Page 1
■ am Tavis Seswavlis Semdeg Tqven SeZlebT:
11.. ganmartoT, ratom iyeneben kompaniebi sadistribucio arxebs da ganixiloT maTi funqciebi; 22.. ganixiloT,
rogor urTierTqmedeben arxis wevrebi da rogor axorcieleben organizebas arxis muSaobis uzrunvelsayofad;
33.. gansazRvroT kompaniisTvis arsebuli arxis ZiriTadi alternativebi; 44.. ganmartoT, rogor irCevs, afasebs da
uqmnis motivacias kompania arxis wevrebs; 55.. ganixiloT marketinguli logistikisa da integrirebuli
momaragebis jaWvis marTvis mniSvneloba da raoba;
Page 2
marketingi da sazogadoeba:
socialuri pasuxismgebloba
da marketinguli eTika
TiTqmis dasrulda Tqveni mogzauroba marketingis Sesaval nawilSi. am
ukanasknel TavSi yuradRebas gavamaxvilebT marketingze, rogorc socialur
institutze. pirvel rigSi, Tvals SevavlebT marketingis zogad kritikas,
radgan igi zegavlenas axdens individualur momxmareblebze, sxva biznesebsa
da sazogadoebaze mTlianobaSi. Semdeg, ganvixilavT momxmarebelTa uflebe-
bisa da garemos dacvis sakiTxebs, aseve, sxva samoqalaqo Tu sazogadoebriv
aqtivobebs,romlebic akontrolebs marketings. da bolos, vnaxavT,Tu ra sarge-
blis momtania kompaniisaTvis socialuri pasuxismgeblobisa da eTikuri
praqtikis aqtiurad ganxorcieleba. Tqven naxavT, rom socialuri pasuxismge-
bloba da eTika bevrad metia, vidre, ubralod, pozitiuri qmedeba; isini metad
mniSvnelovania biznesisTvisac.
modiT, mogzaurobis gagrZelebamde, vewvioT socialuri pasuxismgblobis
koncefcias biznesurTierTobebSi. ukanaskneli ramdenime wlis ganmavlobaSi,
Nike-i, socialuri pasuxismgeblobis TvalsazrisiT, kritikis qarcecxlSi moe-
qca. kritikosebi mas adanaSaulebdnen, rom igi sakuTar mogebas momxmareblisa
da farTo sazogadoebis interesebis win ayenebda rogorc Sin, aseve
sazRvargareT. Tqven, albaT, wagikiTxavT statiebi, romlebSic saubaria Nike-issazRvargareTul maRaziebSi, e.w. ,,Sweatshop’’-ebSi arsebul gadacdomebze (da
mZime samuSao pirobebze), aseve, Raribi raionebis momxmarebelTa eqspluataci-
aze. marTalia Tu ara es kritika? amis Sesaxeb qvemoT SeityobT.
Tu “Nike”-s da `sayovelTao socialur pasuxismgeblobas” erTi da imave
mniSvnelobiT vixmarT, momxmareblebis umetesobas negatiuri reaqcia
eqneba. bolo wlebSi, bevrma maTganma Semdegi dasaTaurebis statiebi
waikiTxa: `Nike Axes Sweatshop-ebi BBC-s gamoZiebis Semdeg”, `Nike danaSaulebrivad
iyenebs Raribi raionis axalgazrdobas maRalfasiani sportuli fexsacmlis
(Sneakers) realizebaSi” an, ubralod, `akeTe es Nike-is gareSe”. Tumca, sanam
gazeTebSi Nike-s akritikeben, modiT, Cven ufro siRrmiseulad mivudgeT
realobas. SesaZloa gaocebuli darCeT, rodesac yvela im socialuri pasuxis-
mgeblobis Sesaxeb SeityobT, romelTac Nike-i samyaros gasaumjobeseblad
axorcielebs.
fexsacmlis warmatebulad gayidvis miuxedavad, an, SesaZloa, am warmatebis
gamoc, Nike sakmaod mZafri kritikis qveS moyva. rogorc amaze sagazeTo
saTaurebi metyvelebs, kompania daadanaSaules yvelaferSi, dawyebuli misi
maRaziebis Sweatshop-ebis marTviT, sabavSvo Sromis gamoyenebiTa da dabali
Semosavlis mqone momxmarebelTa eqspluataciiT, damTavrebuli garemos dabin-
16ggzzaammkkvvlleevvii || ideebis kvaldakval
Page 3
ZurebiT. xSirad, aseT viTarebaSi sakmaod rTulia simarTlisa da sicruis
garkveva.
ganvixiloT Nike-is Sweatshop-ebisadmi arsebuli braldebebi. dRes, bevri
sxva kompaniis msgavsad, xarjebisa da fasebis meti konkurentunarianobis
SesanarCuneblad, Nike-i produqciis autsorsings iseTi dabali Semosavlis
mqone qveynebSi axorcielebs, rogorebic aris CineTi, vietnami, tailandi,
indonezia, filipinebi da pakistani. problema ki SemdegSia: didi dovlaTis
mqone dasavleTelebis gadmosaxedidan, mesame samyaros qveynebis bevr
qarxanaSi, marTlac rom, SemaZrwunebeli samuSao pirobebia. aq samuSao saaTebi
sakmaod xangrZlivia, muSaobis pirobebi ki _ naklebad usafrTxo, iyeneben
bavSvebis Sromas da sasowarkveTil xalxs, romelic mzad aris nebismieri
saxis samuSaos Sesasruleblad, sTavazoben arastandartul anazRaurebas.
maSin, rodesac Nike-ma warmoebis mniSvnelovani nawili autsorsingiT ucxoel
qvekontraqtorebs gadasca, aseTi darRvevebis faqtebi kidev ufro gamoaS-kar-
avda. es sakiTxi sajaro ganxilvis sagnad 1996 wels iqca, rodesac New YorkTimes-ma Nike-i Sweatshop-is araswor marTvasa da sabavSvo Sromis gamoyenebaSi
daadanaSaula. mas maleve SeuerTdnen sxva kritikosebi, romlebmac daxates
gaumaZRari Nike-is suraTi, romlis mogebis wyaros warmoadgendnen dabali
anazRaurebis mqone ucxoeli muSebi, umetesad bavSvebi, iZulebulni, mis
qarxnebSi mZime pirobebSi emuSavaT.
Nike-ma Semdegnairi reagireba moaxdina: ramdenime wliT adre, Seqmna qqcceevviiss
kkooddeeqqssii, romliTac Tavisi kontraqtorebisagan socialurad ufro meti pasux-
ismgeblobis mqone praqtikul saqmianobas moiTxovda. ufro metic, mTavari
aRmasruleblis fil naiTis TqmiT, Nike-ma marTlac gaaumjobesa dabali
Semosavlis mqone mosaxleobis samuSao pirobebi. `im qveynebSi, sadac misi pro-
duqciis warmoeba kontraqtis safuZvelze xorcieldeba, Nike-i dadgenil mini-
malur xelfasze orjer mets anazRaurebs,” _ amtkicebs igi. miuxedavad amisa,
Nike acxadebda: vin varT Cven, rom sxva qveynebis wesebi ganvsazRvroT,
gadavwyvitoT, Tu vin aris bavSvi, vis da ra pirobebSi aqvs muSaobis ufleba.
zogierTma ganviTarebadma qveyanam mravalnacionaluri korporaciis e.w. ,,mamo-
brivi’’ wesdebebis mimarT realuri ukmayofileba gamoxta. da mainc,Nike-i seri-ozulad moekida braldebebs da kritikis nawili samarTlianad miiRo. man
samoqalaqo uflebebis liders da gaerTianebuli erebis yofil elCs endriu
iangs Nike-is sazRvargareTis qarxnebis monaxulebis ufleba misca. Tumca,
iangma daafiqsira saqmianobis gaumjobesebis saWiroebis Sesaxeb, cudi mopyro-
bis erTi magaliTic ki ver aRmoaCina. miuxedavad Nike-is reagirebisa, misi ucx-ouri warmoebis kritika kvlav gagrZelda.
Nike-ma kritika sakuTar samSobloSic daimsaxura. igi yvelaze
ZviradRirebuli fexsacmlis dabali Semosavlis mqone ojaxebze gamizvnaSi
daadanaSaules, ramac aRniSnuli fexsacmeli Rarib ubnebSi mcxovrebi
bavSvebisaTvis ZviradRirebuli statusis simbolod aqcia. kritikosebis
gadmocemiT, Nike-is 100-dolariani sportuli fexsacmlis gamo, axalgazrdebi
qalaqis ubnebSi erTmaneTs iaraRiT dasdevdnen. Nike-i mxolod praqtikul
fexsacmels rodi yidis, amtkiceben isini, igi momxmarebels didi biujetis
mqone marketinguli kampaniis mier Seqmnil uaRresad aTletur imijs
sTavazobs. maRali fasi aRiqmeba, rogorc Rirebuleba gansakuTrebuli sam-
yaros wevrobisaTvis, romelsac, `ubralod, gaakeTe”-s lozungiT, maikl jor-
danisa da lebron jeinsis lategoriis pirebi qmnian.
amgvari kritikis sawinaaRmdegod, Nike-i dauRalavad muSaobs socialurad
pasuxismgebeli globaluri moqalaqis statusis mosapoveblad. kompaniis veb-
gverdze (www.nikebiz.com) daawkapuneT Rilakze `pasuxismgebloba” da SeityobT,
rom Nike-s sasargeblo saqmianobisaTvis sagangebo dRis wesrigi gaaCnia. `Cveni
xedvaa, viyoT inovatoruli da magaliTis mimcemi globaluri moqalaqe biznes-
samyaroSi, _ ambobs Nike-i, _ rogorc kompania da rogorc individebi, Cven, mTel
msoflioSi, gulmodgined vuwyobT xels yvela im sazogadoebas, sadac
vcxovrobT, vmuSaobT da vTamaSobT”. es banaluri sityvebia, magram Nike-i amxedvas Tavisi qmedebebiT umagrebs zurgs.
gasul wels, Nike-ma da Nike Foundation-ma 29 milion dolarze meti naRdi
fuli da produqcia dauTmes programebs, romlebic axalgazrdebs sportul
cxovrebaSi monawileobisken mouwodebda da globalizaciisken iyo
668 TTaavvii mmeeooTTxxee marketingis damatebiTi sakiTxebi
Page 4
TTaavvii 1166 marketingi da sazogadoeba: socialuri pasuxismgebloba da marketinguli eTika 669
mimarTuli. kompaniis mizania wliuri Semosavlis 3 procentis daTmoba
qvelmoqmedebisTvis, arakomerciuli da sazogadoebrivi organizaciebisaTvis
mTel msoflioSi. ai, Nike-is saqvelmoqmedo saqmianobaTa mciredi nawili:
araswori kvebiT, arasakmarisi aqtiurobiTa da usafrTxoebis naklebobiT
gamowveuli simsuqnisa da diabetis winaaRmdeg brZolisaTvis, NikeGO programamWidrod TanamSromlobs Boys & Girls Clubs of America-sTan (amerikis gogonebisa da
biWebis klubebi). programa afinansebs bavSvebisaTvis SemuSavebul RonisZie-
bebs, rac zrdis klubis wevrebis aqtiurobas. es aris programebi, romlebic
bavSvebs `winsvlisaTvis” amzadebs. NikeGo-s fondi xels uwyobs qveyanaSi arse-
buli saTamaSo moednebis movlasa da maT saTanado aRWurvas. magaliTad,
axlaxan, man mxari dauWira portlandis sazogadoebriv parkebSi kalaTburTis
moednebis ganaxlebis ideas, kerZod, moednebis safaris, kalaTburTis farebisa
da badeebis mowesrigebas.
Nike-is `jordanis fundamenturi sagranto programa“ im maswavleblebsa
da profesionalebs ajildoebs, romlebic VI_XII klasebis dabali ekonomi-
kuri SesaZleblobebis moswavleebisaTvis inovaciuri swavlebas gegmaven.
agreTve, igi mxars uWers Self Enhancement Inc.-s (SEI), romelic muSaobs skolebTan
da ojaxebTan, raTa portlandis (Nike-is mSobliuri qalaqi) dabali fenis
macxovreblebisaTvis ganaviTaros klasgareSe programebi ganaTlebis,
garTobisa da xelovnebis sferoebSi, maTi potencialis sruli
realizebisaTvis.
Nike-i mxars uWers axalgazrdobis ganviTarebis programas Wings of America(`amerikis frTebi”), romelic SeerTebul Statebsa da kanadaSi indiel
axalgazrdebTan muSaobs. Pprogramis mizania, 5-dan 14 wlamde asakis axalgaz-
rdebSi xelmZRvanelobis Cvevebis, Rirsebis grZnobisa da kulturuli siamayis
Camoyalibeba.
sportSi bavSvebis aqtiurad Casabmelad,Nike-i, organizebuli programebisa
da sagangebo sportuli aRWurvilobis meSveobiT, muSaobs axvadasxva qveynebis
mTavrobebTan, adgilobriv sazogadoebebTan, arasamTavrobo da sportul
organizaciebTan. axlaxan, Nike-ma Tavis partnior fabrikas CineTSi axali Nike-is safexburTo parki aCuqa. es obieqti ufasoa fexburTis moyvarulTaTvis.
agreTve, skolis Semdeg da dasvenebis dReebSi, bavSvebis usafrTxo saTamaSo
adgilebiT uzrunvelsayofad, Nike-i Sanxais ganaTlebis biurosTan Tanam-
Sromlobs.
qveynebSi, sadac saqmianobs, Nike-i, Sewirulobis saxiT, gascems fuls
ganaTlebisa da sazogadoebis ganviTarebisaTvis, agreTve, sesxebs mcire
biznesisaTvis. magaliTad, tailandSi man daarsa Nike-is saxelobis sofeli,
sadac xdeba progresuli mewarmeobisa da sazogadoebis ganviTarebis Serwyma.
es programa Nike-is kontraqtorebs aZlevs stimuls, raTa maT warmoebis fil-
ialebi gaitanon soflad, rac gadatvirTul bangkokSi SeaCerebs migracias.
Nike-is sofelSi funqcionirebs sazogadoebrivi centri, mikrosesxebis pro-
gramebi, ekologiisa da janmrTelobis saganmanaTleblo centrebi da qalTa
saadvokato jgufebi, rac uzrunvelyofs ganaTlebas biznesSi da treiningebs
uflebamosilebis sakiTxebSi.
sakuTar samewarmeo praqtikaze dakvirvebiT, Nike-ma aiRo valdebuleba,
`Seeqmna socialuri pasuxismgeblobis biznesrealoba, romelic moemsaxure-
boda muSaTa cxovrebis gaumjobesebas”. magaliTad,Nike-is qcevis kodeqsi, axla
ukve, 18 enazea xelmisawvdomi. igi gansazRvravs Nike-is pozicias bavSvTa
SromasTan, iZulebiT muSaobasTan, kompensaciasTan, mogebasTan, samuSao saaTeb-
Tan, garemos dacvasTan, sawarmoo usafrTxoebasa da jandacvasTan dakavSire-
biT. kontraqtorebma es kodeqsi iseT adgilas unda ganaTavson, sadac Tanam-
Sromlebi SeZleben mis wakiTxvas da daadastureben misdami erTgulebas. dRes,
Nike-s sakuTari produqciis mwarmoebel qveynebSi 85 TanamSromeli hyavs, rom-
lebic mimwodeblebis qarxnebSi yoveldRiurad atareben arsebuli viTarebis
monitorings.
Nike-s aRebuli aqvs garemos dacvis mxardaWeris valdebulebebic.
janmrTelobis mxriv, igi awarmoebs iseT saimedo produqcias, rogoric aris
fexsacmeli, romelic ar Seicavs PVC_s (qlorids) da tansacmels, romelic 100
procentiani bunebrivi kotonisagan aris damzadebuli. Nike-is fexsacmlis meo-
radi gamoyenebis programis mixedviT, grovdeba nebismieri saxis Zveli
Page 5
fexsacmeli – weliwadSi, daaxloebiT, 2 milioni wyvili – iSleba, gadamuSav-
deba da mieniWeba axali sicocxle sxvadasxva meoradi produqtis saxiT.
programiT `haeri dedamiwas”, Nike-i muSaobs garemos dacvis organizaciebTan,
raTa IV_IX klasebis moswavleebi gaarkvios konservirebis, xelaxali gamoyene-
bisa da narCenebis gadamuSavebis sakiTxebSi.
globaluri organizaciebis umetesobis msgavsad, rodesac laparakia
socialur pasuxismgeblobaze, Nike-i Tavis srulyofilebas kargavs. `Cven ram-
denime Secdoma davuSviT,” _ ambobs mTavari aRmasrulebeli, batoni naiTi. mag-
ram, Secdomebi Cveni survilisa da mcdelobis sawinaaRmdegod moxda.
socialuri pasuxismgeblobis sakiTxebi iSviTad aris naTlad gamokveTili. da
mainc, isini Zalian, Zalian mniSvnelovana. naiTi ganmartavs:
rogorc msoflios moqalaqem, Nike-ma sworad unda imoqmedos. mevici, ra aris saWiro kargi maCveneblisaTvis, vici, rodesac finansur
departamentSi kvartalur Sedegebs vkiTxulob. magram, danamdvilebiT
ar vici, rogor vsazRvravT karg maCvenebels korporaciuli pasuxis-
mgeblobis sferoSi. ara mgonia, es vinmem icodes. ratom? imitom, rom
ar arsebobs standartebi, SeTanxmebuli ganmartebebi . . . sanam aseTi
standartebi gveqneba, Cven es sakuTa-ri SesaZleblobebiT unda
davadginoT. XXI saukuneSi, Nike-isa da yvela sxva globaluri kom-
paniis maCvenebels cxovrebis xarisxze zegavlena gansazRvravs, rac
Semosavlisa da mogebis marJebis zrdis sawindaria.
gonierma marketologebma aRmoaCines, Tu ra surT momxmareblebs. Sesabamisad,
isini maT moTxovnilebebs iseTi marketinguli SeTavazebebiT pasuxoben, rom-
lebic myidvels faseulobiTa da kmayofilebiT uzrunvelyofs, mewarmes ki _
mogebiT. marketinguli koncefcia aris momxmareblis kmayofile-bisa da
ormxrivi mogebis filosofia. misi praqtikaSi gamoyeneba, uxilavi ZaliT,
xelmZRvanelobs ekonomikas, raTa daakmayofilos milionobiT momxmareblis
uamravi da cvalebadi moTxovnebi.
magram, yvela marketologi marketingul koncefcias rodi misdevs. realu-
rad, zogierTi kompania saeWvo praqtikas iyenebs da zogierTi marketinguli
qmedebac, erTi SexedviT, TiTqos, normaluri, did gavlenas axdens farTo sazo-
gadoebaze. ganvixiloT sigaretiT vaWroba. erTis mxriv, kompania sigaretis
gayidvisas, mweveli ki misi SeZenisas Tavisufalia. magram, es garigeba gavlenas
axdens sazogadoebriv interesebze. pirveli _ mweveli zians ayenebs sakuTar
janmrTelobas, ramac SesaZloa mis sicocxles Seuqmnas safrTxe. meore _ mow-
eva mZime tvirTad awevs mwevelis ojaxs da, zogadad, sazogadoebas. mesame _
mwevelis garSemo myofma adamianebma, rogorc pasiurma mwevelebma, SesaZloa
diskomforti igrZnon. da bolos _ mozardebisken mimarTulma sigaretis mar-
ketingma SesaZloa axalgazrdebs mowevis dawyebisaken ubiZgos. amrigad, bolo
wlebSi, Tambaqos produqciis marketingulma kampaniam aSkara debatebi gamoi-
wvia. es magaliTi gviCvenebs, rom kerZo garigebebma SesaZloa sazogadoebrivi
politikis mZafri reaqcia gamoiwvios.
am TavSi marketinguli saqmianobis socialur gavlenas ganvixilavT. ra
aris marketingis socialuri kritikis yvelaze xSiri sagani? ra gzebs
mimarTaven moqalaqeebi marketinguli zianis SesazRudad? ra qmedebebs axor-
cieleben kanonmdeblebi da samTavrobo saagentoebi marketinguli zianis
SesaCereblad? ra nabijebi gadadges saqmeSi Caxedulma kompaniebma socialuri
pasuxismgeblobisa da eTikuri marketingis SesamuSaveblad? vnaxoT, ra gavle-
nas axdens marketingze TiToeuli es sakiTxi, aseve, Tavad marketingis gavlena
TiToeul am sakiTxze.
■❚ mmaarrkkeettiinnggiiss ssaazzooggaaddooeebbrriivvii kkrriittiikkaa
marketings sakmaod xSirad akritikeben. zogierTi braldeba samarTliania, ume-
tesi nawili ki _ ara. sazogadoebrivi kritikis Tanaxmad, garkveuli saxis mar-
ketinguli saqmianoba zians ayenebs individualur momxmreblebs, mTlianad
sazogadoebas da biznesis sxva warmomadgenlebs.
670 TTaavvii mmeeooTTxxee marketingis damatebiTi sakiTxebi
Page 6
TTaavvii 1166 marketingi da sazogadoeba: socialuri pasuxismgebloba da marketinguli eTika 671
mmaarrkkeettiinnggiiss ggaavvlleennaa iinnddiivviidduuaalluurr mmoommxxmmaarreebbeellzzee
momxmarebeli dainteresebulia imiT, Tu ramdenad emsaxureba amerikuli mar-
ketinguli sistema maT interesebs. Kkvlevebi gviCvenebs, rom momxmarebels
marke-tinguli praqtikisadmi Sereuli an arc Tu mTlad dadebiTi damokidebu-
laba gaaCnia. momxmareblebi, maTi advokatebi, samTavrobo saagentoebi da sxva
kritikosebi marketings momxmarebelTaTvis iseTi zianis miyenebaSi
adanaSaule-ben, rogoricaa maRali fasebi, macduri praqtika, gayidva Zlieri
zewoliT, uvargisi da arc Tu usafrTxo produqtebi, produqciis dagegmili
daZveleba da araxelsayreli momxmareblis cudi momsaxureba.
mmaaRRaallii ffaasseebbii.. bevri kritikosi acxadebs, rom amerikuli marketinguli sis-
temis mier SemuSavebuli fasebi, ufro `gonieri” sistemis fasebTan SedarebiT,
bevrad maRalia. amis mizezad isini sam faqtors asaxeleben – distribuciis
maRal xarjebs, reklamirebisa da stimulirebis maRal xarjebs da
gadaWarbebul fasnamats.
ddiissttrriibbuucciiiiss mmaaRRaallii xxaarrjjeebbii.. dRemde, davis sagans wsarmoadgens is sakiTxi,
rom xarbi Suamavlebis mier daweseuli fasebi aWarbebs maTi momsaxurebis
realur safasurs. kritikosebi acxadeben, rom araerTi Suamavali Tavis saqmi-
anobas araefeqturad da ubadrukad uZRveba, xSir SemTxvevaSi ki, arasaWiro da
ormag momsaxurebas eweva. Sedegad,distribucia Zviri jdeba da momxmarebelic
am gazrdil Rirebulebas maRali fasebis formiT ixdis.
rogor reagireben gadamyidvelebi am braldebebze? isini amtkiceben, rom
Suamavlebi asruleben im samuSaos,romlis gakeTebac,sxva SemTxvevaSi, mewarmes
an momxmarebls mouwevda. fasnamati asaxavs momsaxurebebs, romlebsac TviT
momxmareblebi moiTxoven – meti moxerxebuloba, farTo asortimenti, didi
farTi, xangrZlivi samuSao saaTebi, saqonlis dabrunebis privilegiebi da sxva.
isini amtkiceben, rom sacalo vaWrobaSi, mZlavri konkurenciis gamo, marJebi
sakmaod dabalia. magaliTad, gadasaxadebis gamoklebiT, supermarketebis qsels,
Cveulebriv, gayidvebidan mogebis mxolod erTi procenti rCeba. Tu zogierTi
gadamyidveli Seecdeba,fasnamati,gaweul xarjebTan SedarebiT,araadeqvaturad
maRali daawesos, sxva gadamyidvelebi ufro dabal fass daaweseben. dabali
fasebis mqone maRaziebs Wal-Mar-s,Best Buy-sa da sxva diskaunterebs (mcire fas-namatze momuSaveebs) TavianTi konkurentebi zewolis qveS hyavT, riTac
aiZuleben, efeqturad imuSaon da dabali fasebi SeinarCunon.
rreekkllaammiissaa ddaa ssttiimmuulliirreebbiiss mmaaRRaa--
llii xxaarrjjeebbii.. Tanamedrove market-
ings, aseve, adanaSauleben fasebis
gazrdaSi reklamirebisa da gayid-
vis stimulirebisaTvis gaweuli
mniSvnelovani xarjebis gamo. maga-
liTad, aqtiurad stimulirebuli
aspirinis 12 abi iyideba zustad
imave fasSi, rogorSic naklebi
stimulirebis mqone sxva aspirinis
100 abi. sxvadaxva produqciis –
kosmetikis, sadezinfeqcio saSuale-
bebis, tualetis nivTebis stim-
ulirebisa da SefuTvis xarjebma,
sacalo movaWresaTvis, SesaZloa
mwarmoeblis fasis 40 an meti pro-
centi Seadginos. kritikosebis
mtkicebiT,SefuTva da stimulireba
produqcias, umetes SemTxvevaSi,
ufro fsiqologiur faseulobas
matebs, vidre funqcionalurs. saca-
lo movaWreebi stimulirebis dama-
tebiT saSualebebs iyeneben, rogo-
rebicaa reklama, gamofena da
■ Zlieri stimulirebis mqone aspirinis brendi bevrad ufro kargad iyide-
ba, vidre virtualurad identuri ara-brendirebuli produqti. kritikosebis
mtkicebiT, SefuTva da stimulireba produqcias, umetes SemTxvevaSi, ufro
fsiqologiur faseulobas matebs, vidre funqcionalurs.
