Changwat Phayao, Thailand · 2011-06-14 · จัดทำาระบบสื่อความหมายโดยพบว่าอัตลักษณ์ของชุมชนคือ

177

การประชมวชาการ มหาวทยาลยขอนแกน ประจำาป 2554“การพฒนาอนาคตชนบทไทย : ฐานรากทมนคงเพอการพฒนาประเทศอยางยงยน” 27-29 มกราคม 2554

การพฒนาระบบสอความหมายในแหลงทองเทยวโดยการมสวนรวมของชมชนทองถน

โดยการประยกตใชแบบจำาลอง L4T PINE ในบานสนตสข ตำาบลขนควร อำาเภอปง จงหวดพะเยา

The Development of Interpretation System in Tourism Destination Based on Local People Participation

by application of L4T PINE Model on Bann Suntisuk,Tambol Kunkhol, Amphoe Pong,

Changwat Phayao, Thailand

กรรณกา พมลศร1

1สาขาวชาการทองเทยว คณะวทยาการจดการและสารสนเทศศาสตร มหาวทยาลยพะเยา อำาเภอเมอง จงหวดพะเยา 56000

โทรศพท 0896315252 Email: [email protected]

บทคดยอ การศกษาครงนมวตถประสงคเพอพฒนาระบบสอความ

หมายในแหลงทองเทยวโดยการมสวนรวมของชมชนทองถนโดยการ

ประยกตใชแบบจำาลอง L4T PINE ในบานสนตสข ตำาบลขนควร อำาเภอปง

จงหวดพะเยา ซงมกลมตวอยางในการศกษา อนประกอบดวย

1.กลมชมชนทองถนไดแก ผประกอบการ เจาหนาทภาครฐ และผนำา

ชมชน และ 2.กลมนกทองเทยว การประยกตใชแบบจำาลอง L4T

PINE ม 9 องคประกอบ ไดแก L หมายถง ผนำาชมชน (leader)

4T หมายถง การจดตงคณะทำางานหรอทมงาน(team) การวเคราะห

พนท หรอ ทรพยากรการทองเทยว (tourism area) การวเคราะหนก

ทองเทยวหรอผมาเยอน(tourists) การกำาหนดเคาโครงการสอความ

หมาย(theme) P : การมสวนรวมของชมชนทองถน (participation)

การออกแบบและจดทำาระบบสอความหมาย (I;interpretation design)

N : เครอขาย(network)การประเมนผล (E;evaluation) กระบวนการ

ของแบบจำาลองทำาใหทกฝายทเกยวของมสวนรวมในการดำาเนนการ

จดทำาระบบสอความหมายโดยพบวาอตลกษณของชมชนคอ “บาน

สนตสข ดอยผาจ: หบเขาแหงมตรสหาย” ซงไดมการออกแบบและ

จดทำาแผนพบ ปายสอความหมายประเภทตางๆ และพฒนาสอบคคล

คอ นกสอความหมาย และจากการประเมนประสทธภาพของระบบสอ

ความหมาย ชมชนทองถนพงพอใจตอสอกลางทไดจดทำาในระดบมาก

คำาสำาคญ : การสอความหมาย การทองเทยว การมสวนรวมของ

ชมชนทองถน

Abstract The objective of this study was to develop of

interpretation system in tourism destination based on local

people participation by application of L4T PINE model on Bann

Suntisuk, Tambol Kunkhol Amphoe Pong, Phayao province.

Sampling groups consist of: 1. Local people (businessmen,

government officers and local leaders) and 2. Tourists. L4T

PINE model consists of 9 components as following: L (Leader),

4T (Team Tourism area, Tourists, and Theme), P (Participation

of local people), I (Interpretation design), and N (network) L4T

PINE model enhanced involving groups to participate in creating

interpretation system. The study found that the identity of

community is “Bann Suntisuk Doi Phaji: the valley of friends”.

The interpretation design and make brochure, interpretation signs

and interpreters. The evaluation of the interpretation system by

local people get high satisfies.

Keywords : Interpretation, Tourism, Local People Participation

1. บทนำา การทองเทยวจดเปนแหลงทมาสำาคญของผลตผลมวล

รวมประชาชาต หรอ GDP ของโลกปจจบน หลายประเทศในโลก

จงใหความสำาคญตอการพฒนาอตสาหกรรมการทองเทยว [1] จาก

กระแสโลกาภวฒน ระบบเศรษฐกจทนนยม และกระแสการพฒนา

อตสาหกรรมการทองเทยวทเกดขนในประเทศไทย ทำาใหพนทแหลง

ทองเทยวหลายแหงพฒนาอยางไรทศทาง การสอความหมายของ

พนทขาดเอกลกษณ และความชดเจนของภาพลกษณของเมอง

โดยลกษณะทพบทวๆไปจะเปนความทนสมยหรอสมยใหม ทไมม

ลกษณะแบบแผนวฒนธรรมของทองถน รวมทงขาดการมสวนรวม

ของชมชนทองถน จนมลกษณะของพนททขาดเอกลกษณและภาพ

ลกษณทสะทอนความสมพนธกบผคนและวฒนธรรมนนเรยกวา

อสถาน (placelessness) ถอเปนปญหาทสงผลกระทบทางเศรษฐกจ

สงคมและสงแวดลอม [2],[3] ดงนน จงควรมการสรางสญลกษณ การ

สอความ หมายทเปนเอกลกษณ และมความเกยวของกบวฒนธรรม

ประวตศาสตรและสภาพธรรมชาตของทองถน อนเปนปจจยสำาคญตอ

สภาพแวดลอมเมองและการเปนแหลงทองเทยวทจะสามารถดงดดใจ

ใหนกทองเทยวมาเยอน[4],[5] โดยมกระบวนการจดทำาโปรแกรมสอ

ความหมายทสงเสรมใหชมชนทองถนเขามามสวนรวมในการดำาเนน

การ และถอวาการมสวนรวมของชมชนทองถนนน คอ เครองมอและ

เปนเปาหมายในการจดทำาโปรแกรมสอความหมาย เนองจากการม

สวนรวมของชมชนจะเปนจดเรมตนในการสรางความรวมมอใหเกด

ขนในทองถน เกดความภาคภมใจ ทสะทอนอตลกษณอนแทจรงของ

ชมชนทองถน และจะเปนสงดงดดใจใหแกผมาเยอนไดสมผส เรยนร

กอใหเกดความร ความเขาใจตอผมาเยอน (through interpretation,

understanding) เมอมความรและความเขาใจกจะกอใหเกดความ

ประทบใจและชนชมยนด (through understanding, appreciation)

เมอเกดความประทบใจและชนชมยนดกจะสามารถชวยกนดแลและ

ปกปองสภาพธรรมชาตนนตอไป (through appreciation,protection)

178


[6],[7],[8] ฉะนน ผวจยจงสนใจนำารปแบบ L4T PINE หรอกระบวนการ

จดทำาการสอความหมายในแหลงทองเทยวทมการสงเสรมใหชมชน

ทองถนเขามามสวนรวมมาประยกตใชในพนทจรงคอบานสนตสข

ตำาบลขนควร อำาเภอปง จงหวดพะเยา ซงเปนแหลงทองเทยวใหม

ทสำาคญของจงหวดพะเยานน ควรดำาเนนการพฒนาการสอความ

หมายอยางไรใหเหมาะสมอนจะสงผลใหเกดการพฒนาการทองเทยว

อยางยงยนตอไป

2. วตถประสงค เพอพฒนาระบบสอความหมายในแหลงทองเทยวบาน

สนตสข ตำาบลขนควร อำาเภอปง จงหวดพะเยา โดยการมสวนรวม

ของชมชนทองถน

3. แนวคด ทฤษฎและผลงานวจยทเกยวของ ทฤษฎและแนวคดสำาคญทนำามาประยกตใชกบการวจย

ครงน คอ ทฤษฎปรากฏการณนยม(phenomenology theory)

