yfgLo txsf 3/]n' afn>ldsx¿sf w]/} ;d:ofx¿ xn ug{ ;lsG5 .3/b}nf]sf] ;/sf/ ePsf]n] 3/]n' afn>dnufot afnaflnsf;DaGwL s'g} klgtYofÍ ;+sng ug{, clen]v /fVg ;xh x'G5 .

%= afnclwsf/nfO{ sfof{Gjog ug{ ;xof]u ug]{ lgsfox¿

s= /fhgLlts kf6L{x¿

hgtfsf] /fhgLlts k|ltlglwTj ug]{ / pgLx¿;Fu k|ToIf ¿kdf ;DaGw /fVg];+:yfx¿ eg]sf /fhgLlts kf6L{x¿ g} x'g\ . ;+;bLo k|0ffnLcg';f/ /fhgLlts

Page 86: Child domestic labor hand book

86 3/]n' afn>d kl/ro

kf6L{x¿dWo] cfdlgjf{rgdf ax'dtk|fKt kf6L{n] g} ;/sf/ agfpg;Sg] ePsf]n]

sfg'g, gLlt lgod agfpg] ;jfndf pgLx¿sf] cToGt dxTjk"0f{ e"ldsf x'G5 .

csf{lt/ x/]s /fhgLlts kf6L{x¿n] b]zel/ ;f+u7flgs ;~hfn lgdf{0f u/]sf

x'G5g\ . olb /fhgLlts kf6L{x¿nfO{ afnclwsf/k|lt ;+j]bgzLn agfpg ;s]sf]

v08df pgLx¿;Fu hf]lvdo'Qm cj:yfdf /x]sf 3/]n' afn>ldsx¿sf] cj:yfdf

;'wf/ Nofpgsf nflu sfg'g, gLlt lgdf0f{b]lv lnP/ gu/ / ufpF tx;Ddsf

afnsNof0fsf/L sfo{x¿ ug{sf nflu pNn]vgLo ;xof]u lng ;lsG5 .

v= ;d"x, ;fd'bflos ;+:yf, Sna tyf u}/;/sf/L ;+:yfx¿

hgtfsf] ;xeflutfdf b]zsf] ljsf;b]lv lnP/ hgtfnfO{ clwsf/;DkGg agfpg]

sfo{df u}/;/sf/L ;+:yfsf] plQs} dxTjk"0f{ e"ldsf x'G5 . afnclwsf/sf] If]qdf

sfo{/t u}/;/sf/L ;+:yfx¿n] afnaflnsfsf] arfp, ljsf; ;+/If0f tyf

;xeflutfsf] clwsf/nfO{ sfof{Gjog ug{ / of];Fu ;DalGwt cGt/f{li6«o, If]qLo

tyf /fli6«o sfg'gx¿sf] k|rf/ k|;f/ ug{sf nflu pNn]vgLo of]ubfg lbPsf

5g\ .

3/]n' afn>dsf] If]qdf sfd ubf{ cfOkg]{ sl7gfOx¿

3/leq ul/g] sfddf ;+nUg 3/]n' >ddf ;+nUg ePsf afnaflnsfx¿nfO{

afn>ldssf] ¿kdf dfGotf lbOPsf] 5}g . 3/leq ul/g] sfd ubf{

afnaflnsfx¿ ;'/lIft x'G5g\ eGg] 7flgG5 . /f]huf/bftfsf] 3/df uP/

3/]n' afn>ldssf] kIfdf s'/fsfgL ug'[{nfO{ JolQmut dfldnfdfly x:tIf]k

ePsf] dflgG5 .

3/]n' afn>d 3/sf] rf/ kvf{nleq /xg] x'Fbf k|ToIf ¿kn] ;fj{hlgs x'g

;Sb}g . of] cb[Zo 5 . o;sf] cg';Gwfg, clen]vLs/0f ug{ sl7g 5 .

o;}n] klxrfg ug{, ;+Vof kQf nufpg / ;d:ofnfO{ ;Daf]wg ug{ klg sl7g

5 .

3/]n' afn>dnfO{ afn>dsf] ¿kdf ;dfhn] :jLsf/ ul//x]sf] 5}g . o;sf]

;fy} ;+3 ;+:yfx¿n] klg o;nfO{ uDeL/ ;jfnsf] ¿kdf lnO/x]sf 5}gg\,

h;n] ubf{ cGo k|sf/sf] afn>dnfO{ h:t} 9+uaf6 3/]n' afn>d sfg'g tyf

gLltx¿df ;d]l6g ;s]sf] 5}g .

Page 87: Child domestic labor hand book

873/]n' afn>d kl/ro

3/]n' >d n's]sf] >dsf] ¿kdf /x]sf] tyf o;n] cfly{s lqmofsnfksf]

¿kdf dfGotf gkfPsf]n] ubf{ of] /fHon] lgdf{0f u/]sf] >dnO{ lgoldt ug]{;+oGqleq ;d]l6Psf] 5}g . h:t} /fHon] >dnfO{ lgoldt ug]{ >d lg/LIf0f,btf{ sfo{:ynsf] lg/LIf0f cflb nufotsf pBf]uklt / dhb'/x¿aLr lgoGq0f/ ;Gt'ng ug]{ w]/} ljlw ljwfgx¿ lgdf{0f u/L Jojxf/df NofPsf] 5 . oL;+oGqx¿ 3/]n' >dsf] If]qdf k|of]u x'g] xf] eg] logLx¿n] 3/]n' >dleq x'g]afnaflnsfsf] zf]if0fnfO{ kbf{kmf; ug]{ / kLl8t afnaflnsfnfO{ dxTjk"0f{;xof]u ug{ ;Sg] lyof] .

Page 88: Child domestic labor hand book

88 3/]n' afn>d kl/ro

gf}3/]n' afn>ddf x:tIf]k ug]{ dfu{lgb]{zgx¿

s= lgs[i6 3/]n' afn>d pGd"ngsf nflu cGt/f{li6«o >d

;+u7gn] u/]sf] dfu{lgb]{zg

!= lgs[i6 k|sf/sf] 3/]n' afn>d pGd"ng ub}{ 3/]n' afn>dnfO{ g}

lg/fs/0f ug]{ lbzftkm{ cufl8 a9\gsf nflu ug{ ;lsg] sfdx¿ M

afnaflnsfnfO{ 3/]n' afn>ddf k|j]z ug{af6 /f]Sgsf nflu afnaflnsftyf pgLx¿sf] kl/jf/nfO{ ;xof]u ug]{ .

3/]n' afn>dsf] nflu afnaflnsfsf] dfu / k"lt{ kIf;Fu ;/f]sf/ /fVg]x¿sf]k|j[lQ / Jojxf/df kl/jt{g Nofpg] .

afnaflnsfnfO{ 3/]n' >ddf ;+nUg x'gsf] nflu Go"gtd pd]/ lgwf{/0f ug]{sfg'gL k|fjwfg lgdf{0f ug]{ .

afn>d;DaGwL sfg'g, afnclwsf/ dxf;lGw, cGt/f{li6«o >d ;+u7gsf]afn>dsf nflu Go"gtd pd]/ lgwf{/0f dxf;lGw g+= !#* / hf]lvdo'Qmafn>d pGd"ng;DaGwL dxf;lGw g+= !*@ sf cfwf/df 3/]n' afn>ldsx¿sf]cj:yfsf] cg'udg ug]{ .

lgs[i6 k|sf/sf] 3/]n' afn>daf6 afnaflnsfnfO{ tTsfn x6fO{ pgLx¿nfO{k'g:yf{kgf ug]{ . of] sfo{ pgLx¿sf] kl/jf/nfO{ ;xof]u u/]/ tyf ;d'bfosf];xof]u lnP/ klg ug{ ;lsG5 .

Page 89: Child domestic labor hand book

893/]n' afn>d kl/ro

tTsfn d'Qm ug{sf nflu hl6n cj:yf ePsf] v08df 3/]n' afn>ldsx¿nfO{;'/lIft tj/n] d'Qm ug]{ l:ylt l;h{gf gx'~h]n ;xof]u / ;+/If0f ug]{ .

3/]n' afn>d / 3/]n' afnsfdaLr k|i6 /]vf sf]/L 3/]n' afn>d;DaGwL;jfnnfO{ k|i6 / ulx¥ofOsf ;fy a'em\g] .