Page 7
totalizatori, rac mis fasebs ramdenime centiT zrdis.
amgvar braldebebze marketologebi pasuxoben, rom, xSirad, momxmarebels
SeuZlia produqciis msgavsi funqciuri versiebis dabal fasad SeZenac, Tumca,
maT urCevniaT meti gadaixadon produciaSi, rome-lic fsiqologiur sargebel-
sac gulisxmobs – amiT isini Tavs SeZlebulad, mimzidvelad da gansakuTrebu-
lebad grZnoben. SesaZloa, brendis saxelis mqone produqciis Rirebuleba
metia, magram brendireba momxmarebels produqciis xarisxis SesabamisobaSi
arwmunebs. Zlieri reklamireba zrdis aramarto produqciis xarjebs, aramed
mis faseulobasac, axdens ra mi-lionobiT poteciuri myidvelis informirebas
brendis xelmisawvdomobisa da Rirsebebis Sesaxeb. Tu momxmarebels surs,
Seityos bazris tendenciebi, man isic unda icodes, rom reklamirebaze mewarme
did Tanxebs xarjavs. mZlavri reklamireba da stimulireba SesaZloa aucile-
beli aRmoCndes mewarmisaTvis, raTa man metoqis Zalisxmevas gauwios konkuren-
cia – Tu biznesi konkurentis mier gaweul xarjebs ar akontrolebs, igi `gone-
briv wils” dakargavs. amavdroulad, stimulirebis xarjebs kompaniebi
Segnebulad udgebian da cdiloben, rom fuli gonivrulad daxarjon.
ggaaddaaWWaarrbbeebbuullii ffaassnnaammaattii.. kritikosebi kompaniebs saqonelze gadaWarbebuli
fasnamatis dawesebaSic adanaSauleben. isini miuTiTeben samedicino mrewvelo-
baze, sadac erTi abi, romlis damzadeba 5 cents saWiroebs, momxmarebelisaTvis
2 dolari Rirs. isini asaxeleben damkrZalavi biuroebis fasebis taqtikas, rac
naTesavebis emociebzea gaTvlili; agreTve, televizorebisa da avtomobilebis
remontisaTvis dawesebul maRal fasebs.
yovelive amaze marketologebi pasuxoben, rom biznesebis umravlesoba
cdilobs, momxmarebelTan patiosani urTierTobebi daamyaros, radgan kom-
paniebi biznesis kvlavwarmoebiT arian dainteresebuli. momxmarebelTa ukmay-
ofileba winaswar ganzraxuli ar aris. rodesac umecari marketologi momx-
mareblis xarjze upiratesobis mopovebas Seecdeba, mas axsna-ganmartebebis
micema mouwevs `Better business~ biuroebsa da Statebis an federalur saagen-
toebSi. marketologebi pasuxoben, rom momxmarebeli, xSirad, ver aRiqvams maRa-
li fasnamatis mizezs. magaliTad, farmacevtulma fasnamatma unda dafaros
Sesyidvis, stimulirebisa da arsebuli medikamentebis distribuciis xarjebi,
rasac emateba axali medikamentis kvlevis, testirebisa da formulirebis
maRali xarjebic.
mmaaccdduurrii pprraaqqttiikkaa.. marketologebs, xSirad, macduri praqtikis gamoyenebaSi
adanaSauleben. am dros, isini momx-
marebels ajereben, rom igi rea-
lurze met faseulobas miiRebs.
ZiriTadad, gamoiyeneba macduri
praqtikis sami saxe: macduri fas-
warmoqmna, stimulireba da SefuTva.
macduri faswarmoqmna gulisxmobs
`saqarxno” an `sabiTumo” fasebis
cru reklamirebas, aseve, did fas-
daklebebs, viTomc da maRali
sacalo fasebis CamonaTvalidan.
macduri stimulireba niSnavs iseT
praqtikas, rodesac xdeba pro-
duqciis Tvisebebis an misi gansa-
kuTrebulobis gazviadeba, iafi sa-
qonlisaTvis myidvelis maRaziaSi
mityueba maSin, rodesac iq
Sesabamisi maragi ar arebobs. mac-
duri SefuTva glisxmobs SesafuTi
produqciis faseulobis gazrdas
SefuTvis daxvewili dizainis saSua-
lebiT, SecdomaSi Semyvani etiketis
gamoyenebas an produqciis zomis
aramarTebuli terminebiT gadmoce-
mas.
672 TTaavvii mmeeooTTxxee marketingis damatebiTi sakiTxebi
■ saeWvo marketinguli praqtika: totalizatoris promouter Publishers ClearingHouse-s, cota xnis win, sakmaod Zvirad daujda braldeba imis Taobaze, rom
man, Tavisi Zlieri zewolis taqtikiT, SecdomaSi Seiyvana momxmareblebi da
daajera, rom ararsebul prizebs moigebdnen.
Page 8
TTaavvii 1166 marketingi da sazogadoeba: socialuri pasuxismgebloba da marketinguli eTika 673
saeWvo marketinguli saqmianobis SemTxvevebi, marTlac rom, arsebobs.
albaT, erTxel mainc SegvxvedriaT safosto konverti Semdegi Sinaarsis
gzavniliT: `Tqven moigeT 10 000 000 dolari”, an internetSi, moulodnelad,
gamo-Cenila gamosaxuleba SemoTavaze-biT ufaso saqonelisa Tu didi fasdak-
lebis Sesaxeb. ukanasknel wlebSi, doRis totalizatorze moTamaSe kom-
paniebma, sakuTari macduri sakomunikacio praqtikis gamo, mkacri kritika daim-
saxures. axlaxan, maT promouter Publisher Clearing House-s sakmaod Zvirad daujda
braldeba, romlis Tanaxmad, am ukanasknelma, Zlieri zewolis taqtikis
saSualebiT, SecdomaSi Seiyvana momxmareblebi da daajera, rom ararsebul
prizebs moigebdnen. Wisconsin-is Statis generaluri rwmunebuli amtkicebda:
`arseboben xanSi Sesuli momxmareblebi, romlebic doRze moTamaSe kompaniebs,
yovel kviras, ugzavnian Cekebsa da fulad SekveTebs darTuli SeniSvnebiT,
sadac ukmayofilebas gamoTqvamen imis gamo, rom prizebis CamonaTvali ver
miiRes’’.
macdurma pratikam Sesabamisi kanonmdeblobisa da momxmareblis dacvis
sxva qmedebebis aucilebloba warmoSva. magaliTad, 1983 wels, kongresis rea-
gireba gamoiwvia fleiSenis (Fleishman’s Yeast’s) saCivarma, romlis Tanaxmad, fed-
eraluri vaWrobis komisias (FTC), Wheeler-Lea-is aqtis miRebiT, `usamarTlo an
macduri qmdebebisa Tu praqtikuli saqmianobebis” mowesrigebis ufleba
mieniWa. FTC-m gamoaqveyna ramdenime saxelmZRvanelo dokumenti macduri praq-
tikis faqtebis CamonaTvlis TanxlebiT. axali kanonebis arsebobis miuxedavad,
zogierTi kritikosi amtkicebs, rom saCivrebi macduri praqtikis Sesaxeb jer
kidev arsebobs. magaliTad, ukanasknelma kvlevam cxadyo, rom nebayoflobiT
miRebuli elfostis TiTqmis ori mesamedi cru anu SecdomaSi Semyvan infor-
macias Seicavs.
yvelaze rTulia gansazRvro is, Tu ra aris `macduri”. axlaxan, Palm-ma
Tanxmoba ganacxada, reagireba moexdina federaluri vaWrobis komisiis bral-
debebze, romelTa mixedviT, kompaniis portatuli kompiuterebis reklama cru
infomacias Seicavda. reklamis Tanaxmad, Palm-is kompiuterebi, maTSi Camon-
taJebuli specialuri mowyobilobebiT, ukabelo internetis xelmisawvdomobas
uzrunvelyofen. es Seesabameboda mxolod ramdenime models; Palm-is mod-
elebis umetesoba ki aseT serviss, damatebiTi modemebisa da saTanado progra-
muli uzrunvelyofis gareSe, ar uzrunvelyofda. kidev erTi, reklamaSi ar iyo
naxsenebi, rom erT-erTi modeli, romelic ukabelo internetsa da elfostas
uzrunvelyofda, gulisxmobda kompaniis Palm.Net-is internetiT momsaxurebis
yovelTviur gadasaxads. amrigad, miuxedavad imisa, rom reklamaSi mocemuli
informacia teqnikurad simarTles Seefereboda, arasrulma informaciam
zogierT momxmarebels araswori warmodgena Seuqmna. FTC-is gankargulebis
Tanaxmad, Palm-s daevala, `sayovelTaod gamoecxadebina, rom reklamirebuli
funqciebis misaRebad, momxmareblebs damatebiTi mowyobilobebis SeZena
uxdebaT”.
marketologebi amtkiceben, rom kompaniebis umetesoba macduri praqtikis
gamoyenebas Tavs aridebs, radgan igi maT bizness didi xniT azaralebs. momge-
biani samomxmareblo urTierToba faseulobasa da ndobas efuZneba. Tu momx-
marebeli ar miiRebs imas, rasac elis, igi ufro saimedo produqtze gadaer-
Tveba. amasTan erTad, momxmarebeli, xSirad, Tavs icavs motyuebisagan. maTi
umetesoba marketologis ganzraxvas xvdeba da sifrTxiles iCens produqciis
SeZenisas.
Tumca, gamoCenilma marketologma Teodor levitma, erTxel, aRniSna, rom,
zogjer, reklama yuradRebis misapyrobad aris gazviadebuli da es SesaZloa
sasurvelic iyos: `Znelia moZebno kompania, romelic gadaurCeba gakotrebas,
Tuki sakuTari momsaxurebis SedarebiT gadaWarbebulad wardgenaze ityvis
uars, radgan mwir momsaxurebas aravin yidulobs. ufro metic, igi uaryofs...
xalxis gulwrfel moTxovnilebebsa da faseulobebs, radgan damaxinjebis,
Selamazebisa da srulyofis gareSe, cxovreba uRimRamo, mosawyeni da mtkivneu-
lia.”
ggaayyiiddvvaa ZZlliieerrii zzeewwoolliiTT.. zogjer, realizatorebs Zlieri zewoliT ganxor-
cielebul gayidvaSi adanaSauleben, rodesac momxmareblebs arwmuneben, iyidon
is saqoneli, romlis yidvac ganzraxuli ara aqvT. xSirad, amboben, rom
dazRveva, uZravi qoneba da manqanebi gaiyida da ara iyides. gadmosabireblad
Page 9
674 TTaavvii mmeeooTTxxee marketingis damatebiTi sakiTxebi
gamyidveli personali mSvidad, dabejiTebiT saubrobs. isini yidian mondo-
mebiT, radgan ician, Tu ra waxaliseba elis mas, vinc yvelaze met saqonels
gayidis.
marketologebma ician, rom myidveli SeiZleba Seityuon da ayidinon sag-
nebi, romlis SeZena ar surT an ar sWirdebaT. realizatorebisagan, romlebic
saqonels kardakar siaruliTa da telefonis saSualebiT yidian, kanoni pro-
duqtis gayidvis Sesaxeb ganacxadis gakeTebas moiTxovs. agreTve, myidvelebs
eZlevaT `gagrilebis samdRiani vada”, romliTac, kontraqtis awon-dawonvis
Semdeg, maT uaris Tqmis ufleba eZlevaT. amasTan, Tu momxmarebeli igrZnobs,
rom masze gayidvis gadaWarbebuli zewola ganxorcielda, mas SeuZlia
saCivari Seitanos e.w. `̀Better Business~~ biuroebSi an mimarTos momxmarebelTa
dacvis saagentoebs.
magram, umeteswilad, marketologisaTvis Zlieri SeteviT gayidva nakleb-
momgebiania. aseTma taqtikam SesaZloa imuSaos erTjeradi gayidvebis
SemTxvevaSi, moklevadiani mogebis misaRebad. Tumca, gayidvebis umetesoba
faseul myidvelTan grZelvadiani urTerTobis agebas gulisxmobs. Zlieri
zewoliT ganxorcielebulma Tu macdurma gayidvam SesaZloa aseT urTier-
Tobebs seriozuli ziani miayenos. magaliTad, warmoidgineT,rom Procter&Gamble-is sareklamo menejeri Seecados,Wal-Mart-is myidvelze Zlieri SeteviT gayidva
ganaxorcielos, an IBM-is realizatorma General Electrics-is infomaciuli
teqnologiebis menejeri ,,gaabruos’’. es, ubralod, ver imuSavebs.
uuvvaarrggiissii aann aarraassaaiimmeeddoo pprroodduuqqcciiaa.. kritikis kidev erTi sagania xarisxis
nakleboba. ukmayofilebis erT-erTi mizezi ki gaxlavT is, rom produqti ar
aris kargad damzadebuli da momsaxurebac arasaTanadoa. arsebobs sxva
mizezic, kerZod, bevri produqcia naklebi sargeblobis momtani an, sulac,
saziano SeiZleba iyos. magaliTad, dResdReobiT, araerTi kritikosi miuTiTebs
swrafi kvebis produqtebis maRal cximianobaze. axlxan, McDonald’s-isasamarTlo pasuxismgeblobis winaSe aRmoCnda, radgan misma sakvebma produq-
ciam sazogadoebaSi simsuqnis `epidemia” gamoiwvia.
sami wlis win, parodiulma gazeTma `The Onion” iumoristuli sta-
tia dabeWda saxelwodebiT `Hershey-s dakveTiT, msuqanma amerikelebma
135 miliardi dolari gadaixades.” hipotezurma klasobrivma aqciam
sasamarTloSi ganacxada, rom Hershey-m, `ganzrax da jiutad”, bavSvebze
ganaxorciela marketinguli saqmianoba da SesTavaza maT `msuye,cximi-
ani kamfetebis filebi, romlebic Seicavda Sokoladsa da umniSvnelo
sakvebi faseulobis mqone sxva ingredientebs”. amavdroulad, igi maT
`miwis TxiliT, xraSuna brinjiTa da karameliT avsebda~, raTa
gaezarda `momxmarebelTaTvis maTi mimzidveloba”. gasul zafxuls,
niu-iorkis advokatma sem hirSma analogiuri sarCeli McDonald’s-iswinaaRmdeg Seitana, bavSvebis zedmetad gasuqebis gamo. igi amtkicebda,
rom `didi raodenobis cximis, marilis, Saqarisa da qolesterinis
Semcveli” swrafi kvebis obieqtebi marketings `araakuratulad,yovel-
gvari sifrTxilis gareSe, uyuradRebod da ganzrax” bavSvebze ageben.
amasTan, myidvels ar afrTxileben, rom am ingredientebis miRebam
SesaZloa gamoiwvios `simsuqne, diabeti, gulis daavadebebi, maRali
wneva, insulti, qolesterinis siWarbe da, SesaZloa, simsivnec ki”... 1980
wlidan, patara bavSvebSi (romlebzec swrafi kvebis kompaniebma agre-
siuli marketingi awarmoes) simsuqnis SemTxvevebi gaormagda,
mozardebSi ki – gasammagda.
industriis interesebis damcvelebma es sarCeli araseriozulad miiRes.
gulubryviloa, swrafi kvebis kompanias wauyeno braldeba imis gamo, rom momx-
marebeli gaucnobierebelia `sakveb produqciasTan dakavSirebul sakiTxebSi,
unebisyofoa, genetikuradaa simsuqnisken midrekili da ar varjiSobs, ramac mis
gasuqebaSi garkveuli roli iTamaSa.” aRniSnul argumentacias daeTanxma fed-
eraluri mosamarTlec da saqme daxurulad gamoacxada, Semdegi ganmartebiT:
`kanonis saqme ar aris momxmareblis sakuTari umecrebisgan dacva”. Tumca,
swrafi kvebis industriam mosmenac icis. magaliTad, McDonald’s-i, Kraft-i da Frito-
Page 10
TTaavvii 1166 marketingi da sazogadoeba: socialuri pasuxismgebloba da marketinguli eTika 675
Lay muSaoben sakveb produqtebSi arteriebis
gamtarianobisaTvis mavne cximebis Semcire-
baze.
momxmarebelTa ukmayofilobis kirev
erT sagans warmoadgens produqciis usaf-
rTxoeba. produqciis usafrTxoebis prob-
lema ramdenime mizeziTaa gamow-veuli; maT
Sorisaa mewarmis indeferentuloba, zed-
metad garTulebuli warmoeba, cudad gawv-
rTnili muSaxeli da xarisxis cudi kon-
troli. wlebis ganmavlobaSi, momxmarebelTa
gaerTianeba (Consumer Union) _ testirebisa dainformaciis arakomerciuli organizacia _
momxmarebelTa Setyobinebebs Jurnalebsa da
veb-gverdebze aqveynebs. aq SexvdebiT infor-
macias Semowmebuli produqciis sxvadasxva
riskis Sesaxeb, maT Soris, eleqtronuli
mowyobilobebiT daSavebis saSiSroebaze,
oTaxis gamaTboblebSi arsebuli karbonis
monoqsidiT mowamvlis SemTxvevebze, gazone-
bis sakreWebisgan daSavebis riskze, avtomo-
bilebis cud dizainsa da bevr sxva sakiT-
xze. organizaciebis Semowmeba Tu sxva
qmedebebi momxmarebels yidvisas ukeTesi
gadawyvetilebebis miRebaSi daexmara, xolo
mewarmeebs misca stimuli,SeewyvitaT saxifa-
To produqciis nakadebi (ix. marketingi
muSaobis procesSi 16.1).
Tumca, mewarmeebis umetesobas xarisxiani produqtis warmoebis survili
aqvs. is, Tu ra damokidebuleba aqvs kompanias xarisxisa da usafrTxoebisadmi,
dadebiTad an uaryofiTad aisaxeba mis reputaciaze.
kompaniebi, romlebic dabali xarisxisa da saxifaTo produqcias yidian,
momxmareblebis jgufebTan da inspeqtorebTan konfliqtis winaSe dganan. ufro
metic, xifaTis Semcveli produqtis warmoebas SesaZloa produqtze pasuxis-
mgebloba da didi jarima moyves. sabolood, aseTi produqciis gamoyenebiT
dazaralebuli momxmarebeli, momavalSi, Tavs aaridebs mis Sesyidvas da amis
Sesaxeb sxva momxmarebelsac amcnobs.
ganvixiloT Bridgestone/Firestone-is magaliTi da vnaxoT, ra moyva Firestone-is6.5 milioni uxarisxo avtosaburavis ukan dabrunebis gaxmaurebul aqcias. pro-
duqciis pasuxismgeblobisa da usafrTxoebis sakiTxma kompania gakotrebis
zRvramde miiyvana.
mogeba gaqra. saburavebis rogorc myidvelebi, ise dilerebi,
Firestone-is nawarms gaurbian. Ford-ma, saburavebis udidesma momxmare-belma, axlaxan, ganacxada, rom igi Firestone-is 13 milioni saburavis
Canacvlebas apirebs, romlebic, misi rwmeniT, arc Tu mTlad
usafrTxoa. `Firestone-is saburavebis moxmarebisas, Tqven misi gaskdomis
didi riskis winaSe dgexarT,” – gvafrTxilebs analitikosi. ramdenad
mZime iqneba finansuri dartyma? Ford-Tan urTierTobis Sewyveta kompa-
nias 7.5 miliardiani Semosavlis 4 procenti daujdeba, anu manqanebis
mwarmoebel kompaniebze gayidvebis, daaxloebiT, 40 procenti. sasamar-
Tlos gadawyvetilebiT dakisrebuli kompensaciebi da saadvokato
xarjebi ki, martivad rom vTqvaT, kompaniis iuridiul momsaxurebaze
gamoyofil rezervebs _ 463 milion dolars gautoldeba. Tu ,,sagzao
moZraobisa da usafrTxoebis administracia’’ Ford-is aqcias mxarsdauWerda, Firestone-i 3 miliard dolarze meti xarjis gawevaze iqne-
boda pasuxismgebeli. Ford-i ki am krizisiT miyenebul danaxarjs
axlac istumrebs. avtomobilebis mwarmoebelma, bolo ori wlis
ganmavlobaSi, 6.4 miliard dolarze meti danakargi naxa.
■ produqciis usafrTxoeba: Firestone-is 6.5 milioni uxarisxo av-
tosaburavis ukan dabrunebis aqcias produqciaze pasuxismgeblo-
bisa da usafrTxoebis sakiTxebis ganxilva moyva, ramac kompania
gakotrebis piras miiyvana.
Page 11
676 TTaavvii mmeeooTTxxee marketingis damatebiTi sakiTxebi
amrigad, xarisxTan dakavSirebul araswor qmedebebs SeiZleba mZime
Sedegebi moyves. dRevandelma marketologebma ician, rom momxmarebelze morge-
bul xarisxs momxmareblis kmayofileba moaqvs, rac, Tavis mxriv, momgebian
samomxmareblo urTierTobebs ayalibebs.
ddaaggeeggmmiillii ddaaZZvveelleebbaa.. kritikosebi zogierT mwarmoebels dagegmili daZvele-
bis taqtikaSi adanaSauleben, rac iwvevs maTi produqciis xmarebidan amoRebis
aucileblobas Canacvlebis realur dromde. magaliTad, kritikosebi amt-
kiceben, rom zogierTi mwarmoebeli ganuwyvetliv cvlis momxmarebelTaTvis
misaRebi stilis koncefciebs,raTa uzrunvelyos rac SeiZleba meti da swrafi
gayidvebi. amis naTeli magaliTia tansacmlis modis mudmivi cvalebadoba.
sxva mwarmoeblebs mimzidveli funqciuri maxasiaTeblebis gadamalvaSi
adanaSauleben, raTa, Semdom, adreuli modelebi waradginon rogorc
daZvelebuli. kritikosebis mtkicebiT, aseTi SemTxvevebi xdeba samomxmareblo
eleqtronikisa da kompiuterul industriebSi. magaliTad, Intel da Microsoft,ukanasknel wlebSi, daadanaSaules momavali Taobis kompiuteruli Cipebisa da
programebis SeCerebaSi maTze moTxovnis Semcirebamde. sxva mwarmoeblebs ki
adanaSauleben, rom isini iyeneben masalebsa da komponentebs, romlebic Zalian
male imtvreva, fuWdeba an gamodis mwyobridan. erT-erTi mwerali ase ganmar-
tavs: `Tanamedrove teqnologiebi sodis iseTi qilis warmoebis saSualebas
iZleva, rom igi, gadagdebis SemTxvevaSic ki, didxans Zlebs... manqana ki, romel-
sac Sesabamisi movla aqvs, or-sam weliwadSi mwyobridan gamodis.”
marketologebi gvpasuxoben, rom momxmareblebs stilis cvlilebebi
uyvarT. maT bezrdebaT Zveli saqoneli da modis axal tendenciebsa da man-
qanebis axal dizainebs iTxoven. veravis daaZaleb axali xedvis gaziarebas da
Tu mas cota adamiani moiwonebs, igi, ubralod, Cavardeba. teqnikuri produqciis
umetesobis SemTxvevaSi, momxmarebels ukanaskneli inovaciebis SeZenis survili
aqvs, maSinac ki,Tu Zveli modeli jer kidev muSaobs. kompaniebi,romlebic uars
amboben axali maxasiaTeblebis gamoCenaze, garkveuli riskis winaSe dganan _
SesaZloa konkurentebma es siaxleebi pirvelebma waradginon da moiparon
bazari. magaliTad, ganvixiloT personaluri kompiuterebi. zogierTi momxmare-
beli wuxs, rom, sayofaxcovrebo eleqtronikis industriis `ufro swrafi,
patara da iafi” modelebis gamoSvebisken swrafvis gamo, maT, mudmivad, axali
produqciis yidva uxdebaT. Tumca, sxvebs erTi suli aqvT, sanam ukanaskneli
modelebi gamoCndeba.
arc Tu ise didi xnis win, dagegmili daZveleba SemaSfoTebel
problemas warmoadgenda avtoindustriaSi. oTxi aTwleulis win,
momxmarebelTa uflebebis damcvelebma daafiqsires General Electrics-isinJinrebis qmedebebi, romlebic naTurebis muSaobis xangrZlivobas
ganzrax amcirebdnen, aseve, avtoinJinrebi, romlebic manqanebis var-
gisianobis vadis SezRudvis winadadebiT gamovidnen. personaluri
kompiuterebis dRevandel qaosur samyaroSi, daZveleba ara Tu
ganzraxuli qmedebaa, mas marketologebi principul Rirsebad naT-
laven. ufro metic, momxmareblis mxridan SeimCneva TvalTvali _
isini, axali Taobis, ufro swrafi da Zlieri kompiuteris SesaZenad,
arc rigSi dgomaze amboben uars da erTi suli aqvT, rodis ais-
ruleben ufro martivi, bednieri da produqtiuli cxovrebis dana-
pirebs. dRevandeli kompiuteruli Cipebi ise martivad aRar gamodis
mwyobridan; isini aTwleulebi Zlebs. sacodavi momxmarebeli ki
maRaziebs sul ufro xSirad stumrobs ara damtvreuli nawilebis
gamosacvlelad, aramed axali kompiuterebis SesaZenad, romlebic maT
saSualebas miscems, ufro nayofierad, swrafad da praqtikulad
imuSaon, ufro naTel ferebSi dainaxon da ufro azartuli TamaSebiT
gaerTon.
amrigad, kompaniebi ar awarmoeben ganzrax iseT produqcias, romelic
mwyobridan male gamova, radgan maT ar surT sxva brendis momxmareblis
dakargva. piriqiT, isini, ganuwyvetliv, gaumjobesebis gzebis ZiebaSi arian, raTa
darwmunebulni iyvnen, rom maTi produqcia mudmivad daakmayofilebs da
gadaaWarbebs myidvelebis molodins. e.w. dagegmili daZvelebis umetesi
Page 12
TTaavvii 1166 marketingi da sazogadoeba: socialuri pasuxismgebloba da marketinguli eTika 677
65 wlis ganmavlobaSi, Consumer Reports-i myidvelebs awvdida informacias
yvelaferze, dawyebuli sportuli
manqanebiTa da samgzavro CanTebiT,
gazonis sarwyavebiT damTavrebuli.
produqciis testirebis arakomer-
ciul organizacia Consumer Union(cu)-is gamocema _ Jurnali ConsumerReports-i sakuTar misias aseTi devi-
ziT gadmogvcems: testireba, infor-
mireba da dacva. misi 4 milioni xel-
momwerisa da biblioTekebis egzem-
plarebSi Cakecili kuTxeebis mixed-
viT, zogadad, masze uzarmazari moT-
xovnis gaTvaliswinebiT, igi qveynis
yvelaze kiTxvadi Jurnalia. misi
kompanioni _ veb-gverdi ConsumerReports Online-i (www.consumerreports.org),romelic 1997 wels daarsda, erTi
milioni mnaxveliT, yvelaze maRal-
fasiani veb-gverdia.
garda imisa, rom igi erT-erTi
yvelaze kiTxvadi publikaciaa,
Consumer Reports-i yvelaze gavlenia-
nic aris. 1988 wels, misma manqanebis
testirebis jgufma Suzuki-is Samurai`miuRebelad~ CaTvala, rac misgan, sa-
Cuqris saxiT, TavSekavebuli Seafa-
seba iyo. momdevno TveSi, aRniSnuli
modelis realizacia 70 procentamde
daeca. sul axlaxan ki, Jurnali aR-
frTovanebiT werda Saucony’s Jazz-is3000-s sportul fexsacmelze, ramac
maTi realizacia gaaormaga.