แนวคดเกยวกบการทองเทยว (tourism) และการบรหารจดการ

การทองเทยว ซงประกอบไปดวย รปแบบการจดการการทองเทยว

บนฐานแนวคดเศรษฐกจพอเพยง (tourism management on suf-

ficiency economy concept) รปแบบการพฒนาการจดการการทอง

เทยวอยางยงยน (sustainable tourism development )รปแบบการ

จดการการทองเทยวอยางมสวนรวมของชมชน (people participation)

รปแบบการสอสารแบบมสวนรวมและการพฒนาชมชน แนวคดเกยว

กบ อตลกษณ (identity) และ แนวคดเกยวกบการสอความหมาย

(interpretation) กรอบแนวคดการวจย

ภาพท 1 รปแบบการสอความหมายในแหลงทองเทยวโดยการม

สวนรวมของชมชนทองถน(L4T PINE Model) [9]

4. วธการศกษา การวจยเรองการพฒนารปแบบการสอความหมายใน

แหลงทองเทยวโดยการมสวนรวมของชมชนทองถน เปนการวจย

เพอพฒนา (research for development) มการใชเทคนคการวจยเชง

คณภาพ(qualitative research) และเปนการวจยเชงปฏบตการ(action

research) โดยเปนการ ศกษาและทดลองใชรปแบบการสอความหมาย

ในแหลงทองเทยวโดยการมสวนรวมของชมชนทองถน (L4T PINE

Model) เขามาพฒนาระบบสอความหมายในแหลงทองเทยวชมชน

บานสนตสข ตำาบลขนควร อำาเภอปง จงหวดพะเยา ซงมกระบวนการ

โดยยอดงน

การนำากระบวนการ หรอรปแบบการจดทำาโปรแกรมสอ

ความหมายโดยการมสวนรวมของชมชนทองถน(L4T PINE Model)

เขาไปพฒนาใชในพนทเปาหมาย โดยนำาองคประกอบทง 9 มา

ประยกตใชโดยสามารถดำาเนนการเปนกระบวนการได คอ เรมจาก

L หมายถง ผนำาชมชน (leader) 4T หมายถง คณะทำางานหรอทม

งาน (team) การวเคราะหพนทหรอทรพยากรการทองเทยว (tourism

area) การวเคราะหนกทองเทยวหรอผมาเยอน(tourists) การกำาหนด

เคาโครงและแผนการสอความหมาย (theme) I หมายถง การออกแบบ

และจดทำาโปรแกรมสอความหมาย (interpretation design) และ

E หมายถง การประเมนผล (evaluation) สวน P : การมสวนรวม

ของชมชนทองถน (participation) และ N : เครอขาย (network) เปน

องคประกอบทเคลอนไหวตลอดเวลา ตองดำาเนนการตงแตแรกเรม

โครงการ และสนบสนนใหเกดขนทกขนตอนในการดำาเนนการ สวน

เทคนควธการวจย เนนการใชเครองมอการวจยเชงคณภาพ ไดแก การ

สมภาษณ การระดมสมอง การใชแบบประเมนศกยภาพทรพยากรการ

ทองเทยว การประชมกลมยอย และการประชาคม

ประชากรและกลมตวอยาง

กลมท 1 คอ ชมชนทองถน จำาแนกเปน 3 กลมยอย

คอ กลมเจาหนาท องคกร หนวยงานภาครฐทเกยวของกบการทอง

เทยว ผประกอบการทเกยวของกบการทองเทยวและผนำาชมชนทอง

ถน โดยในขนตอนแรกคอ สมตวอยางแบบแบงชน หรอตามระดบ

ชน (stratified random sampling) เปนการสมตวอยางโดยวธทใช

กบประชากรทมลกษณะแตกตางกนจนสามารถแยกเปนกลมยอย ๆ

ตามคณลกษณะทแตกตางกนได และในแตละกลมเปนกลมประชากร

ทมความคลายคลงกน (homogeneity) [10],[11] สวนหนวยวเคราะห

(unit of analysis) อยในระดบการวเคราะหปจเจกบคคล (individual)

จำานวนทงสน 40 คนโดยแตละกลมยอยในแตละพนทมการสมตวอยาง

ดงน

1. ผประกอบการและองคกรดานธรกจการทองเทยวและ

การบรการ เชน เจาของกจการดานบรการและการทองเทยว คณะ

กรรมการหอการคาจงหวดพะเยา สภาอตสาหกรรมการทองเทยว

จงหวดพะเยา สมาคมการทองเทยวจงหวดพะเยา โดยผใหขอมล

ในการวจยมคณสมบตเปนเจาของธรกจหรอดำารงตำาแหนงบรหาร

ตงแตผจดการฝายทเกยวของกบการทองเทยวขนไป โดยบญชราย

ชอของกลมตวอยางไดจากการสมตวอยางแบบสโนวบอลล (snowball

sampling) คอการเลอกผใหขอมลมาจำานวนหนงเปนกลมแรกแลวเกบ

ขอมล จากนนสอบถามผใหขอมลวาควรไปเกบขอมลจากใครอกท

มความเกยวของกบประเดนวจยในพนทศกษา โดยมจำานวนทงสน

10 คน

2. เจาหนาทภาครฐทเกยวของกบการทองเทยว ไดแก

สำานกงานทองเทยวและกฬาจงหวดพะเยา สำานกงานพฒนาชมชน

และสำานกงานพฒนาพนทสงโดยผใหขอมลมคณสมบตในการดำารง

ตำาแหนงหวหนางานและมประสบการณ ในการกำาหนดนโยบาย

ของจงหวดพะเยานน ควรดาเนนการพฒนาการสอความหมายอยางไรใหเหมาะสมอนจะสงผลใหเกดการพฒนาการทองเทยวอยางยงยนตอไป 2. วตถประสงค

เพอพฒนาระบบสอความหมายในแหลงทองเทยวบานสนตสข ตาบลขนควร อาเภอปง จงหวดพะเยา โดยการมสวนรวมของชมชนทองถน 3. แนวคด ทฤษฎและผลงานวจยทเกยวของ ทฤษฎและแนวคดสาคญทนามาประยกตใชกบการวจยครงน คอ ทฤษฎปรากฏการณนยม(phenomenology theory)แนวคดเกยวกบการทองเทยว (tourism) และการบรหารจดการการทองเทยว ซงประกอบไปดวย รปแบบการจดการการทองเทยวบนฐานแนวคดเศรษฐกจพอเพยง (tourism management on sufficiency economy concept) รปแบบการพฒนาการจดการการทองเทยวอยางยงยน (sustainable tourism development )รปแบบการจดการการทองเทยวอยางมสวนรวมของชมชน (people participation) รปแบบการสอสารแบบมสวนรวมและการพฒนาชมชน แนวคดเกยวกบ อตลกษณ (identity) และ แนวคดเกยวกบการสอความหมาย (interpretation) กรอบแนวคดการวจย

ภาพท 1 รปแบบการสอความหมายในแหลงทองเทยวโดยการมสวนรวมของชมชนทองถน(L4T PINE Model) [9] 4. วธการศกษา

การวจยเรอง การพฒนารปแบบการสอความหมายในแหลงทองเทยวโดยการมสวนรวมของชมชนทองถน เปนการวจยเพอพฒนา (research for development) มการใชเทคนคการวจยเชงคณภาพ(qualitative research) และเปนการวจยเชงปฏบตการ(action research) โดยเปนการ ศกษาและทดลองใชรปแบบการสอความหมายในแหลงทองเทยวโดยการมสวนรวมของชมชนทองถน (L4T PINE Model) เขามาพฒนาระบบสอความหมายในแหลงทองเทยวชมชนบานสนตสข ตาบลขนควร อาเภอปง จงหวดพะเยา ซงมกระบวนการโดยยอดงน การนากระบวนการ หรอรปแบบการจดทาโปรแกรมสอความหมายโดยการมสวนรวมของชมชนทองถน(L4T PINE Model) เขาไปพฒนาใชในพนทเปาหมาย โดยนาองคประกอบทง 9 มาประยกตใชโดยสามารถดาเนนการเปนกระบวนการได คอ เรมจาก L หมายถง ผนาชมชน (leader) 4T หมายถง คณะทางานหรอทมงาน (team) การวเคราะหพนทหรอ