3/]n' afn>dk|lt ;fj{hlgs rf;f] a9fpg tyf 3/]n' afn>ldsx¿nfO{;+:yfut ;xof]u clej[l4 ug{ sfg'gL tyf ;+:yfut ;+/rgf lgdf{0f ug]{ .

@= d"n sf/0fx¿dfly s;/L ;Daf]wg ug]{ <

@=!= ul/aL

afnaflnsfnfO{ 3/]n' >ddf nfUg afWo kfg]{ d"n sf/0f ul/aL xf] . o;af6pgLx¿nfO{ ;+/If0f ug{sf nflu ul/aLsf lj?4 n8\g} kb{5 . o;sf nflu ;a}eGbfklxn] ;DalGwt kl/jf/sf] ul/aL;Fu ;fdgf ug]{ cfo>f]t 5 jf 5}g eGg] s'/f;'lglZrt ug]{ . o:tf kl/jf/x¿ ePsf 7fpFdf ul/aL lgjf/0f sfo{qmd / cfocfh{g lqmofsnfkx¿ ;+rfng ug]{ . o; qmddf n3' C0f, ;fd'bflos pBdkl/of]hgf, art sfo{qmd, ufpF:t/sf ;xsf/Lx¿, Joj;flos Pj+ ;Lk ljsf;tflnd ;+rfng, ;fgf Joj;fosf] ljsf; / hLjgf]kof]uL ;Lk tyf laQLo Joj:yfkgtflnd h:tf s'/fx¿ ;+rfng ug]{, h;af6 ul/aLaf6 ;+s6u|:t ag]sf kl/jf/x¿n]cfkm\gf] cfo j[l4 ug{ ;Sb5g\ .

@=@ ;r]tgf clej[l4 ug]{

cfly{s l:ylt ;'b[9 eP/ dfq 3/]n' afn>d Go"g jf ;dfKt ug{ ;lsGg . o;sfnflu ;d'bfodf ljifoj:t'sf] af/]df ulx/f] hfgsf/L / o;n] afnaflnsfsf] hLjg/ l;Ëf] b]zs} ljsf;df kfg]{ gsf/fTds k|efjsf af/]df ;hutf Pj+ ;r]tgtf x'g}kb{5 . o:tf] ;r]tgtf clej[l4 ug]{ sfo{qmd dflg;x¿sf] k|j[lQ / Jojxf/kl/jt{g ug]{tkm{ pGd'v x'g'kb{5 . o; sfo{qmdn] afnaflnsfsf ;+/Ifsx¿ ;zQmx'G5g\ tyf afnaflnsfnfO{ bafa lbP/ :s'n 5f]8fpFb} sfddf nufpg] k|j[lQdfsdL cfF‘5 . :jo+ afnaflnsfn] klg cfkm\gf] clwsf/ lzIff / o;sf] dxTj, ;fg}pd]/df 3/]n' afn>ddf nfUbf To;af6 x'g ;Sg] hf]lvdx¿sf] af/]df hfgsf/Lk|fKt ub{5g\ . ;r]tgtf clej[l4 sfo{qmd ;a} txdf ;+rfng u/]df k|efjsf/Lx'G5 . h:t} M :s'n] ljBfyL{, o'jf ;d"x, dlxnf ;d"x tyf cleefjsx¿b]lv lnP/gLlt lgdf{0f tx cflb . sfo{qmd ;fd'bflos a}7s, :jf:Yo s]Gb«, /]l8of, l6=eL=,

Page 90: Child domestic labor hand book

90 3/]n' afn>d kl/ro

cfd;ef, h'n';, tflnd, cGt/lqmof cflbsf] dfWodaf6 ;+rfng ug{ ;lsG5 .sfg'gL dfGotfsf] nflu klg hgjsfnt sfo{qmdx¿ ;+rfng ug{ ;lsG5 .

@=#= clgjfo{ lzIff

olb afnaflnsfnfO{ cNksfnLg jf bL3{sfnLg ¿kdf 3/]n' afn>dnufot cGok|sf/sf afn>ddf nfUgaf6 /f]Sg'5 eg] ljBfno hfg] pd]/sf afnaflnsfnfO{ljBfno k7fpg} kb{5 . o;sf nflu ;/sf/n] lgMz'Ns lzIffsf] Joj:yf u/LlzIffdf ;a}sf] kx'Fr k'¥ofpg'kb{5 . kl/jf/÷;d'bfon] afnaflnsfnfO{ ljBfnodfegf{ u/]/, lg/Gt/ :s'n k7fP/ lzIffsf] nflu dxTjk"0f{ of]ubfg lbg ;S5g\ .cfdfafa'n] afnaflnsfx¿nfO{ :s'naf6 lgsfN5g\ lsgls pgLx¿ :jo+n] k9\g]cj;/ kfPgg\ / lzIffsf] dxTj a'em\g ;s]gg\ .

ef}uf]lns ¿kn] 6f9f ePsf] tyf cGo sf/0fn] :s'n 5f]8\g] k|j[lQ ePsf 7fpFx¿dfcgf}krfl/s lzIffn] dxTjk"0f{ e"ldsf v]Ng;S5 . sfd u/]s} 7fpFx¿df laxfg,a]n'sfsf sIffx¿ ;+rfng ug{ ;lsG5 . Joj;flos ;Lko'Qm sIffx¿ ;+rfngug{ ;lsG5 .

@=$= ko{j]If0f 6f]nL

/f]uJofwsf] dxfdf/L, af9L klx/f], e'OFrfnf], zLtnx/, cToflws udL{ cflb b}jLk|sf]k,lx+;fTds åGå, o'4 h:tf ;+s6 ePsf] a]nf dlxnf, afnaflnsf tyf k5fl8kfl/Psf ;d"xx¿ a9L hf]lvddf kg]{ ub{5g\ . o:tf] l:yltdf dfly elgPsf;d"xnfO{ nlIft u/]/ ;+/If0f sfo{qmdx¿ ;+rfng ug]{ . o:tf sfdx¿ ;d'bfosf]/]vb]v ug]{, ljBfno ko{j]If0f ug]{ 6f]nL jf o'jfx¿nfO{ agfOPsf ;fdflhssfo{stf{x¿sf] ko{j]If0f 6f]nL u7g ug{ ;lsG5 . o;} 6f]nLsf] dfWodaf6 ;+s6af6a9L l;sf/ x'g;Sg] afnaflnsf a;f]af; u/]sf] If]q, P8\;af6 k|efjljt;d'bfox¿df ko{j]If0f ug{ ;lsG5 . o;af6 ;+s6 cfpgf;fy tL 7fpFsfafnaflnsfnufot cGo hf]lvddf kg]{ ;d"xx¿nfO{ ;+/If0f ug{ ;xh x'G5 .

@=% ;+s6sfnLg sfo{qmd

;+s6u|:t cj:yfdf /x]sf kl/jf/x¿n] ef]Ug'k/]sf ;d:ofx¿nfO{ xn ug{ ;xof]uug{sf nflu ;+s6sfnLg sfo{qmdx¿ ;+rfng ul/g'kb{5 . o;f] ePdf tL kl/jf/sfafnaflnsfdfly cfOkg]{ hf]lvdx¿nfO{ sd ug{ ;lsG5 . o:tf sfo{qmdx¿cNksfnLg tyf bL3{sfnLg b'j} lsl;dsf] x'g'kb{5 . cfkt\sfnLg l:yltsf] ;fdgf

Page 91: Child domestic labor hand book

913/]n' afn>d kl/ro

ug{ cNksfnLg / ;+s6af6 d'Qm gx'~h]n;Ddsf] nflu bL3{sflng sfo{qmdx¿;+rfng ul/g' kb{5 . cNksflng ;xof]udf c:yfoL ¿kdf ufF;, af; / skf;,:jf:Yo ;]jf, cfly{s ;xof]u cflb cfwf/e"t cfjZostfx¿sf] Joj:yf ug]{ .o:tf] l:yltdf ;:tf] >dsf] nflu cfFvf nufO/x]sf JolQmx¿af6 afnaflnsfnfO{;+/If0f ug{ ljz]if sfo{qmd ;+rfng ug'{kb{5 .