SesaZloa, zogierTi mkiTxveli
Consumer Reports-s saojaxo mowyobi-
lobebis sferoSi saSinlad mosawyen
gidad miiCnevs, magram manqanebsa da
macivrebs rac Seexeba, igi ubadlo
Semfasebelia. Jurnali yuradRebas
uTmobs yvelafers samomxmareblo
sferodan – saziaro fondebs, saxlis
giravnobas, pensionerebis jandacvis
politikasa da prostatis qirurgias.
rogorc Consumer Union-is kvlevebiT
dadginda, momxmareblebis erTi mesa-
medi veb-gverdis komercias endoba,
risi gaTvaliswinebiTac organiza-
ciam veb-gverdi Consumer Web watch-i(www.consumerwebwatch.org) gauSva. am
proeqts Semdegi misia aqvs: `gamok-
vleva, informireba da msoflio
qselSi ganTavsebuli informaci-
isadmi ndobis amaRleba.~ veb-gverdi
iZleva informacias yvelaferze,
dawyebuli finansuri garigebebiTa
da biznespartniorebis moZiebiT, dam-
Tavrebuli kerZo polisebis gamoq-
veynebiTa da popularuli sareklamo
gancxadebebiT. rodesac ConsumerUnion-ma Seityo, rom momxmareblebs
TavianTi saCivrebis dafiqsireba
surdaT, man veb-gverdze Seqmna spe-
cialuri centri (Take Action Center), ro-melic momxmareblebs SesaZleblobas
aZlevs, TavianTi Sexedulebebi pir-
dapir SesTavazon Statebis an fed-
eraluri gadawvetilebis mimRebebsa
da medias. veb-gverdi werilebSi das-
muli sakiTxebis ukeTesad Camoyali-
bebaSi daxmarebasac sTavazobs momx-
mareblebs.
1930 wels, Consumer Union-i iyoerT-erTi pirveli organizacia, ro-
melmac boikoti gamoucxada nacis-
turi germaniidan Semotanil pro-
duqcias, xolo, 1937 wlidan, iTxovda
jandacvis erovnuli sistemis Seq-
mnas. 1950 wels, man xalxi gaafrTxi-
la, rom atomuri iaraRis testirebe-
biT gamowveuli radioaqtiuri nale-
qi rZis produqcias uvargiss xdida.
1960-1970 wlebSi ki, manqanebis mwar-
moebel kompaniebs mouwoda, rom um-
jobesi iqneboda usafrTxoebis Rve-
debis dayeneba, Semdeg ki damcavi
baliSebiT manqanis aRWurva. dRes,
Jurnali iSviaTad akeTebs uxeS da
xmamaRal gancxadebebs. piriqiT, igi
gamoirCeva Serbilebuli daskvnebiT
, romlebic, zogjer, sasaciloc ki
aris. 1936 wels, misi pirveli gamo-
cema aRniSnavda, rom Lifebuoy-s saponsZalian myrali suni aqvs. 1990 wels
Catarebul sapnebis mimoxilvaSi
mkiTxvels ar moewona gancxadeba
imis Sesaxeb, rom cnobili ZviradRi-
rebuli saponi Eau de Gucci-i, faruli
testirebis Sedegad, ukanasknel adg-
ilze aRmoCnda.
Consumer Reports-is mkiTxveli nam-
dvilad afasebs CU-s, mis Jurnalsa
da veb-gverds. saeWvoa, msoflioSi
arsebobdes sxva romelime organiza-
cia, romelsac, fuladi Semowirulo-
bebis saxiT, mSeneblobisaTvis, 17 mil-
ioni dolaris Segroveba SeuZlia.
yovelgvari mikerZoebis Tavidan asa-
cileblad, Consumer Union-i kategori-ulad ambobs uars reklamaze. agreT-
ve, sakvlev produqciaSi yovelTvis
ixdis safasurs. igi produqciis ni-
muSebs Ria bazarze anonimurad yi-
dulobs. Consumer Union-is Jurnalis
redaqtorTa uryevma, damoukidebelma
midgomam Consumer Reports-i yvelaze
sarwmuno samomxmareblo Jurnalad
aqcia. `Cven gulwrfelebi varT maT-
Tan, visac vemsaxurebiT, – acxadebs
Consumer Reports-is yofili preziden-
ti roda karapatkini, _ Cven klients
vemsaxurebiT’’.
Consumer Union-is laboratoriebis
labirinTebSi vizitisas, dasturdeba
maTi misiis Sesrulebis safuZvlia-
noba. qimikosi laboratoriul sin-
jaraSi moTavsebul patara TeTr
wveTze qolesterinis gamoyofis
tests atarebs, Tan samuSao masalas
waradgens – indauris xorcis ga-
mosakvlev nimuSs. sxvagan aRmoaCenT
danadgars, romelsac `TiTebi” hqvia
da gamoiyeneba, magaliTad, kalkula-
torebis klaviSebis saimedoobis da-
sadgenad. ucnaur mowyobilobaSi
(centrifugaSi) xedavT, Tu rogor
exeTqebian erTmaneTs masSi Cayrili
gamosacdeli Cemodnebi. am mowyobi-
lobas efeqturi saxelwodeba aqvs –
`meqanikuri gorila~ da igi tansacm-
rrooddeessaacc Consumer Reports--ii ssaauubbrroobbss,, mmyyiiddvveelleebbii uussmmeenneenn
16.1
Consumer Union-i testirebis misias asrulebs: Cemodnebi erTmaneTs exeTqeba
didi danadgaris _ `meqanikuri gorilas" SigniT; aqve, laboratoriis Tanam-
Sromlebi specialurad abinZureben TviTmwmendi quris zedapirs `monstri
nazavis" sacdeli SemadgenlobiT.gagrZeleba ix. gv. 558
mmaarrkkeettiinnggii mmuuSSaaoobbiiss pprroocceessSSii
Page 13
678 TTaavvii mmeeooTTxxee marketingis damatebiTi sakiTxebi
SeTxveva, Tavisufal sazogadoebaSi, konkurentuli da teqnologiuri Zalebis
samuSao stils warmoadgens – Zalebisa, romlebic gaumjobesebuli saqonlisa
da momsaxurebisken migviZRvian.
aarraaxxeellssaayyrreellii mmoommxxmmaarreebblliiss ccuuddii mmoommssaaxxuurreebbaa.. dabolos, amerikuli mar-
ketingi araxelsayreli momxmareblis cud momsaxurebaSi daadanaSaules. maga-
liTad, kritikosebi amtkiceben, rom soflis mosaxleobas, xSirad, saqonlis
SeZena patara maRaziebSi uwevs, romlebic dabalxarisxian produqtebs maRal
fasebSi yidian. momxmarebelTa gaerTianebam (CU) Seadara erTsa da imave
qalaqSi mcxovrebi dabali Semosavlis mqone da saSualo klasis momxma-
rebelTa sakvebis SeZenis Cvevebi. kvlevis Sedegebis Tanaxmad, Raribi mosax-
leoba dabali xarisxis saqonels, marTlac rom, maRal fasebSi yidulobs.
dabalSemosavliani mosaxleobis raionebSi didi maRaziebis qselis arseboba
iwvevs mniSvnelovan sxvaobas dabali fasebis SenarCunebasTan dakavSirebiT.
kvlevam e.w. `wiTeli xazis” arsebobac daafiqsira, anu ekonomikuri diskrimi-
naciis garkveuli saxeoba, rodesac ZiriTadi savaWro qselebis sacalo gamyid-
velebi Tavs arideben maRaziebis araxelayreli mosaxleobis raionebSi
ganTavsebas.
`wiTeli xazis” arsebobis braldebebi mimarTuli iyo dazRvevis, sakred-
ito momsaxurebisa da sabanko industriebisaken. saojaxo da avtomobilebis
sadazRvevo kompaniebi dabali sakredito reitingis mqone momxmareblebisaTvis
maRali saprocento ganakveTebis dawesebaSi daadanaSaules. sadazRvevo kom-
paniebi acxadeben, rom cudi sakredito reitingis mqone individualuri pirebi
ufro pretenziulebi arian da swored es ganapirobebs maTTvis ufro maRali
saprocento ganakveTebis dawesebas. magram, kritikosebi da momxmarebelTa
advokatebi sadazRvevo kompaniebs axali formis `wiTeli xazis” gamoyenebaSi
adanaSauleben. erT-erTi mimomxilveli wers: `es Raribebis, moxucebisa da
umciresobisaTvis uaris TqmisaTvis bodiSis moxdis kidev erTi formaa.”
`wiTeli xazis” gavlena mxolod araxelsayrel mosaxleobaze rodi
vrceldeba – axlaxan,ramdenime sadazRvevo kompania, 11 seqtembris teroristu-
li aqtebis sababiT, niu-iorkisa da vaSingtonis macxovrebelTa gamoZalvaSi
daadanaSaules.
kreditorebsa da sxva biznesebis wamomadgenlebs, aseve, ““Weblining”-is anu
`wiTeli xazis” internet-versiis gamoyenebaSi adanaSauleben.
lis 8 futis siganis saSrobiviT
gamoiyureba.
Senobis qveda sarTulze, danad-
garebis ganyofilebaSi, ori FoodSoiler-ia (saWmliT dabinZurebis mow-
yobiloba) ganTavsebuli, romlebic
erTnairad dasvril TefSebs Wur-
Wlis sarecx 20 manqanaSi awyoben.
sadilis WurWeli, didi sizustiT,
rva nawiladaa dayofili da Ti-
Toeul maTganze Znelad mosacile-
beli sxvadasxva produqtia Semxmari
– ispanaxi, spageti, Zroxis Semwvari
xorci da a.S. momdevno oTaxSi tes-
tirebas utareben TviTgamwmend qu-
rebs, romlebic Signidan dafarulia
Zveli narCenebis masiT; rogorc Ta-
namSromlebi uwodeben, am `monstri
nazavis~ recepti ki aseTia: yveli,
Roris SaSxi, yurZnis Jele, tomatis
sawebeli da alublis Rvezelis
SigTavsi –yvelaferi es, kargad areu-
li, erTi saaTis ganmavlobaSi cxveba
da Tu quris TviTgamwmendi wre am
narCenebs uvnebel ferflad ar aq-
cevs, es informacia 4 milion mkiT-
xvels miewodeba.
zogierTi testi, romelsac
Consumer Union-i atarebs, standartu-lia, magram ara yvela. ramdenime
wlis win, inJinrebma erTi aseTi mar-
tivi testi Caatares: saqarg rkalze
qaRaldis pirsaxocebi daWimes, Ti-
Toeuli wylis zustad 10 wveTiT da-
names da, Semdeg, SuaSi tyvia-wamali
daayares. mogebulma 7 girvanqa
tyvia-wamali daiWira, wagebulma ki –
erTi girvanqiT naklebi. vis SeuZlia
ikamaTos amasTan dakavSirebiT? ase-
Ti testebi aSkarad logikuria da
Sedegic _ TvalnaTeli.
rac Seexeba Consumer Reports-s,Tavdapirvelad, mas biznesis keTebis
amerikuli stilis risxvad miiCnev-
dnen. misi saqmianobis adreul etap-
ze, sareklamo saqmianobaze damokide-
bulma 60-ze metma gamocemam, maT
Soris New York Times-ma, Newsweek-ma daNew Yorker-ma, Consumer Union-is xel-
momwerebisagan reklamebis miRebaze
uari Tqva.
1939 wels, Dies-is saxeliT cno-
bilma kongresis araamerikuli qmede-
bebis komitetma Consumer Union-i daa-
xasiaTa, rogorc damangreveli orga-
nizacia, rac, dRes, sasacilod gveCve-
neba. Tumca, Seqmnili aJiotaJi Jur-
nalis gamowerasa da gavrcelebas
ufro exmareboda, vidre uSlida
xels. wlebis ganmavlobaSi, dawuneb-
uli produqciis mxolod 13 mwarmoe-
belma aRZra sarCeli Consumer Union-is winaaRmdeg. sadReisod, mas ar
waugia arc erTi saqme, amasTan, ar
hqonia arc erTi morigebis mcdelo-
ba mis winaaRmdeg ciliswamebis
braldebiT aRZruli sarCelebis
ganxilvisas.
wwyyaarrooeebbii:: Portions adapted from Doug Stewart, “ToBuy or Not to Buy, That Is the Question at ConsumerReports,” Smithsonian, September 1993, pp. 34–43.Other quotes and information from Robin Finn, “StillTop Dog, Consumers’ Pitt Bull to Retire,” New YorkTimes, October 5, 2000, p. B2; Barbara Quint,“Consumers Union Launches Consumer WebWatch,”Information Today, June 2002, p. 48; Jim Guest,“What’s Bugging You?” Consumer Reports: Publisher’sEdition Including Supplemental Guides, May 2003, p. 7;and the Consumers Union Web site atwww.consumersunion.org and the Consumer ReportsOnline site at www.consumerreports.org, September2003.
Page 14
TTaavvii 1166 marketingi da sazogadoeba: socialuri pasuxismgebloba da marketinguli eTika 679
ise, rogorc arasdros, interneti kompaniebs saSualebas aZlevs,
ganasxvaon maRali da dabali faseulobis momxmareblebi, ris
mixedviTac maT SeuZliaT gadawyviton,romeli produqtis,fasebisa Tu
momsaxurebis SeTavazeba unda ganaxorcielon. aseTi midgoma yvelaze
faseuli momxmareblebisaTvis meti informaciis miwodebasa da fas-
daklebebs niSnavs. dabali faseulobis mqone momxmarebelma ki
SesaZloa mcire momsaxurebaSi meti Tanxa gadaixados an, zogierT
SemTxvevaSi, saerTod yuradRebis miRma darCes. kreditis gacemisas
miuRebelia Zveli stilis `wiTeli xazis” gamoyeneba, radgan igi
emyareba geografiul stereotipebs da ara mtkicebulebebs imis
Sesaxeb, rom konkretuli pirebi mcire sakredito risks warmoadgenen.
“Webliner”-ebs, albaT, meti argumentebi gaaCniaT im mosaxleobis
winaaRmdeg, romlebsac ugulebelyofen, magram maTi klasifikacia,
momxmareblis profilis Seqmnisas, SesaZloa marketinguli kompaniebis
an sxva pirebis mier internetiT Segrovebul monacemTa araadeqvatur
gamoyenebas emyarebodes. ramdenad mniSvnelovania Tqveni ipoTekuri
statusisaTvis, vTqvaT, Tqveni gemovneba ubis wignakebTan, politikuri
diskusiebis jgufebsa Tu tansacmelTan mimarTebaSi? da mainc,
monacemTa es farTod mimofantuli `Zafebi” onlain profilebSi
iyris Tavs, sadac isini sul ufro mWidrod ixlarTeba Tqveni
janmrTelobis, saganmanaTleblo sesxisa da sakredito istoriis
monacemebSi.
amdenad, araxelsayreli momxmareblebis servisiT uzrunvelsayofad
aucilebelia ukeTesi marketinguli sistemebis ageba. ufro metic, araxel-
sayreli klientebi aSkarad saWiroeben momxarebelTa dacvas. FTC-ma im
vaWrebis wnaaRmdeg gailaSqra, romlebic reklamas ukeTeben cru faseulobis
mqone produqcias, Zvel saqonels axlad asaReben an kreditisaTvis Zalian did
procents iTxoven. komisia, aseve, cdilobs, vaWrebs gaurTulos sasamarTlo
saqmeebis mogeba dabalSemosavliani momxmareblebis winaaRdeg, romlebmac
garkveuli saqonlis SeZenisas damcireba iwvnies.
SSeerrwwyymmaakkoonncceeffcciieebbiiss
cota xniT SeisveneT. Znelad Tu moiZebneba marketologi, romelsac
momxmareblis ganawyeneba an misi gaboroteba surs - es, ubralod,
biznesis warmatebas avnebs. piriqiT, rogorc Tavadac kargad uwyiT,
marketologebis umetesoba, realur faseulobaze dayrdnobiT, momxmare-
belTan xangrZlivi, momgebiani urTerTobebis agebas emsaxureba. Tumca,
marketingis borotad gamoyenebis faqtebs mainc vxvdebiT.
■ gadaxedeT ganvlil sam Tves da CamoTvaleT SemTxvevebi, rodesac
Tqven (an Tqveni axlobeli), ukve ganxiluli SemTxvevebis msgavad,
marketingis borotad gamoyenebis msxverpli gaxdiT. ganixileT
Tqveni CamonaTvali: ra saxis kompaniebi iyvnen Cabmuli am saqmia-
nobaSi? iyo Tu ara marketingis borotad gamoyenebis es SeTxveva
ganzrax Cadenili? ra saerTo hqondaT erTmaneTTan am situaciebs?
■ Tqveni CamonaTvalidan amoirCieT erTi SemTxveva da detalurad
aRwereT igi. rogor SegiZliaT am situaciis gamarTleba? CamowereT
samoqmedo gegma, aRniSnuli SemTxvevis gamosasworeblad. Tu, Secdo-
mis daSvebis SemTxvevaSi, msgavsi gegmiT vimoqmedebT, momavalSi nak-
lebi Secdomis gamosworeba dagvWirdeba!
ssiiCCqqaarriiss
SSeemmzzRRuuddaavvii
mmaarrkkeettiinnggiiss ggaavvlleennaa mmTTlliiaannaadd ssaazzooggaaddooeebbaazzee
marketingis amerikuli sistemis mimarT wayenebuli kidev erTi braldebaa
sazogadoebaSi `borotebis” zrda. gansakuTrebul samizned iqca reklama, imde-
nad, rom sareklamo saagentoebis amerikuli asociacia iZulebuli gaxda, aras-
wori kritikisagan reklamis dacvis kampania wamoewyo.
Page 15
yyaallbbii ssuurrvviilleebbii ddaa WWaarrbbii mmaatteerriiaalliizzmmii.. kritikosebi amtkiceben, rom mar-
ketingis sistema Zalian did interess iCens materialuri sakiTxebisadmi.
xalxi ganisazRvreba imiT,Tu ras floben da ara imiT,Tu vin arian. imisaTvis,
rom adamiani warmatebulad CavTvaloT, mas unda hqondes didi saxli, ori man-
qana da bolo modelis, maRalteqnologiuri mowyobilobebi. simdidrisa da
sakuTrebisaken aseTma swrafvam piks 1980-ian wlebSi miaRwia. frazebi `sixarbe
kargia” da `iareT sayidlebze, sanam ar daecemiT” am drois sloganebad iqca.
axal aTaswleulSi,bevri sociologi saubrobs mZafr reaqciaze ganvlili
aTwleulebis simdidrisa da mflangvelobis tendenciebis winaaRmdeg, aseve,
Semobrunebaze ufro mniSvnelovani faseulobebisa da sazogadoebrivi valde-
bulebebisaken. miuxedavad amisa, materialuri sagnebisadmi Cveni ltolva
grZeldeba.
Znelia, Tavi daaRwio debulebas imis Taobaze, rom is, rasac
amerikelebi realurad afaseben, materialuri faseulobaa. 1987 wli-
dan moyolebuli, CvenSi savaWro daxlebma umaRlesi skolebis raode-
nobas gadaaWarba. saSualod, sayidlebze siaruls, kviraSi, 6 saaTs
vuTmobT, bavSvebTan urTierTobas ki, mxolod, _ 40 wuTs. Cveni dana-
zogi mxolod 2 procentia, anu imis meoTxedi,rac 1950_ian wlebSi iyo,
maSin, rodesac dRevandeli Semosavlebis naxevars gamovimuSavebdiT.
ukanasknel sam weliwadSi, yovelwliurad, amerikelebis raodenobam,
romelTac Tavi bankrotad gamoacxades, umaRlesdamTavrebulTa rao-
denobas gadaaWarba. yovelive es namdvilad ar metyvelebs Cvens bed-
nierebaze. amerikelTa raodenobam, romelTac Tavi `Zalian bednierad”
miaCndaT, piks 1957 wels miaRwia. mozardebis TiTqmis ori mesamedi
adasturebs, rom `mxolod saukeTeso dizaineris tansacmlis” tareba
zrdis adamianis statuss. amas emateba Zvirfasi samkaulebic. didi
saxlebi isev modaSia, rac imas niSnavs, rom amerikelebs sakuTari
gaumaZRari fantaziebis dasakmayofileblad ufro meti sivrce
680 TTaavvii mmeeooTTxxee marketingis damatebiTi sakiTxebi
■ amerikis marketingis asociaciam, zogadi sareklamo kritikis mosagerieblad, reklamebi wamoiwyo.
Page 16
TTaavvii 1166 marketingi da sazogadoeba: socialuri pasuxismgebloba da marketinguli eTika 681
sWirdebaT – abazanebi, romlebic mineraluri wylebis patara `kuror-
tebad” aris gardaqmnili da sporuli darbazebi, romlebic gasarTobi
centrisaTvis saWiro manqana-danadgarebiT aris savse.
kritikosebi materialuri sagnebisadmi interess gonebis bunebriv mdgo-
mareobad ar miiCneven. es, maTi azriT, yalbi survilebia, romelTac marketingi
warmoSobs. biznesi qiraobs Madison Avenue-ss (sadac bevri sareklamo saagen-
tos saTao ofisia ganTavsebuli),raTa saqonlis flobis survils misces stim-
uli. Tavis mxriv, Modison Avenue iyenebs masmedias, raTa kargi cxovrebis mate-
rialisturi modelebi Seqmnas. xalxi bevrs muSaobs, raTa gamoimuSaos saWiro
fuli. maTi SenaZeni zrdis amerikis industriis Semosavals, xolo industria,
sanacvlod, Madison Avenue-s imi-
saTvis iyenebs, rom industriis
Semosavals misces stimuli. amde-
nad, marketingi ganixileba, rogorc
yalbi survilebis safuZveli, rac
ufro met sargebels aZlevs indus-
trias, vidre momxmareblebs. zo-
gierTi kritikosi Tavis Sexedule-
bebze sakmaod farTo auditoriis
winaSi saubrobs.
bolo oTxi wlis ganmav-
lobaSi, bil taleni, cnobili
rogorc reverend bili,quCebSi
farTo masebmac gaicnes. xalxs
arwmunebdnen, rom aucilebeli
iyo sayidlebis cdunebisaTvis
winaaRmdegobis gaweva. quCis
kuTxeebSi mdgomi Tavgamode-
buli mqadagebeli, santa-klau-
sis damtkbari sentimentalo-
bis daxmarebiT, yvela msurvels
mouTxrobs, rom xalxi saku-
Tari nebiT miemarTeba moTxov-
nilebebis jojoxeTuri cec-
xlisaken. mas swams, rom
myidvelebi TiTqmis ar uweven
winaaRmdegobas media-Setyobi-nebebs, romlebic maT yidvis survils yovel wuTSi ukeTe-ben stim-
ulirebas. igi xedavs mosaxleobas, romelic moTxov-nilebam STanTqa.
individua-luri arsebobis mniSvneloba daikarga survilebSi, Zalian
bevri nivTis yidvasa da flobaSi. Tavisi Sexedule-bebis gasavrcele-
blad, bilma wamoiwyo aqcia _ `eklesia vaWrobis winaaRmdeg”. rogorc
revender bili, igi religiuri telemqadageblis tanisamossa da
mRvdlis sayelos atarebs; xSirad, mas Tan axlavs sasuliero gundi,
romelTan erTadac dadis maRaziebSi. igi amas ganixilavs, rogorc
miuReblobis demonstracias an gamodis protestiT manhetenis mexuTe
aveniuze gamarTul, madlierebis dRis momdevno, `arafris yidvis
dResTan” dakavSirebul RonisZiebaze. gundi, romelic moxaliseebis-
agan Sedgeba, simReriT aris aRtkinebuli; misi ignorireba Znelia:
`SewyviteT sayidlebze siaruli! SewyviteT, Cven arasodes wavalT
sayidlebze!”
sxva Semsruleblebic imave sasuliero simReras asruleben,
oRond sakuTari interpretaciiT. amji tagarti, romelic inglisSi
cxovrobs, notingemSi iseT adgilebSi dadis, rogorebicaa Troy da N-Y,raTaASevides maRaziaSi, iyidos uamravi ram da, Semdeg, ukanve
daabrunos produqcia. axlaxan,Kmart-is supermarketSi, man Tavisi sayi-
dlebis urikaSi marta stuartis produqcia Caawyo da navaWri
konteinerSi iseTi TanamimdevrobiT ganalaga, rom qviTris miRebisas
siis pirvelma asoebma Seadgina fraza: `marta stiuarti jojoxeTia.”
■ materializmi: quCis kuTxeebSi mdgomi Tavgamodebuli mqadageblisa da qu-
Cis santa-klausis sentimentalobis daxmarebiT, revender bilma Camoayaliba
eklesia _ `SewyviteT yidva," romelic moZRvravs xalxs imis Taobaze, rom
isini sakuTari nebiT miabijeben moTxovnilebebis jojoxeTuri cecxlisaken.
Page 17
aqve SegviZlia moviyvanoT andriu linis magaliTi, romelmac, gasul
wels, jgufi Whirl-Mart-i (aurzauri Mart-Si) Seqmna. am jgufSi Semaval
adamians eZleva baraTi, sadac sayidlebis nusxaa mocemuli. isini
dadian Wal-Mart-isa Tu Kmart-is maRaziebSi da Camowerili nusxidan
arafers yiduloben. rodesac maRaziis menejeri moiTxovs, rom aseTi
protesti sxvagan gamoxaton, endriu lini pasuxobs: `es protesti
araa! Cven warmovadgenT moxmarebis codnis rituals”.
miuxedavad amisa, unda iTqvas, rom amgvari kritika, biznesis mxridan
moTxovnilebis SeqmnasTan dakavSirebiT, gazviadebulia. xalxs reklamisa da
sxva marketinguli iaraRebisagan Tavis dacvis didi unari gaaCnia. marketolo-
gebi ufro gavlenianebi arian maSin, rodesac cdiloben, arsebuli survilebi
daakmayofilon da ara maSin, rodesac axali survilebis Seqmna surT. ufro
metic, rodesac xalxi mniSvnelovan SenaZens akeTebs, igi informacias eZebs da
erTjerad wyaroebs, xSirad, ar endoba. TviT umniSvnelo SenaZenic ki,
romelzec sareklamo Setyobinebebma moaxdines gavlena, mxolod im SemTxvevaSi
iqneba ganmeorebuli, Tu produqti danapirebs gaamarTlebs. sabolood, axali
produqtebis kraxis maRali maCvenebeli gviCvenebs, rom kompaniebs moTxovnis
gakontroleba ar SeuZliaT.
ufro Rrmad rom ganvixiloT, Cvens survilebsa da faseulobebze gavlenas
axdens ara mxolod marketologebi, aramed ojaxi, sxvadasxva jgufebi, religia,
eTnikuri foni da ganaTleba. Tu amerikelebi Zalze materialistebi arian, es
faseulobebi, ZiriTad, Tavs socialur procesebSi iCens, rac ufro
siRrmiseulia, vidre biznesi da masmedia. ufro metic, zogierTi socialuri
kritikosi materializms ganixilavs, rogorc pozitiur da aRsaniSnav Zalas:
. . . rodesac raRac nivTs vyidulobT, sinamdvileSi, Cven mis
mniSvnelobas viZenT. komercializacia wyalia, romelSic vcuravT,
haeri _ romliTac vsunTqavT, mzec aris da Crdilic . . . materializmi,
Tanamedrove samyaroSi, azrisa da bednierebis macocxlebeli wyaroa. .