ทรพยากรการทองเทยว (tourism area) การวเคราะหนกทองเทยวหรอผมาเยอน(tourists) การกาหนดเคาโครงและแผนการสอความหมาย (theme) I หมายถง การออกแบบและจดทาโปรแกรมสอความหมาย (interpretation design) และ E หมายถง การประเมนผล (evaluation) สวน P : การมสวนรวมของชมชนทองถน (participation) และ N : เครอขาย (network) เปนองคประกอบทเคลอนไหวตลอดเวลา ตองดาเนนการตงแตแรกเรมโครงการ และสนบสนนใหเกดขนทกขนตอนในการดาเนนการ สวนเทคนควธการวจย เนนการใชเครองมอการวจยเชงคณภาพ ไดแก การสมภาษณ การระดมสมอง การใชแบบประเมนศกยภาพทรพยากรการทองเทยว การประชมกลมยอย และการประชาคม ประชากรและกลมตวอยาง

กลมท 1 คอ ชมชนทองถน จาแนกเปน 3 กลมยอยคอ กลมเจ าหน าท องคกร หนวยงานภาครฐท เ ก ยวของกบการทอง เท ยว ผประกอบการทเกยวของกบการทองเทยวและผนาชมชนทองถน โดยในขนตอนแรกคอ สมตวอยางแบบแบงชน หรอตามระดบชน (stratified random sampling) เปนการสมตวอยางโดยวธทใชกบประชากรทมลกษณะแตกตางกนจนสามารถแยกเปนกลมยอย ๆ ตามคณลกษณะทแตกตางกนได และในแตละกลมเปนกลมประชากรทมความคลายคลงกน (homogeneity) [10],[11] สวนหนวยวเคราะห (unit of analysis) อยในระดบการวเคราะหปจเจกบคคล (individual) จานวนทงสน 40 คนโดยแตละกลมยอยในแตละพนทมการสมตวอยาง ดงน

1. ผประกอบการและองคกรดานธรกจการทองเทยวและการบรการ เชน เจาของกจการดานบรการและการทองเทยว คณะกรรมการหอการคาจงหวดพะเยา สภาอตสาหกรรมการทองเทยวจงหวดพะเยา สมาคมการทองเทยวจงหวดพะเยา โดยผใหขอมลในการวจยมคณสมบตเปนเจาของธรกจหรอดารงตาแหนงบรหารตงแตผจดการฝายทเกยวของกบการทองเทยวขนไป โดยบญชรายชอของกลมตวอยางไดจากการสมตวอยางแบบสโนวบอลล (snowball sampling) คอการเลอกผใหขอมลมาจานวนหนงเปนกลมแรกแลวเกบขอมล จากนนสอบถามผใหขอมลวาควรไปเกบขอมลจากใครอกทมความเกยวของกบประเดนวจยในพนทศกษา โดยมจานวนทงสน 10 คน 2. เจาหนาทภาครฐทเกยวของกบการทองเทยว ไดแก สานกงานทองเทยวและกฬาจงหวดพะเยา สานกงานพฒนาชมชน และสานกงานพฒนาพนทสงโดยผใหขอมลมคณสมบตในการดารงตาแหนงหวหนางานและมประสบการณ ในการกาหนดนโยบายทางการทองเทยว โดยกาหนดจานวน 1 - 3 คนตอหนวยงานหรอองคกร ซงมจานวนทงสน 10 คน 3. ผนาชมชน ไดแก ผทดารงตาแหนงอยในคณะกรรมการบรหารองคการบรหารสวนทองถน องคการบรหารสวนตาบลหรอเทศบาล และผนาชมชนทเกยวของกบการบรหารจดการการทองเทยวในพนทศกษา โดยบญชรายชอของกลมตวอยางไดจากการสมตวอยางแบบสโนวบอลล (snowball sampling) คอการเลอกผนาชมชนหรอใหขอมลมาจานวนหนงเปนกลมแรก ซงมลกษณะเปนผดารงตาแหนงบรหารงานทองถน ไดแก นายกองคการบรหารสวนตาบลหรอเทศบาลแลวเกบขอมล จากนนสอบถามผใหขอมลวาควรไปเกบขอมลจากผนาชมชนผใดอกทมความ เกยวของ ซงมจานวนทงสน 20 คน