@=^= n}l·s c;dfgtflj?4 ljz]if sfo{qmd

;dfhdf ljBdfg\ n}lËs c;dfgtfsf] sf/0f vf;u/L aflnsfx¿ a9L hf]lvddfkg]{ u/]sf 5g\ . o;s} sf/0f s]6Lx¿n] k9\g] cj;/ gkfpg], kfP klg aLr}dfk9fO 5f]8\g'kg]{, cfkm\g} 3/df a:bf klg s]6fsf] t'ngfdf s]6Ln] 3/]n' sfdwGbfdfa9L hf]ltg'kg]{, afn>dsf] qmddf of}g zf]if0f tyf b'Jo{jxf/sf] l;sf/ x'g'kg]{h:tf ;d:ofx¿ em]Ng'kl//x]sf] 5 . o;sf] lj?4df bL3{sfnLg ;f]rsf ;fy nfUg'cfjZos 5 . dlxnf /f]huf/bftfx¿ hf] :j o+ dlxnf x'g\ tyf 3/]n' sfdwGbfdfa9L ;/f]sf/ /fVg] u5{g\, s]6Lx¿dfly x'g;Sg] zf]if0f tyf b'Jo{jxf/sf] af/]df a9LWofg lbg' cfjZos 5 . n}lËs c;dfgtfsf] lj?4df ljz]if sfo{qmdsf] cltl/QmlzIff, ;r]tgtf clej[l4 ug]{ sfo{qmd ug'{kb{5 . sfg'gdf ;dfg cj;/ lb+b}To;sf] Jojxfl/s sfof{Gjogsf] nflu hf]8 lbOg'kb{5 . o;sf ;fy} n}lËs ;dtfdfcfwfl/t cg';Gwfg, tYofÍ ;+sng ug]{ / To;sf] cfwf/df of]hgfx¿ agfpg]ug'{kb{5 .

@=&= cGo k|sf/sf ;fdflhs lje]blj?4 sfo{qmd

;dfhdf ePsf cGo k|sf/sf lje]bn] ubf{ ;dfhdf s]xL dflg;x¿n] cfkm"nfO{dflyNnf] ju{sf], dflyNnf] hftsf] / s]xL dflg;x¿n] cfkm"nfO{ tNnf] hft jfju{sf] 7fGg] u5{g\ . vf;u/L hft, hflt, hghflt, j0f{, pd]/, wgsf] cfwf/dful/g] lje]bn] ;d'bfodf c;dfg zlQm ;DaGw :yfkgf ul/lbG5 . h:t}, 7"nf] hft7fGg]n] cfkm"nfO{ zlQmzfnL 7fg]sf] x'G5 . p;n] ;fgf] hftnfO{ x]Kg], bafpg] h:tfs'/fx¿nfO{ ;fdfGo s'/f 7fg]sf] x'G5 . o;/L ;fgf] hfltnfO{ hlxNo} lgwf]{ eP/afFRg afWo agfOG5 . hfltsf] cfwf/df dfq xf]Og c? s'g} klg cfwf/df sfodePsf] c;dfg zlQm ;DaGwaf6 k|efljt ePsf] ;d'bfodf afnaflnsfx¿ c?a9L ;+s6df x'G5g\ . of] bL3{sfnLg ;d:of ePsf]n] o;sf] ;dflKt lzIff,hgjsfnt, ;r]tgtf cflb cleofgsf] dfWodaf6 dfq ;Dej 5 . o;sf] ;fy}cNksfnLg ¿kdf ;DalGwt ;d'bfodf s'g lsl;dsf] ;fdflhs lje]b 5To;}cg';f/sf] sfg'g nfu" ug]{ ;+oGq lgdf{0f ug'{kb{5 . o;/L 3/]n' afn>dnufot

Page 92: Child domestic labor hand book

92 3/]n' afn>d kl/ro

cGo k|sf/sf] afn>dsf] d'xfg tof/ ug]{ o; k|sf/sf ;fdflhs lje]bsf] lj?4sfo{qmdx¿ ;+rfng ul//xg'kb{5 .

@=* afn>ddf nfUgaf6 ;+/If0f ug]{ sfo{qmd

s'g} ;d'bfo n}lËs e]befj / hftLo e]befj h:tf ;fdflhs e]befjaf6 a9Lk|efljt ePsf 5g\ eg] ToxfFsf afnaflnsfnfO{ ;+/If0f ug]{ sfo{qmd nfu"ul/g'kb{5 . gqeg] pgLx¿ 3/]n' >dnufot cGo k|sf/sf] afn>ddf nfUg]k|an ;Defjgf x'G5 . pgLx¿nfO{ s'g} klg k|sf/sf] afn>daf6 hf]ufpgsfnflu ;j{k|yd pgLx¿nfO{ ;+s6df kfg]{ tTjx¿sf] klxrfg u/L afnaflnsf,ltgLx¿sf] cfdf afa', kl/jf/ cflbnfO{ ;xof]u ug'{kb{5 . afnaflnsfnfO{ x'sf{pg]bfloTj lnPsf cfdfafa'nfO{ afnaflnsfn] ef]Ug'kg]{ hf]lvdx¿sf] af/]df klg;hu u/fpg'kb{5 .

@=(= afn>ddf nufpg lgif]w ug]{ sfo{qmd

;d'bfodf 3/]n' afn>dsf] dfu / k"lt{sf] ;lds/0fdfly x:tIf]k ug{ ;+efljt/f]huf/bftfx¿nfO{ nlIft u/]/ sfo{qmd ;+rfng ug'{kb{5 . o;sf nflu 3/]n'afn>ldsx¿sf] sfd ug]{ ynf]df g} uP/ o:tf sfo{qmd ;+rfng ug'{kb{5 .h;af6 /f]huf/bftfx¿ afnaflnsfnfO{ 3/]n' >ddf nufpg ;d'bfoaf6} lg?T;fxug]{ / lgs[i6 k|sf/sf] afn>ddf nufpg]lj?4 sbd rfNg] lsl;dsf] kl/j]ztof/ ug]{ sfo{qmd ug'{kb{5 .

#= k|d'v ;+oGqx¿nfO{ Jojxfl/s ¿kdf nfu" ug{

#=!= /fHox¿sf] k|ltj4tf, k|ltj]bg / lg/Gt/ /]vb]v ug]{ ;+oGq

3/]n' afn>dlj?4sf] k|d'v cGt/f{li6«o ;+oGq cGt/f{li6«o >d ;+u7gsf] dxf;lGwg+= !#* / !*@ x'g\ . o;n] ljZjel/s} ;/sf/x¿nfO{ afn>d pGd"ng ug{sf]nflu ljZjJofkL ¿kdf k|ltj4 u/fPsf] 5 . oL dxf;lGwx¿nfO{ :jLsf/ ug]{k|To]s /fi6«n] dxf;lGwx¿ nfu" u/]kl5 ePsf] k|ult k|ltj]bg cGt/f{li6«o >d;+u7gdf k]z ug'{kb{5 . o;af6 ;+u7gn] ;DalGwt b]zx¿df ePsf] k|ultsf]cg'udg ug]{ u5{ . o;sf] cltl/Qm /f]huf/bftfx¿ / dhb'/x¿sf] tkm{af65'§f5'§} dxf;lGw nfu" ePsf] ;DaGwL ;"rgfx¿ ;+u7gsf] ljz]if1x¿sf] ;ldltdf

Page 93: Child domestic labor hand book

933/]n' afn>d kl/ro

k7fpF5g\ . oltdfq xf]Og gful/s ;dfh;Fu ;DalGwt ;+:yfx¿sf] tkm{af6

u}/;/sf/L ;+:yfx¿n] klg afn>d;Fu ;DalGwt ;jfnx¿df ;+u7gsf] Wofgfsif{0f

ub{5 . ;+u7gn] cfof]hgf u/]sf cGt/f{li6«o >d ;Dd]ng, ;+u7gsf ;b:o

/fi6«x¿sf] jflif{s a}7sdf s}of}+ JolQmut dfldnfx¿dfly klg 5nkmn x'g] ub{5 .

k|ltj]bg a'emfpg] / To;kl5 afn>dlj?4 /fi6«x¿df ePsf lqmofsnfkx¿sf]

lg/Gt/ ¿kdf /]vb]v ug]{ ;+oGqx¿n] dxf;lGwx¿nfO{ ;/sf/x¿, gful/s ;dfh

kl/rfng ug]{, cg'ejx¿ cfbfg—k|bfg ug]{ ax'cfoflds ;+oGqsf] ¿kdf :yflkt

ePsf] 5 .

