Chemische Elemente und Verbindungen erforschen Aus diesem Anlass hat der Verein Schweizerischer NaturwissenschaftslehrerInnen (VSN) spannende und lehrreiche Experimente zu einzelnen Elementen des Periodensystems entwickelt und stellt diese zusammen mit allem notwendigen Material, Chemikalien und genauen Anleitungen allen Schulen zur Verfügung. Die Experimente eignen sich für Klassen der Primar- und Sekundarstufe I. Es werden keine chemischen Kenntnisse vorausgesetzt. Die Abgabe erfolgt kostenlos. 2019 wurde von der Generalversammlung der Vereinten Nationen und der UNESCO zum "International Year of the Periodic Table of Chemical Elements (IYPT2019)" ausgerufen. Das Periodensystem der Elemente wurde vor 150 Jahren erstmals so aufgestellt. Dieses PSE und weitere Produkte sind erhältlich unter: www.vsn-shop.ch © PSE-Chemie Ph. Fässler 2019 1.31 g/L ! " " ! 18 K1 1K 1.01 4.00 VI VII VIII / (II) 1 2 13 14 15 16 17 I II Periodensystem der Elemente III IV V Wasserstoff Helium L2 2L 6.94 9.01 H He 1 2 1766 1895 -259 / -253 °C - / -269 °C 0.082 g/L 0.164 g/L 1817 1798 1808 Altertum 1772 1774 1886 1898 16.00 19.00 20.18 10.8 12.01 14.01 0.825 g/L Li Be B C N O F 2.2 kg/L 1.15 g/L 1.55 g/L -219 / -183 °C -220 / -188 °C -249 / -246 °C 0.53 kg/L 1.85 kg/L 2.34 kg/L 180 / 1342 °C 1287 / 2468 °C 2077 / 4000 °C subl. 3825 °C -210 / -196 °C 10 Lithium Beryllium Bor Kohlenstoff Stickstoff Sauerstoff Fluor Neon 4 5 6 7 8 9 Ne 3 32.1 35.5 39.95 26.98 28.09 30.97 M3 3M 22.99 24.3 -102 / -34 °C -189 / -186 °C 0.97 kg/L 1.74 kg/L 2.70 kg/L 1774 1894 98 / 883 °C 650 / 1090 °C 660 / 2519 °C 1414 / 3265 °C 44 / 281 °C 115 / 445 °C 1807 1831 1825 1824 1669 Altertum 2.90 g/L 1.63 g/L Na Mg Al Si P S 2.33 kg/L 1.82 kg/L 2.07 kg/L Aluminium Silicium Phosphor Schwefel Chlor Argon 17 18 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 11 12 Natrium Magnesium Cl Ar 47.87 50.94 52.00 N4 4N 39.10 40.1 44.96 79 79.9 83.80 69.72 72.6 74.92 58.69 63.5 65.41 1875 1886 1250 1817 1826 1898 1774 Altertum 1735 1751 Altertum Altertum 54.94 55.85 58.93 30 / 2229 °C 938 / 2833 °C subl. 616 °C 221 / 685 °C -7 / 59 °C -157 / -153 °C 1246 / 2061 °C 1538 / 2861 °C 1495 / 2927 °C 1455 / 2913 °C 1085 / 2560 °C 420 / 907 °C 64 / 759 °C 842 / 1484 °C 1541 / 2836 °C 1670 / 3287 °C 1910 / 3407 °C 1907 / 2671 °C 4.51 kg/L 6.0 kg/L 7.15 kg/L 0.89 kg/L 1.54 kg/L 2.99 kg/L 1807 1808 1878 1791 1801 1797 Cu Zn K Ca Sc Ti V Cr 4.81 kg/L 3.10 kg/L 3.43 g/L 5.91 kg/L 5.32 kg/L 5.75 kg/L 8.90 kg/L 8.96 kg/L 7.13 kg/L 7.3 kg/L 7.87 kg/L 8.86 kg/L Ga Ge As Se Br 31 32 33 34 35 36 25 26 27 28 29 30 19 20 21 22 23 24 Gallium Germanium Arsen Selen Brom Krypton Mangan Eisen Cobalt Nickel Kupfer Zink Kalium Calcium Scandium Titan Vanadium Chrom Kr Mn Fe Co Ni 91.22 92.91 96 O5 5O 85.47 87.6 88.91 127.6 126.90 131.3 114.82 118.7 121.76 106.4 107.87 112.4 1863 Altertum Altertum 1782 1811 1898 1937 1844 1803 1803 Altertum 1817 <98> 101.1 102.91 157 / 2027 °C 232 / 2586 °C 631 / 1587 °C 450 / 988 °C 114 / 184 °C -112 / -108 °C 2157 / 4262 °C 2333 / 4147 °C 1963 / 3695 °C 1555 / 2963 °C 962 / 2162 °C 321 / 767 °C 39 / 688 °C 777 / 1377 °C 1522 / 3345 °C 1854 / 4406 °C 2477 / 4741 °C 2622 / 4639 °C 6.52 kg/L 8.57 kg/L 10.2 kg/L 1.53 kg/L 2.64 kg/L 4.47 kg/L 1861 1808 1794 1789 1801 1778 Ag Cd Rb Sr Y Zr Nb Mo 6.23 kg/L 4.93 kg/L 5.37 g/L 7.31 kg/L 7.29 kg/L 6.68 kg/L 12.0 kg/L 10.5 kg/L 8.69 kg/L 11 kg/L 12.1 kg/L 12.4 kg/L In Sn Sb Te I 49 50 51 52 53 54 43 44 45 Rh Pd 46 47 48 37 38 39 40 41 42 Indium Zinn Antimon Tellur Iod Xenon Technetium Ruthenium Rhodium Palladium Silber Cadmium Rubidium