. . Cven am gziT siaruli ki ar viTxoveT, moviTxoveT. axla, msoflios
udidesi nawili cdilobs, gza gaikvlios da bazarze SeaRwios. fulis
gamomuSaveba da misi daxarjva yvelaze sasurveli gaxda. es, xSirad,
yvelaze mimzidveli saqmianoba da Tanamedrove cxovrebis mcdelobaa.
Tu zogierTisaTvis materializmi mosawyeni da depresiis momgvrelia
(Tumca, es saeWvoa), bevrisaTvis igi liberalurobisa da demokratiis
gansaxierebaa.
ssoocciiaalluurrii ssaaqqoonneelliiss ZZaallzzee mmcciirree rraaooddeennoobbaa.. biznesi daadanaSaules kerZo
saqonlis gadaWarbebul gayidvaSi sazogadoebrivi saqonlis xarjze. iqidan
gamomdinare,rom kerZo saqoneli izrdeba, es procesi ufro met sazogadoebriv
momsaxurebebs moiTxovs, vidre, Cveulebriv, axlo momavlisTvisaa dagegmili.
magaliTad, avtomanqanebis sakuTrebis zrdam (kkeerrZZoo ssaaqqoonneellii)) moiTxova ufro
meti gzebi, moZraobis kontroli, sivrce avtosadgomebisTvis da sapolicio
servisi (ssaazzooggaaddooeebbrriivvii ssaaqqoonneellii)).. kerZo saqonlis gadaWarbebuli gayidva
Sedegad `socialur xarjebs gvaZlevs”. manqanebis SemTxvevaSi, socialuri xar-
jebi moicavs moZraobis gadatvirTvas, haeris dabinZurebasa da avtoavariebs.
saWiroa gamosavlis Zieba, raTa moxdes dabalanseba kerZo da sazogadoe-
briv saqonels Soris. erT-erTi gzaa, mwarmoeblebi aiZulo, rom saWiro
socialuri xarjebi sakuTar operirebaSi gaiTvaliswinon. mTavrobas SeuZlia
manqanis mwarmoeblebisagan ufro usafrTxo manqanebis warmoeba moiTxovos,
romelTa dabinZurebis makontrolebelic ukeTesi sistemiT aris aRWurvili.
Sedegad, avtomwarmoeblebi fasebs gazrdian,raTa dafaron damatebiTi xarjebi.
Tumca, mas Semdeg, rac myidveli aRmoaCens, rom zogierTi manqanis fasi Zalze
maRalia, maTi mwarmoeblebi uneblied gauCinardebian, moTxovna ki im mwarmoe-
blebisaken gadainacvlebs, romelTac kerZo da socialuri danaxarjebis
erToblivi mxardaWiris unari SeswevT.
meore gzaa, momxmarebeli aiZulo, gadaixados socialuri xarjebi.
msoflioSi sagzao servisebis kompaniebi, avtobanebiT sargeblobisaTvis, e.w.
`gadatvirTvis sauravis” dawesebas iwyeben, rac sacobebis Semcirebas moemsax-
ureba.
682 TTaavvii mmeeooTTxxee marketingis damatebiTi sakiTxebi
Page 18
TTaavvii 1166 marketingi da sazogadoeba: socialuri pasuxismgebloba da marketinguli eTika 683
samxreT kaliforniaSi mZRolebs ukve dauweses gadasaxadi, saman-
qano gzebis gantvirTvis mizniT. singapurSi, norvegiasa da
safrangeTSi, moZraobis samarTvad, aseve, sxvadasxva gadasaxadi arse-
bobs. niu-iorkis, san-franciskos, los-anjelesisa da sxva qalaqebis
quCebSi, pikis saaTebSi, mimdinareobs moZraobis monitoringi. ekonomis-
tebi aRniSnaven, rom avto-satransporto sacobebi gadasaxadebis
ararsebobiTaa ganpirobebuli. problemis gadaWris gzas ki SemdegSi
xedaven: aiZuleT, gadaixadon!
sainteresoa, rom san-diegoSi mZRolebi xSirad iyeneben e.w. HOV-s (maRali
gamtarianobis satransporto arteriebs), magram maT unda gadaixadon safasuri,
romelic regulirdeba trafikis intensivobis Sesabamisad, drois konkretul
monakveTSi. gadasaxadi ara pikis saaTebSi 0.50 dolaris tolia, pikis saaTebSi
ki _ 4 dolarisa. manqanis marTvis xarjebis gazrda gamoiwvevs imas, rom momx-
mareblebi ivlian ara pikis saaTebSi an alternatiul satransporto
saSualebebs gamoZebnian.
kkuullttuurruullii ddaabbiinnZZuurreebbaa.. kultu-
ruli dabinZureba marketingis sis-
temisadmi kritikosebis mier waye-
nebuli kidev erTi braldebaa.
reklama gamudmebiT utevs Cvens
grZnobebs. televiziaSi seriozul
programebs reklama wyvets; sarek-
lamo gverdebi Crdils ayenebs
Jurnal-gazeTebs; bilbordebi far-
avs lamaz xedebs. isini adamianis
gonebas gamudmebiT abinZurebs ma-
terializmis, seqsis, Zalauflebisa
Tu statusis mopovebis propagan-
diT. miuxedavad imisa, rom adamian-
Ta umravlesoba reklamas ase uar-
yofiTad ar ganixilavs (zogierTi
imasac ki fiqrobs, rom es satele-
vizio programebis saukeTeso naw-
ilia), kritikosebi am sferoSi
cvlilebebisaken mogviwodeben.
marketologebi `komerciuli
xmauris” braldebebs Semdegi argu-
mentebiT pasuxoben: ppiirrvveellii __
isini imedovneben, rom reklama, pir-
vel rigSi, miznobriv auditorias miaRwevs. magram, sakomunikacio arxebis maso-
brivi xasiaTis gamo, zogierTi reklama miwvdeba im xalxsac, romelTac pro-
duqti ar ainteresebT da Sewuxebulnic ki arian maTi SemoteviT. adamianebi,
romlebic maTTvis saintereso Jurnalebs yiduloben, magaliTad, Vogue an
Fortune, aq ganTavsebuli reklamebis gamo, iSviaTad gamoTqvamen pretenziebs,
radgan Jurnalebi swored misi mkiTxvelisaTvis saintereso produqcias uwevs
reklamas. mmeeoorree,, reklamebis umravlesoba televiziebsa da radioSi momxma-
reblisaTvis ufasod gadis, rac Jurnal-gazeTebis fass amcirebs. bevris
azriT, reklama mcire safasuria am sargeblisaTvis. da bolos, dRevandel
momxmareblebs aqvT alternativa. magaliTad, maT SeuZliaT satelevizio
reklamebi, pultis saSualebiT, droebiT gaTiSon an, sulac, Tavi aaridon maT,
isargeblon ra uamravi sakabelo Tu satelituri arxiT reklamis gareSe. amde-
nad, momxmareblis yuradRebis misapyrobad, reklamebis Semqmnelebi TavianT
sareklamo rgolebs ufro gasarTob da informaciul xasiaTs aZleven.
zzeeddmmeettii ppoolliittiikkuurrii zzeeggaavvlleennaa.. kritikis meore amosavali wertilia is faqti,
rom biznesi Zalian did politikur Zalas flobs. `navTobis,” `Tambaqos,”
`avto” da `farmacevtuli nawarmis” senatorebi mxars uWeren industriis
interesebs sazogadoebrivi interesebis winaaRmdeg. reklamis Semqmnelebs
adanaSauleben imaSi, rom isini Zalian did zegavlnas axdenen masmediaze,
■ kulturuli dabinZureba: xandaxan Cvens grZnobebs komerciuli gzavnilebi
uteven.
Page 19
zRudaven mis uflebas, damoukidebeli da obieqturi informacia miawodon
auditorias. erT-erTma kritikosma dasva SekiTxva: `rogor SeuZlia Jurna-
lebis umravlesobas, Tavs ufleba misces, Tqvas simarTle SefuTuli saWmlis
skandalurad dabal sakveb faseulobaze maSin, rodesac aseT Jurnalebs
reklamis iseTi Semqmnelebi asazrdoeben, rogorebic arian General Foods-i,Kelloggs-i, Nubisco da General Mills-i? . . . pasuxi aseTia: maT ar SeuZliaT da arc
akeTeben.”
amerikeli mwarmoeblebi icaven da stimulirebas uweven sakuTar intere-
sebs. maT ufleba aqvT, yovelive es kongressa da masmediaSi gamoxaton, miuxe-
davad imisa, rom maTi gavlena SesaZloa Zalze didi iyos. sabednierod, bevri
biznesinteresi, romelic manamde xelSeuxebeli iyo, dRes, sazogadoebriv
interesebs daemorCila. magaliTad, Standard Oil-i, 1911 wels, daixura; xolo xor-
cis SefuTvis industrias, 1900-iani wlebis dasawyisSi, mweral epton sinkleris
samxilis Semdeg, sanqciebi daekisra. senatorma raof naderma Semoitana kanoni,
romlis Tanaxmad, avtomobilebis industrias bevrad usafrTxo manqanebis war-
moeba daevala. qirurgiis asociaciis wardgenis safuZvelze ki, sigaretis
mwarmoebelma kompaniebma sigaretis kolofebze jamrTelobis gamafrTxile-
beli etiketebis mimagreba daiwyes.
sul axlaxan, iseTma gigantebma, rogorebic arian AT&T, R.J. Reynolds-i, Intel-ida Microsoft-i, igrZnes maregulirebeli organoebis gavlena, romlebic eZeben
gzebs didi biznesis interesebsa da sazogadoebriv interesebs Soris balansis
dasamyareblad. ufro metic, imis gamo, rom media sareklamo Semosavals
sxvadasxva sareklamo damkveTisagan iRebs, erTi an ramodenime maTganis zegav-
lenisaTvis winaaRmdegobis gaweva maTTvis advilia. biznesis gadaWarbebuli
zewolis Sedegad, warmoiqmneba kontrZala, romelic am Zlier interesebs
amowmebs da axdens mis kompensacias.
mmaarrkkeettiinnggiiss ggaavvlleennaa ssxxvvaa bbiizznneesseebbzzee
kritikosebi, aseve, aRniSnaven, rom kompaniis marketingul saqmianobas SeuZlia
ziani moutanos sxva kompaniebs da Seamciros konkurencia. es sam ZiriTad
problemas gulisxmobs: konkurentebis SeZena, marketinguli praqtika, romelic
bazarze SeRwevis barierebs qmnis da arajansaRi konkurenciis marketinguli
praqtika.
kritikosebi amtkiceben, rom firmebi zaraldebian da konkurencia mcird-
eba, rodesac kompania farTovdeba konkurentebis SeZenisa da ara sakuTari
axali produqciis ganviTarebis gziT. industriis swrafma zrdam da misma kon-
solidaciam, bolo aTwleulebis ganmavlobaSi, gamoiwvia axali, Zlieri
konkurentebis STanTqma da, amgvard, konkurenciis Semcireba. TiTqmis yvela
ZiriTad industriaSi _ sacalo vaWroba, garToba, finansuri momsaxureba, komu-
naluri dawesebulebebi, transporti, avtomobilebi, telekomunikacia, jandacva
_ mniSvnelovani konkurentebis procenti sul ufro mcirdeba. magaliTad,
aviRoT kvebis industria ukanaskneli 2 wlis ganmavlobaSi. `konsolidaciam
Semdeg suraTamde migviyvana: Unilever-ma SeiZina Bestfood-i, Philip Morris-ma STanTqa
Nabisco, General Mills-ma _ Pillsbury, Kellogg-ma _ Keebler-i, Pepsico-m ki _ Quaker Oats-i”.kompaniebis Sesyidva kompleqsuri sakiTxia. Sesyidvebi, zogjer, SesaZloa
kargic iyos sazogadoebisaTvis. Semsyidvelma kompaniam SeiZleba moipovos e.w.
`masStaburi ekonomikis upiratesobebi,” rasac moyveba ufro dabali xarjebi
da, Sesabamisad, dabali fasebi. kompaniam, romelsac kargad marTaven, SesaZloa
SedarebiT cudad marTul kompanias gauswros da misi efeqturoba gaaumjobe-
sos. industria, romelic Zlier konkurentunariani ar iyo, ganxorcielebuli
Sesyidvebis Semdeg, SesaZloa ufro konkurentunariani gaxdes. Tumca,
Sesyidvebi (Serwyma) sazianoc SeiZleba iyos da, aqedan gamomdinare, maT reg-
ulirebas mTavroba uwevs.
kritikosebis TqmiT, marketinguli qmedebebi, zogjer, axal kompaniebs
industriaSi Sesasvlel gzas uRobavs. did marketingul kompaniebs SeuZliaT
gamoiyenon patentebi da stimulirebis didi danaxarjebi; maT, aseve, SeuZliaT
momwodeblebisa da dilerebis `dabma” konkurentebis gasadevnad. isini, vinc
SeSfoTebulni arian antimonopoliuri regulirebiT, aRiareben, rom zogierTi
barieri biznesis didi masStabiT warmoebis ekonomikuri upiratesobis bune-
brivi Sedegia. sxva barierebis warmoSobas iwvevs arsebuli da axali kanonebi.
684 TTaavvii mmeeooTTxxee marketingis damatebiTi sakiTxebi
Page 20
TTaavvii 1166 marketingi da sazogadoeba: socialuri pasuxismgebloba da marketinguli eTika 685
magaliTad, zogierTma kritikosma sareklamo danaxarjebze progresuli
gadasaxadi SemogvTavaza, raTa Semcirdes gayidvis xarjebis roli, rogorc
bazarze SaRwevisaTvis mTavari barierisa.
dabolos, zogierTma firmam gamoiyena arajansaRi konkurenciis mar-
ketinguli praqtika, raTa ziani mieyenebina sxva firmebisaTvis an gaenadgure-
bina isini. maT SeiZleba xarjebze dabali fasebi daaweson, momwodeblebs biz-
nesidan gaZevebiT daemuqron an konkurentebis produqtebis myidvelebze
iqonion zegavlena. mravali kanoni moqmedebs aseTi mtacebluri konkurenciis
winaaRmdeg. Tumca, Znelia imis damtkiceba, rom esa Tu is ganzraxva an qmedeba
namdvilad mtacebluri iyo. bolo wlebSi, Wal-Mart-i, American Airlines-i, Intel-i da
Microroft-i araerT mtaceblur qmedebaSi daadanaSaules. magaliTisaTvis ki
Microsoft-i moviyvanoT:
konkurentebma da kanonmdeblebma giganti kompania Microsoft-imtaceblur (Bundling) qmedebebSi daadanaSaules. es is terminia,
romelic Microsoft-is saqmianobis aRsawerad gamoiyeneba. kompania
gamudmebiT amatebs axal niSan-Tvisebebs Windows-is operaciul sis-
temas, romelic amerikaSi 90 procentze met desktop-kompiuterebzea
dayenebuli. imis gamo, rom myidvelebi, ZiriTadad, Windows-ze arianmijaWvulni,kompaniisaTvis advilia maTTvis axali kompiuteruli pro-
gramis SeTavazeba – maSinac ki, Tu konkurentebi ukeTes produqtebs
qmnian. es aviwroebs konkurencias, amcirebs arCevans da aferxebs ino-
vacias. magaliTad, gulmodgine Sromis Sedagad, liderobis izniT ara
marto operaciul sistemebSi, aramed internetSic, kompaniam Tavisi
Internet Explorer-is brauzeri Windows-is programas miaba. amas, mTavarobis
mxridan, antimonopoliuri kanonebis amoqmedeba moyva, rac Microsoft-iskonkurentTaTvis xelsayreli iyo. sabolood, veb-brauzingis nova-
torma kompania Netscape-ma dainaxa, rom misi bazris wili mkveTrad
Semcirda im mizeziT, rom igi cdilobda gaeyida is, rasac Microsoft-iufasod iZleoda.
konkurentebi da mTavroba Tvlian, rom Microsoft-is qmedebebi mtacebluria.
sainteresoa: SeiZleba Tu ara, rom efeqturi kompaniis arajansaRi an jansaRi
konkurencia mimarTuli iyos naklebad efeqturis winaaRmdeg.
■❚ ssaammooqqaallaaqqoo ddaa ssaazzooggaaddooeebbrriivvii qqmmeeddeebbeebbii mmaarrkkeettiinnggiissrreegguulliirreebbiissaaTTvviiss
imis gamo, rom bizness zogierTi ekonomikuri Tu socialuri avadmyofobis
mizezad Tvlian, aRmocenda moZraobebi, romlebic bizness, drodadro, swori
kalapotisaken miuTiTeben. arsebobs ori aseTi ZiriTadi moZraoba: momxmare-
belTa moZraoba da garemos damcvelTa moZraoba.
mmoommxxmmaarreebbeellTTaa mmooZZrraaoobbaa
amerikuli biznesfirmebis winaaRmdeg momxmarebelTa organizebuli moZraobis
sami SemTxveva SeiZleba dasaxeldes. momxmarebelTa pirveli moZraoba 1900-iani
wlebis dasawyisSi warmoiSva. igi gamoiwvia mzardma fasebma, upton sinkleris
gamosvlebma xorcis industriaSi arsebuli viTarebis Sesaxeb da wamlebis
garSemo atexilma skandalma. momxmarebelTa meore moZraoba gaRvivda 1930-iani
wlebis Sua periodSi da gamowveuli iyo, `didi depresiis” dros, samomxmare-
blo fasebis zrdiTa da axali skandaliT wamlebis sferoSi.
mesame moZraoba ki 1960-ian wlebSi daiwyo. am droisaTvis, momxmareblebi
metad gaTviTcnobierebulni iyvnen, produqtebi ki ufro kompleqsuri da poten-
ciurad saxifaTo gaxda. Sesabamisad, xalxi ukmayofilobas gamoTqvamda
amerikuli institutebisadmi. problemebis gadasaWrelad, asparezze gamoCnda
ralf Nneideri, sxva cnobilma mwerlebma ki didi biznesebi fuW da araeTikur
saqmianobebSi daadanaSaules. prezidentma jon kenedim ganacxada, rom momx-
mareblebs aqvT ufleba, Tavi igrZnon usafrTxod, iyvnen informirebulni,
hqondeT arCevanis ufleba da rom maTi sityva gaTvaliswinebuli iqneba. kon-
gresma gamoikvlia garkveuli industriebi da momxmarebelTa dacvis kanonmde-
bloba SemoiRo. mas Semdeg, bevri samomxmareblo jgufi Seiqmna da miRebul
Page 21
iqna ramdenime samomxmareblo kanoni. momxmarebelTa moZraobam saerTaSoriso
saxe miiRo da Rrmad gaidga fesvebi evropaSi.
ra aris mmoommxxmmaarreebbeellTTaa mmooZZrraaoobbaa? es moqalaqeebisa da samTavrobo saagen-
toebis organizebuli moZraobaa gamyidvelebTan mimarTebaSi, momxmarebelTa
uflebebis gaumjobesebisa da dacvis mizniT. ggaammyyiiddvveellTTaa ttrraaddiicciiuullii uuffllee--
bbeebbii mmooiiccaavvss:
■ uflebas, waradginos nebismieri produqti nebismieri zomiTa da stiliT,
imis gaTvaliswinebiT, rom igi ar aris saxifaTo piradi janmrTelobisa da
usafrTxoebisaTvis. winaaRmdeg SemTxvevaSi, produqts Tan unda axldes spe-
cialuri gamafrTxilebeli iarliyi.
■ uflebas, daados produqts nebismieri fasi ise, rom ar moaxdinos erTgva-
rovan myidvelebs Soris diskriminacia.
■ uflebas, daxarjos nebismieri raodenobis Tanxa produqtis stimulirebi-
saTvis imis gaTvaliswinebiT, rom es qmedebebi ar iqneba kvalificirebuli,
rogorc arajansaRi konkurencia.
■ uflebas, gamoiyenos produqtis Sesaxeb nebismieri Setyobineba imis gaTva-
liswinebiT, rom igi SecdomaSi ar Seiyvans myidvels da iqneba keTilsin-
disieri rogorc Sinaarsobrivad, ise aRsrulebis mxriv.
■ uflebas, gamoiyenos yidvis nebismieri wamaxalisebeli sqema,Tu igi ar iqneba
SecdomaSi Semyvani an aramarTebuli.
mmyyiiddvveellTTaa ttrraaddiicciiuullii uufflleebbeebbiiss ddaaccvvaa moicavs:
■ uflebas, hqondes imedi produqtis usafrTxoebisa.
■ uflebas, moelodes usafrTxo produqtis niSan-Tvisebebis damTxvevas
deklarirebul monacemebTan.
■ uflebas, ar SeiZnos is produqti, romlis Sesyidvasac sTavazoben.
am uflebaTa Sedarebisas, bevri miiCnevs, rom balansi gamyidvelis sasarge-
blod irRveva. marTalia, myidvels SeuZlia uari Tqvas yidvaze, magram, rogorc
kritikosebi aRniSnaven, myidvels aqvs Zalze mcire informacia, ganaTleba da
dacva, raTa miiRos swori gadawyvetileba gamocdil gamyidvelTan
dapirispirebisas. momxmarebelTa damcvelni damatebiTi samomxmareblo ufle-
bebisaken mogviwodeben:
■ ufleba, iyvnen kargad informirebulni produqtis mniSvnelovan aspeqtebze.
686 TTaavvii mmeeooTTxxee marketingis damatebiTi sakiTxebi
■ momxmareblebs surT, ufro meti informacia miiRon produqciis etiketze miTiTebul ingredientebze, sakveb Rirebule-
bebsa da gamoSvebis TariRze.
mmoommxxmmaarreebbeellTTaa mmooZZ--
rraaoobbaa ((Consumerism)moqalaqeebisa da
samTavrobo saagen-
toebis organizebu-
li moZraoba gamyid-
velebTan mimarTeba-
Si, momxmarebelTa
uflebebis gaumjobe-
sebisa da dacvis
mizniT.
Page 22
TTaavvii 1166 marketingi da sazogadoeba: socialuri pasuxismgebloba da marketinguli eTika 687
■ ufleba, iyvnen daculni saeWvo produqtebisa da marketinguli qmedebebisa-
gan.
■ ufleba, gavlena moaxdinon produqtebsa da marketingul saqmianobebze, rac
`cxovrebis xarisxs” gaaumjobesebs.
TiToeul am SemoTavazebas, momxmarebelTa damcvelebis mxridan, ufro
specifikuri winadadebebi mohyva. zogadad, es aris ufleba, iyvnen informire-
bulni, kerZod ki, icodnen namdvili procenti kreditze (informacia gasesxe-
bisas), namdvili xarji brendis TiToeul erTeulze (individualuri faswar-
moqmna), produqtSi ingredientebis Semcveloba (ingredientTa etiketebi),
sakvebis faseuloba (kvebis etiketebi), produqtis siaxle (gamoSvebis namdvili
TariRi) da produqtis namdvili sargebeli (reklamis sinamdvile). winadade-
bebi, romlebic dakavSirebulia momxmarebelTa dacvasTan, gulisxmobs,
biznesTaRliTobis SemTxvevaSi, momxmarebelTa uflebebis gamyarebas, pro-
duqtis usafrTxoebis moTxovnasa da ufro meti Zalauflebis micemas
samTavrobo saagentoebisaTvis. winadadebebi, romlebic ukavSirdeba cxovrebis
xarisxs, moicavs im ingredientebis kontrols, romelnic Seadgenen konkretul
produqts Tu SefuTvas, sareklamo `xmauris” Semcirebas da, momxmarebelTa
interesebis dasacavad, maTi warmomadgenlebis miRebas kompaniis direqtorTa
sabWoSi.
momxmareblebs aqvT ara mxolod ufleba, aramed pasuxismgeblobac, daic-
van sakuTari Tavi nacvlad imisa, rom es funqcia sxvas gadaabaron. momxmare-
blebs, romlebic Tavs motyuebulad grZnoben, samoqmedod ramdenime varianti
aqvT, maT Soris kontraqti kompaniasa da mediasTan, urTierToba federalur,
Statebisa Tu adgilobriv saagentosTan an sasamarTlosTan.
ggaarreemmooss ddaammccvveellTTaa mmooZZrraaoobbaa ((Enviromentalizm))
maSin, rodesac momxmarebelTa damcvelni fiqroben imaze, Tu ramdenad efeqtu-
rad emsaxureba marketinguli sistema momxmareblTa survilebs, garemos dam-
cvelni imis ganxilviT arian dakavebulni, Tu ra gavlenas axdens marketingi
garemoze, amasTan, ganixilaven im
xarjebs, rac momxmarebelTa moTxovnilebebisa da survilebis dasakmay-
ofileblad aris aucilebeli. ggaarreemmooss ddaammccvveellTTaa mmooZZrraaoobbaa moqalaqeebis, biz-
nesisa da mTavrobis organizebuli gamosvlaa xalxis sacxovrebeli garemos
dasacavad da gasaumjobeseblad.
garemos damcvelni ar arian marketingisa da moxmarebis procesis
winaaRmdegni. MmaT, ubralod, undaT, rom xalxma da organizaciebma garemoze
meti mzrunveloba gamoiCinon. isini amtkiceben, rom marketinguli sistemis
mizani ara moxmarebis procesis maqsimalizacia, momxmarebelTa arCeva an momx-
mareblis dakmayofileba, aramed cxovrebis xarisxis gaumjobeseba unda iyos.
`cxovrebis xarisxi” ki niSnavs ara mxolod samomxmareblo saqonlisa da mom-
saxurebebis raodenobasa da xarisxs, aramed garemos xarisxsac. garemos dam-
cvelebs surT, rom garemos dacvis xarjebi gaxdes rogorc mwarmoeblis, aseve
momxmareblis gadawyvetilebis miRebis Semadgeneli nawili.
aSS-Si garemos damcvelTa moZraobis piveli talRa, 1960-ian da 1970-ian
wlebSi, gamowveuli iyo garemos damcvelTa jgufebisa da momxmareblebis
SeSfoTebiT ekologiuri sistemis degradaciis gamo; kerZod, madneulis Ria
wesiT mopovebiT, tyeebis gaCanagebiT, mJavuri wvimebiT, atmosferoSi ozonis
fenis gaTxelebiT, toqsikuri narCenebiTa da nagaviT. sazogadoeba, aseve, ganic-
dida dasasvenebeli teritoriebis dakargvasa da janmrTelobasTan
dakavSirebuli problemebis matebas, rac gamowveuli iyo cudi haeriT,
dabinZurebuli wyliTa da qimiuri nivTierebebiT gaJRenTili sakvebiT.
garemos damcvelTa moZraobis meore talRis iniciatori ukve mTavroba
gaxldaT. man, 1970-1980-ian wlebSi, SemoiRo kanonebi da maregulirebeli wesebi
im industriuli saqmianobebis samarTavad, romlebic zemoqmedeben garemoze. am
talRam zogierT industrias seriozuli dartyma miayena. metalurgiuli kom-
paniebi da komunaluri dawesebulebebi iZulebulni gaxdnen, miliardobiT
dolaris investiciebi CaedoT dabinZurebis makontrolebel danadgarebsa da
ZviradRirebul sawvavSi. avtoindustria iZulebuli gaxda, daenerga
ggaarreemmooss ddaammccvveellTTaa
mmooZZrraaoobbaa
((Environmentalism)mTavrobisa da moqa-
laqeebis organize-
buli gamosvla xal-
xis sacxovrebeli
garemos dasacavad
da gasaumjobeseblad.