#=@= ;doj4 sfo{qmdx¿ (Time–Bound Programmes)

cGt/f{li6«o >d ;+u7gn] to u/]sf] tTsfnsf] lbzf eg]sf] lgs[i6 k|sf/sf]

afn>dsf] tTsfn pGd"ng xf] eg] cGo k|sf/sf afn>dx¿nfO{ ;s];Dd rfF8f]

pGd"ng ug'{ xf] . o;sf nflu ;+u7gn] ;d:ofu|:t /fi6«x¿df ;doj4 sfo{qmdx¿

;+rfng ug{ yfln;s]sf] 5 . o:tf sfo{qmdx¿ lgs[i6 k|sf/sf] afn>daf6

kLl8t afnaflnsf jf o; k|sf/sf] afn>ddf kLl8t afnaflnsf jf o; k|sf/sf]

afn>ddf kg]{ ;Defjgf ePsf afnaflnsfnfO{ s]lGb«t u/]/ ljsf; ul/Psf] 5 .

#=#= afn>dlj?4 /fli6«o sfo{of]hgfx¿ (National Plans of Action)

afn>dsf] lj?4 jf afnclwsf/sf] ;+/If0fsf] nflu lgdf{0f ul/Psf cGo

sfo{qmdx¿df /fli6«o sfo{of]hgfx¿ klg x'g\ . t/ olb afn>dnfO{ afn>dsf]

¿kdf dfGotf gePsf] v08df o; k|sf/sf] /fli6«o sfo{of]hgfdf 3/]n' afn>d

g;d]l6g] vt/f /xG5 . /fli6«o sfo{of]hgfx¿ /fli6«o jf k|fGtLo txdf ;+rfng

ul/Psf Jojxfl/s ;+oGqx¿ x'g\ . oL ;+oGqx¿n] afn>d pGd"ngsf] nflu s]

s:tf sf/afxLx¿sf] cfjZostf x'G5 eGg] s'/f lglZrt ub{5 . /fli6«o sfo{of]hgf

tof/ ubf{ afn>d ;d:of cToflws ePsf] Onfsf klxrfg u/L To;nfO{ ;d]6\g]

sfd ul/Psf] x'G5 . o;sf] ;fy} afn>dnfO{ Go"g ub}{, cGTo ug]{ lbzftkm{ cl3

a9\gsf nflu cfjZos dfgjLo ;|f]t ;fwgx¿ nufot cGo ;|f]t ;fwgx¿

pknAw ug{ kxn ub{5 . o;sf] ;fy} /fli6«o sfo{of]hgf lgdf{0f ug{sf nflu

cfof]hgf ul/g] k/fdz{ a}7s tyf 5nkmnx¿n] afn>dlj?4 dfgjLo tyf cGo

>f]t ;fwgx¿sf] kl/rfng / ;+hfn lgdf{0f ug{ dxTjk"0f{ e"ldsf lgefpF5g\ .

g]kfndf o:tf] /fli6«o sfo{of]hgf lgdf{0f eO;s]sf] 5 .

Page 94: Child domestic labor hand book

94 3/]n' afn>d kl/ro

#=$= ;doj4 sfo{qmd / /fli6«o sfo{of]hgfnfO{ sfof{Gjog ug{/fli6«o kl/rfng ;ldlt lgdf{0f

dfly elgPsf sfo{qmdx¿nfO{ k|efjsf/L ¿kdf ;+rfng ug{sf nflu Pp6f

;+oGq :yfkgf ug'{kb{5 . o:tf] lgsfo jf ;+oGqn] sfo{qmdx¿ nfu" ePkl5

k|ult a}7ssf] cfof]hgf ug]{, k|ltj]bg tof/ ug]{, ;doj4 sfo{qmd / /fli6«o

sfo{of]hgf nfu" ug{]{ ;+:yfx¿sf] Ifdtf clej[l4 ug{sf nflu tflnd lbg], tL

;+:yfx¿aLr ;dGjo ug]{, ;+;bnufot ;/sf/sf cGo lgsfox¿df k|ltj]bg

k]z ug]{, sfo{qmd nfu" ubf{ k|fKt ePsf /fd|f s'/fx¿ tyf cGo cg'ejx¿

cfbfgk|bfg ug]{ . cGo b]zdf afn>dlj?4 lgdf{0f ul/Psf] o:tf] ;+oGqdf >d

ljefu, dlxnf afnaflnsf tyf ;dfhsNof0f dGqfno, sfg'g tyf Gofo dGqfno,

lzIff dGqfno, ;/sf/L tyf u}/;/sf/L ;+:yfx¿, /f]huf/bftf / dhb"/x¿sf]

;+:yf, ;+o'Qm /fi6«;+3, bft[ ;+:Yffx¿ cflb ;lDdlnt ePsf] ax'kIfLo Pp6f

;ldlt lgdf{0f ug]{ ul/Psf] 5 .

#= % sfg'gL ;+/If0f

afnaflnsfnfO{ afn>daf6 ;+/If0f ug]{ Pp6f k|efjsf/L dfWod sfg'g xf] .

afn>dlj?4 sfg'g lgdf{0f ePsf] eP tfklg 3/]n' afn>dnfO{ afn>dsf] ¿kdf

dfGotf glbOPsf] x'gfn] o;af6 kLl8t afnaflnsf sfg'gL ;+/If0faf6 al~rt

x'g k'u]sf 5g\ . 3/]n' afn>d 3/leqsf] dfldnf ePsfn] ljwfosx¿n] klg of]

;d:ofnfO{ sfg'gsf] 3]/fleq Nofpg cfjZos g7flg/x]sf x'g;S5g\ . h] eP

tfklg 3/]n' afn>dleq x'g] zf]if0faf6 afnaflnsfnfO{ d'Qm ug{'kb{5 eGg] s'/fdf

b'O{ dt x'g ;Sb}g . olb of] s'/f xf] eg] o;sf] lj?4df ;zQm sfg'g / To;sf]

Jojxfl/s sfof{Gjog x'g} kb{5 .

sfg'gL k|fjwfgn] cfd hgtfnfO{ 3/]n' afn>d s] xf] < o;nfO{ lsg pGd"ng ug]{ <

h:tf ;jfnx¿af/] k|i6 kfg{ d2t ub{5 . o;sf] ;fy} 3/]n' >dleq s] s:tf]

cj:yfdf sxfF sfg'gL k|fjwfgsf] k|of]u ug{ cfjZos x'G5 eGg] s'/f a'em\g d2t

ub{5 . o:tf] sfg'gL ;+/If0fn] Go'gtd pd]/eGbf dflysf afnaflnsfnfO{ lglZrt

sfg'gL k|lqmof k"/f u/]/ dfq sfd nufpg kfOg] s'/fsf] Joj:yf ub{5 . ;fy} >d

clwsf/Lx¿nfO{ lg/LIf0fsf] nflu ;xh agfOlbG5 . o;n] afna]rlavg, C0f

aFw'jf afn>daf6 afnaflnsfnfO{ ;+/If0f ug]{ sfd ub{5 .

Page 95: Child domestic labor hand book

953/]n' afn>d kl/ro

#=^ sfg'g sfof{Gjog

agfOPsf sfg'gx¿ dfq k|efjsf/L eP/ x'Fb}g, To;sf] sfof{Gjog klg k|efjsf/L

x'g'kb{5 . sfof{Gjog x'g g;s]sf] sfg'g sfuhL 3f]8f dfq x'G5 . sfg'g nfu" ug]{

d"n bfloTj ;/sf/sf] xf] . t/ sfg'g nfu" ug]{ s'/fnfO{ k|efjsf/L agfpgsf

nflu /f]huf/bftf, 6]«8 o'lgog, u}/;/sf/L ;+:yf, lzIfsx¿, afnaflnsfsf] ;Dks{df

cfpg] cGo k]zfdf nfu]sf JolQmx¿ / gful/s ;dfhsf] klg bfloTj x'G5 .

logLx¿n] sfg'g pNn+3g ePsf a]nf pNn+3g ug]{ pNn+3gstf{sf] lj?4df ;DalGwt

lgsfodf ph'/L lbP/ sfg'g sfof{Gjodf 7"nf] e"ldsf v]Ng ;S5g\ . ;/sf/L

lgsfox¿åf/f, clwsf/Lx¿åf/f sfg'g sfof{Gjogdf ul/Psf] a]jf:tflj?4 lgu/fgL

ul/g'kb{5 . o;}u/L Gofokflnsf jf sfg'g Joj;foLx¿n] klg hf]lvddf jf

lgs[i6 cj:yfdf k'u]sf 3/]n' afn>ldsx¿nfO{ Gofo lbnfpgsf nflu sfg'gL

k|s[ofdf ;xof]u ug{ ;Sb5g\ .