179


ทางการทองเทยว โดยกำาหนดจำานวน 1 - 3 คนตอหนวยงานหรอ

องคกร ซงมจำานวนทงสน 10 คน

3. ผนำาชมชน ไดแก ผทดำารงตำาแหนงอยในคณะกรรมการ

บรหารองคการบรหารสวนทองถน องคการบรหารสวนตำาบลหรอ

เทศบาล และผนำาชมชนทเกยวของกบการบรหารจดการการทอง

เทยวในพนทศกษา โดยบญชรายชอของกลมตวอยางไดจากการสม

ตวอยางแบบสโนวบอลล (snowball sampling) คอการเลอกผนำา

ชมชนหรอใหขอมลมาจำานวนหนงเปนกลมแรก ซงมลกษณะเปนผ

ดำารงตำาแหนงบรหารงานทองถน ไดแก นายกองคการบรหารสวน

ตำาบลหรอเทศบาลแลวเกบขอมล จากนนสอบถามผใหขอมลวาควร

ไปเกบขอมลจากผนำาชมชนผใดอกทมความเกยวของ ซงมจำานวน

ทงสน 20 คน

กลมท 2 คอ นกทองเทยวชาวไทย เนองจาก ในพนท

ศกษายงไมมการเกบขอมลจำานวนผมาเยอน ผวจยจงไมสามารถทราบ

จำานวนประชากรได อกทงเปนนกทองเทยวเฉพาะกลม คอ กลมทชน

ชอบการเดนปา ผจญภย และมกมาเยอนในชมชนเพอเดนปาขนดอย

ผาจ ในแตละปทผานมาจะมจำานวนไมมากนก ผวจยจงเลอกใชวธการ

ศกษาแบบคณภาพ คอ การสมภาษณ และไดดำาเนนการเกบขอมล

ขณะประกอบกจกรรมในพนท (on - site survey) ในแหลงทองเทยว

จำานวน 25 คน

การวเคราะหขอมล

สำาหรบการวเคราะหขอมลทไดจากการเกบขอมลตาม

กระบวนการ ผวจยไดนำามาประมวลผลโดยใชวธการวเคราะหเชง

พรรณนาแบบงานวจยเชงคณภาพเปนหลก จากนนสรปบทเรยนใน

การดำาเนนการตามกระบวน การการสอความหมายโดยการมสวน

รวมของชมชนทองถนในพนทแหลงทองเทยว จนกระทงไดผลจาก

การดำาเนนงานคอ แผนการจดทำาระบบสอความหมายในแหลงทอง

เทยวโดยชมชนทองถนมสวนรวม

5. สรปผลการศกษา ผลจากการนำารปแบบการจดทำาระบบสอความหมายโดย

การมสวนรวมของชมชนทองถน(L4T PINE Model) เขามาพฒนา

ในพนทแหลงทองเทยวบานสนตสข สรปผลตามองคประกอบตอไปน

องคประกอบท 1 ผนำาชมชน (leader) ในเบองตนผวจย

ไดมการประสานงานกบผนำาชมชน คอ ผใหญบานและคณะกรรมการ

หมบานสนตสข เพอชแจงและหารอ เกยวกบโครงการวจยเพอพฒนา

รปแบบการสอความหมายในแหลงทองเทยวโดยการมสวนรวมของ

ชมชนทองถน ซงไดรบความรวมมอจากคณะกรรมการหมบานเปน

อยางด

องคประกอบท 2 คณะทำางานหรอทมงาน (team) การ

คดเลอกหรอจดตงคณะทำางานโครงการการสอความหมายในแหลง

ทองเทยวนน สวนใหญจะมาจากแกนนำาดานการทองเทยวของชมชน

หรอกลมเครอญาตของผนำา แตอยางไรกตามกไดผานการเหนชอบ

จากมตของชมชนจากเวทประชาคมหมบานซงไดคณะทำางานทงสน

9 คน จากนนไดมการพฒนาศกยภาพของคณะทำางาน ในดานการ

บรการการทองเทยวและการสอความหมาย ไดแก การจดฝกอบรมใน

เนอหา วชาทสำาคญสำาหรบการทองเทยวและการจดทำาโปรแกรมสอ

ความหมายในพนทแกคณะกรรมการฯ เพอเตรยมใหมความรสำาคญ

ในดานตาง ๆ ทเกยวของ

องคประกอบท 3 การวเคราะหพนทหรอทรพยากรการ

ทองเทยว (tourism area) เปนการสำารวจและประเมนศกยภาพของ

ทรพยากรการทองเทยวและการสอความหมายชมชนบานสนตสขโดย

การมสวนรวมของคณะทำางานชมชนและคณะผเชยวชาญ เพอคนหา

จดทมความสามารถในการสรางแรงดงดดใจแกนกทองเทยว และม

ศกยภาพในการสอความหมาย ซงวเคราะหและประเมนจากผลการ

วดระดบศกยภาพของพนทหรอทรพยากรแหลงทองเทยว ในการเปน

แหลงทองเทยวเชงนเวศ โดยเปนการประเมนในกรณเปนพนททยง

ไมมการบรหารจดการดานการทองเทยว สำาหรบเกณฑการประเมน

ครงนประกอบไปดวย 6 องคประกอบ ไดแก สงดงดดใจดานการทอง

เทยวและเรยนรของแหลงธรรมชาต ความอดมสมบรณของแหลง

ธรรมชาต ความเกยวของของวฒนธรรมทองถนกบแหลงธรรมชาต

ความปลอดภยของแหลงธรรมชาตในการทองเทยว ความมชอเสยง

เปนทรจกของคนทวไป และคณคาทางวชาการ/การเรยนร ผลการ

ศกษาพบวา คะแนนศกยภาพโดยเฉลยมคาเทากบ 4.02 ซงอยใน

ระดบศกยภาพคอนขางมาก และหากพจารณารายละเอยดในแตละ

แหลง พบวา แหลงทองเทยวทมศกยภาพสงทสดในบานสนตสข คอ

ดอยผาจ รองลงมาตามลำาดบ ไดแก อนสรณสถานผาจ นำำำำำาตกรชดา

สสานวรชน เขตรกษาพนธสตวปาดอยผาชาง หมบานสนตสขนำำำำาตก

โรง ไฟฟาหรออโมงควทยกระจายเสยง ถำำำำาพยาบาล(หรอถำำำำาธง) ถำำำำา

ผาตง ถำำำำาดอกบว ฝายวงจนและ วดพระธาตตนฝาง ดงตาราง 1 ตอ

ไปน

ตารางท 1 ศกยภาพของแหลงทองเทยวในบานสนตสขและแหลงนำำำำา

ตกโรงไฟฟาหรออโมงควทยกระจายเสยง

กลมท 2 คอ นกทองเทยวชาวไทย เนองจาก ในพนทศกษายงไมมการเกบขอมลจานวนผมาเยอน ผวจยจงไมสามารถทราบจานวนประชากรได อกทงเปนนกทองเทยวเฉพาะกลม คอ กลมทชนชอบการเดนปา ผจญภย และมกมาเยอนในชมชนเพอเดนปาขนดอยผาจ ในแตละปทผานมาจะมจานวนไมมากนก ผวจยจงเลอกใชวธการศกษาแบบคณภาพ คอ การสมภาษณ และไดดาเนนการเกบขอมลขณะประกอบกจกรรมในพนท (on - site survey) ในแหลงทองเทยว จานวน 25 คน การวเคราะหขอมล

สาหรบการวเคราะหขอมลทไดจากการเกบขอมลตามกระบวนการ ผวจยไดนามาประมวลผลโดยใชวธการวเคราะหเชงพรรณนาแบบงานวจยเชงคณภาพเปนหลก จากนนสรปบทเรยนในการดาเนนการตามกระบวน การการสอความหมายโดยการมสวนรวมของชมชนทองถนในพนทแหลงทองเทยว จนกระทงไดผลจากการดาเนนงานคอ แผนการจดทาระบบสอความหมายในแหลงทองเทยวโดยชมชนทองถนมสวนรวม 5. สรปผลการศกษา ผลจากการนารปแบบการจดทาระบบสอความหมายโดยการมสวนรวมของชมชนทองถน(L4T PINE Model) เขามาพฒนาในพนทแหลงทองเทยวบานสนตสข สรปผลตามองคประกอบตอไปน

องคประกอบท 1 ผนาชมชน (leader) ในเบองตนผวจยไดมการประสานงานกบผนาชมชน คอ ผใหญบานและคณะกรรมการหมบานสนตสข เพอชแจงและหารอ เกยวกบโครงการวจยเพอพฒนา รปแบบการสอความหมายในแหลงทองเทยวโดยการมสวนรวมของชมชนทองถน ซงไดรบความรวมมอจากคณะกรรมการหมบานเปนอยางด องคประกอบท 2 คณะทางานหรอทมงาน (team) การคดเลอกหรอจดตงคณะทางานโครงการการสอความหมายในแหลงทองเทยวนน สวนใหญจะมาจากแกนนาดานการทองเทยวของชมชน หรอกลมเครอญาตของผนา แตอยางไรกตามกไดผานการเหนชอบจากมตของชมชนจากเวทประชาคมหมบานซงไดคณะทางานทงสน 9 คน จากนนไดมการพฒนาศกยภาพของคณะทางาน ในดานการบรการการทองเทยวและการสอความหมาย ไดแก การจดฝกอบรมในเนอหา วชาทสาคญสาหรบการทองเทยวและการจดทาโปรแกรมสอความหมายในพนทแกคณะกรรมการฯ เพอเตรยมใหมความรสาคญในดานตาง ๆ ทเกยวของ องคประกอบท 3 การวเคราะหพนทหรอทรพยากรการทองเทยว (tourism area) เปนการสารวจและประเมนศกยภาพของทรพยากรการทองเทยวและการสอความหมายชมชนบานสนตสขโดยการมสวนรวมของคณะทางานชมชนและคณะผเชยวชาญ เพอคนหาจดทมความสามารถในการสรางแรงดงดดใจแกนกทองเทยว และมศกยภาพในการสอความหมาย ซงว เคราะหและประเมนจากผลการวดระดบศกยภาพของพนทหรอทรพยากรแหลงทองเทยว ในการเปนแหลงทองเทยวเชงนเวศ โดยเปนการประเมนในกรณเปนพนททยงไมมการบรหารจดการดานการทองเทยว สาหรบเกณฑการประเมนครงนประกอบไปดวย 6 องคประกอบ ไดแก สงดงดดใจดานการทองเทยวและเรยนรของแหลงธรรมชาต ความอดมสมบรณของแหลงธรรมชาต ความเกยวของของวฒนธรรมทองถนกบแหลงธรรมชาต ความปลอดภยของแหลงธรรมชาตในการทองเทยว ความ