Page 23
688 TTaavvii mmeeooTTxxee marketingis damatebiTi sakiTxebi
ZviradRirebuli, avtomanqanebis gamonabolqvis makontrolebeli danadgarebi.
SefuTvis industriebs ki daekisraT gzebis moZieba nagvis Semcirebis mizniT.
aRniSnuli industriebi winaaRmdegobas uwevdnen garemos dacvis kanonebs,
gansakuTrebiT maSin, rodesac maT aiZulebdnen, swori gadawyvetilebebi sak-
maod swrafad mieRoT. bevri maTgani amtkicebs, rom maT mier aRebulma didma
xarjebma isini naklebad konkurentunariani gaxada.
dRes, garemos damcvelTa pirveli ori talRa mesame, ufro Zlier talRad
gardaiqmna, radganac kompaniebi sakuTar Tavze iReben pasuxismgeblobas,
aranairi ziani ar miayenon garemos. amgvarad, garemos damcvelebma protesti-
dan prevenciisken, anu kanonidan pasuxismgeblobisken gadainacvles. sul ufro
meti kompania egueba ggaarreemmooss mmddggrraaddoobbiiss ppoolliittiikkaass,, romelic ganviTarebis
iseTi strategiis SemuSavebas gulisxmobs, rodesac garemo daculia, kompania
ki _ momgebiani (ix. marketingi muSaobis prcesSi 16.2). am strategiis erT-erTi
mimdevari acxadebs: `mdgradi, globaluri ekonomikis ganviTareba gamowvevaa:
es aris ekonomika, romlis mxardaWerac ganusazRvrelad SeuZlia planetas. . .
. es aris udidesi gamowveva da, amavdroulad, udidesi SesaZleblobac.”
suraTze 16.1 naCvenebia bade, romlis gamoyeneba SeuZliaT kompaniebs, raTa
Seafason TavianTi progresi garemos mdgradobis misaRwevad. yvelaze
mniSvnelovan doneze kompanias SeuZlia ganaxorcielos ggaarreemmooss ddaabbiinnZZuurreebbiiss
pprreevveenncciiaa.. es niSnavs ufro mets, vidre garemos dabinZurebis kontroli, rac
gulisxmobs garemos narCenebisgan gasufTavebas maTi warmoqmnis Semdeg.
ddaabbiinnZZuurreebbiiss pprreevveenncciiaa gulisxmobs narCenebis aRmofxvras an minimumamde day-
vanas maT warmoqmnamde. kompaniebma, romelnic CarTulni arian prevenciaSi, war-
moadgines `mwvane marketingis” programebi – ekologiurad usafrTxo pro-
duqtebis Seqmna anu xelmeored gadamuSavebadi da biologiurad daSladi
SefuTva, dabinZurebis ukeTesi kontroli da energoefeqturi sawarmoo proce-
sebi. maT aRmoaCines, rom SesaZlebelia erTdroulad iyo `mmwwvvaanneecc”” da
kkoonnkkuurreennttuunnaarriiaanniicc.. ganvixiloT, rogori reaqcia hqonda yvavilebis
holandiur industrias garemos dacvis problemebze:
SezRudul farTobebze yvavilebis intensiuri kultivireba
iwvevda niadagisa da miwisqveSa wylebis dabinZurebas pesticidebiT,
hermicidebiTa da xelovnuri sasuqebiT. garemos dacviTi maregulire-
beli kanonmdeblobis gamkacrebis Semdeg, holandiuri yvavilebis
mwarmoeblebma gaacnobieres, rom warmoqmnili problemis gadawyvetis
efeqturi gzaa yvavilebis warmoebaSi e.w. Caketili teqnologiuri cik-
lis ganviTareba. amJamad, mowinave holandiul saTburebSi yvavilebi
izrdeba ara niadagSi, aramed specialurad Seqmnil Caketil mkvebav
garemoSi (e.w. hidroponikis principebis gamoyenebiT,rodesac niadagis
nacvlad gamoiyeneba kenWebis, matylisa da qviSis narevi, romelsac
dozirebulad miewodeba sakvebi nivTierebebiT gazavebuli wyali).
amasTanave, xdeba wylis cirkulacia da xelaxali gamoyeneba,
Semcirebulia pesticidebisa da herbicidebis gamoyeneba. aseTi
Caketili teqnologiuri cikli uzrunvelyofs mcenareebis zrdis
pirobebis stabilurobas da aumjobesebs produqciis xarisxsac.
Sedegad, miRweulia ara marto garemoze zegavlenis Semcireba, aramed,
amavdroulad, naklebi xarjebi, produqciis ukeTesi xarisxi da glob-
aluri konkurentunarianobis zrda.
momdevno etapze kompaniebs SeuZliaT gamoiyenon e.w. produqtis gankargva
– ara marto warmoebis Sedegad gamowveuli dabinZurebis, aramed garemoze
yvela saxis zegavlenis minimalizacia produqtis mTeli sasicocxlo ciklis
ganmavlobaSi. bevri kompania, TandaTan, egueba garemos dizainis (DFE design forEnviroment procticen) praqtikas, romelic proeqtirebis etapze, winaswar gaazrebas
gulisxmobs, raTa Seiqmnas iseTi produqtebi, romelTa aRdgena, xelaxali
gamoyeneba Tu meoradi gadamuSaveba advilia. DFE ara marto garemos
SesanarCuneblad aris kargi, igi SesaZloa Zalze momgebianic iyos. amis
magaliTia Xerox-is korporaciis e.w. ,,gadamuSavebis menejmentis programa’’
(ARM). Xerox-i ukan ibrunebs lizingiT gacemul Tavis manqanebs, Slis,
Semadgenel komponentebs xelaxla amuSavebs da maTi gamoyenebiT axal man-
qanebs awyobs. es programa ara marto lizingis msurvelebs uzrunvelyofs
ggaarreemmooss mmddggrraaddoobbaa
((Environmentalsustainability)mmarTvelobiTi mid-
goma, romelic gu-
lisxmobs ganviTare-
bis iseTi strategiis
SemuSavebas, rodesac
garemo daculia, kom-
pania ki _ momgebiani.
Page 24
TTaavvii 1166 marketingi da sazogadoeba: socialuri pasuxismgebloba da marketinguli eTika 689
produqciis ganaxlebiT, aramed, Zveli manqanebis gadamuSavebiT, zogavs kom-
paniis fuls. Xsrox-is SefasebiT, ARM-is danazogma, nedleulis, SromiTi
resursebisa da narCenebis moSorebis mxriv, 300-400 milioni dolari Seadgina.
gare faqtorebisadmi mdgradobis mesame etapze, kompaniebi momavlisken
iyurebian da garemos dacvisTvis aucilebeli axali teqnologiebis Seqmnas
gegmaven. bevri organizacia, romelic dabinZurebis prevenciasa da produqtis
xsenebul gankargvaSi dawinaurda, SezRudulia arsebuli teqnologiebiT.
mTlianad mdgradi strategiebis gansaviTareblad, maT axali teqnologiebis
ganviTareba sWirdebaT. Monsanto amas soflis meurneobisaTvis saWiro
teqnologiebis SecvliT aRwevs; kerZod, didi raodenobis qimiuri sasuqebis
nacvlad,igi bioteqnologias iyenebs. mcenareebis zrdis saTanado kontroliT,
parazitebis Tavidan moSorebiT, bioinJineriaze dayrdnobiT da ara pesticide-
bisa da xelovnuri sasuqis gamoyenebiT, Monsanto imedovnebs, rom Seasrulebs
Tavis pirobas soflis meurneobis gare faqtorebisadmi mdgradobis
SenarCunebis Taobaze. Monsanto acxadebs, rom kompaniis mizania im teqnolo-
giebis gankargva, romlebsac Tavad qmnis. maTi TqmiT, `Monsanto-s evaleba
maRalxarisxiani produqciis miwodeba, romelsac Cveni myidvelisa da
garemosaTvis sargebeli moaqvs.”
da bolos, kompanias SeuZlia ganaviTaros mdgradobis xedva, romelic
erTgvari gidia momavlisaken. igi gviCvenebs, Tu rogor unda dainergos kom-
paniis produqcia da momsaxurebebi, procesebi da politikuri kursi da
romeli axali teqnologiebi unda ganviTardes amis misaRwevad. mdgradobis
axali xedva gvTavazobs CarCos dabinZurebis gakontrolebis, produqciis
marTvisa da garemos dacvisaTvis saWiro teqnologiebisaTvis.
dRes, kompaniaTa umravlesoba yuradRebas amaxvilebs 16.1 suraTze
mocemuli badis qveda marcxena kvadratze anu yvelaze did investiciebs gare-
ssuurraaTTii 1166..11
garemos mdgradobis bade
wyaroebi: Reprinted by permission of Harvard Business Review. From “Beyond Greening: Strategies for aSustainable World,” by Stuart L. Hart, January–February 1997, p. 74. Copyright © 1997 by the President and Fellowsof Harvard College; all rights reserved.
Page 25
690 TTaavvii mmeeooTTxxee marketingis damatebiTi sakiTxebi
garemos mdgradobis misaRwevad ga-
miznul qmedebebs, rac planetis ga-
darCenas emsaxureba, Tan mogebac ax-
lavs. garemosMmdgradoba gadamwyve-
ti, magram Znelad misaRwevi sazoga-
doebrivi mizania. udidesi navTob-
kompania BP-is Tavmjdomarem jon
braunma, amas winaT, aseTi SekiTxva
dasva: `SesaZlebelia Tu ara realu-
ri progresi? aris ganviTareba
mdgradi? an aris Tu ara progresis
erT-erTi niSan-Tviseba _ industri-
alizacia _ garemoze imdenad mavne
zemoqmedebis mqone, rom momaval
Taobas SeiZleba arc ki uRirdes am
samyaroSi cxovreba.~ dRes, TiTqmis
yvela kompania garemos dacvis zome-
bze saubrobs. Sony-m eleqtronul
produqciaSi Seamcira iseTi mZime me-
talebis Semcveloba, rogoricaa
tyvia, vercxliswyali da kadmiumi.
Nike-i gadaamuSavebs Zvel sportul
fexsacmels, axals ki PVC-is gareSeawarmoebs, amasTanave, axalgazrdebs
Senaxvas, xelaxal gamoyenebasa da
warmoebas aswavlis. P&G-is Tide-i,romelic arnaxulad asufTavebs tan-
sacmels, yuTis ukana mxareze miuTi-
Tebs, rom saponi antibaqteriulia,
xolo misi SefuTva xelaxal gada-
muSavebas eqvemdebareba da adamianis
septikuri sistemisaTvis usafrTxoa.
Wal-Mart-ma `ekologiurad megobru-
li” maRaziebi gaxsna. aq nayidi hae-
ris kondincionirebis sistema iye-
nebs gamwov-gamagrilebel saSuale-
bas, romelic ar iwvevs ozonis daS-
las; mosarwyavad avtosadgomebidan
da saxuravidan agrovebul wvimis
wyals iyeneben, dRis Suqs foto-sen-
sorebiT marTvadi fluorescencu-
li ganaTeba uzrunvelyofs, eleq-
tronul niSnebs ki mzis energia
kvebavs.
zogierTi kompania ufro Sors
midis. gavixiloT ramdenime magali-
Ti:
me-20 saukunis garemos yvelaze
damabinZurebel amerikul firmad
cnobilma DuPont-ma Tavisi navTo-
bisa da qimikatebis biznesi, XXI
saukuneSi, e.w `ekologiurad me-
gobrul~ firmad gardaqmna. sain-
teresoa, rogor? jer erTi, DuPont-
ma mkveTrad Seamcira warmoebis
narCenebis raodenoba; amasTan,
DdResdReobiT, igi naklebad
abinZurebs atmosferos da zogavs
energias. ufro metic, man Tavisi
saqmianoba radikalurad gardaq-
mna da Tavi mouyara iseT biznes-
teqnologiebs, romlebic ar emuq-
reba bunebrivi resursebis amo-
wurvas. amisaTvis kompania ayali-
bebs iseT biznesebs, rogoricaa
navTobisa da gazis sawarmo
Conoco oil-i da investicias debsPioneer Hi-Bred International-Si, romlis
marcvleuliT, erT-erTi analiti-
kosis TqmiT, `iwarmoeba ara marto
adamianebisa da saqonlis sakvebi,
aramed ganaxlebadi masalebic
komerciuli gamoyenebisaTvis.~
DuPont-ma Seqmna rigi axali
produqtebisa garemos dacviTi
sakiTxebis sruli gaTvaliswine-
biT. magaliTad, Tyvek-i – saxlebis
saizolacio masala, romelic zo-
gavs imaze met energias, vidre
Tavad misi warmoebisTvis aris
saWiro. aRsaniSnavia Super Solids-i
ggaarreemmooss mmddggrraaddoobbaa -- mmooggeebbiiss mmiiRReebbaa,, rrooddeessaacc ppllaanneettiiss
ggaaddaarrCCeennaass eexxmmaarreebbii
16.2
garemos mdgradoba: BP-is miaCnia, rom mdgradobis gamowveva karg SesaZleblobebs iZleva. man, cota xnis win, gaxsna
garemosadmi `msoflioSi yvelaze megobruli servis-sadguri" (londonis maxloblad), sadac gamoyenebulia mzis
elementebi, qaris wisqvili da `mwvaneTa" moZraobis Sesatyvisi sxva inovaciuri mowyobilobebi.
mmaarrkkeettiinnggii mmuuSSaaoobbiiss pprroocceessSSii
mos dabinZurebis prevenciaSi debs. zogierTi windaxeduli kompania aviTarebs
produqtis gankargvisa da garemos dacvisaTvis saWiro axal teqnologiebs;
zogierTi ki gansazRvravs mdgradobis xedvas. suraTi 16.1-is badis mxolod
Page 26
TTaavvii 1166 marketingi da sazogadoeba: socialuri pasuxismgebloba da marketinguli eTika 691
– saRebavebi, romelTa saSuale-
biTac manqanis SeRebva SeiZleba
ise, rom toqsikuri gamxsnelebi
haerSi ar gaibnes. agreTve, Solae –dieturi soiis proteinis masala,
romelic 1000-ze meti dasaxelebis
sakveb produqtSi gamoiyeneba. kom-
pania gegmavs, 2010 wlisaTvis,
gaaormagos ganaxlebuli produq-
ciidan Semosavlis maCvenebeli da
miaRwios 25 procents.
UPS: SeiZleba iTqvas, rom UPS,TandaTan, `mwvane” kompania xdeba.
moZvelebuli sawvavis gamoyenebis
SemcirebiT, igi axla meTodurad
amcirebs jer kidev tradiciul,
magram araganaxlebad da haeris
damabinZurebel, sawvavze momuSave
satransporto saSualebebis rao-
denobas. sanacvlod, igi eqsplua-
tacias uwevs alternatiul saw-
vavze momuSave 1800, dabali gamo-
nabolqvis mqone 2500 da didi
raodenobis eleqtronul satran-
sporto saSualebas. garda amisa,
amerikis garemos dacvis saagen-
tosa (EPA) da DaimlerChrysler-Tan
erTad, testirebas utarebs sawva-
vis qselebsa da gasamarT sadgu-
rebs, romlebic wyalbadze da
sxva alternatiul sawvavze mu-
Saoben. misi mizania, haeris dabin-
Zurebisa da e.w. saTburis efeqtis
gamo, klimatis daTbobis mavne Se-
degebis Semcireba da kompaniis
mier gamoyenebuli resursebis ga-
naxlebis gaumjobeseba. rogorc
damatebiTi sargebeli, navTobis
gamoyenebis efeqturobis gaumjo-
beseba da alternatiul sawvavze
gadasvla amcirebs fasebs da UPS-s icavs msoflio bazrebze navTo-
bis fasebis ryevisagan. es, aseve,
adasturebs UUPS-is mier momxmare-belTa keTildReobis Sesaxeb dek-
larirebul dapirebebs. UPS-maicis, rom yovelTvis, rodesac misi
yavisferi manqana arasasiamovno
sunis gamonabolqvs gamoscems da
haers kvamliT daabinZurebs, misi
brendis imiji Selaxuli iqneba.
kompaniis uaxles sareklamo kam-
paniaSi svamen SekiTxvas: `risi
gakeTeba SeuZlia TqvenTvis Brown-s?~ pasuxebs Soris erT-erTia:
`Brown-i sunTqvas gagiadvilebT.~
Dell:: bevri kompaniis msgavsad,masac esmis, rom garemos mdgra-
doba mxolod fabrikis sisufTa-
ves ar niSnavs. es aris produq-
ciis sworad marTva maTi arsebo-
bis bolomde. eleqtronika ameri-
kis samrewvelo nagvis udides na-
wils Seadgens, 250 milioni kom-
piuteris CaTvliT, romlebic, 2005
wlisaTvis, xmarebidan gamovida. es
kompiuterebi Seicaven rogorc
toqsikur metalebs, aseve gamosa-
deg da meoradi gamoyenebis masa-
lebs, amitomac Dell-i ar uSvebsmaT ganadgurebasa da miwaSi Caf-
vlas. aqedan gamomdinare, kompaniam
wamoiwyo Dell-is e.w. reciklirebis
programa, romelic Zveli kompiu-
terebis garemoze zemoqmedebis
Semcirebis mcdeloba gaxldaT.
Dell-is produqciis momxmareblebs,
rogorc msxvil biznesebs, ise ker-
Zo myidvelebs, SeuZliaT Zveli
kompiuteruli aRWurviloba gac-
valon an kompaniis mimReb punq-
tebs Caabaron. Dell-i miiRebs kom-piuteris nebismier Zvel models,
konkurentul brendsac ki. Tu
Zveli teqnika jer kidev gamoye-
nebadia, Dell-i mas ganaaxlebs, me-
tad gamoyenebads gaxdis da ro-
melime saqvelmoqmedo organiza-
cias aCuqebs. xolo, Tu teqnika im-
denad moZvelebuli an uvargisia,
rom misi SekeTeba SeuZlebelia,
maSin Dell-i mas frTxilad daSlis
da gadaamuSavebs, winaaRmdeg Sem-
TxvevaSi ki, frTxilad gaanad-
gurebs usargebli mowyobilobebs.
axlaxan, Dell-ma, xelaxali gada-
muSavebis stimulirebisaTvis, 15
qalaqSi gadamuSavebis turne
moawyo, raTa 15 milioni girvanqis
kompiuteruli aRWurviloba Seeg-
rovebina. Dell-is gamoangariSebiT,
man xelaxla gadaamuSava an aRad-
gina or milionze meti Zveli kom-
piuteri, riTac milionobiT gir-
vanqis aRWurviloba aacila miwa-
Si Cafvlas.
BP garemos mdgradobis gamow-
vevebs garkveul SesaZleblobebad
miiCnevs. `garemos sakiTxTan da-
kavSirebul swor qmdebas didi
komerciuli safuZvlebi gaaCnia~, –
acxadebs generaluri direqtori
jon brauni. misi xelmZRvanelo-
biT, BP aqtiurad gamodis globa-
luri klimatis ganxilvis sazoga-
doebriv forumebze da intensiu-
rad muSaobs, raTa Seamciros bu-
nebaze zemoqmedeba, dawyebuli
nedleulis mopovebidan, damTavre-
buli misi gadamuSavebiT. man wa-
moiwyo sufTa sawvavis marketingi;
sakmao investicia moaxmara al-
ternatiuli energowyaroebis ga-
mokvlevebs, rogoricaa fotoele-
qtruli energia da wyalbadi.
axlaxan, BP-m londonis axlos
gaxsna `garemosadmi metad megob-
ruli servisis sadguri~, romel-
sac axasiaTeben, rogorc mwvaneTa
moZraobis Sesatyvisi, uamravi no-
vatoruli Tvisebebis mqone sawar-
mos. garemos dacvis winaSe BP-spasuxismgeblobis gamomxatveli
es sadguri mTlianad ganaxlebadi
energiiT funqcionirebs, amasTana-
ve, energiis naxevars mzis panele-
bisa da qaris turbinebis saSua-
lebiT gamoimuSavebs. teqnikuri
wylis 60 procentze meti saxurav-
ze Segrovebuli wvimis wyalia,
xolo xelis dasabani wyali mzis
panelebiT cxeldeba. BP-m servis-sadguris teritoria gaamwvana,
aseve, ganaxorciela ramdenime ga-
reuli saxeobis, kerZod, mwerebis
mWameli Citebis teritoriaze dam-
kvidrebis iniciativa.
zogierTi kompania garemos sakiT-
xebze reagirebas mxolod im odeno-
biT axdens, rac axali kanonmdeblo-
biT gaTvaliswinebuli sanqciebis
Tavidan asacileblad da garemos
damcvelTa gasaCumeblad aris saWi-
ro. saqmis mcodne kompaniebi ki gare-
mos dacvaSi monawileoben ara imi-
tom, rom es savaldebulia, aramed
imitom, rom amis gakeTeba sasargeb-
loa rogorc kompaniis, aseve samya-
ros momavlisaTvis.
wyaroebi: Marc Gunther, “Tree Huggers, Soy Lovers,and Profits,” Fortune, June 23, 2003 pp. 98–104; PeterM. Senge, Goran Carstedt, and Patrick L. Porter,“Innovating Our Way to the Next IndustrialRevolution,” MIT Sloan Management Review, Winter2001, pp. 24–38; “DuPont Discusses Sustainability,”Electronic Materials Update, April 2003, p. 1;“Alternative Fuel Media Kit,” accessed online athttp://pressroom.ups.com/, August 2003; “DellRecycling,” accessed at www.dell.com, September2003; “BP Launches World’s Greenest ServiceStation,” BP press release, April 25, 2002, accessed atwww.bp.com/centres/press/media_resources/press_release/index.asp; and www.bp.com/centres/ press/hornchurch/index.asp, September 2003.
erT an ramdenime ujredze yuradRebis gamaxvileba problemebisadmi viwro
midgoma an mxolod sadReiso problemebis regulirebis mcdelobaa.
magaliTad, badis mxolod qveda naxevarSi mocemul faqtorebSi investiciebis
Page 27
692 TTaavvii mmeeooTTxxee marketingis damatebiTi sakiTxebi
Cadebisas, kompania karg mdgomareobaSi aRmoCndeba dRes, magram am nabijiT igi
safrTxeSi agdebs Tavis momavals. da piriqiT, badis zeda naxevarze
yuradRebis gamaxvileba gulisxmobs, rom kompanias garemos saTanado, kargi
xedva aqvs, magram im unar-Cvevebis naklebobas ganicdis, romlebic misi
realizaciisaTvis aris saWiro. amgvarad, kompaniebma unda ganaviTaron garemos
mdgradobis badeSi mocemuli oTxive ganzomileba. zustad ise, rogor HewlettPackard-i moqmedebs:
HP, bolo ori aTwleulis ganmavlobaSi, garemos mdgradobis sam
gansxvavebul fazaSi iyo CarTuli. 1980-ian wlebSi, yuradReba,
ZiriTadad, garemos dabinZurebis kontrolsa da prevenciaze iyo
gamaxvilebuli, kerZod ki, warmoebis procesSi, atmosferoSi mavne
gamonabolqvis Semcirebaze. . . . 1990-ian wlebSi, aqcentma produqciis
gankargvis funqciaze gadainacvla, rac gulisxmobda mTel rig iseT
sakiTxebs, rogoricaa fokusireba globaluri procesebis ganvi-
Tarebaze, maTze dakvirveba da, maregulirebeli sakiTxebis marTvis
mizniT, Tvalyuris midevneba myidvelTa gamokiTxvebis Sedegebze rea-
girebis sistemebze, informaciul menejmentze, sazogadoebrivi poli-
tikis Camoyalibebaze, produqtis ukan dabrunebis programebze, e.w.
,,mwvane’’ SefuTvis sakiTxebze da `garemos dacvis” dizainisa da
sasicocxlo ciklis integrirebaze produqtis ganviTarebis
procesSi. dRes, mdgradoba gulisxmobs im teqnologiebis ganviTa-
rebas, romlebic, ZiriTadad, garemos dacvis gamowvevebze pozitiur
zegavlenas uwyobs xels. Tumca, HP-ma gaacnobiera, rom dabinZurebisprevencia da produqtis gankargva bazris ZiriTadi molodini iyo.
XXI saukuneSi, garemos dacvis sferoSi liderobis mizniT, HP-ssWirdeba garemos mdgradobis sakiTxebis integrireba fundamenturi
biznesis sakuTar xedvasa da strategiaSi.
garemos damcvelTa moZraoba globaluri marketologebisaTvis zogierT
specifikur gamowvevas warmoqmnis. gamomdinare iqidan, rom saerTaSoriso
vaWrobis barierebi mcirdeba, globaluri bazrebi ki farTovdeba, garemos
dacvasTan dakavSirebul sakiTxebs sul ufro meti gavlena aqvT
saerTaSoriso vaWrobaze. CrdiloeT amerikis, dasavleT evropisa da sxva
ganviTarebuli regionebis qveynebi garemos dacvis mkacr standartebs qmnian.
magaliTad, aSS-Si, 1970 wlidan moyolebuli, garemos dacvis or aTeulze meti
kanoni mooqmedebs da rogorc bolo drois movlenebi gviCvenebs, mosalod-
nelia kontrolis kidev ufro gamkacreba. CrdiloeT amerikis Tavisufali
vaWrobis (NAFTA) SeTanxmebis Tanaxmad, Seiqmna komisia, romelmac unda
gadaWras garemos dacvasTan dakavSirebuli problemebi. axlaxan, evrokavSirma
daamtkica kanoni “end-of-life” (sicocxlis dasasruli), romelic manqanebis mwar-
moeblebisagan moiTxovs, 2006 wlisaTvis, maT mier warmoebuli Zveli manqanebis
sul mcire 80 procebtis gadamuSavebas an modernizebas, xelaxla gamoyenebis
mizniT. evrokavSiris ,,eko-menejmentis da auditis’’ programa gvTavazobs gare-
mos dacvis TviTregulirebis instruqciebs.
miuxedavad amisa, garemos dacvis politika yvela qveyanaSi gansxvavebulia
da msoflio masStabis standartebs kidev didxans unda velodoT. Tumca,
iseTma qveynebma, rogoricaa dania, germania, iaponia da aSS, garemos dacvis
politika ukve ganaviTares da sazogadoebis molodinic gaamarTles; didima
qveynebma _ CineTma, indoeTma, braziliam da ruseTma ki, aRniSnuli politikis
ganviTareba mxolod axlaxans daiwyes. ufro metic, garemo faqtorebs, rom-
lebic gavlenas axdenen erTi qveynis momxmareblebze, SesaZloa sxva qveynis
warmomadgenlebze aranairi zegavlena ar iqonion. magaliTad, gamagrilebeli
sasmelebis PVC boTlebis gamoyeneba SeuZlebelia Sveicariasa da germaniaSi,
Tumca, maT upiratesobas aniWeben safrangeTSi, sadac maTi gadamuSaveba xdeba.
ase rom, saerTaSoriso kompaniebs uZneldebaT garemos dacvis iseTi standar-
tuli qmedebebis ganviTareba, romlebic mTel msoflioSi erTnairad imuSavebs.
amdenad, isini qmnian ZiriTad politikas, Semdeg ki, masgan ayalibeben pro-
gramebs, romlebic adgilobriv kanonmdeblobasa da sazogadoebis molodinzea
morgebuli.