#==& hGdbtf{

hGdbtf{ ug]{ s'/f lgs[i6 3/]n' afn>d pGd"ngsf nflu dxTj /fVg] s'/f gb]lvg

;S5 t/ afnaflnsfsf] ;+/If0fsf] nflu o;n] cxd e"ldsf v]Ng;S5 . pbfx/0fsf

nflu afnaflnsfsf] hGdbtf{ ul/Psf] 5 eg] pgLx¿sf] pd]/ yfxf x'g] ePsf]n]

/f]huf/bftfn] sfd ug{sf nflu sfg'gn] tf]s]sf] Go"gtd pd]/eGbf sdsf afnaflnsfnfO{

sfddf nufPsf] /x]5 eg] cbfntdf d'2f rnfpg ;lsG5 . /f]huf/bftf :jo+n] klg ;f]

pd]/sf afnaflnsfnfO{ 3/]n' afn>ddf gnufpg ;Sg] ;Defjgf x'G5 . jf:tjdf

hGdbtf{n] afnclwsf/sf] d"n 9f]sf vf]Ng] sfd ub{5

$= uxg cWoog cg';Gwfgdf cfwfl/t sfo{qmd

s'g} klg sfo{qmd ;+rfng ug{sf nflu ;+rfng ul/g] sfo{qmdsf] af/]df ulx/f]

hfgsf/L x'g' lgtfGt cfjZos 5 o;sf nflu lgDg sfo{x¿ ug'{ h?/L x'G5 M

$=! cWoog tyf tYof° ;+sng

3/]n' afn>dsf] lj?4df s'g} sfo{ ;+rfng ug{ ;a}eGbf klxn] 3/]n' afn>d

s]nfO{ eGg] < s;/L of] hf]lvdo'Qm afn>d xf] < s:tf] cj:yfsf] 3/]n' afn>dnfO{

lgs[i6 k|sf/sf] 3/]n' afn>d elgG5 < o;n] afnaflnsfdfly s:tf] c;/ kfb{5 <

Page 96: Child domestic labor hand book

96 3/]n' afn>d kl/ro

o;df s;/L ;'wf/ ub}{ pGd"ng ug]{ af6f]df cufl8 a9\g ;lsG5 < 3/]n' afn>d;Fu;DalGwt cGt/f{li6«o Pj+ /fli6«o sfg'gx¿ s]–s] 5g\ < 3/]n' afn>ldsx¿ slt5g\ < pgLx¿sf] jf:tljs cj:yf s:tf] 5 < cflb s'/fx¿sf] uxg cWoog Pj+cg';Gwfg ul/g'kb{5 . cflwsfl/s / e/kbf]{ / 7f]; cg';Gwfgaf6 lg:s]sf] tYo/ ts{x¿n] dfq ;/sf/L clwsf/Lx¿ nufot gLlt lgdf{tfx¿sf nflu k|efjsf/Lhgjsfnt ug{ ;lsG5, cfd ;d'bfodf ;r]tgf Nofpg ;lsG5 .

o;}u/L o:tf] sfo{qmd ;+rfng ug{ cfkm";Fu ePsf] >f]t ;fwgsf] n]vfhf]vf tyfltgLx¿sf] plrt kl/rfng ug'{kb{5 . o;eGbf cufl8 l;lsPsf kf7x¿af6cg'ej lng], vf;–vf; ;/f]sf/jfnfx¿sf] ;an kIf / b'j{n kIfsf] ljZn]if0f,ul/Psf sfdx¿sf] clen]vLs/0f, cg'udg tyf d"NofÍg ul//xg'kb{5 .;/f]sf/jfnfx¿aLr ;"rgfx¿sf] cfbfg k|bfg ul//xg'kb{5 .

3/]n' afn>dk|lt ;d'bfodf /x]sf] cgle1tfsf] lj?4 sfo{qmdx¿ ;+rfng ug'{kb{5 .tL sfo{qmdx¿ ;d'bfosf] k|j[lQ / Jojxf/df kl/jt{g Nofpg] s'/fdf s]lGb«t x'g'kb{5 .

%= 3/]n' afn>dsf] dfu kIfnfO{ s;/L ;+af]wg ug]{ <

3/]n' afn>dsf] dfu kIfnfO{ ;Daf]wg u/]/ rnfOg] sfo{qmd a9L r'gf}tLk"0f{ 5 .w]/}h;f] 3/]n' afn>lds /fVg] /f]huf/bftfn] o; k|sf/sf] afn>ddf zf]if0f x'G5,of] hf]lvdo'Qm >d xf] / pgLx¿dfly ljleGg lsl;dsf] b'Jo{jxf/ x'G5 eGg] s'/fc:jLsf/ ug{ ;S5g\ . o:tf dflg;x¿ k9]n]v]sf, dWodjuL{o rl/qsf dlxnf /3/df /]vb]v ug{sf nflu Pshgf afnaflnsf /fvL cfkm} c?sf] 3/df sfd ug{hfg] ul/a kl/jf/sf dflg; klg x'g;S5g\ . ltgLx¿ dlxnf, k'?if, o'jf jf k|f}9,ljjflxt, cljjflxt / kl/jf/ a;f]af; u/]sf wgL jf ul/a x'g;Sb5g\ . cg';Gwfg/ tYofÍ ;+sng ubf{ 3/]n' afn>ldssf] dfu kIfdf ;+nUg x'g] o:tf JolQm tyf;d'bfosf] ljj/0f tof/ ug'{kb{5 . o;kl5 tof/ ul/Psf] ljj/0fsf] cfwf/df pgLx¿sf]k|j[lQ / Jojxf/df kl/jt{g Nofpg] sfo{qmd ;+rfng ug'{kb{5 . pgLx¿n] sfg'gpNn+3g u/]sf 5g\ ls 5}gg\ < kQf nufpg] / pNn+3g u/]sf] eP sfg'g kfngf ug{sfnflu cg'/f]w ug]{, ;r]t u/fpg] . olb s'g} 3/df afn>ldsx¿nfO{ o'lQm;+ut 9+uaf63/]n' afn>ddf ;+nUg u/fOPsf] /x]5 eg] /f]huf/bftf afnclwsf/k|lt ;r]t / ;hu/x]5g\ eGg] ;'lglZrt ub}{ afn>ldsx¿nfO{ pgLx¿sf clwsf/ pkef]u ug{sf nflucem cg's"n jftfj/0f tof/ ug{ /f]huf/bftfnfO{ ;Nnfx tyf ;'emfj lbg] /cfjZos ;xof]u ug]{ . 6«]8 o'lgog, /f]huf/bftfx¿n] olb pgLx¿sf] If]qdf sfdvf]lh/x]sf jo:sx¿sf] ;+Vof 7"nf] 5 eg] afn>ldsx¿sf] ;f6f] jo:s>ldsx¿nfO{ 3/]n' >ddf nufpg ;S5g\ .