Strontium Yttrium Zirconium Niob Molybdän Xe Tc Ru 178.5 180.95 184 P6 6P 132.91 137.3 138.91 1900 1925 1803 1803 1735 Altertum Altertum 1860 1808 1839 1923 1802 1783 <209> <210> <222> 204.38 207 208.98 195.1 196.97 200.6 186.21 190 192.2 304 / 1473 °C 327 / 1749 °C 271 / 1564 °C 254 / 962 °C 302 / - °C -71 / -62 °C 3185 / 5590 °C 3033 / 5008 °C 2446 / 4428 °C 1768 / 3825 °C 1064 / 2836 °C -39 / 357 °C 29 / 671 °C 727 / ca. 1845 °C 920 / 3464 °C 2233 / 4600 °C 3017 / 5455 °C 3414 / 5555 °C 20.8 kg/L 22.6 kg/L 22.6 kg/L 13.3 kg/L 16.4 kg/L 19.3 kg/L 1.87 kg/L 3.62 kg/L 6.15 kg/L 9.20 kg/L - 9.07 g/L 11.8 kg/L 11.3 kg/L 9.79 kg/L 21.5 kg/L 19.3 kg/L 13.5 kg/L Tl Pb Bi Po At 81 82 83 84 85 86 75 76 77 Au Hg Cs Ba La Hf Ta W Hafnium Tantal Wolfram Rn Re Os Ir Pt 1967 1974 <293> <293> <294> 78 79 80 55 56 57 72 73 74 Thallium Blei Bismut Polonium Astat Radon Rhenium Osmium Iridium Platin Gold Quecksilber Caesium Barium Lanthan <285> <272> <270> <276> <271> Q7 7Q <223> <226> <227> 2010 2006 1976 1984 1982 1994 1994 1996 1939 1898 1899 1969 <267> <268> - / - - / - - / - - / - - / - - / - - / - - / - - / - - / - - / - - / - (ca. 21) / - °C 696 / - °C 1050 / ca.3200 °C - / - - / - - / - <286> <289> <289> <281> <281> - - - - 5 kg/L 10 kg/L Og Bh Hs Mt Ds Rg Cn Fr Ra Ac Rf Db Sg - - - - - - - - Nh Fl Mc Lv Ts 113 114 115 116 117 118 107 108 109 110 111 112 87 88 89 104 105 106 144.24 Nihonium Flerovium Moscovium Livermorium Tenness Oganesson Bohrium Hassium Meitnerium Darmstadtium Roentgenium Copernicium Francium Radium Actinium Rutherfordium Dubnium Seaborgium 173 174.97 9.84 kg/L 1803 1885 1885 1945 1879 1901 164.93 167.26 168.93 157 158.93 162.50 <145> 150 151.96 140.12 140.91 6.77 kg/L 6.77 kg/L 63 64 65 7.01 kg/L 1412 / 2567 °C 1472 / 2700 °C 1529 / 2868 °C 1545 / 1950 °C 824 / 1196 °C 1663 / 3402 °C 1907 1907 799 / 3443 °C 931 / 3520 °C 1016 / 3074 °C 1042 / ca.3000 °C 1072 / 1794 °C 822 / 1529 °C 1313 / 3273 °C 1359 / 3230 °C 1880 1843 1886 1878 1842 1879 6.9 kg/L 71 58 59 60 61 62 Ce Pr Nd Pm Sm Eu 8.80 kg/L 9.07 kg/L 9.32 kg/L 7.90 kg/L 8.23 kg/L 8.55 kg/L 7.26 kg/L 7.52 kg/L 5.24 kg/L Gd Tb Dy Ho Er Tm 66 67 68 69 70 Yb <247> Ytterbium Lutetium 232.04 231.04 238.03 <237> Gadolinium Terbium Dysprosium Holmium Erbium Thulium Cer Praseodym Neodym Promethium Samarium Europium Lu 1950 1952 1952 1955 1958 1961 <262> 1828 1913 1789 1940 1940 1944 1944 1949 <257> <258> <259> <247> <251> <252> <244> <243> - 19.7 kg/L 12 kg/L 13.5 kg/L (827) / - °C (1627) / - °C 11.7 kg/L 15.4 kg/L 19.1 kg/L 20.2 kg/L 1345 / - °C 986 / - °C 900 / - °C 860 / - °C (1527) / - °C (827) / - °C 1750 / 4785 °C 1572 / - °C 1135 / 4131 °C 644 / ca.3902 °C 640 / 3228 °C 1176 / ca.2011 °C Cf Es Fm Md No Lr 102 103 - Th Pa U Np Pu Am Cm Bk - - Thorium Protactinium Uran Neptunium Plutonium Americium 96 97 98 99 100 101 90 91 92 93 94 95 1861 Altertum 1753 1898 1940 2004 1999 2004 2000 Nobelium Lawrencium # Curium Berkelium Californium Einsteinium Fermium Mendelevium 13.3 kg/L 15.1 kg/L Aluminium 13 Al 2.70 kg/L 660 / 2519 °C 1825 26.98 unbestimmt Halbmetall Nichtmetall Metall Atommasse in u bzw. molare Masse in g/mol Atomsymbol Aggregatzustand bei 25 °C und Standarddruck: fest (s) / flüssig (l) / gasförmig (g) / unbekannt Name natürlicherweise auf Erde vorkommend nur synthetische Isotope bekannt Jahr der Entdeckung Schmelz- / Siedetemperatur bei Standarddruck Dichte bei 25 °C und Standarddruck Ordnungszahl Stabilität : keine stabilen Isotope bekannt Tableau périodique des éléments Tavla periodica dals elements Tavola periodica degli elementi Periodic table of the elements