มชอเสยงเปนทรจกของคนทวไป และคณคาทางวชาการ/การเรยนร ผลการศกษาพบวา คะแนนศกยภาพโดยเฉลยมคาเทากบ 4.02 ซงอยในระดบศกยภาพคอนขางมาก และหากพจารณารายละเอยดในแตละแหลง พบวา แหลงทองเทยวทมศกยภาพสงทสดในบานสนตสข คอ ดอยผาจ รองลงมาตามลาดบ ไดแก อนสรณสถานผาจ นาตกรชดา สสานวรชน เขตรกษาพนธสตวปาดอยผาชาง หมบ านสนตสขน าตก โรง ไฟฟาหรออโมงควทยกระจายเสยง ถาพยาบาล(หรอถาธง) ถาผาตง ถาดอกบว ฝายวงจนและ วดพระธาตตนฝาง ดงตาราง 1 ตอไปน ตารางท 1 ศกยภาพของแหลงทองเทยวในบานสนตสขและแหลงทองเทยวเชอมโยง แหลงทองเทยว คะแนน ระดบศกยภาพ ดอยผาจ 4.23 มาก

อนสรณสถานผาจ 4.19 คอนขางมาก

สสานวรชน 4.18 คอนขางมาก

นาตกรชดา 4.18 คอนขางมาก เขตรกษาพนธสตวปาดอยผาชาง 4.15 คอนขางมาก หมบานสนตสข 3.80 คอนขางมาก

น า ต ก โ ร ง ไ ฟ ฟ า ห ร อ อ โ ม ง ควทยกระจายเสยง

3.71 คอนขางมาก

ถาพยาบาล(หรอถาธง) 3.69 คอนขางมาก ถาผาตง 3.60 คอนขางมาก ถาดอกบว 3.55 คอนขางมาก

ฝายวงจน 3.23 ปานกลาง

วดพระธาตตนฝาง 3.20 ปานกลาง นอกจากตวแหลงหรอสถานททองเทยวมความนาสนใจ มความงามโดดเดนเปนเอกลกษณแลว บานสนตสขยงโดดเดนในเรองราวทางประวตศาสตรเกยวกบ การตอสซงยงมกลนอายของอดต ผคนในเหตการณยงคงอยและสามารถใหขอมลหรอเลาเรองราวตางๆได ในตวชมชนเองยงถอวาเปนชมชนทมมสนตสข สงบสข ปลอดภย สมาชกชมชนมความสข มความสามคคปรองดองกน ทางานเพอสวนรวม มพลง มความสามารถในการแกปญหาและการขดแยง ชาวบานมความเปนมตรไมตรจากเจาของทองถน

แมทรพยากรการทองเทยวในบานสนตสขจะมศกยภาพทอยในระดบด แตกยงมขอดอยหรอจดออนตางๆ ทควรแกไขปรบปรง นอกจากสภาพของทรพยากรการทองเทยวแลว พบวา ในดานการบรหารจดการทางการทองเทยว การบรการและธรกจบรการทางการทองเทยว รวมทง การทาการตลาด ในชมชน ยงมศกยภาพไมสงนกโดยวเคราะหสภาพในดานตางๆ ทควรนาไปพจารณาแกไขและพฒนา ดงน

1.สงอานวยความสะดวกดานสาธารณปโภค โครงสรางพนฐานทจาเปนโดยเฉพาะการเดนทาง คมนาคม ไฟฟา โทรศพทใชไมไดการตดตอสอสารลาบาก