Page 97: Child domestic labor hand book

973/]n' afn>d kl/ro

^= Ifdtf clej[l4

3/]n' afn>dsf] lj?4df sfd ug]{ s'/f ;lhnf] sfd xf]Og . o;df w]/} r'gf}tLx¿

ePsf]n] of] cleofgdf nfUgsf nflu ;dk{0f, ;xgzLntf / Tofu dfq eP/

k'Ub}g, o;sf nflu ljlzi6 ;Lkx¿ h:t} tYofÍx¿ ;+sng ug]{, To;sf] cfwf/df

sfo{qmd tof/ ug]{ , cg'udg ug]{, laQLo Joj:yfkg ug]{, ;/sf/b]lv ljleGg ju{

/ txsf ;d'bfoaLr hgjsfnt ug]{ nufot w]/} ;Lkx¿sf] vfFrf] kb{5 . o;}n]

3/]n' afn>ldsx¿sf] xslxtsf] nflu sfd ug]{ JolQm tyf ;fdflhs sfo{stf{x¿n]

Ifdtf clej[l4 ug'{ sfo{qmdsf] dxTjk"0f{ kf6f] xf] . o;sf] ;fy} o; If]qdf

nfUg]x¿nfO{ a]nf—a]nfdf k'gtf{huL tflndx¿ lbO/xg' kb{5 . Ifdtf clej[l4

ug]{ sfddf afnaflnsf / o'jfx¿nfO{ klg ;xefuL u/fpg' kb{5 . o;af6

sfo{qmddf afnaflnsfx¿ tyf o'jf o'jtLx¿sf] of]ubfg x'g] dfq xf]Og pgLx¿sf]

;xeflutfn] sfo{qmdnfO{ lg/Gt/tf lbg tyf bL3{sfnLg 9+un] ;+rfng ug{

;lsG5 .

lgs[i6 k|sf/sf] afn>d eP s] ug]{ <

!= afnaflnsfsf] p4f/ ug]{ tyf /f]huf/bftfdfly sf/afxL rnfpg]

olb 3/]n' afn>ldsx¿ lgs[i6 k|sf/sf] afn>ddf nufOPsf] kfOPdf pgLx¿nfO{

tTsfn} ToxfFaf6 p4f/ ug'{kb{5 . t/ olb afn>ldssf] tTsfn} hLjg vt/fdf

ePsf] gkfOPdf jf tTsfn s'g} j}slNks pkfo km]nf gk/]df pgLx¿nfO{ ;xof]u

/ ;+/If0f ub}{ ToxfFaf6 d'Qm ug{] /0fgLlt agfpg'kb{5 . olb sfg'gn] 3/]n' afn>dnfO{

u}/sfg'gL 3f]if0ff u/]sf] 5 eg] afnaflnsfnfO{ To:tf] cj:yfaf6 d'Qm ug{ t'/Gt

sf/afxL rnfpg'kb{5 . sfg'gL sf/afxL ;+rfng ug]{ sfd ;DalGwt ;/sf/L

clwsf/Lx¿n] ug'{kb{5 . u}/;/sf/L ;+:yfx¿ / cGo ;dfh;]jfdf nfu]sf ;+:yfx¿n]

tL afnaflnsfx¿nfO{ c:yfoL ufF;, af;, skf; / tTsfn cfjZos ePsf]

:jf:Yo ;]jf pknAw u/fpg ;S5g\ . h:t} olb afnaflnsfx¿dfly uDeL/

lsl;dsf] rf]6k6s nfu]sf], s'6lk6, oftgf, hnfpg], 8fDg], of}g zf]if0f tyf

b'Jo{jxf/ ePsf] 5 eg] To:tf] a]nf dflysf ;xof]usf] vfFrf] kb{5 .

Page 98: Child domestic labor hand book

98 3/]n' afn>d kl/ro

@= ;'/lIft hLjgsf] :yfkgf

o;/L p4f/ ul/Psf sltko afnaflnsfnfO{ tTsfn} pgLx¿sf cfdfafa' tyfkl/jf/df k7fpg' pko'Qm x'Fb}g . lsgls kl/jf/n] km]l/ ltgLx¿nfO{ 3/]n' afn>dd}k7fpg;Sg] ;Defjgf x'g;S5 . To;}n] kLl8t afnaflnsfnfO{ nfdf] ;do;Dd;xof]u ul//xg'kg]{ l:ylt x'G5 . csf{lt/ zf/Ll/s tyf dfgl;s oftgfaf6kLl8t eP pgLx¿nfO{ nfdf] ;do;Dd :jf:Yof]krf/ tyf dgf]j}1flgs pkrf/sf]vfFrf] x'G5 . o:tf] l:yltdf ePsf afnaflnsfnfO{ :s'ndf egf{ ul/lbg], of];Dej geP cgf}krfl/s lzIff lbg], Joj;flos tyf ;Lkd"ns tflndx¿ lbP/pgLx¿sf] eljiosf] hLjg ;'lglZrt ug'{kb{5 . oL ;Dk"0f{ sfo{x¿nfO{ ;du|dfeGg' kbf{ k'g:yf{kgf sfo{ elgG5 . o;/L lgs[i6 afn>ddf nufOPsf afnaflnsfsf]k'g:yf{kgf u/]/ pgLx¿sf] hLjg ;'/lIft ug{ ;lsG5 .

#= s]6Lx¿sf] k|hgg\ :jf:Yo

3/]n' afn>ddf nfUg] qmddf of}g zf]if0f tyf b'Jo{jxf/df k/]sf s]6Lx¿sf]k|hgg\ :jf:Yodf ljz]if Wofg lbg'kb{5 . o:tf s]6Lx¿dWo] sltko ue{jtL klgx'g;S5g\ . o:tf] l:ylt ePdf pgLx¿nfO{ nfdf] ;do;Dd ljz]if x]/rfxsf]vf‘rf] kb{5 . pgLx¿nfO{ P8\;nufotsf of}g/f]ux¿ klg nfu]sf] x'g;S5 . sltkolzz'x¿ klg P8\;sf] l;sf/ x'g;S5g\ . o:tf] cj:yfdf /x]sf] cfdf / lzz'b'j}nfO{ of]hgfj4 ¿kn] bL3{sfnLg ;]jfsf] vfFrf] kb{5 . o;sf] cltl/Qm o:tfcfdfx¿nfO{ pgLx¿sf] ;fyL;+uL, cfdfafa' / kl/jf/n] klg c:jLsf/ ug{ ;Sg]x'‘bf pgLx¿nfO{ j}slNks k'g:yf{kgf u[xdf /fVg'kg]{ l:ylt x'G5 . o;sf] nfluP8\; kLl8tx¿sf] kIfdf sfo{qmd ;+rfng ul//x]sf ;fd'bflos ;+:yf, u}/;/sf/L;+:yfx¿af6 w]/} cg'ej lng ;lsG5 . pgLx¿sf] ;xof]u lng ;lsG5 . o;}n] tL;+:yfx¿;Fu klg ;Dks{, ;DaGw / ;dGjosf] ;+hfn lgdf{0f ug'{kb{5 .

$= 3/]n' afn>ldsx¿sf kl/jf/sf nflu cfo cfh{g sfo{qmd

3/]n' afn>ddf afnaflnsfnfO{ k|j]z ug{ /f]Sgsf nflu pgLx¿sf kl/jf/sf]cfly{s l:yltdf ;'wf/ Nofpg'kb{5 . pgLx¿n] w]/} hgfn] cfly{s cefjs} sf/0faf6cfkm\gf 5f]/f5f]/LnfO{ 3/]n' >ddf nufpF5g\ . To;}n] o:tf] l:yltdf ;'wf/ Nofpgsfnflu Psflt/ pgLx¿nfO{ afnaflnsfnfO{ ljBfnosf] k9fO k"/f gx'~h]n >d ug{lsg k7fpg' x'Fb}g eGg] s'/f k|i6 kfl/g'kb{5 eg] csf{lt/ pgLx¿dflysf] cfly{s

bjfanfO{ xNsf agfpg cfo cfh{g jf /f]huf/ l;h{gf ug]{ sfo{qmdx¿ ;+rfng

Page 99: Child domestic labor hand book

993/]n' afn>d kl/ro

ug'{kb{5 . tL kl/jf/x¿df afnaflnsfx¿ k'gM 3/]n' afn>ddf hfg] ;Defjgf 5

5}g eGg] s'/fsf] ;'lglZrt ug'{kb{5 . o;sf] cg'udg ul//xg' kb{5 . k|To]s

kl/jf/sf cfjZostfx¿ km/s x'g;Sb5g\ . of] s'/fdf Wofg lb+b} sfo{qmd ;+rfng

ug'{ pko'Qm x'G5 .