Page 28
TTaavvii 1166 marketingi da sazogadoeba: socialuri pasuxismgebloba da marketinguli eTika 693
ssaazzooggaaddooeebbrriivvii qqmmeeddeebbeebbii mmaarrkkeettiinnggiiss rreegguulliirreebbiissaaTTvviiss
moqalaqeebis damokidebulebas marketingis saqmianobisadmi, Cveulebriv, sazoga-
doebis yuradReba da sakanonmdeblo aqtebi moyveba. kanonproeqtebze debatebi
imarTeba. bevr maTgans uaryofen, bevrsac Secvlian da mxolod ramodenime
iqneba miRebuli, rogorc kanoni.
kanonebi, romlebic gavlenas axdenen marketingze, mesame TavSia CamoT-
vlili. mTavari amocanaa am kanonebis gadatana marketingis aRmasrulebelTa
enebze, romelzedac isini iReben gadawyvetilebebs konkurentunarian urTier-
Tobebze, produqtebze, fasebze, stimulirebasa da distribuciis arxebze.
suraTze 16.2 asaxulia ZiriTadi samarTlebrivi sakiTxebi, romlebsac mar-
ketingis menejmenti awydeba.
■❚ bbiizznneessiiss qqmmeeddeebbeebbii ssoocciiaalluurraadd ppaassuuxxiissmmggeebbeelliimmaarrkkeettiinnggiiss mmiimmaarrTTuulleebbiiTT
Tavdapirvelad, bevri kompania daupirispirda momxmareblebisa da garemos
damcvelTa moZraobas. isini fiqrobdnen,rom maTi kritika usamarTlo an umniS-
vnelo iyo. magram, dReisaTvis, ukve bevri maTgani mzadaa, cnos axali samomxma-
reblo uflebebis principebi. maT SeuZliaT daupirispirdnen romelime kanons,
rogorc momxmareblis specipikuri problemebis gadaWris araswor saSuale-
bas, magram isini aRiareben momxmareblis uflebas informaciasa da dacvaze.
bevri kompania dadebiTad gamoexmaura momxmareblebisa da garemos damcvelTa
moZraobas, raTa ukeT moemsaxuron klientebis moTxovnebs.
ggaaccnnoobbiieerreebbuullii ((Enlightenened)) mmaarrkkeettiinnggii
ggaaccnnoobbiieerreebbuullii mmaarrkkeettiinnggii aris marketinguli filosofia, romlis
mixedviTac, kompaniis strategiam marketinguli sistemis grZelvadiani
efeqtianoba unda uzrunvelyos. igi moicavs xuT princips: momxmarebelze
orientirebul, inovaciur, faseulobaze orientirebul, misiis SegZnebaze
orinetirebul da socioeTikur (Societal) marketings.
ssuurraaTTii 1166..22
marketinguli gadaw-
yvetilebis ZiriTadi
sferoebi, romlebic
SeiZleba kanonmde-
blobisadmi dasmuli
SekiTxvebis saxiT
warmovadginoT.
ggaaccnnoobbiieerreebbuullii mmaarr--
kkeettiinnggii ((Enlightenedmarketing)marketinguli filo-
sofia, romlis Tanax-
mad, kompaniis stra-
tegiam marketinguli
sistemis grZelva-
diani efeqtianoba
unda uzrunvelyos;
misi xuTi principi
moicavs momxmare-
belze orientire-
bul, inovaciur, Rire-
bulebaze orientire-
bul, misiis SegrZne-
baze orientirebul
da socioeTikur mar-
ketings.
Page 29
694 TTaavvii mmeeooTTxxee marketingis damatebiTi sakiTxebi
mmoommxxmmaarreebbeellzzee oorriieennttiirreebbuullii mmaarrkktteeiinnggii niSnavs, rom kompaniam Tavisi mar-
ketinguli qmedebebi unda ganWvritos da ganaxorcielos momxmareblis Sexedu-
lebebidan gamomdinare. man bevri unda imuSaos, raTa gaacnobieros, Seasrulos
da daakmayofilos myidvelTa gansazRvruli jgufis moTxovnilebani. Ti-
Toeul marketingulad warmatebul kompanias, romelic Cven am saxelm-
ZRvaneloSi ganvixileT, hqonda yuradRebiT SerCeuli myidvelebisaTvis sauke-
Teso faseulobis miwodebis uzarmazari survili. myidvelTa TvaliT
danaxuli samyaro ki kompanias SesaZleblobas aZlevs, xangrZlivi da momge-
biani urTierTobebi Camoayalibos maTTan. momxmareblisaTvis faseulobis
SeqmniT kompania, Tavis mxriv, iRebs udides faseulobas momxmareblis mxridan.
iinnoovvaacciiuurrii mmaarrkkeettiinnggiiss principis Ta-
naxmad, kompania mudmivad unda eswraf-
vodes produqtisa da marketingis ganvi-
Tarebas. kompania, romelic, saqmis
keTebisas, gverds auvlis axal da ufro
efeqtur gzebs, sabolood, dakargavs
myidvels. es ukanaskneli ki im kompaniis
momxmarebeli gaxdeba, romelic ukeTesi
saSualebebiT imoqmedebs. inovaciuri
marketingis brwyinvale magaliTia
Colgate-Palmolive-i.Colgate-i, bolo wlebSi, axali pro-
duqtis mwarmoebel, ase vTqvaT, manqanad
iqca. msoflio masStabiT, axali pro-
duqtebis Senatani, dRes, Colgate-is Se-mosavlebis 35 procents Seadgens, rac, 5
wlis win, mxolod 26 procenti iyo. aSS-
Si axali produqtebis gayidvebis maC-
venebeli 27 procentidan 58 procentam-
de gaizarda. bolo ramdenime wlis
ganmavlobaSi,Colgate-ma araerTi inovaci-
uri da warmatebuli samomxmareblo
produqti awarmoa; maT Sorisaa ColgateTotal-is kbilis pasta. Total-i, albaT,
saukeTeso magaliTia gaumjobesebisaken
kompaniis dausrulebeli swrafvisa.
marketingulma kvlevam gviCvena cvli-
lebebi momxmareblis demografiul maC-
veneblebsa da saqmianobaSi; kerZod, dafiqsirda mosaxleobaSi zrdasruli,
jansaRi da ukeTesi ganaTlebis mqone momxmareblis raodenobis zrda. maTTvis
Total-i aRmoCenad iqca. kbilis pasta sargebelTa mTel kombinacias iZleva, rac
gulisxmobs kbilebis Rrmulebis qvebisgan dacvas, sasiamovno sunTqvasa da
grZelvadian efeqts. kompaniam, aseve, axali produqtisaTvis, inovaciuri mar-
ketinguli programa SeimuSava. igi moicavda reklamas samedicino-
gamajansaRebel JurnalebSi im ganaTlebul momxmareblebze gaTvliT, rom-
lebic dainteresebulni arian sakuTari kbilebisa da piris Rrus
janmrTelobiT. 1962 wlidan moyolebuli, momxmareblebma Colgate Total-is kbilis
pasta msoflio bazris am segmentis liderad aRiares. Colgate-s, axla, bazris
wilis 35 procenti uWiravs maSin, rodesac Procter & Gamble-s mxolod 25
procentiEukavia. Colgate-is maCvenebeli kvlavac izrdeba.
ffaasseeuulloobbaazzee oorriieennttiirreebbuullii mmaarrkkeettiinnggiiss principis mixedviT, kompaniam Tavisi
resursebis udidesi nawili unda Cados faseulobis Semqmneli marketingis
investirebaSi. zogierTma aqtivobam, rasac marketologebi mimarTaven, kerZod
ki, erTjeradi gayidvis stimulirebam, umniSvnelo cvlilebebma SefuTvaSi da
reklamirebam, SesaZloa gayidva sul mcire droSi gazardos, magram Seqmnas
■ inovaciuri marketingi: Colgate Total-is kbilis pasta kompaniis inovacie-
bisken swrafvis saukeTeso magaliTia. es gamorCeuli brendi sargebelTa
kombinacias warmoadgens _ icavs kbilebs qvebisagan, uzrunvelyofs sasi-
amovno sunTqvas, akontrolebs kbilebze laqebis wamoSobasa da iZleva
grZelvadian efeqts.
iinnoovvaacciiuurrii mmaarrkkeettiinn--
ggii ((Innovative marketing)gacnobierebuli mar-
ketingis principi,
romlis Tanaxmad,
kompania mudmivad
unda eswrafvodes
produqtisa da mar-
ketingis ganviTarebas.
ffaasseeuulloobbaazzee oorriieenn--
ttiirreebbuullii mmaarrkkeettiinnggii
((Value marketing)gacnobierebuli mar-
ketingis principi,
romlis mixedviT,
kompaniam Tavisi re-
sursebis udidesi na-
wili unda Cados fa-
seulobis Semqmneli
marketingis investi-
rebaSi.
mmoommxxmmaarreebbeellzzee
oorriieennttiirreebbuullii
mmaarrkkeettiinnggii ((Consumer-oriented marketing)gacnobierebuli mar-
ketingis principi,
romlis Tanaxmad,
kompaniam Tavisi mar-
ketinguli qmedebebi
unda ganWvritos da
ganaxorcielos momx-
mareblis Sexedule-
bidan gamomdinare.
Page 30
TTaavvii 1166 marketingi da sazogadoeba: socialuri pasuxismgebloba da marketinguli eTika 695
ufro naklebi ffaasseeuulloobbaa, vidre amis gakeTeba produqciis xarisxSi, niSan-
Tvisebebsa Tu moxerxebulobaSi realur gaumjobesebas SeuZlia. gacnobiere-
buli marketingi gulisxmobs momxmareblis grZelvadiani erTgulebis
SenarCunebas im faseulobebis mudmivi gaumjobesebiT, romelsac momxmarebeli
firmis marketinguli SemoTavazebidan iRebs.
mmiissiiiiss SSeeggrrZZnneebbaazzee oorriieennttiirreebbuullii mmaarrkkeettiinnggii niSnavs, rom kompaniam Tavisi
misia unda gansazRvros ufro farTo socialur da ara viwro produqciis
aspeqtSi. rodesac kompania Tavis socialur misias gansazRvravs, TanamSrom-
lebi Tavs ukeT grZnoben da metad mobilizebulni arian. magaliTad, viwro
gagebiT, Unilever’s Ben & Jerry’s-is misiaa `nayinisa da gayinuli iogurtis gayidva”.
Tumca, Ben & Jerry’s-i acxadebs, rom misi misia ufro vrcelia da igi produqtis,
ekonomikisa da socialur misiebs moicavs (ix. www.Ben&Jerry’s.com/mission.http).samomxmareblo produqtis gayidvis mTavari amocanis gardaqmnam ufro did
misiad, romelic momxmareblebis, TanamSromlebisa da kompaniis sxvadsxva
,,sazogadoebis’’ interesebs emsaxureba, Ben & Jerry’s-s, miznis misaRwevad, sasic-ocxlo Zala Semata. Ben & Jerry’s-is msgavsad, dRes, bevri kompania xelmZRvane-
lobs socialuri pasuxismgeblobis principiT da urTierTobebs sazogadoe-
basTan mis kulturul TaviseburebaTa gaTvaliswinebiT agebs (ix. marketingi
muSaobis procesSi 16.3).
ssoocciiooeeTTiikkuurrii mmaarrkkeettiinnggiiss pricipebis mimdevari gacnobierebuli kompania mar-
ketingul gadawyvetilebebs momxmareblis survilebisa da interesebis, kom-
paniis moTxovnilebebisa da sazogadoebis grZelvadiani interesebis gaTvalis-
winebiT axorcielebs. kompaniam icis, rom momxmareblisa da grZelvadiani
socialuri interesebis uaryofa momxmareblebisa da sazogadoebis cudi mom-
saxurebaa. fxizeli, cocxlad moazrovne kompaniebi socioeTikur problemebs
ganixilaven, rogorc SesaZleblobebs.
socioeTikurad orientirebul marketologs iseTi produqtis Seqmna
surs,romelic ara marto mimzidveli, aramed sasargebloc iqneba. gansxvavebebi
naCvenebia suraTze 16.3. produqtebis klasifikacia SesaZlebelia imis mixedviT,
Tu ramdenad swrafad axdenen isini momxmarebelTa dakmayofilebas da, aseve,
momxmarebelTa grZelvadiani sargeblis mixedviT. aarraassrruullyyooffiilliiaa pprroodduuqqttii,
romelic arc mimzidvelia da arc grZelvadiani sargeblis mqone, rogoricaa,
mmiissiiiiss SSeeggrrZZnneebbaazzee
oorriieennttiirreebbuullii mmaarr--
kkeettiinnggii ((Sense-of-mission marketing)gacnobierebuli mar-
ketingis principi,
romlis Tanaxmad,
kompaniam Tavisi mi-
sia unda gansazR-
vros ufro farTo
socialur da ara
viwro produqciis
aspeqtSi.
ssoocciiooeeTTiikkuurrii mmaarr--
kkeettiinnggii ((Societalmarketing)
■ Herman Miller-is gundis _ dizaini garemos dacvisaTvis _ mizania, kompaniis dizainis procesSi garemos dacvis faseulobe-
bis Setana. magaliTad, e.w. ,,Mirra''-skamebi, 42 procentiT, gadamuSavebuli masalidanaa damzadebuli da TviT am skamebis 96
procenti gadamuSavebadia.
aarraassrruullyyooffiillii
pprroodduuqqttii ((Deficientproducts)produqti, romelic
arc mimzidvelia da
arc grZelvadiani
sargeblis mqone.
Page 31
magaliTad, cudi gemos mqone, araefeqturi medikamenti. mmiimmzziiddvveelliiaa pprroodduuqqttii,
romelic klientebs wamier siamovnebas aniWebs, magram, garkveuli drois Semdeg,
SesaZloa saziano aRmoCndes, magaliTad, sigareti. ssaassaarrggeebbllooaa pprroodduuqqttii,
romelic klients naklebad izidavs, magram, garkveuli drois Semdeg, SeiZleba
mas sargebeli moutanos, magaliTad, usafrTxoebis qamari da sahaero dacvis
CanTebi. ssaassuurrvveelliiaa pprroodduuqqttii, romelic, erTdroulad, iZleva rogorc myisier
kmayofilebas, ise grZelvadian sargebels, magaliTad, gemrieli da sakvebi
faseulobis Semcveli sauzme.
sasurveli produqtebis magaliTebi Zalze bevria. Philips Highlighting EarthLights-is kompaqturi naTurebi karg ganaTebas da, amavdroulad, gamZleobasa da
energiis dazogvas gvTavazobs; Toyota-s gazsa da eleqtroenergiaze momuSave
Prius-i _ mSvid mgzavrobasa da sawvavis efeqturad gamoyenebas; Maytag-is mrecx-avi Neptune-i _ maqsimalur sisufTavesa da wylisa da energiis ekonomias; HermanMiller-is saofise skamebi ara marto mimzidveli da funqciuria, aramed uvnebe-
lia garemosaTvis.
msoflioSi saofise avejis erT-erTma yvelaze didma mwarmoe-
belma Herman Miller-ma uTvalavi jildo miiRo garemosaTvis uvnebeli
produqtebisa da biznes-saqmianobisaTvis. aTze meti wlis win, kompa-
niam CCaammooaayyaalliibbaa gguunnddii __ ddiizzaaiinnii ggaarreemmooss ddaaccvviissaaTTvviiss,, romelsac
kompaniis dizainis procesSi garemos dacvis RirebulebaTa danergva
daevala. gundi kompaniis produqtebis mTeli sasicocxlo ciklis
analizs asrulebs – dawyebuli produqtis gadamuSavebis gziT
kvlavwarmoebis RirebulebiT da damTavrebuli imiT, Tu ramdeni pro-
duqti SeiZleba gadamuSavdes misi vargisianobis dasrulebis Semdeg.
magaliTad, gundma Seqmna skamebis axali dizaini ise, rom minumumamde
Seamcira ekologiuri zegavlena da mogvca gadamuSavebis maRali
maCvenebeli. Herman Miller-is skami Aeron-i, 66 procentiT, gadamuSavebuli
masalisganaa Seqmnili, amasTan, Tavad am skamebis 90 procenti
gadamuSavebadia. skamis CarCo ar saWiroebs SeRebvas an sxva
damatebiTi samuSaos. misi damzadebisas ar aris gamoyenebuli ozonis
damSleli aranairi masala. skamebis gadatana SeiZleba nawil-nawil,
rac amcirebs SefuTvis saWiroebas da zogavs energias. da bolos,
skamebis masala iZleva maTi xelaxali gadamuSavebis saSualebas
xmarebis drois amowurvis Semdeg. Herman Miller-is skamebi namdvilad
sasurveli produqtia – man moipova jildoebi dizainis, funq-
cionalurobisa da garemos dacviTi sakiTxebis gaTvaliswinebisaTvis.
sul axlaxan,Herman Miller-ma Seqmna skami Mirra, romlis SemadgenlobaSi
42 procenti gadamuSavebuli masala Sedis da TviT skami 96
procentiT gadamuSavebadia.
kompaniebi unda Seecadon,raTa yvela TavianTi produqti ssaassuurrvveell produqtad
gardaqmnan. mimzidveli produqtis plusi isaa, rom igi Zalian kargad iyideba,
magram SesaZloa, sabolood, momxmareblisaTvis saziano aRmoCndes. aqedan
gamomdinare, sasurvelia, mimzidvel produqts daematos sasargeblo produqtis
Tvisebebi, mimzidveli Tvisebebis Semcirebis gareSe; xolo, sasargeblo pro-
duqts daematos zogierTi mimzidveli Tviseba, raTa ufro sasurveli gaxdes
momxmareblisaTvis.
696 TTaavvii mmeeooTTxxee marketingis damatebiTi sakiTxebi
mmiimmzziiddvveellii pprroodduuqq--
ttii ((Pleasing products)produqti, romelic
klientebs wamier
siamovnebas aniWebs,
magram, garkveuli
drois Semdeg, SeiZ-
leba saziano
aRmoCndes.
ssaassaarrggeebblloo pprroodduuqq--
ttii ((Salutary products)produqti, romelic
klients naklebad
izidavs, magram, gar-
kveuli drois Sem-
deg, SeiZleba misT-
vis sasargeblo
aRmoCndes.
ssaassuurrvveellii pprroodduuqqttii
((Desirable products)produqti, romelic
iZleva rogorc
myisier kmayofile-
bas, ise grZelvadian
sargebels.
ssuurraaTTii 1166..33
produqciis socioe-
Tikuri klasifika-
cia
Page 32
TTaavvii 1166 marketingi da sazogadoeba: socialuri pasuxismgebloba da marketinguli eTika 697
rodesac gesmiT termini _ socialu-
rad pasuxismgebeli biznesi, SesaZloa
sul ramdenime kompania gagaxsendeT
(da maTi damfuZneblebi), maT Soris ki
Ben & Jerry’s Homemade-i (anu ben koenisada jeri grinfildis kustaruli
produqcia) da Body Shop International-i(anita roliki). am so-cialurma revo-
lucionerebma pirve-lebma axsnes e.w
`mzrunveli kapita-lizmis~ anu `fa-
seulobis momtani biznesis~ koncef-
cia. maTi misia aseTia: gamoiyeneT
biznesi samyaros gasaumjobeseblad.
ben koenma da jeri grinfildma
Ben & Jerry’s Homemade-i, 1978 wels, Ca-
moayalibes, rogorc socialur da ga-
remos dacvis pasuxismgeblobaze
mzrunveli kompania. igi mxolod iseT
rZesa da naRebs yidulobda, romle-
bic ar Seicavdnen hormonebs, nayinis
dasamzadeblad ki iyenebda mxolod
organul (qimikatebis gareSe) kakalsa
da xils. nayini iyideboda konteine-
rebiT, romlebic ar abin-Zurebdnen
garemos. kompania yvelanairad cdi-
lobda, produqcia mosaxleobis umci-
resobis warmomadgenlebisa da nakle-
bad warmatebuli momwodeblebisgan
SeeZina. igi, mizanmimarTulad, wlebis
ganmavlobaSi, atarebda specialur
RonisZiebebs _ Rainforest Crunch-iT(tropikuli tyis gaCanagebis sawi-
naaRmdego aqcia) dawyebuli da OneSweet Whirled Flavors-is (,,erTi Tavbru-
damxvevi aromati’’) saxelwodebis mqo-
ne aqciiT damTavrebuli, riTac so-
cialur da garemos dacvis procesebs
uWerda mxars. `bav-Svebisa da ojaxe-
bis, warumatebeli jgufebisa da gare-
mos dacvis problemebis Semoqmedebi-
Tad gadaWrasTan dakavSirebuli saq-
velmoqmedo proeqtebis~ mxardasaWe-
rad, Ben & Jerry-m gadasaxadebis dafar-vamde miRebuli Semosavlebis 7.5 pro-
centi gaiRo, rac metad STambeWdavi
gaxldaT. 1990-ian wlebSi, Ben & Jerrynayinis rigiT meore moduri brendi
gaxda.
anita rodikma, 1976 wels, The BodyShop-i Semdegi misiiT gaxsna: `mivuZ-
RvnaT Cveni biznesi garemosa da so-
cialuri cvlilebebisaken miswrafe-
bas.~ kompaniam awarmoa bunebriv in-
gredientebze damzadebuli kosmeti-
ka, mimzidveli da, amavdroulad, advi-
lad gadasamuSavebeli SefuTviT, rom-
lis relaizaciac sacalo vaWrobis
meSveobiT moaxdina. produqcia cxo-
velTa testirebis gareSe damzadda,
maTi nedleuliT momarageba ki, ume-
teswilad, ganviTarebadma qveynebma
uzrunvelyves. anita rodiki gaxda
xmauriani qomagi devizisa _ ,,miswra-
feba da Semdeg mogeba.’’ misi Body Shop-i,axla, 47 qveyanis 1,850 ma-RaziaSi moq-
medebs da, yovelwliurad, mogebis
procents, qvelmoqmedebis saxiT, ga-
dascems cxovelTa uflebebis dacvis
jgufebs, usaxlkaroTa TavSesafrebs,
Amnesty International-s (saerTaSoriso am-
nistiis organizacias), tropikuli
tyeebis dacvis momxreebsa da sxva
socialuri sakiTxebis qomagebs.
orTave kompaniam 1970-iani wleebis
damdegs daiwyo operireba. 1980-ian da
1990-ian wlebSi, isini swrafad da
Seupovrad izrdebodnen. Tumca, kon-
kurentebma, romlebic ver SeaCera
maTma misiam _ ,,miswrafeba da Semdeg
mogeba’’, maTi warmateba SeaCeres. bo-
lo wlebSi, kompaniebi SeZlebisdag-
varad ibrZodnen. 2000 wels,Ben & Jerry-isakvebi produqtis mwarmoebelma gi-
gantma Unilever-ma Seisyida; anita ro-dikma ki The Body Shop-is sadaveebi,sabolood, bizneswarmoebis mcodne
da qmediT gunds gadasca, sadac
Tavad konsultantis rolSi darCa.
ra daemarTaT mzrunveli kapita-
lizmis amaRlebuli idealebis Sem-
qmnelebs? erTi SexedviT, orive kompa-
nia socialur sakiTxebze iyo kon-
centrirebuli, rasac biznesis myari
menejmentis xarjze akeTebda. sinam-
dvileSi, arc ben koensa da arc ani-
ta rodiks ar surdaT, realuri biz-
nesmenebi gamxdariyvnen. erT-erTi
analitikosis TqmiT, koenma da rodikma
`biznesmenoba samxedro-samrewvelo
kompleqsisa da mogebis iaraRad dai-
naxes da binZur sityvad aRiqves’’. er-
Txel koenma aRniSna: `rodesac dadga
dro, rom me unda ganmecxadebina Cemi
biznesmenobis Sesaxeb, am sityvebis
warmoTqma Zalian gamiWirda.’’ mas ro-
dikic eTanxmeba Semdegi gancxadebiT:
`bevr Cvengans SeaSfoTebda is azri,
rom, odesme, Cven SeiZleba korporaci-
uli inglisisa Tu amerikis nawili
ssoocciiaalluurraadd ppaassuuxxiissmmggeebbeellii mmaarrkkeettiinnggii:: mmoovveemmssaaxxuurrooTT
ffaasseeuulloobbiissaa ddaa mmooggeebbiiss oorrmmaagg qqvveeddaa nniiSSnnuullss
16.3
socialuri marketingi: dRes, aqtiuri mewarmeebi sulac ar arian Tavga-
dadebuli socialuri aqtivistebi, visac kapitalizmi sZulT, aramed
arian biznesSi kargad momzadebuli menejerebi da kompaniis mSeneble-
bi saqmisadmi dauokebeli ltolviT.
mmaarrkkeettiinnggii mmuuSSaaoobbiiss pprroocceessSSii
gagrZeleba ix. gv. 578
Page 33
698 TTaavvii mmeeooTTxxee marketingis damatebiTi sakiTxebi
gavmxdariyaviT. CemTvis didi biznesi
ucxo iyo. me yovelTvis mainteresebda
iseTi kompaniebis xelmZRvaneloba,
romlebic biznesis warmoebis wesebs
daarRvevdnen. es iqneboda ara finan-
suri an sacalo vaWrobis mecniereba,
aramed, sakomunikacio kompaniebad Ca-
moyalibeba.~ erTi mWevrmetyveli kri-
tikosi acxadebs: ar aris advili,
gqondes faseulobisa da mogebis
,,ormagi qveda niSnuli’’. Ben & Jerry-smsoflio problemebis gadawyveta na-
yiniT surs. isini amas faseulobis
momtan bizness uwodeben. me ki amas
qaoss vuwodeb. biznesis warmoeba Za-
lian rTulia. rodesac momxmarebel-
Ta momsaxurebas, mogebis miRebasa da
aqcionerTa winaSe valdebulebebis
Sesrulebas socialur miznebsac ama-
tebT, Tqven dabrkolebebs waawydebiT.”
darwmunebiT SeiZleba iTqvas, rom
mxolod kargi ganzraxvebi bankebi-
saTvis arafris mTqmelia.