2.ขาดสงอานวยความสะดวกดานระบบการสอความหมาย

180


นอกจากตวแหลงหรอสถานททองเทยวมความนาสนใจ ม

ความงามโดดเดนเปนเอกลกษณแลว บานสนตสขยงโดดเดนในเรอง

ราวทางประวตศาสตรเกยวกบการตอสซงยงมกลนอายของอดต ผคน

ในเหตการณยงคงอยและสามารถใหขอมลหรอเลาเรองราวตางๆได

ในตวชมชนเองยงถอวาเปนชมชนทมมสนตสข สงบสข ปลอดภย

สมาชกชมชนมความสข มความสามคคปรองดองกน ทำางานเพอสวน

รวม มพลง มความสามารถในการแกปญหาและการขดแยง ชาวบาน

มความเปนมตรไมตรจากเจาของทองถน

แมทรพยากรการทองเทยวในบานสนตสขจะมศกยภาพท

อยในระดบด แตกยงมขอดอยหรอจดออนตางๆ ทควรแกไขปรบปรง

นอกจากสภาพของทรพยากรการทองเทยวแลว พบวา ในดานการ

บรหารจดการทางการทองเทยว การบรการและธรกจบรการทางการ

ทองเทยว รวมทงการทำาการตลาดในชมชน ยงมศกยภาพไมสงนกโดย

วเคราะหสภาพในดานตางๆ ทควรนำาไปพจารณาแกไขและพฒนา

ดงน

1.สงอำานวยความสะดวกดานสาธารณปโภค โครงสรางพน

ฐานทจำาเปนโดยเฉพาะการเดนทาง คมนาคม ไฟฟา โทรศพทใชไม

ไดการตดตอสอสารลำาบาก

2.ขาดสงอำานวยความสะดวกดานระบบการสอความหมาย

3.ภาพลกษณและความมชอเสยงของแหลงทองเทยวยง

ไมเปนทรจกกนในวงกวาง

4.การสรางอรรถประโยชนของทรพยากรไมเตมศกยภาพ

ทำาใหความนาสนใจลดนอยลง

5.ความสะอาดภายในชมชน

6.ขาดความรวมมอประสานงานระหวางองคกร หนวยงาน

และธรกจดานการทองเทยวทเกยวของในการสงเสรมการทองเทยว

7.ขอจำากดดานงบประมาณในการพฒนาแหลงทองเทยว

8.สนคาของทระลกขาดการเชอมโยงและนำาเสนอ

อตลกษณสกระบวนการผลต

9.คณภาพของผลตภณฑการบรการยงไมไดมาตรฐาน

10.ขาดการใหขอมลขาวสารการทองเทยว เชน ขอมลดาน

ทรพยากรทองเทยว สงอำานวยความสะดวก

11.ขาดการโฆษณาและประชาสมพนธการทองเทยวโดย

ผานสอตาง ๆ เพอเชญชวน กระตน ใหนกทองเทยวกลมเปาหมาย

เดนทางมาเยอน

12.การสงเสรมการตลาดไมสามารถกระทำาไดอยางเตมท

เนองจากงบประมาณจำากด

อยางไรกตาม สภาพทเปนโอกาสในการพฒนาการทอง

เทยวของหมบานสนตสขนน ยงถอวามโอกาสทควรนำามาพจารณา

เพอใชเปนชองทางในการพฒนาการทองเทยวตอไป ดงน

1. นโยบายภาครฐทสนบสนนการพฒนาการทองเทยวใน

ดานตางๆอนสงผลดตอการพฒนาและบรหารจดการการทองเทยว

2. กระแสความตองการการทองเทยวเฉพาะ (Niche

Market) ขยายตว รวมทง กระแสความนยมเดนทางทองเทยวระดบ

โลก ภมภาคและระดบประเทศมแนวโนมเพมมากขน

3. เครอขายทางสงคมทพรอมจะเขามารวมมอในการ

พฒนาการทองเทยวในพนท

4. การนำาเทคโนโลยและนวตกรรมใหมๆ มาใชในการ

พฒนาดานการทองเทยวเพมมากขน

สวนอปสรรค วเคราะหแลวพบวา สงทเปนอปสรรคตอการ

พฒนาชมชนบานสนตสข คอ

1.การสงเสรมดานการทองเทยวจากภาครฐมไมตอเนอง

2.สภาวะเศรษฐกจของประเทศไมดเทาทควรทำาใหขาดงบ

ประมาณเพอพฒนาการทองเทยว

3.กระแสโลกาภวฒนทำาใหวถชวตของชมชนเปลยนแปลง

4.ภาวะสงแวดลอมเสอมโทรม มลพษ นำำำำา และฝนละออง

หรอ ปญหาหมอกควนภาคเหนอ

องคประกอบท 4 การวเคราะหนกทองเทยวหรอผมา

เยอน (tourists behavior) เปนการศกษาวเคราะหพฤตกรรมของ

กลมผมาเยอนอนถอเปนจดหมายปลายทางทสารสงไปถงซงถอเปน

ผใชโปรแกรมสอความหมาย สรปแลวผมาเยอนบานสนตสขสวนใหญ

เปนนกทองเทยวกลมทชนชอบการผจญภย การเดนปาระยะไกลและ

ตองการสมผส ใกลชดธรรมชาต อกสวนหนงคอ กลมทสนใจเรองราว

ทางประวตศาสตรหรอเคยมสวนรวมในเหตการณ 14 ตลาคม 2516

จากการสมภาษณผทมาเยอนและใชบรการบานพกโฮมสเตยของ

หมบานพบวา นกทองเทยวมความตองการในดานสงอำานวยความ

สะดวกดานสาธารณปโภค โครงสรางพนฐานทจำาเปนโดยเฉพาะ

การตดตอสอสาร ประสานงานกบชมชนลำาบากมาก โทรศพทใชการ

ไมได และขาดสงอำานวยความสะดวกดานระบบการสอความหมาย

ภาพลกษณ ความมชอเสยงของแหลงทองเทยวยงไมเปนทรจกกนใน

วงกวาง รวมทงควรมการดแลรกษาเรองความสะอาดภายในชมชน

สวนความคาดหวงและความตองการบรการทางดานโปรแกรมสอ

ความหมายในแหลงทองเทยว พบวา ตวกลางหรอสอทนกทองเทยว

ใหความสำาคญ ไดแก แผนปายสอความหมายหรอปายอธบายขอมล

แหลงทองเทยวคมอแนะนำาดานการทองเทยวในชมชน แผนพบ นก

สอความหมาย หรอมคคเทศกทองถน เสนทางทองเทยวในชมชน/เสน

ทางสอความหมาย ผใหขอมล/ประชาสมพนธดานการทองเทยว ศนย

บรการนกทองเทยว พพธภณฑชมชน เครองหมาย เชน เครองหมาย

บอกทาง สญลกษณของแหลงทองเทยว และการสาธต / การแสดง

สอดงกลาวน ควรไดรบการพฒนาใหมการจดทำาขนเพอสอดคลองกบ

ความตองการของนกทองเทยว

องคประกอบท 5 การกำาหนดเคาโครงและแผนการสอ

ความหมาย (theme) หลงจากทวเคราะหศกยภาพพนทและพฤตกรรม

นกทองเทยวตามองคประกอบท 3 และ 4 แลวนน ทำาใหคณะทำางาน

ทราบถง จดหรอสถานทมศกยภาพในการสอความหมายและความ

ตองการของนกทองเทยว จากนนจงไดมการประชมรวมกนเพอ

กำาหนดเคาโครงหลก (theme) และเคาโครงเรองยอย (sub-theme)

ในการสอความหมาย และการเลอกชองทางการสอสารทเหมาะสม

ตอสภาพพนทและความสะดวกการจดการ โดยใชแบบกำาหนดราย

ละเอยดของการสอความหมาย (story development form) รวมกบ

การระดมความคดเหนรวมกนของคณะทำางานเพอใหไดเนอหาในท

ตองการนำาเสนอทตรงตามวตถประสงคในการสอความหมาย ดงน

หวขอเรอง (topic) แหลงทองเทยวทางธรรมชาตทงดงาม

กบเรองราวการตอสของคนยคตลา

181


เคาโครงการสอความหมายรวม (theme) “บานสนตสข

ดอยผาจ หบเขาแหงมตรสหาย”