%= dgf]ljdz{ tyf k'g:yf{kgf sfo{qmd

uDeL/ cj:yfdf /x]sf 3/]n' afn>ldsx¿nfO{ dgf]ljdz{ tyf k'g:yf{kgf sfo{qmd

;+rfng ul/g'kb{5 . uDeL/ cj:yfdf /x]sf] afn>ldsx¿nfO{ nfdf] ;do;Dd

:jf:Yof]krf/ tyf dgf]ljdz{sf] vfFrf] kg{;S5 . o:tf afnaflnsfnfO{ k'g:yf{kgf

u[xx¿df /fv]/ lg/Gt/ ;xo f]u tyf cg'udg ul//xg'kb{5 . afnaflnsf

pgLx¿s} kl/jf/df a:g gyfn'~h]n of] sfd ul//xg'kb{5 . o:tf afnaflnsfsf]

eljio ;'lglZrt ug{ :s'ndf egf{ ul/lbg] jf Joj;flos tflnd lbg] ug'{kb{5 .

olb afnaflnsfsf] sfd ug{sf nflu Go"gtd pd]/ k'lu;s]sf] 5 eg] ;'/lIft

lsl;dsf sfdx¿ pknAw u/fOlbg'kb{5 .

v= Pl;of tyf k|zfGt If]qsf nflu 3/]n' afn>dlj?4 lrofËdfO{ sfo{9fFrf (Framework) -lrofË dfO{, yfONof08, $ cS6'a/ @))@_

@))@ sf] cS6'a/ $ df yfONof08sf] lrofË dfO{df Pl;of tyf k|zfGt If]qdf

/x]sf] 3/]n' afn>dlj?4 ;+3if{ ug{sf nflu cGt/f{li6«o >d ;+u7g, hfkfg /

sf]l/ofsf lqkIfLo k|ltlglwx¿sf] Ps a}7s a;]sf] lyof] . a}7sn] Pl;of tyf

k|zfGt If]qdf ljBdfg 3/]n' afn>dsf] af/]df uDeL/ rf;f] b]vfPsf] 5 . a}7sn]

o; If]qdf ePsf] 3/]n' afn>dlj?4 cleofg ;+rfng ug]{ s'/fnfO{ k|fyldstfsf]

;"rLdf /fv]sf] 5 . 5nkmnsf] qmddf cToflws ul/aLn] afnaflnsfnfO{ 3/]n'

afn>ddf nfUg k|>o lbG5 eGg] s'/fdf a}7ssf ;xefuLx¿ Psdt ePsf lyP .

3/]n' afn>d /ftf/ft xn ug{ ;lsg] ;d:of xf]Og, g t of] ;d:of;Fu ufFl;Psf cGo

;jfnx¿;Fu ;/f]sf/ g/fvL 5'§} 9+un] g} xn ug{ ;lsG5 . æljZj a+}ssf cg';f/

cToflws ul/aLn] afn>dsf] ;Gbe{df lg0ff{os e"ldsf v]N5 . afn>ldsx¿n] ug]{

sfd / To;sf] cfDbfgL] ;Dk"0f{ ul/a kl/jf/sf] afFRg] cfwf/ eO/x]sf] x'G5 .Æ To;}n]

3/]n' afn>dsf] ;jfn p7fpFbf o; ;jfn;Fu ;DalGwt ;a} s'/fx¿ h:t} sfg'gL,

gLltut tyf sfo{qmlds x:tIf]k, dfgj ljsf;sf nflu ;fdflhs ;+/If0fnufot

;Dk"0f{ s'/fnfO{ PsLs[t ¿kdf p7fpg'kb{5 . ;xefuLx¿n] ljleGg b]zx¿df ePsf

Page 100: Child domestic labor hand book

100 3/]n' afn>d kl/ro

;f+:s[lts, cfly{s tyf sfg'gL ljljwtfn] ubf{ o; If]qdf 3/]n' afn>d / ;fdfGo

afn>dnfO{ ;Daf]wg ug]{ qmddf km/s—km/s cg'ejx¿ ePsf] s'/f atfPsf lyP .

o;}n] o; If]qsf b]zx¿n] 3/]n' afn>dlj?4 ;+3if{ ug{ of] lqkIfLo a}7sn] cl3

;f/]sf cfwf/e"t sfo{9fFrfnfO{ cfwf/ dfg]/ cf–cfkm\gf] b]zsf] j:t'ut l:yltcg'¿k

nlrnf] b[li6sf]0f lnP/ cufl8 a9\g'k5{ eGg] s'/fdf a}7ssf ;xefuLx¿ ;xdt

ePsf lyP . of] ;jfnnfO{ ljsf;zLn b]zx¿df p7fpFbf cGt/f{li6«o >d ;+u7g

/ ax'kIfLo bft[;+:yfx¿sf] ;xof]u lng' cfjZos 5 .

lqkIfLo k/fdz{ a}7sn] kfl/t u/]sf ljz]if l;kmfl/;x¿ lgDgk|sf/

5g\ M

s= 3/]n' afn>dleq /x]sf] lgs[i6tf, hf]lvd / zf]if0fnfO{ k|fyldstfsf ;fy

;+af]wg ul/g'kb{5 . lsgeg] –

!= 3/]n' afn>d afnclwsf/sf] pNn+3g xf] .

@= afnaflnsfn] afNofj:yfsf] pkef]u ug{ kfO/x]sf 5}gg\ .

#= afnaflnsfsf] ;jf]{Qd lxtnfO{ pk]Iff ul/Psf] 5 .

$= afnaflnsf e]befjsf] l;sf/ ePsf 5g\ / pgLx¿nfO{ 3/, kl/jf/, cfkmGt

/ ;fyLefOaf6 cnUofpg] sfd ePsf] 5 .

%= cleefjsx¿af6 afnaflnsfsf] s'/f a'em\g / pgLx¿sf ljrf/ cfbfg—k|bfg

ug{ c:jLsf/ ul/G5 .

^= afnaflnsfn] hf]lvdo''Qm cj:yfdf sfd ug]{ s'/f pgLx¿sf] ljsf; /

kl/kSjtfsf] tx;Fu d]n vfFb}g .

&= afnaflnsfnfO{ slxn]sfFxL zf/Ll/s, dfgl;s b'Jo{jxf/ tyf of}g zf]if0fsf]

l;sf/ agfOG5 .

*= s]6Lx¿sf] cj:yfk|lt ljz]if Wofg lbg'kb{5 .

Page 101: Child domestic labor hand book

1013/]n' afn>d kl/ro

v= afnaflnsf / ltgLx¿sf cleefjs tyf 3/]n' afn>d;Fu ;/f]sf/ /fVg];fdflhs ;fem]bf/ ;+:yfx¿ tyf cfd ;d'bfo k|foM h;f] 3/]n' afnsfdbf/sfclwsf/sf af/]df cgle1 5g, h;n] 3/]n' afn>ldsx¿sf] cj:yfnfO{ cToGthf]lvdo'Qm agfOlbPsf] 5 . 3/]n' afn>dnfO{ zf]if0f / hf]lvdsf] ;Gbe{dfx]bf{ pd]/ / sfd ug]{ jftfj/0fnfO{ cfwf/ dfg]/ x]g{ ;lsG5 M

!= pd]/

l;4fGttM afnaflnsfn] sfd ug{ ;Sg] Go"gtd pd]/ !% jif{ tf]lsg'kb{5 /!% jif{eGbf d'lgsf afnaflnsfnfO{ 3/]n' >ddf nufOg' x'Fb}g . o;f] ePtfklg sltko b]zx¿sf] /fli6«o sfg'gn] !@, !#, !$ jif{nfO{ afnaflnsfn]sfd ug{;Sg] Go"gtd pd]/ tf]s]sf 5g\ .

!% b]lv !& jif{sf] pd]/;Ddsf afnaflnsfnfO{ hf]lvdo'Qm jftfj/0fdfsfd nufOG5 eg] To;nfO{ afn>dsf] ¿kdf lnOg'kb{5 .

!& jif{d'lgsf afnaflnsfn] hf]lvdo'Qm cj:yfdf u/]sf] 3/]n' afn>dnfO{cGt/f{li6«o >d ;+u7gsf] dxf;lGw g+= !*@ n] lgs[i6 k|sf/sf] afn>dsf]¿kdf kl/eflift u/]sf] 5 .