1980 wels, revolucionerebis ga-
mocdilebam socialurad pasuxismge-
bel biznesebs mZime gakveTili Cautara.
amis Sedegia, rom asparezze gamoCnda
aqtiuri mrewvelebis (entrepreneurs) axa-
li Taoba, romlis warmomadgenlebic
ar arian Tavgadadebuli socialuri
aqtivistebi, visac kapitalizmi sZulT.
isini arian biznesSi kargad momzade-
buli menejerebi da kompaniis mSeneb-
lebi saqmisadmi dauokebeli ltol-
viT. ganvixiloT ramdenime magaliTi:
■ rasac Tqven yidiT, mniSvnelova-
nia: socialurad pasuxismgebeli
unda iyos ara mxolod misia, ara-
med produqti da servisic. amitom
Honest Tea-s (patiosani Cai) biznesi
axdens odnav damtkbari civi Caisa
da biologiurad bolomde daSladi
erTjeradi Cais paketebis reali-
zacias. Worldwise Inc.-i gvT-vazobs
bizneswinadadebebs baRis, saxlisa
da Sinauri cxovelebisaTvis gan-
kuTvnil produqciaze, romlebic
miRebulia mxolod organuli an
xelaxla gadamuSavebadi nivTiere-
bebis gamoyenebiT. Sustainable HarvestInc.-i (mdgradi mosavlis kompania)
yidis CrdilSi moyvanil organul
yavas da am produqciis momyvanebs
Sesyidvebze aZlevs garantiebs.
kompania CitySoft-i xels uwyobs Web-is ganviTrebas urbanul (qalaqis
tipis dasaxleba) mosaxleobaSi.
Wild Planet Toys-i ki araseqsualur,
araagresiul saTamaSoebs awar-
moebs. Village Real Estate Services (sof-lis uZravi qonebis momsaxureba)
cdilobs, gamoacocxlos adgilo-
brivi sazogadoeba da Semogareni.
■ iamayeT, rom bizness awarmoebT:
1980-iani wlebis revolucionerebi-
sagan gansxvavebiT, axali damfuZ-
neblebi biznesmenebi arian; isini
pativs scemen solidur biznesga-
naTlebas da amayoben amiT. HonestTea-is damfuZnebelma se goldmanma
Yale-is menejmentis skolaSi, stu-
dentobis dros, biznesgegmebis Se-
jibrebaSi gaimarj-va; xolo mog-
vianebiT, daaarsa kompania Tavis
erT-erT profe-sorTan erTad. WildPlanet-is generaluri direqtori
daniel grosmani Stanford-is biznes-skolis magistris (MBA) xarisxs
flobs. kompania Sustainable Harvest-ismwarmoebeli devid grisvoldi ki
biznes-skolis kursdamTavrebulebs
qiraobs, radganac mas sjera, rom
warmateba `konkurenciasa da biz-
neswesebs emyareba da kargi saqmee-
bic marto ar keTdeba~.
■ CamoayalibeT mtkice valdebulebe-
bi, raTa raime SecvaloT: koenma
da grinfildma nayinis warmoeba
Tavis gasatanad daiwyes. anita ro-
diki ki, sanam pirvel maRazias gax-
snida, inglisSi patara sastumros
flobda. maTgan gansxvavebiT, Ta-
namedrove, socialurad moazrovne
mewarmeebis Camoyalibeba Rirebu-
lebebis Seqmnaze dafuZnebuli maTi
xangrZlivi biznes-saqmianobis Se-
degia. magaliTad, Wild Planet-is gen-eraluri direqtori daniel gros-
mani SeerTebul StatebSi, rva wlis
ganmavlobaSi, ,,sagareo servisis
uwyebaSi’’ msaxurobda. devid gris-
voldma ki daafuZna da aamoqmeda
kompania Aztec Harvest-i, romelic ya-
vis mwarmoebe-li meqsikeli ferme-
rebisaTvis gayidvebsa da sxva mar-
ketingul saqmianobas eweoda.
CitySoft-is generaluri direqtori
nik glisoni, ouklendsa da kali-
forniaSi, adgilobrivi saTemo da
muSaTa jgufebis organizatori
iyo. man qalaqis ganviTarebis sa-
kuTari kompania Camoayaliba, rome-
lic arakomerciul da samTavrobo
organizaciebs, fondebsa da adgi-
lobriv saskolo dawesebulebebs
emsaxureba.
■ fokusireba moaxdineT ormag qve-
da niSnulze:: socialuri sakiTxebis
gaTvaliswinebaze orientirebuli
dRevandeli mrewvelebi Tavs uZRv-
nian rogorc sicocxlisunariani,
momgebiani biznesis Camoyalibebas,
aseve socialuri misiis formire-
basac. Worldwise-is generaluri di-
reqtori aron lamsteini acxadebs:
`Tqven ver moipovebT warmatebas,
Tu ar SeasrulebT orive misias.”
lamsteinis strategia kompaniis
amuSavebisa da aRmavlobisaTvis
agebuli iyo garemos dacvis pasu-
xismgeblobis gaTvaliswinebiT
produqciis warmoebis principebze,
rac zemoT naxsenebi e.w. ,,ormagi
qveda niSnulis’’ Sesabamisi azrov-
nebis gamoxatulebaa. ,,Cveni saer-
To warmodgena garemosadmi pasux-
ismgebel produqciaze ormagi sa-
fuZvlis mqone azrovnebas gamoxa-
tavs. Cveni saerTo warmodgena ase-
Tia: produqcia unda iyos sxva
produqtis donis an ukeTesi; igi
unda gamoiyurebodes iseve kargad,
rogorc sxva produqti an ukeT;
misi Rirebuleba unda iyos igive
an naklebi da, amave dros, igi unda
iyos garemosaTvis ukeTesi~, _
ambobs lamsteini. HHonest Tea”-sdamfuZnebeli goldmani am azrs
eTanxmeba: `socialurad pasuxis-
mgebeli biznesis warmoebis sur-
vili ar gamodgeba cudi biznes-
gadawyvetilebebis gasamarTleblad.
Tu Cven dabal mogebas davTanxmde-
bodiT, es socialurad pasuxismge-
beli biznesis araswori warmoeba
iqneba,radganac investorebis TvalSi
arakonkurenturianebi an naklebad
mimzidvelebi gamovCndebiT’’
■ daiviwyeT reklamireba: socialu-
rad pasuxismgebeli kompaniebisaT-
vis es ar aris marketingi da imi-
ji. isini Tavis karg saqmeebs
uxmaurod, wynarad unda akeTebd-
nen. soflis uZravi qonebis servi-
si (Village Real Estate Sorvice) gansa-
kuTrebul yuradRebas uTmobs
marketings da ara kompaniis sof-
lis fondis reklamirebas, rome-
lic gamoyofs Tanxebs soflis Se-
mogarenis gamosacocxeblad. HonestTea, Tavisi First Nation Tea-saTvis (pir-
veli erovnuli Cai), pitnis foT-
lebs kompania Herbal Tea-sagan (mce-nareuli Cai) iRebs _ patara kom-
paniisagan, romelic ekuTvnis qa-
lebs indielTa rezervaciaSi, mon-
tanis StatSi. goldmeni acxadebs:
`rodesac pitniani Cai pirvelad
gamovitaneT gasayidad, mis iarliy-
ze ar iyo aRniSnuli,rom Semosavlebs
indielebis adgilob-rivi Crow-s
mcxovreblebTan vi-yofdiT. Cven
ar gvindoda, xalxs efiqra, rom am
SemoTavazebis miR-ma faruli
xriki imaleboda.~
isRa dagvrCenia, davinaxoT, Tu ro-
gor ikvleven gzas socialuri pasux-
ismgeblobis mqone es kompaniebi. bev-
ri maTgani xuTi wlisaa, maTi reali-
zacia ki, ukve, ori mlioni dolaridan
10 milion dolaramde gaizarda. maTgan
gansxvavebiT, Ben & Jerry, adrindel 350
miliondolarian maCvenebelTan Seda-
rebiT, 150 milioni dolaris realiza-
cias axdens. xolo, Body Shop-is maRa-ziebSi, gasul wels, salaros apara-
ratebma 1 miliardi dolaris reali-
zacia aCvenes. amgvarad, jerjerobiT,
cxadia, rom socialuri pasuxismgeb-
loba momdinareobs ara damfuZneb-
lebisa da kompaniebisgan, aramed maTi
misiidan.
wwyyaarrooeebbii:: Portions adapted from Thea Singer, “CanBusiness Still Save the World?” Inc., April 30, 2001, pp.58–71. Other information from Harriot Marsh, “Has theBody Shop Lost Its Direction for Good?” Marketing, May10, 2001, p. 19; Mike Hoffman, “Ben Cohen: Ben & Jerry’sHomemade, Established in 1978,” Inc., April 30, 2001,p. 68; Sarah Ellison, “Body Shop Hopes for New Imagewith an Omnilife Deal—Possible Takeover Could SpruceUp Brand That Has Lost Its Appeal over the Years,” WallStreet Journal, June 8, 2001, p. B4; Sarah Ellison, “BodyShop’s Two Founders to Step Aside; Sale Talks End,” WallStreet Journal, February 13, 2002, p. A15; Renee Volpini,“Fight Global Warming with Ice Cream, Music andActivism,” Ben & Jerry’s press release, April 2, 2002,accessed online at http://lib.benjerry.com/pressrel/press040202osw.html; and “Anita Roddick,” Director, June2003, p. 60.
Page 34
TTaavvii 1166 marketingi da sazogadoeba: socialuri pasuxismgebloba da marketinguli eTika 699
mmaarrkkeettiinngguullii eeTTiikkaa
keTilsindisieri marketologebi moraluri saxis bevr dilemas awydebian. is,
Tu romeli qmedebaa saukeTeso, xSirad gaugebaria. imis gamo,rom zogierT mene-
jers ara aqvs saTanado moraluri privcipebi, kompaniebi kkoorrppoorraacciiuullii mmaarr--
kkeettiinngguullii eeTTiikkiiss politikis ganviTarebas saWiroeben. es aris wesebi, romleb-
sac mTelma organizaciam unda misdios. am politikurma kursma unda moicvas
distributorTa urTierTobebi,sareklamo standartebi, myidvelTa momsaxureba,
faswarmoqmna, produqciis ganviTareba da eTikis zogadi standartebi.
saukeTeso wesebsac ki ar SeuZliaT yvela im rTuli eTikuri situaciidan
gamoyvana, romlebSic marketologi SeiZleba aRmoCndes. cxrilSi 16.1 CamoT-
vlilia zogierTi rTuli eTikuri situacia, romlebsac marketologebi Ta-
vianTi karieris ganmavlobaSi SeiZleba waawydnen. Tu yvela am SemTxvevaSi mar-
ketologebi swrafi gayidvisaTvis saWiro moqmedebebs airCeven, maTi
marketinguli qceva SesaZloa aramoralurad Sefasdes, ufro metic, amoralu-
rad. Tu am moqmedebebidan romelimes Sesrulebaze ityvian uars, isini araefeq-
turni iqnebian. menejerebi saWiroeben principebis wyebas, romelic daexmareba
maT TiToeuli situaciis moraluri mniSvnelobis ganxilvasa da imis gadaw-
yvetaSi, Tu sadamde SeiZleba mividnen isini sufTa sindisiT.
magram,romeli principiT unda uxelmZRvanelon kompaniebma da marketingis
menejerebma, rodesac saqme moralur da socialur pasuxismgeblobebs exeba.
eerrTT--eerrTTii ffiilloossooffiiiiss mixedviT, aseT sakiTxebs Tavisufali bazari da
samarTlebrivi sistema wyvets. am principiT, kompaniebi da maTi menejerebi ar
arian pasuxismgebelni moraluri gadawyvetilebebis miRebaze. kompaniebs,
romelnic keTilsindisierni arian, yvelafris gakeTeba SeuZliaT, ris
saSualebasac xsenebuli sistema aZlevs.
mmeeoorree ffiilloossooffiiaa pasuxismgeblobas akisrebs ara sistemas, aramed
gaTviTcnobierebul kompaniebsa da menejerebs. es ufro metad informirebuli
filosofia gulisxmobs, rom kompanias unda gaaCndes `socialuri sindisi”.
kompaniebi da menejerebi, korporaciuli gadawyvetilebebis miiRebisas, unda
xelmZRvanelobdnen maRali standartebis eTikiTa da moraliT, miuxedavad
imisa, Tu ,,ris saSualebas gvaZlevs sistema’’. istoriam Semogvinaxa kompaniis
qmedebaTa uamravi magaliTi, romlebic kanonieri, magram Zalze upasuxismgeblo
iyo. ganvixiloT erT-erTi maTgani:
,,,,ssuuffTTaa ssaakkvveebbii pprroodduuqqttiissaa ddaa wwaammlleebbiiss kkaannoonniiss’’’’ SemoRebamde,
dieturi abebis reklama gvpirdeboda, rom adamians, romelic am abebiT
isargeblebda, SeeZlo eWama yvelaferi nebismier dros da, miuxedavad
amisa, wonaSi daeklo. daujerebelia ara? magram yovelive es sakmaod
damajerebli iyo. rogorc aRmoCnda, e.w. `dieturi danamati” soli-
teris Wia gaxldaT. Wiebi saWmlis momnelebel organoebSi ganviTar-
debodnen da amisTvis, rasakvirvelia, kargi pirobebic eqnebodaT,
wamlis mimRebi ki, sabolood, sikvdils Caxedavda TvalebSi.
SSeerrwwyymmaakkoonncceeffcciieebbiiss
SeisveneT. moiniSneT es gverdi da daubrundiT pirveli Tavis socioeTi-
kuri marketingis koncefcias
■ rogor Seesabameba suraTi 1.4 am TavSi ganxilul gacnobierebul
marketings?
■ gamoiyeneT xuTi principi, raTa Tavi mouyaroT kompaniis moqmede-
bebs, romlebic, Tqveni azriT, socialurad pasuxismgebel marketings
gansazRvravs (Tu ver moifiqreT,gamoiyeneT Jonson & Jonson-is an rome-lime sxva kompaniis magaliTi, romelic ganxilul iqna qveTavSi:
marketingi muSaobis procesSi 16.3).
■ gamoiyeneT gacnobierebuli marketingis principebi, raTa gansazRv-
roT kompaniis moqmedebebi, romlebic, Tqveni azriT, naklebad See-
sabameba socialurad pasuxismgebel marketings.
ssiiCCqqaarriiss
SSeemmzzRRuuddaavvii
Page 35
700 TTaavvii mmeeooTTxxee marketingis damatebiTi sakiTxebi
TiToeulma kompaniam da marketingis menejerma unda SeimuSaos socialuri
pasuxismgeblobisa da eTikuri qcevis filosofia. socioeTikuri marketingis
koncefciis Tanaxmad, TiToeulma menejerma unda ganixilos, Tu ra aris kanon-
ieri, nebadarTuli da ganaviTaros standartebi, romlebic efuZneba pirad
patiosnebas, sindissa da momxmareblis xangrZliv keTildReobas. naTeli da
pasuxismgebeli filosofia kompanias daexmareba iseTi Zneli problemebis
mogvarebaSic, rogoric, cota xnis win, 3M-s Seeqmna.
1997 wels, sisxlis gamokvlevis axali Zlieri teqnologia dain-
erga, romelmac daadastura arsebuli Sedegebi. kerZod, umniSvnelo
raodenoba qimiuri nivTierebisa, romelsac 3M, TiTqmis, 40 wlis
ganmavlobaSi awarmoebda, mTeli qveynis masStabiT gamokvleuli
mosaxleobis sisxlis analizebSi iqna aRmoCenili. im SemTxvevaSi, Tu
es dadasturdeboda, TiTqmis yvela amerikeli SesaZloa qimiuri
nivTierebis, e.w. Perfuorooctane sulfatis (PFOS), mcire raodenobis
ccxxrriillii 1166..11 moralurad rTuli situaciebi marketingSi
1. Tqven sigaretis kompaniaSi muSaobT. ukanaskneli wlebis ganmavlobaSi gamarTuli
sazogadoebrivi debatebi imis Taobaze, rom moweva da simsivne ganuyofelia, TqvenSi
eWvs aRar iwvevs. ras moimoqmedebT?
2. Tqveni kvlevisa da ganviTarebis departamentma odnav Secvala Tqveni erT-erTi pro-
duqti. realurad, igi sulac ar aris `axali da gaumjobesebuli", Tumca, Tqven kar-
gad iciT, rom SefuTvaze da reklamaze aseTi ganacxadis ganTavseba gayidvebs gaz-
rdis. ras moimoqmedebT?
3. Tqven gTxoves, rom Tqveni produqciis seriisaTvis dagematebinaT gaiafebuli mode-
li, romlis gamoyeneba SesaZlebelia maRaziaSi momxmareblis mosazidad. produqti
ar iqneba Zalian kargi, magram maRaziis gamyidvelebs amiT saSualeba miecemaT, mozi-
duli myidvelis yuradReba gadaitanon sxva, ufro maRalfasian produqtze. Tqven
gTxoves, rom gaiafebul modelze migecaT Tanxmoba. ras moimoqmedebT?
4. Tqven fiqrobT, samuSaod aiyvanoT produqtis menejeri, romelmac, axlaxan, konkurenti
kompania datova. igi, didi siamovnebiT, gagiziarebT konkurenti kompaniis gegmebs
momavali wlisaTvis. ras moimoqmedebT?
5. axlxan, Tqveni mniSvnelovani teritoriis erT-erT wamyvan dilers ojaxuri proble-
mebi Seeqmna da misi gayidvebi Cavarda. rogorc Cans, misi saojaxo problemebi male
gadawydeba. amavdroulad, Tqven Zalian bevr gayidvas kargavT. kanonis Tanaxmad, Tqven
SegiZliaT dileris frenCaizis Sewyveta da misi Canacvleba. ras moimoqmedebT?
6. Tqven gaqvT Sansi, moigoT SekveTa didi raodenobis produqciis gayidvaze, rasac
TqvenTvis da Tqveni kompaniisaTvis sakmaod did mniSvneloba eqneba. Sesyidvis agen-
tma miganiSnaT, rom `saCuqari" gavlenas moaxdens gadawyvetilebaze. Tqveni asistenti
girCevT,rom myidvelis saxlSi gaagzavnoT kargi,feradi televizori. ras moimoqmedebT?
7. Tqven SeityveT, rom Tqvenma konkurentma axali produqti Seqmna, rome-lic gayidvebs
sagrZnoblad Secvlis. konkurenti am siaxlis wardgenas kerZo sadilero Sexvedris
yovelwliur savaWro Cvenebaze apirebs. TqvenTvis sakmaod advilia am Sexvedraze
jaSuSis gagzavna da am siax-lis Sesaxeb informaciis mopoveba. ras moimoqmedebT?
8. Tqveni saagentos mier SerCeuli sami reklamidan erT-erTi unda amoirCioT. pirveli
(a) aris msubuqi saxis, wminda informaciis pirdapir gadamcemi kampania. meore (b) iye-
nebs seqsualuri emociebiT datvirTul efeqtebs da azviadebs produqciis sarge-
bels. mesame (g) warmoadgens xmaurian, gamaRizianebel komerciul reklamas, romelic
aucileblad miipyrobs sazogadoebis yuradRebas. winaswarma testirebam cxadyo,
rom kampaniis efeqturoba Semdegi TanmimdevrobiT iqneba ganpirobebuli: g, b, a. ras
moimoqmedebT?
9. realizatoris vakansiaze Tqven kvalificiur qalbatons unda gaesaubroT. igi bev-
rad ufro kvalificiuria, vidre axlaxan gamokiTxuli mamakaci. miuxedavad amisa,
iciT, rom Tqveni zogierTi mniSvnelovani momxmarebeli upiratesobas mamakacTan
urTierTobas aniWebs da am qalbatonis daqiravebis SemTxvevaSi gayidvebis garkveul
nawils dakargavT. ras moimoqmedebT?
Page 36
TTaavvii 1166 marketingi da sazogadoeba: socialuri pasuxismgebloba da marketinguli eTika 701
potenciuri matarebeli yofiliyo. miuxedavad konkretuli pasuxisa,
rom mosaxleobisaTvis araviTari safrTxe ar arsebobda, kompaniam
mkacri gadawyvetileba miiRo: 2000 wlis Sua periodSi, kanonis
zegavlenis gareSe, 3M-ma gadawyvita, PFOS-is Semcveli produqtebi da
msgavsi qimiuri nivTierebebi warmoebidan amoeRo, maT Soris qsovilis
damcveli popularuli saSualeba Scotchgard-i. am gadawyvetilebis
miReba ar iyo ioli. imis gamo, rom ar arsebobda Semcvleli qimiuri
nivTiereba, yovelwliurma zaralma 500 milion dolars miaRwia. 3M-isamgvarma nebayoflobiTma moqmedebam kanonmdeblebisgan qeba daim-
saxura. `3M-ma daimsaxura didi ndoba problemis identificirebisa da
winsvlisaTvis”, – ambobs garemos dacvis saagentos administratori.
`man adamianis organizmi daicva, – dasZens erT-erTi samTavrobo orga-
nizaciis mecnieri, – faqtia, rom kompaniebis umravlesoba am
nivTierebas uaryofs. Cven, aTwleulebis ganmavlobaSi, gagvaCnda argu-
mentebi imaze, iyo Tu ara es qimiuri nivTiereba namdvilad toqsikuri.”
Tumca, 3M-saTvis gadawyvetilebis miReba rTuli ar aRmoCnda – es iyo
ubralod is, rac unda gakeTebuliyo.
iseve, rogorc garemos damcvelTa moZraoba, saerTaSoriso marketo-
logTaTvis metad mniSvnelovania eTikis sakiTxebic. biznes-standartebi yvela
qveyanaSi gansxvavebulia. magaliTad, aSS-is firmebSi qrTami da Kickback-i(misaRebi Tanxis nawilis datoveba) miuRebeli da arakanonieria; samxreT
amerikis qveynebSi ki es Cveulebrivi movlenaa. erT-erTma bolo gamokvlevam
gviCvena, rom sxvadasxva qveynis kompaniebi qrTams, umetes wilad, maSin
mimarTaven, rodesac axlad warmoSobili bazrebis mqone qveynebTan aformeben
kontraqts. yvelaze xSirad, qrTamis faqtebi ruseTsa da CineTSi fiqsideba. es
qveynebi taivanTan da samxreT koreasTan TanamSromloben. korufcia
Cveulebrivi movlenaa indoeTSi, pakistansa da bangladeSSi; yvelaze naklebad
korumpirebul saxelmwifoTa ricxvSi ki Sedis avstralia, SvedeTi, Sveicaria,
avstria da kanada. Cndeba SekiTxva: unda Seamciros Tu ara kompaniam eTikis
standartebi, raTa efeqturi konkurencia gauwios dabali standartebis mqone
qveyanas. erT-erTi gamokvlevisas, es SekiTxva didi saerTaSoriso kompaniebis
aRmasrulebel direqtorebs dausves. pasuxi erTsulovani ara iyo.
kompaniis aqciebis yvela mflobelisaTvis – myidvelebisaTvis,
mimwodeblebisaTvis, momsaxure personalisa da sazogadoebriobisaTvis –
mniSvnelovania msoflioSi erTgvarovani standartebisa da wesebis
damkvidrebisadmi Tanmimdevruli da sapasuxismgeblo damokidebuleba.
magaliTad, jon henkokis Mutual Life Insurance Company warmatebulad muSaobs
samxreT-aRmosavleT aziaSi, teritoriaze, sadac, dasavleTis standartebis
mixedviT, saqme biznesisa da mTavrobis saqmianobis metad saeWvo midgomebTan
gvaqvs. miuxedavad adgilobrivi warmomadgenlebis gafrTxilebisa, warmatebis
misaRwevad wesebidan gadaxvevis aucileblobaze, kompaniam mkacri
saxelmZRvanelo standartebi Seqmna. ,,Cven xalxs vuTxariT, rom am qveynebSi
mivmarTavdiT iseTsave eTikur standartebs, procedurebsa da politikas,
rogoric aSS-Si gvaqvs. Cven vigrZeniT, rom zogierTi iq arsebuli procedura,
magaliTad, kompensaciebi, ar iyo swori da Tu biznesis warmoeba am gziT mogvi-
wevda, maSin umjobesi iqneboda, saerTod uari gveTqva masze”, – ambobs kompaniis
xelmZRvaneli Stefan brauni. kompaniis TanamSromlebi mSvenivrad grZnoben
Tavs eTikis damkvidrebuli normebis farglebSi. `SesaZloa arsebobs qveynebi,
sadac araeTikurad unda moiqce. Cven jer aseTi qveyana ar gvipovia da Tu
vipoviT, iq biznesis warmoebaze uars vityviT”, – ambobs brauni.
bevrma industriulma da profesiulma asociaciam SemogvTavaza eTikis
normebi, bevri kompania ki sakuTar kodeqsebs axla wers. magaliTad, ,,,,aammeerriikkiiss
mmaarrkkeettiinnggiiss aassoocciiaacciiaamm’’’’ – marketingis menejerebisa da swavlebis
saerTaSoriso asociaciam – Seqmna eTikis normebi, romlebic naCvenebia
cxrilSi 16.2. kompaniebi, aseve, aviTareben programebs, raTa gaacnon menejerebs
eTikasTan dakavSirebuli mniSvnelovani sakiTxebi da maT swori pasuxebis
povnaSi daexmaron. isini atareben seminarebsa da simpoziumebs, qmnian eTikis
komitetebs. ufro metic, bevrma amerikulma kompaniam daawesa Tanamdeboba –
maRali rangis eTikis oficeri, romelsac evaleba eTikasTan dakavSirebuli
Page 37
702 TTaavvii mmeeooTTxxee marketingis damatebiTi sakiTxebi
ccxxrriillii 1166..22 amerikis marketingis asociaciis eTikis normebi
amerikis marketingis asociaciis wevrebi valdebulebas iReben eTikuri da profesionaluri kuTxiT. isini erTian-
debian da xelmoweriT adastureben qvemoT mocemul eTikis normebs, romlebic moicavs Semdeg sakiTxebs:
mmaarrkkeettoollooggiiss ppaassuuxxiissmmggeebblloobbeebbii::
marketologebi pasuxismgebelni unda iyvnen TavianTi saqmianobis Sedegebze da yvela Rone ixmaron, raTa darw-
mundnen, rom maTi gadawyvetilebebi, rekomendaciebi da qmedebebi miznad isaxavs sazogadoebis nebismieri warmo-
madgenlis _ momxmareblis, organizaciisa Tu farTo sazogadoebis _ moTxovnilebebis identificirebas, momsaxu-
rebasa da dakmayofilebas.
mmaarrkkeettoollooggii pprrooffeessiiuull ssaaqqmmiiaannoobbaaSSii uunnddaa xxeellmmZZRRvvaanneelloobbddeess::
1. profesiuli eTikis fundamenturi wesiT: arasdros miayenoT ziani ganzrax;
2. daemorCilos yvela Sesabamis kanonsa da wesdebas;
3. zustad warmoadginos Tavisi ganaTleba, treiningiT miRebuli unar-Cvevebi da gamocdileba;
4. aqtiurad dauWiros mxari eTikis normebs, moaxdinos maTi stimulireba da misdios maT praqtikul saqmianobaSi.
ppaattiioossnneebbaa ddaa ssaammaarrTTlliiaannoobbaa
marketologebma unda SeZlon TavianTi profesiis erTianobis, patiosnebisa da Rirsebis mxardaWera da ganzo-
gadeba, risTvisac:
1. pirnaTlad unda moemsaxuron momxmareblebs, klientebs, TanamSromlebs, distributorebs, momwodeblebsa da
sazogadoebas;
2. ar unda miiRon gaucnobiereblad monawileoba interesebis konfliqtSi, yvela monawile mxaresadmi winaswari
SeniSvnebis micemis gareSe;
3. marketinguli momsaxurebisaTvis daaweson samarTliani fasebis CamonaTvali, maT Soris, fulis gadaxdiT an
Cveulebrivi da/an legaluri (iuridiuli) kompensaciis miRebiT.
mmaarrkkeettiinngguullii ggaaccvvlliiTTii pprroocceessiiss mmoonnaawwiillee mmxxaarreeeebbiiss uufflleebbeebbii ddaa mmoovvaalleeoobbeebbii::
marketinguli gacvliTi procesis monawileebma unda gaacnobieron, rom:
1. SeTavazebuli produqcia da momsaxureba aris usafrTxo da Seefereba misTvis gankuTvnil samomxmareblo
miznebs.