วตถประสงคของการสอความหมาย (interpretive program

objective) สอถง คณคาและความงามของดอยผาจและธรรมชาตใน

ชมชนวถชวตและวฒนธรรมชาวมง และเรองราวทางประวตศาสตร

การตอสของคนยคเดอนตลา 16

วตถประสงคในการพฒนาบรเวณ (sub-site development

objective) เพอพฒนาระบบสอความหมายบรเวณชมชนบานสนตสข

และดอยผาจ

องคประกอบท 6 การมสวนรวมของชมชนทองถน (par-

ticipation)ถอเปนองคประกอบหนงทสำาคญตอการสอความหมายใน

แหลงทองเทยวของทองถนครงน และอยในขนตอนหรอกระบวนการ

ในการจดทำาสอความหมายเกอบทกขนตอน ตงแตการศกษาความ

ตองการของชมชนทองถนตอการสอความหมายถงอตลกษณชมชน

เพอประเมนความตองการ ความจำาเปน และวเคราะหความคดเหน

ในแงมมสำาคญตางๆ ในพนท เชน ความตองการ ความสนใจทจะเขา

มามสวนรวมในโครงการ การคดเลอกคณะกรรมการ การแสดงความ

คดเหนเกยวกบศกยภาพดานการทองเทยว อตลกษณของชมชน

จนกระทง การดำาเนนการสำารวจ ออกแบบจดทำาโปรแกรมสอความ

หมาย ซงสามารถกระตนชกนำาใหชมชนทองถนเขามามสวนรวมได

เชน การเปนคณะทำางานในการจดทำาสอ รวมกนสำารวจขอมล การ

สรางชองทางใหชมชนทองถนไดรบรขาวสารและแสดงความคดเหน

เกยวกบการจดทำาสอตาง ๆ โดยวธการจดเวทชาวบาน การประชาคม

การประชาสมพนธใหขอมลขาวสาร พรอมทงกระตนจตสำานกความม

อตลกษณเฉพาะของตนเองและเขามารวมโครงการฯ ซงสามารถสรป

การมสวนรวมของชมชนทองถนในการจดทำาโปรแกรมสอความหมาย

“หบเขาแหงมตรสหาย” สามารถจำาแนก ไดดงน

1. การมสวนรวมรบร ไดแก การรบร รบทราบการดำาเนน

การจดทำาโปรแกรมสอความหมาย คณะกรรมการจดทำาสอฯไดทำาการ

ประชา สมพนธแกชมชนทองถน ซงไดรบผลการตอบรบทด ชมชนได

รวมรบรการดำาเนนงานของคณะกรรมการโดยตลอด

2. การมสวนรวมคด ไดแก รวมคด รวมตดสนใจเกยวกบ

การจดทำาโปรแกรมสอความหมายครงน ไดมการจดเวทชาวบาน และ

การระดมสมอง

3. การมสวนรวมทำา ไดแก การเปนคณะกรรมการบรหาร

จดทำาโปรแกรมสอความหมาย การเปนทปรกษา ใหขอเสนอแนะ

ขอคดเหนในการจดทำาโปรแกรมสอความหมาย การเปนผมสวนชวย

จดทำาโปรแกรมสอความหมาย รวมทงการเปนแหลงขอมลแกผจดทำา

สอความหมาย

4. การมสวนรวมสนบสนนการจดทำาโปรแกรมสอความ

หมายครงน ไดแก การเปนผสนบสนนงบประมาณ จดทำาโปรแกรม

สอความหมาย และการเปนผสนบสนนชวยประชาสมพนธเกยวกบ

โปรแกรมสอความหมาย

5. การมสวนรวมในการใชประโยชนจากโปรแกรมสอความ

หมาย คอ การเปนผใชบรการโปรแกรมสอความหมาย (ผรบสาร) และ

การนำาโปรแกรมสอความหมายมาเปนสวนประกอบเพอใหบรการดาน

สอความหมายแกนกทองเทยว

6. การมสวนรวมตรวจสอบ ประเมนผลโปรแกรมสอความ

หมายของคนในชมชน ซงไดกระทำาการทดสอบประสทธภาพของ

โปรแกรมสอความหมายหลงจากไดทำาการผลตสอ ประกอบดวยกลม

เปาหมายหลกคอ กลมคณะ กรรมการชมชน กลมคณะทปรกษาโค

รงการฯ และกลมประชาชนทวไปในทองถน

องคประกอบท 7 การออกแบบและจดทำาโปรแกรมสอ

ความหมาย (interpretation design and media)เรมจากการราง

แผนและออกแบบโปรแกรมสอความหมายในแตละบรเวณ โดยให

สอดคลองกบเคาโครงเรอง (theme) บานสนตสข ดอยผาจ: หบเขา

แหงมตรสหาย และไดนำาเสนอประชาคมในพนทเพอระดมความ

คดเหนเกยวกบรางแผนและการออกแบบโปรแกรมสอความหมาย

(interpretation design) หลงจากนนนำาผลสรปจากการประชมมาปรบ

แกไขและพฒนาแผน แลวจงดำาเนนการจดทำาโปรแกรมสอความหมาย

ในพนทตามแผนงาน โดยสงเสรมใหชมชนทองถนเขามามสวนรวมใน

การดำาเนนการรวมกนจนกระทงเสรจสน สอหรอตวกลางทไดจดทำา

เพอใชในการเปนชองทางการสอสาร (channel) ไปยงผรบสาร คอ สอ

บคคล ไดแก ผใหขอมล ประชาสมพนธดานการทองเทยวและนกสอ

ความหมาย หรอมคคเทศกทองถน สวนสอไมใชบคคล ไดแก เสนทาง

ทองเทยวในชมชน และบนดอยผาจ แผนพบ แบบปายสอความหมาย

แบบเครองหมาย เชน เครองหมายบอกทางสญลกษณของแหลงทอง

เทยว การจดทำาสอทงหมดน คณะทำางานไมสามารถดำาเนนงานเอง

ไดทงหมด ในกระบวนการจดทำามการประสานงานกบผมประสบการณ

หรอผทมความเชยวชาญในดานนนๆ เขามาชวยดำาเนนการดวย เชน

การออกแบบกราฟกดไซดแผนพบ ปาย คณะทำางานไมสามารถทำาเอง

ได แตอยางไรกด ผทใหแนวคดและควบคมการผลตคอ คณะทำางาน

ชมชน เปนผดแลการจดทำาสอทงหมด

ภาพท 2 ตวอยางการออกแบบ

จดทาโปรแกรมสอความหมาย ซงสามารถกระตน ชกนาใหชมชนทองถนเขามามสวนรวมได เชน การเปนคณะทางานในการจดทาสอ รวมกนสารวจขอมล การสรางชองทางใหชมชนทองถนไดรบรขาวสารและแสดงความคดเหนเกยวกบการจดทาสอตาง ๆ โดยวธการจดเวทชาวบาน การประชาคม การประชาสมพนธใหขอมลขาวสาร พรอมทงกระตนจตสานกความมอตลกษณเฉพาะของตนเองและเขามารวมโครงการฯ ซงสามารถสรปการมสวนรวมของชมชนทองถนในการจดทาโปรแกรมสอความหมาย “หบเขาแหงมตรสหาย” สามารถจาแนก ไดดงน 1. การมสวนรวมรบร ไดแก การรบร รบทราบการดาเนนการจดทาโปรแกรมสอความหมาย คณะกรรมการจดทาสอฯไดทาการประชา สมพนธแกชมชนทองถน ซงไดรบผลการตอบรบทด ชมชนไดรวมรบรการดาเนนงานของคณะกรรมการโดยตลอด 2. การมสวนรวมคด ไดแก รวมคด รวมตดสนใจเกยวกบการจดทาโปรแกรมสอความหมายครงน ไดมการจดเวทชาวบาน และการระดมสมอง 3. การมสวนรวมทา ไดแก การเปนคณะกรรมการบรหารจดทาโปรแกรมสอความหมาย การเปนทปรกษา ใหขอเสนอแนะ ขอคดเหนในการจดทาโปรแกรมสอความหมาย การเปนผมสวนชวยจดทาโปรแกรมสอความ หมาย รวมทง การเปนแหลงขอมลแกผจดทาสอความหมาย 4. การมสวนรวมสนบสนนการจดทาโปรแกรมสอความหมายครงน ไดแก การเปนผสนบสนนงบประมาณ จดทาโปรแกรมสอความหมาย และการเปนผสนบสนนชวยประชาสมพนธเกยวกบโปรแกรมสอความหมาย 5 . การมสวนรวมในการใชประโยชนจากโปรแกรมส อความหมาย คอ การเปนผใชบรการโปรแกรมสอความหมาย (ผรบสาร) และการนาโปรแกรมสอความหมายมาเปนสวนประกอบเพอใหบรการดานสอความหมายแกนกทองเทยว 6. การมสวนรวมตรวจสอบ ประเมนผลโปรแกรมสอความหมายของคนในชมชน ซงไดกระทาการทดสอบประสทธภาพของโปรแกรมสอความหมายหลงจากไดทาการผลตสอ ประกอบดวยกลมเปาหมายหลกคอ กลมคณะ กรรมการชมชน กลมคณะทปรกษาโครงการฯ และกลมประชาชนทวไปในทองถน องคประกอบท 7 การออกแบบและจดทาโปรแกรมสอความหมาย (interpretation design and media)เรมจากการรางแผนและออกแบบโปรแกรมสอความหมายในแตละบรเวณ โดยใหสอดคลองกบเคาโครงเรอง (theme) บานสนตสข ดอยผาจ: หบเขาแหงมตรสหาย และไดนาเสนอ ประชาคมในพนทเพอระดมความคดเหนเกยวกบรางแผนและการออกแบบโปรแกรมสอความหมาย (interpretation design) หลงจากนนนาผลสรปจากการประชมมาปรบแกไขและพฒนาแผน แลวจงดาเนนการจดทาโปรแกรมสอความหมายในพนทตามแผนงาน โดยสงเสรมใหชมชนทองถนเขามามสวนรวมในการดาเนนการรวมกนจนกระทงเสรจสน สอหรอตวกลางทไดจดทาเพอใชในการเปนชองทางการสอสาร (channel) ไปยงผรบสาร คอ สอบคคล ไดแก ผใหขอมล ประชาสมพนธดานการทองเทยวและนกสอความหมาย หรอมคคเทศกทองถน สวนสอไมใชบคคล ไดแก เสนทางทองเทยวในชมชน และบนดอยผาจ แผนพบ แบบปายสอความหมาย

แบบเครองหมาย เชน เครองหมายบอกทางสญลกษณของแหลงทองเทยว การจดทาสอทงหมดน คณะทางานไมสามารถดาเนนงานเองไดทงหมด ในกระบวนการจดทามการประสานงานกบผมประสบการณหรอผทมความเชยวชาญในดานนนๆ เขามาชวยดาเนนการดวย เชน การออกแบบกราฟกดไซดแผนพบ ปาย คณะทางานไมสามารถทาเองได แตอยางไรกด ผทใหแนวคดและควบคมการผลตคอ คณะทางานชมชน เปนผดแลการจดทาสอทงหมด ภาพ ท 2 ตวอยางการออกแบบ

องคประกอบท 8 เครอขาย (network) 1.เครอขายความรวมมอภายในชมชนในการศกษาครงน ไดแก เครอขายในองคกร หรอคณะทางาน (ทมงาน) กลมแกนนาดานการทองเทยว รวมทง โรงเรยนไดมการรวมตวและทากจกรรมรวมกนตลอดโครงการ แตสาหรบเครอขายภายในทยงขาด คอ การเชอมโยงกบกลมอนๆในชมชน เชน กลมสมนไพร กลมแมบานฯลฯ ซงควรมการประสานงานใหเขามารวมกจกรรมในการพฒนาระบบสอความหมายของชมชนดวย 2.เครอขายความรวมมอภายนอกชมชน คณะทางานของชมชนจาเปนจะตองมการประสานงานไปยงหนวยงานทอยในทองถน เพอขอความรวมมอเขารวมและสนบสนนในดานตาง ๆ ซงไดมการเชญและจดตงเปนคณะทปรกษาการพฒนาดานการทองเทยวของชมชน อาท เชน