@= sfd ug]{ jftfj/0f

nuftf/ sfd, nfdf] sfdsf] cjlw, Hofnf kfP/ jf gkfOsg ul/Psf] sfd,;fKtflxs ljbf jf cGo ljbf glbOsg nufOg] sfd, cToflws sfdsf]af]em, sfd ug]{ c;'/lIft jftfj/0f, clt hf8f] jf clt udL{df ug'{kg]{ sfd,ckof{Kt vfgf, kfl/jfl/s e]63f6 ug{ glbOsg nufOg] sfd

;Lldt dfqfdf k9\g kfpg] jf k9\g} gkfpg] cj:yf, cf}ifwf]krf/, dgf]/~hg/ kof{Kt cf/fd ug{ gkfpg'

/f]huf/bftfsf] 3/leq cdfgjLo jf c:j:ys/ jftfj/0f, -/f]huf/bftfsf]ljj]s gePsf] cj:yf_ aGb sf]7fleq a:g'kg]{ l:ylt

/f]huf/Lsf ;t{x¿ kl/eflift gePsf] cj:yf

C0f aGwg /

zf/Ll/s, dfgl;s, efjgfTds b'Jo{jxf/ tyf of}g zf]if0f / b'Jo{jxf/

Page 102: Child domestic labor hand book

102 3/]n' afn>d kl/ro

u= k|:tfljt Jojxfl/s /0fgLlt / x:tIf]k

lgMz'Ns / clgjfo{ cfwf/e"t lzIff

afnaflnsfsf] lzIffdflysf] kx'Fr ;'lglZrt ug]{ sfd /f]huf/bftfsf]

;fdflhs bfloTj

cgf}krfl/s lzIff, Joj;flos tflnd, /fqL tyf ;Ktfxsf] cGTodf rnfOg]

lgMz'Ns sIff

cleefjssf] nflu /f]huf/Lsf] cj;/sf] l;h{gf

kl/jf/ lgof]hg / sNof0fsf/L sfdsf] k|j4{g

:yfgLo lgsfodf k|To]s 3/leq x'g] 36gfx¿sf] lagf;t{ btf{

3/]n' afn>d;Fu ;+nUg x'g] ;Dk"0f{ ;/f]sf/jfnfx¿af6 ;j]{If0f / cg';Gwfg

ul/g'kg]{

hf]lvddf k/]sf afnaflnsfx¿nfO{ p4f/ ug]{ tyf x]/rfx ug]{ s]Gb«sf]

:yfkgf

/f]huf/bftf, 3/]n' afn>ldssf cfdfafa' tyf cfd ;d'bfonfO{ 3/]n'

afn>daf/] ;+j]bgzLn agfpg]

3/]n' afnsfdbf/x¿sf] cg'udg ug]{ ;+oGqsf] ¿kdf :yfgLo ;fd'bflos

/]vb]v ;ldlt agfpg]

afnaflnsfn] sfd ug{ kfpg] Go"gtd pd]/sf] sfg'gL k|fjwfgnfO{ nfu"

ug{sf] nflu ;doj4 /0fgLltsf] tof/L

3/]n' afnsfdbf/x¿sf] /f]huf/Lsf] nflu lglZrt lgodx¿ agfpg'kg]{

3/]n' afn>ldssf] nflu plrt Hofnf lgwf{/0f u/L To;nfO{ dfGotf

lbOg'kg]{

Page 103: Child domestic labor hand book

1033/]n' afn>d kl/ro

3= /fHo, /f]huf/bftf / >ldsx¿sf] e"ldsf

/fhgLlts k|ltj4tfsf] ;'lglZrttf

clgjfo{ lzIff nfu" ug]{

3/]n' afn>dlj?4df sfo{qmd ;+rfngsf nflu ah]6 lgwf{/0f

3/]n' afn>dsf nflu Jojxfl/s sfg'g agfO{ nfu" ug]{

ljBdfg P]g sfg'gsf] k|rf/–k|;f/

:yfgLo clwsf/Låf/f afnclwsf/ pNn+3gsf] cg'udg

ª= /f]huf/bftf÷/f]huf/bftfx¿sf] ;+u7g

kf/:kl/s ;dembf/Lsf] cfwf/df 3/]n' afn>dnfO{ lgoldt ug{ cgf}krfl/s

lgod agfpg]

;Lk ljsf;sf nflu Joj;flos lzIff jf tflndsf] Joj:yf

afnclwsf/sf] cg'udg

r= dhb'/÷6«]8 o'lgogx¿

>ldsx¿aLr 3/]n' afn>dsf] af/]df ;r]tgtf clej[l4

afnclwsf/ pNn+3gsf] cg'udg

;+rf/ dfWodx¿ / ;fd'bflos g]tfx¿aLr 3/]n' afn>dsf] ;jfndf ;Dks{

;dGjo ug]{

Page 104: Child domestic labor hand book

1043/]n' afn>d kl/ro

5= cGo ;/f]sf/jfnfx¿;Fu ;xsfo{ ug{ ;lsg] If]q

gLlt tyf sfo{qmddfly ;fdflhs ;Djfb

3/]n' afn>dsf] If]qdf sfd ug]{, ul/Psf sfdsf] cg'udg / d"NofÍg ug]{qmddf ljleGg b]z tyf ;+:yfx¿n] k|fKt u/]sf cg'ejx¿sf] cfbfg k|bfgtyf ;xsfo{ ug]{

k|fljlws tyf cfly{s ;xof]usf] nflu cGt/f{li6«o ;xsfo{

3/]n' afn>dsf] af/]df ;dfg ljrf/ ePsf u}/;/sf/L ;+:yf, ;+rf/ dfWod,bft[;+:yf tyf sfg'g;Fu ;Da4 ;+:yfx¿aLr cfk;L ;xof]u

h= cGo l;kmfl/;x¿

cfly{s, ;fdflhs tyf dfgj ljsf;sf nflu PsLs[t tyf 3/]n' afn>ds]lGb«t /0fgLlt cjnDag

Pl;of tyf k|zfGt If]qsf bft[;+:yf tyf lghLIf]q aLr ;/sf/L ah]6afF8kmfF8 tyf ;xsfo{

cGt/f{li6«o >d ;+u7gn] 3/]n' afn>dlj?4sf s]xL gd'gf kl/of]hgfsf]nflu Pl;ofnL ljsf; a}+s;Fu ePsf] ;dembf/L kq nfu" ug'{kg]{

Joj;flos tflndsf] ;fy;fy} ;d"x art sfo{qmdnfO{ /fli6«o /0fgLltsf]d"n s8Lsf] ¿kdf lnOg] s'/fnfO{ dfGotf lbOg'kg]{

ljsf;zLn b]zsf >f]t ;fwgx¿nfO{ cGt/f{li6«o >d ;+u7g tyf cGoax'kIfLo bft[;+:yfx¿sf] ;xof]udf /fli6«o /0fgLltdf ;dflxt tyf nfu" ug{:jLs[lt lbOg'kg]{

3/]n' afn>d;DaGwL sfo{zfnfx¿ pkIf]qLo tyf /fli6«o txx¿df cfof]hgful/g'kg]{

Page 105: Child domestic labor hand book

1053/]n' afn>d kl/ro

;fef/ ul/Psf] c+z

xl/ / ;f]dsf] ;+jfb

ljZjdf 3/]n' afn>lds slt 5g\ <

lgs[i6 3/]n' afn>d pGd"ngsf nflucGt/f { l i6 «o >d ; +u7gn ] u/ ]sf ]dfu{lgb]{zg

Pl;of tyf k|zfGt If]qsf nflu 3/]n'afn>dlj?4 lrofªdfO{ sfo{9f ‘rf(Framework)

;|f]t ;fdu|LA handbook for research and action,

Anti Slavery International

Helping Hands or Shackled lives, ILO,

2004

Helping Hands or Shackled lives, ILO,2004

Helping Hands or Shackled lives, ILO,2004

k]h g+=

^

#&

*%

(^

;fef/ ul/Psf] ljj/0f;fef/ ul/Psf] ljj/0f;fef/ ul/Psf] ljj/0f;fef/ ul/Psf] ljj/0f;fef/ ul/Psf] ljj/0f

cGo ;Gbe{ ;fdu|Lx¿

!= afnclwsf/ ;DaGwL dxf;GwL

@= afnaflnsf ;DaGwL P]g, @)$*

#= afnaflnsf ;DaGwL lgodfjnL, @)%@

$= afn>d lgif]w / lgoldt ug]{ P]g, @)%^

%= g]kfn ;GwL P]g, @)$&

^= g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)$&

&= Situation of Child Domestic Labourers in Kathmandu, A RapidAssesment, 2001 ILO-IPEC/National Labour Academy

*= afnclwsf/ ;r]tgf k'l:tsf, l;ljg

(= Annual Status of Child Domestic Labourers in Kathmandu, 2003,CWISH