2. SemoTavazebuli produqciisa da momsaxurebis Sesaxeb gavrcelebuli informacia ar aris yalbi.
3. yvela mxare movalea, pirnaTlad Seasrulos sakuTari finansuri Tu sxva valdebulebebi.
4. arsebobs Sesabamisi Siga meTodebi samarTliani regulirebis da/an mdgomareobis gamosworebisa, yidvasTan
dakavSirebuli ukmayofilebis SemTxvevaSi.
qqvveemmooTT CCaammooTTvvlliillii SSeeiiZZlleebbaa mmooiiccaavvddeess,, mmaaggrraamm aarr SSeemmooiiffaarrgglleebbooddeess mmaarrkkeettoollooggiiss SSeemmddeeggii ppaassuuxxiissmmggeebblloobbeebbiiTT::
produqciis ganviTarebisa da marTvis sferoSi,
■ ganacxados yvela arsebuli riskis Sesaxeb,rac produqciis an momsaxurebis gamoyenebasTan aris dakavSirebuli;
■ gansazRvros produqciis nebismieri komponentis Canacvleba, ramac SesaZloa Secvalos produqti materialurad
an misi gavlena myidvelis mxridan yidvis gadawyvetilebaze;
■ gansazRvros zedmeti fasnamatis maxasiaTeblebi;
stimulirebis sferoSi,
■ Tavidan aicilos cru an SecdomaSi Semyvani reklamireba;
■ gayidvebisas, uari Tqvas maRali zewoliT manipulirebasa da SecdomaSi Semyvan taqtikaze;
■ Tavidan aicilos gayidvebis imgvari stimulireba, romelic manipulirebasa da TaRliTobas gulisxmobs;
distribuciis sferoSi,■ ar isargeblos produqciis xelmisawvdomobis manipulirebiT, misi eqspluataciis mizniT;
■ marTos marketinguli arxebi iZulebis gareSe;
■ ar moaxdinos gadametebuli zegavlena gadamyidvelis arCevanze, marTos produqcia.
faswarmoqmnis sferoSi,
■ ar iyos dainteresebuli fasis fiqsirebiT;
■ ar daawesos zedmetad maRali (mtacebluri) fasebi;
■ nebismieri Sesyidvisas daawesos sruli fasi.
marketinguli kvlevis sferoSi,
■ akrZalos gayidvebi an fondebis mozidva kvlevis Catarebis niRabqveS;
■ araswori warmodgenis Seqmnis an Sesaferisi kvlevis monacemebis gamotovebis Tavidan acilebiT, SeinarCunos
kvlevis integrirebuloba;
■ Camoayalibos gare momwodeblebTan da klientebTan samarTliani urTierTobebi.
Page 38
TTaavvii 1166 marketingi da sazogadoeba: socialuri pasuxismgebloba da marketinguli eTika 703
sakiTxebis ganxilva, problemebis gadaWra da im sakiTxebis mogvareba, rom-
lebic TanamSromlebs exebaT.
amis TvalsaCino magaliTia PricewaterhouseCoopers-i (PwC). 1996 wels, PwC-maSeqmna eTikis ofisi da dawvrilebiTi programa, romelsac maRali rangis
eTikis mTavari oficeri xelmZRvanelobs. programa iwyeba samoqmedo normiT:
`gza, romliTac bizness vawarmoebT.” PwC-is TanamSromlebi swavloben am
normebs da imasac,Tu rogor marTon Zneli eTikuri sakiTxebi, risTvisac isini
eTikis saTanado programaSi aqtiurad arian Cabmulni. programa, aseve, moicavs
eTikis e.w. daxmarebis xazs da mudmiv komunikaciebs yvela doneze. `naTelia,
rom sakmarisi araa mxolod dokumen-
tis gavrceleba, – ambobs PwC-is gen-eraluri direqtori Samuel dipieza,
_ yvelaferSi, rasac vambobT da
vakeTebT, eTika devs”. mxolod gasul
wels, PwC-is treiningis programaSi40000 TanamSromelma miiRo monawi-
leoba; daxmarebis satelefono xaziT
ki 1000 adamianma isargebla, romel-
Tac eTikur sakiTxebSi mouxdaT di-
lemis gadalaxva.
bevrma kompaniam mimarTa ino-
vaciur gzebs, raTa TanamSromlebi
eTikaSi gaewvrTna.
Citicorp-ma eTikaSi specialuri
programa Seqmna, romlis meSveobiT
TanamSromlebs hipoTezuri, savarau-
do sakiTxebis gadaWra SeuZliaT.
General Electric-is TanamSromlebi, per-
sonaluri kompiuterebis saSualebiT,
mimarTaven specialur programebs,
raTa miiRon pasuxebi eTikis sakiT-
xebTan dakavSirebiT. Texas Instrument-isTanamSromlebs ki yovelkvireulad
miewodebaT eleqtronuli informacia
eTikaze. metad popularulia DearAbby-is safosto CanTa, romlisTvisac
pasuxebs kompaniis eTikis oficeri
uzrunvelyofs. igi im mtkivneul sa-
kiTxebs exeba, romlebsac kompaniis
TanamSromlebi xSirad awydebian.
da mainc, ukve dawerili eTikis
normebi da programebi eTikur qcevas
ar uzrunvelyofs. eTika da socia-
oorrggaanniizzaacciiuullii uurrTTiieerrTToobbeebbii
marketologi unda acnobierebdes, rom organizaciuli urTierTobisas misma qcevam SesaZloa gavlena moaxdinos
sxvebis qcevaze. isini ar unda miemxron, mimarTon an mxari dauWiron Zaladobas sxvebTan damokidebulebaSi, iqne-
bian isini TanamSromlebi, momwodeblebi Tu momxmareblebi
1. profesiul urTierTobaSi, privilegirebul informaciasTan dakavSirebiT, gamoiCineT konfidencialoba da
anonimuroba;
2. kontraqtebsa da ormxriv urTierTobebSi, moaxdineT movaleobebsa da pasuxismgeblobebze drouli reagireba;
3. Tavi aarideT sxvisi saqmis sakuTar Tavze aRebas, rogorc srulad, aseve nawilobriv da am samuSaodan, misi
mflobelis an avtoris Tanxmobis gareSe, pirdapiri sargeblis miRebas;
4. Tavidan aicileT manipulaciebi, romelTa saSualebiT Tqvens keTildReobas maqsimalurad gazrdiT sxvebis
xarjze.
amerikuli marketingis asociaciis (AMA) nebismieri wevri, romelic mxilebuli iqneba eTikis am normebis nebis-
mieri formiT darRvevaSi, SesaZloa asociaciis wevrobis SeCerebis an gauqmebis safrTxis winaSe aRmoCndes!
■ eTikuri programebi: Pricewaterhousecoopers-ma Camoayaliba eTikis dawvri-
lebiTi programa, romelic iwyeba samoqmedo normiT: `gza, romliTac biz-
ness vawarmoebT. rogorc kompaniis mTavari aRmasrulebeli piri (CEO)
aRniSnavs, `yvelaferSi, rasac vambobT da vakeTebT, eTika devs~.
Page 39
704 TTaavvii mmeeooTTxxee marketingis damatebiTi sakiTxebi
luri pasuxismgebloba mravali valdebulebisagan Sedgeba. isini mTeli kul-
turis Semadgenel nawils unda warmoadgendes. PwC-is ufrosi semuel dipiaca
ambobs: `me eTikas ganvixilav, rogorc kompaniis misiis kritikulad
mniSvnelovan sakiTxs . . . igi naTlad aCvenebs, Tu vin varT da ras vakeTebT. es
iseve mniSvnelovania, rogorc produqciis ganviTarebis cikli an sadistribu-
cio sistema . . . es Seexeba iseTi kulturis Seqmnas, romelic emyareba inte-
graciasa da pativiscemas da ara praqtikas, romelic mimdinare krizisuli
situaciebis daZlevas efuZneba. . . Cven, yoveldRiurad, sakuTar Tavs vusvamT
SekiTxvas: sworad vmoqmedebT Tu ara?”
axali aTaswleuli marketingis menejerebs bevr SesaZleblobasa da
gamowvevas sTavazobs. teqnologiuri progresi,dawyebuli telekomunikaciebiT,
sainformacio teqnologiebiTa Tu internetiT da damTavrebuli
janmrTelobiTa Tu garTobiT, gvTavazobs didi raodenobiT marketingul
SesaZleblobebs. miuxedavad amisa, Zalebi socioekonomikaSi, kulturul da
bunebriv garemoSi zrdis SezRudvebs, romelTa gaTvaliswinebac gardauvalia
marketingisaTvis. kompaniebi,romelTac SeuZliaT myidvelisaTvis axali faseu-
lobis Seqmna socialuri pasuxismgeblobis gziT, msoflios daipyroben.
zegavlenas sxva biznesebze, konkurentebisaTvis
zianis miyenebisa da konkurenciis Semcirebis
gamo, sagangebod Seqmnili barierebiTa da
arajansaRi meTodebiT.
22.. ggaannssaazzRRvvrreeTT mmoommxxmmaarreebbeellTTaa ddaa ggaarreemmooss ddaamm--
ccvveellTTaa mmooZZrraaoobbaa.. aaxxsseenniiTT,, rrooggoorr zzeeggaavvllee--
nnaass aaxxddeenneenn iissiinnii mmaarrkkeettiinngguull ssttrraatteeggiieebbzzee..
marketingis sistemasTan dakavSirebulma saqmi-
anobam mmooqqaallaaqqeeTTaa mmooZZrraaoobbaammddee migviyvana. mmoomm--
xxmmaarreebbeellTTaa mmooZZrraaoobbaa aris moqalaqeebisa da
samTavrobo saagentoebis gaerTianeba gamyid-
velebis winaaRmdeg momxmarebelTa uflebebis
dasacavad. SeSfoTebuli marketologebi amaSi
xedaven SesaZleblobas, ufro meti samomxmare-
blo ganaTlebisa da dacviTi meqanizmebis
SeTavazebiT, ukeT moemsaxuron momxmareblebs.
ggaarreemmooss ddaammccvveellTTaa mmooZZrraaoobbaa aris organize-
buli socialuri gamosvla, romelic iswrafvis
garemosa da cxovrebis xarisxisaTvis mar-
ketinguli saqmianobiT miyenebuli zaralis min-
imalizaciisaken. moZraobis pirveli talRa
garemos damcvelTa jgufebma da SeSfoTebulma
momxmareblebma aagores maSin, rodesac meore
talRa mTavrobis damsaxurebiT daiwyo. man
daadgina kanonebi da maregulirebeli wesebi im
indistriul saqmianobaTa gasakontroleblad,
romlebic garemoze axdendnen zegavlenas. XXI
saukuneSi, pirvelma orma warmoSva mesame, ufro
Zlieri talRa, romlis Tanaxmad, kompaniebi
sakuTar Tavze iReben pasuxismgeblobas garemos
dacvis sakiTxebTan dakavSirebiT. dRes, kom-
paniebi misdeven axal politikur kurss – gare
faqtorebisadmi mdgradobas, – romelic wamyvani
midgomaa da gulisxmobs iseTi strategiis
ai, mivuaxlovdiT Tqveni marketinguli
mogzaurobis dasasruls! am TavSi Se-
vajameT iseTi mniSvnelovani koncef-
ciebi, rogoricaa marketingis udidesi
zegavlena individualur momxmare-
belze, sxva biznesebsa da, saerTod, sazogadoe-
baze. Tqven SeityveT, rom socialurad pasuxis-
mgebeli marketologebi aRmoaCenen, ra surT
momxmareblebs da pasuxoben maT saTanado pro-
duqtebis miwodebiT, romlebic myidvelisaTvis
faseulia, mwarmoeblisaTvis ki _ momgebiani. mar-
ketingulma sistemam unda SeigrZnos,ganaxorcie-
los da daakmayofilos momxmareblis moTxovni-
lebebi, rac mTavaria, unda gaaumjobesos maTi
cxovrebis xarisxi. momxmarebelTa moTxovni-
lebis dakmayofilebaze muSaobis procesSi, mar-
ketologebma SesaZloa gamoiyenon iseTi qmede-
bebic, romlebic ar aris yvelasTvis mosawoni
da sasargeblo. marketingis menejerebi unda
acnobierebdnen marketingis ZiriTad kritikas.
11.. ggaannssaazzRRvvrreeTT mmaarrkkeettiinnggiiss ZZiirriiTTaaddii ssoocciiaa--
lluurrii kkrriittiikkaa..
marketingis zzeeggaavvlleennaa iinnddiivviidduuaalluurrii mmoommxxmmaarreebb--
lliiss kkeeTTiillddRReeoobbaazzee gaakritikes maRali fasebis,
arasaimedo saqmianobis, maRali zewolis,fuWi Tu
safrTxis Semqmneli produqtebis gayidvis, pro-
duqtis dagegmili naadrevi daZvelebisa da arax-
elsayreli momxmareblis cudi momsaxurebis
gamo. mmaarrkkeettiinnggiiss zzeeggaavvlleennaa ssaazzoo--aaddooeebbaazzee gaak-
ritikes yalbi survilebis Seqmnisa da zedmeti
materializmis, sazogadoebrivi miznebisaTvis
gankuTvnili produqtebis simwiris, kulturuli
dabinZurebisa da Zalian didi politikuri Za-
lauflebis gamo. kritika, aseve,Seexo marketingis
SSeeiissvveenneeTT::kkoonncceeffcciieebbiiss kkvvaallddaakkvvaall
Page 40
TTaavvii 1166 marketingi da sazogadoeba: socialuri pasuxismgebloba da marketinguli eTika 705
SemuSavebis, rodesac garemo mdgradia, xolo
kompania – momgebiani.
33.. ssoocciiaalluurrii ppaassuuxxiissmmggeebblloobbiiss mmaarrkkeettiinngguullii
pprriinncciippeebbiiss ddaaxxaassiiaaTTeebbaa..
Tavdapirvelad, socialur moZraobebsa da
kanonebs bevri kompania daupirispirda, magram,
axla, maTi umravlesoba momxmareblis pozi-
tiuri informirebis, misi ganaTlebisa da ufle-
bebis dacvis aucileblobas aRiarebs.
zogierTma kompaniam kursi kargad ggaaccnnoobbiieerree--
bbuullii mmaarrkkeettiinngguullii politikisaken aiRo,romlis
mixedviTac, kompaniis strategiam marketinguli
sistemis grZelvadiani efeqtianioba unda
uzrunvelyos. misi xuTi proncipi moicavs momx-
marebelze orientirebul, inovaciur, faseu-
lobaze orientirebul, misiis SegrZnebaze ori-
entirebul da socioeTikur marketings.
44.. aaxxsseenniiTT eeTTiikkiiss rroollii mmaarrkkeettiinnggSSii..
kompaniebi sul ufro metad pasuxoben moTxov-
nas, uzrunvelyon kompaniis politika da saxelm-
ZRvanelo kursi, raTa daexmaron menejerebs mar-
ketingul eTikasTan dakavSirebuli sakiTxebis
gadawyvetaSi. rasakvirvelia, saukeTeso miTiTe-
bebsac ki ar SeuZlia yvela im rTuli eTikuri
problemis gadawyveta, romlebic individebsa da
firmebs Soris warmoiqmneba. magram arsebobs
ramdenime principi, romelTa Sorisac marke-
tologs arCevnis gakeTeba SeuZlia. erT-erTi
principis Tanaxmad,aRniSnuli sakiTxebi Tavisu-
fali bazrisa da kanonieri sistemis farglebSi
unda iqnas ganxiluli. meore, ufro gacnobiere-
buli principis mixedviT ki, pasuxismgebloba
ekisreba ara sistemas, aramed individualur kom-
paniebsa da maT menejerebs. TiToeulma firmam
da marketingis menejerma socialuri pasuxismge-
blobisa da eTikuri qcevis filosofia unda
SeimuSaos. socialuri marketingis koncefciis
farglebSi, menejerebma unda ganixilon, Tu ra
aris kanonieri da nebadarTuli, ganaviTaron
standartebi, romlebic pirovnul mTlianobas,
korporaciul SegrZnebasa da momxmarebelTa
keTildReobas eyrdnoba.
imis gamo,rom biznes-standartebi da praqtika
yvela qveyanSi sxvadasxvaa, eTikis sakiTxi gansa-
kuTrebul gamowvevebs saerTaSoriso marke-
tologebs uqmnis. dRes, marketologebi im kon-
sensusamde midian, rom mTavaria msoflioSi
aRiarebuli zogadi standartebis gaziareba da
saTanado valdebulebebis aReba.
TTaavvSSii ggaammooyyeenneebbuullii tteerrmmiinneebbii
aarraassrruullyyooffiilloo pprroodduuqqttii Deficient productsggaarreemmooss ddaammccvveellTTaa mmooZZrraaoobbaa Environmentalizm ggaarreemmooss mmddggrraaddoobbaa Environmental sustainbility ggaaccnnoobbiieerreebbuullii mmaarrkkeettiinnggii Enlightened marketingiinnoovvaacciiuurrii mmaarrkkeettiinnggii Innovative marketingmmiimmzziiddvveellii pprroodduuqqttii Plesing productsmmiissiiiiss SSeeggrrZZnneebbaazzee Sense-misson marketingoorriieennttiirreebbuullii mmaarrkkeettiinnggii
mmoommxxmmaarreebbeellTTaa mmooZZrraaoobbaa Consumerism mmoommxxmmaarreebbeellzzee oorriieennttiirreebbuullii Consumer-oriented mar-mmaarrkkeettiinnggii keting ssaassaarrggeebblloo pprroodduuqqttii Salutary products ssaassuurrvveellii pprroodduuqqttii Desirable products ssoocciiooeeTTiikkuurrii mmaarrkkeettiinnggii Societal marketing ffaasseeuulloobbaazzee oorriieennttiirreebbuullii Value marketing mmaarrkkeettiinnggii
Page 41
706 TTaavvii mmeeooTTxxee marketingis damatebiTi sakiTxebi
ggaannssaaxxiillvveellii ssaakkiiTTxxeebbii
11.. imsjeleT Sexedulebaze, rom dis-
tribuciis, reklamisa da stimulire-
bis maRal xarjebs, aseve, gadaWarbe-
bul fasnamats amerikeli momxmarebeli aucilebelze
met danaxarjebamde mihyavs. eTanxmebiT Tu
ewinaaRmdegebiT am pozicias?
22.. ra gansxvavebaa momxmarebelTa da garemos
damcvelTa moZraobas Soris? ra aqvT saerTo da
riT gansxvavdebian isini erTmaneTisagan? daa-
saxeleT magaliTebi im mizezebisa, romlebic
umniSvnelovanesia TiToeuli moZraobisaTvis.
33.. erTmaneTisgan ganasxvaveT gacnobierebuli
marketingis xuTi principi: momxmarebelze ori-
entirebuli marketingi, inovaciuri marketingi,
faseulobis marketingi, misiis SegrZnebaze ori-
entirebuli marketingi da socioeTikuri mar-
ketingi.
44.. CamoayalibeT korporaciuli marketinguli
eTikis politika kompaniisaTvis, romelic, ele-
qtronuli qselis meSveobiT, giraos serviss
yidis. rogor gavlenas moaxdens es politika am
kompaniaSi momeSave adamianebis eTikur gadawyve-
tilebebze?
55.. axali ambebis reportaJebSi moZebneT masala
kompaniis Sesaxeb, romelic socialuri pasuxis-
mgeblobis gaTvaliswinebiT moqmedebs. moaxdenda
Tu ara es informacia zegavlenas Tqvens Sesyid-
vis gaadwyvetilebaze? Tqveni azriT, ra gavlena
aqvs axal ambebSi asaxul socialurad pasuxis-
mgebel qmedebebs organizaciis TanamSromlebze?
ggaammooyyeenneebbiiTTii SSeekkiiTTxxvveebbii
11.. CamoayalibeT patara gjufebi da cal-calke
ganixileT is oTxi sakiTxi, romlebic exeba mar-
ketingis gavlenas mTel sazogadoebaze (materi-
alizmi, socialuri miznebisaTvis gankuTvnili
produqciis simcire, kulturuli dabinZureba da
Zalze didi politikuri zegavlena). gayaviT
jgufi or nawilad, sadac TiToeuli sxvadasxva
sakiTxs dauWers mxars. gamarTeT diskusia cal-
calke sakiTxze da am debatebis Semdeg, CaatareT
gamokiTxva imasTan dakavSirebiT, Tu rogor
ganixileba yoveli sakiTxi jgufis mier.
22.. garemos damcvelTa moZraoba,wlebis ganmavlo-
baSi, SeSfoTebuli iyo zedmeti SesafuTi
masaliT, romelsac iyenebs zogierTi kompania,
Tavisi produqtis damatebiTi stimulirebis
mizniT. problema ki is gaxlavT, rom ufro didi
SefuTva warmoebisaTvis met resursebs moiTxovs
(magaliTad, xis masalasa da narCenebis likvida-
cias, aseve, nagavsayrelebis miwis gruntiT dafar-
vas). moinaxuleT sursaTis maRazia da SearCieT
produqti, romlis SefuTva SesaZloa zedmetad
CaiTvalos. SeadareT aRniSnuli produqti
konkurenti produqtis SefuTvas. Tqveni azriT,
romels gauwevda rekomendacias garemos dam-
cvelTa moZraobis aqtivisti?
44.. SeiswavleT cxrili 16.1 da SearCieT ori kom-
pania: erTi, romelic, Tqveni azriT, garemos
dacvis mxriv, sanimuSoa, meore ki, piriqiT,_ susti.
rogori reitingiT ganaTavsebT TiToeul kompa-
nias dabinZurebis prevenciis, produqtis gankar-
gvis, garemos dacvis axali teqnologiisa da
mdgradobis xedvis mixedviT. yovelive amis
Semdeg, darCeba Tu ara ucvleli Tqveni Sexe-
duleba TiToeuli kompaniis garemos dacviT
imijze?
iimmooggzzaauurreeTT
tteeqqnnoollooggiiuurr ssaammyyaarrooSSii
uRrani tye, sabednierod, SenarCune-
bul iqna Tundac imitom, rom Ayreole-is restornebSi, las-vegassa Tu niu-
iorkSi, 4 000 saxeobis Rvinis meniu
qaRaldze araa dabeWdili. mis nacvlad momx-
marebeli msubuq, usadeno e.w. kompiuteris
tablets mimarTavs. gverdis gadaSla spe-
cialuri joxiT an TiTiT xdeba. garda imisa,
rom es eleqtronuli sia aranair gavlenas ar
axdens garemoze, aqvs sxva marketinguli datvir-
Tvac. magaliTad, tabletiT SesaZlebelia mokle
mimoxilvis gakeTeba zogadad meRvineobaze,
amasTan, myidvelebs SesaZlebloba aqvT, da-
javSnon an moniSnon sayvareli Rvinis marka.
tablets SeuZlia daakmayofilos myidvelebis
Txovna da, elfostis saSualebiT, miawodos
sruli informacia Rvinis Taobaze.
11.. ganixileT sxva magaliTi, rodesac e.w. ele-
qtronuli tableti asrulebs informaciis
matareblis rols, romelic, tradiciulad,
qaRaldzea dabeWdili (magaliTad, saxelmZRva-
neloebi, moTxrobebi da a.S.).
22.. Tqveni azriT, ra iqneba momxmareblis ukmay-
ofilebis mizezi, Tu isini beWdur masalas ele-
qtronuli formatiT miiReben? rogor daiZleva
es winaaRmdegoba?
33.. Tqveni SexedulebiT, ra aris aseTi sistemis
sargebeli garemos dacvis TvalsazrisiT?
Page 42
TTaavvii 1166 marketingi da sazogadoeba: socialuri pasuxismgebloba da marketinguli eTika 707
teqstSi mocemulia suraTi 16.3,raTa
SesaZlebeli gaxdes produqtebis iseT
ganzomilebebSi klasifikacia,
rogoricaa: produqtis gamoyenebiT
miRebuli grZelvadiani sargebli da
produqtiT myisieri dakmayofileba. socialurad
orientirebuli marketologis mizania iseTi
produqtis Seqmna, romelic sasargeblocaa da
sasurvelic - `sasurveli produqtebis" ganzomi-
leba suraTis 16.3 Sesabamis ujredSia asaxuli.
11.. SearCieT produqtebi am klasifikaciis sqemis
TiToeuli ujridisTvis.
22.. im produqtebisaTvis, romlebic miekuTvnebian
arasrulyofil, sasargeblo da mimzidvel kate-
goriebs, rogori modifikaciebi SeiZleba
moxdes, raTa gadainacvlon sasurveli
produqtis klasSi.
33.. Tqveni azriT, ratom agrZelebs zogierTi
kompania iseTi produqtis gayidvas, romelic,
aRniSnuli klasifikaciis mixedviT, ganixileba,
rogorc arasrulyofili? ra unda gaakeTos
sazogadoebam amgvar produqtebTan mimarTebaSi?
eeTTiikkiiss ssaammyyaarrooSSii
Honest Tea-s videoversia, romelic am
Tavs axlavs, moTavsebulia wignis bo-
los, danarTSi 1.
uuccxxoouurrii bbiizznneessssiittuuaacciiaa