182


องคประกอบท 8 เครอขาย (network)

1.เครอขายความรวมมอภายในชมชนในการศกษาครงน

ไดแก เครอขายในองคกร หรอคณะทำางาน (ทมงาน) กลมแกนนำา

ดานการทองเทยว รวมทง โรงเรยนไดมการรวมตวและทำากจกรรม

รวมกนตลอดโครงการ แตสำาหรบเครอขายภายในทยงขาด คอ การ

เชอมโยงกบกลมอนๆในชมชน เชน กลมสมนไพร กลมแมบานฯลฯ

ซงควรมการประสานงานใหเขามารวมกจกรรมในการพฒนาระบบ

สอความหมายของชมชนดวย

2.เครอขายความรวมมอภายนอกชมชน คณะทำางานของ

ชมชนจำาเปนจะตองมการประสานงานไปยงหนวยงานทอยในทองถน

เพอขอความรวมมอเขารวมและสนบสนนในดานตาง ๆ ซงไดมการ

เชญและจดตงเปนคณะทปรกษาการพฒนาดานการทองเทยวของ

ชมชน อาทเชน มหาวทยาลยพะเยา สำานกงานการทองเทยวและกฬา

องคการบรการสวนตำาบลขนควร ทงนเครอขายภายนอกทชมชนควร

มการพฒนาตอไปคอ เครอขายการเปนชมชนดานการทองเทยว อน

ถอเปนการสรางความรวมมอกบชมชนทมการจดการดานการทอง

เทยวโดยชมชนอน เพอเปนการแลกเปลยน เรยนรประสบการณบท

เรยนและหาแนวทางแกไขปญหารวมกน รวมทงการสรางเครอขาย

ทางภาคธรกจเอกชนดานการทองเทยว เชน สมาคมผประกอบการ

ดานการทองเทยว สมาคมมคคเทศก บรษทนำาเทยว ทพก รานอาหาร

ฯลฯ และจะตองมการดำาเนนงานรวมกน มใชเปนเพยงเครอขายทม

เฉพาะรายชอ แตตองสรางพนธกจ และกจกรรมการมสวนรวม กบ

เครอขายเพอแลกเปลยน สนบสนนการดำาเนนการการสอความหมาย

ในแหลงทองเทยวชมชน รวมทงสรางเครอขายใหเพมขนเรอย ๆ

องคประกอบท 9 การประเมนผล (evaluation)เปนการ

ตดตามและประเมนผลการดำาเนนการจดทำาโปรแกรมสอความ

หมายฯหรอ ประเมน ประสทธภาพของการจดทำาโปรแกรมสอความ

หมายในดานตางๆจากประสบการณทไดรบในการใชประโยชนจาก

โปรแกรมสอความหมาย สำาหรบการวจยครงน ผททำาการประเมน

คอ ประชาชนทองถนโดยมผลสรปคอ ประชาชนทองถนมความพง

พอใจตอการสอความหมายในระดบมาก

6. ขอเสนอแนะ 1. ชมชนทองถนในพนท ไดแก กลมผนำาชมชนทองถน ผ

ประกอบการดานการทองเทยว และกลมเจาหนาทภาครฐทเกยวของ

ในพนท ควรมการสงเสรมการสรางเครอขายและสนบสนนใหผท

เกยวของไดเขามามสวนรวมตอการสอความหมายในพนทของตน

มากขน รวมทงรวมกนพฒนาปรบปรงแกไขการสอความหมายใน

แหลงทองเทยวตามทมการออกแบบวางแผนไว เพอเกดการเตรยม

ความพรอมในการสงเสรมแหลงทองเทยวจงหวดพะเยาใหเปนแหลง

ทองเทยวทมการบรหารจดการดานการสอความหมายอยางเหมาะ

สมและมคณภาพ

2. ชมชนบานสนตสขควรมการสงเสรมและพฒนาเครอ

ขายโดยเฉพาะ การสรางเครอขายทางภาคธรกจเอกชนดานการทอง

เทยว เชน สมาคมผประกอบการดานการทองเทยว สมาคมมคคเทศก

บรษทนำาเทยวใหมากขนกวาเดม เพอเปนชองทางการตลาดสำาคญใน

การชกนำาใหนกทองเทยวเขามาเยอนในชมชน

3. ชมชนทตองการนำารปแบบการสอความหมายในแหลง

ทองเทยวโดยการมสวนรวมของชมชนทองถน หรอ L4T PINE

Model เขาไปใชนน ควรนำาองคประกอบทง 9 ไปประยกตใชซงถอเปน

แนวทางหนงทจะทำาใหการสอความหมายในแหลงทองเทยวชมชน

ประสบผลสำาเรจ

7. กตตกรรมประกาศ งานวจยครงนสำาเรจลลวงไปไดดวยด ดวยความรวมมอ

จากทกภาคสวนทเกยวของ โดยเฉพาะอยางยงการไดรบโอกาส และ

การสนบสนนจากสำานกงานการทองเทยวและกฬาจงหวดพะเยา ซง

เลงเหนความสำาคญในการพฒนาการทองเทยวในชมชนบานสนตสข

ผวจยจงขอขอบพระคณอยางสงมา ณ โอกาสน และขอขอบพระคณ

หวหนาสวนราชการในจงหวดพะเยาทเกยวของทกทาน ผนำาชมชน

และผประกอบการดานการบรการการทองเทยว รวมทงประชาชนใน

พนททใหความรวมมอ ขอขอบคณคณาจารยในคณะวทยาการจดการ

และสารสนเทศศาสตร มหาวทยาลยพะเยา สดทายขอขอบคณกำาลง

ใจจากครอบครวทมสวนในความสำาเรจของผลงานครงน

8.เอกสารอางอง[1] McIntosh R. W., Goleldner C. R. and Ritchie B. 2000.

Tourism: Principles and Philosophies. New York: John

Wiley.

[2] อภโชค เลขะกล และ กรณา รกษวณ. 2547. โครงการเสนทาง

ทองเทยวแบบจบจายสนคาศลปหตถกรรม. เชยงใหม:

สำานกงานกอบทน สนบสนนการวจย (สกว.).

[3] Hough M. 1990. Out of Place: Restoring Identity to the

Regional Landscape.New Haven: Yale University Press.

[4] วมลสทธ หรยางตระกล. 2541. พฤตกรรมมนษยกบสภาพ

แวดลอม: มลฐานทางพฤตกรรมเพอการออกแบบและ

วางแผน. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

[5] บญเลศ จตตงวฒนา. 2548 การพฒนาการทองเทยวแบบ

ยงยน. กรงเทพฯ: เพรสแอนด ดไซน.

[6] สรเชษฎ เชษฐมาส. 2545. เอกสารประกอบการสอนวชาหลก

การจดการพนทอนรกษ. กรงเทพฯ: คณะวนศาสตร

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

[7] Freeman Tilden. 1987. Interpretation Our Heritage.

Chapel Hill: The University of North Carolina Piess.

จดทาโปรแกรมสอความหมาย ซงสามารถกระตน ชกนาใหชมชนทองถนเขามามสวนรวมได เชน การเปนคณะทางานในการจดทาสอ รวมกนสารวจขอมล การสรางชองทางใหชมชนทองถนไดรบรขาวสารและแสดงความคดเหนเกยวกบการจดทาสอตาง ๆ โดยวธการจดเวทชาวบาน การประชาคม การประชาสมพนธใหขอมลขาวสาร พรอมทงกระตนจตสานกความมอตลกษณเฉพาะของตนเองและเขามารวมโครงการฯ ซงสามารถสรปการมสวนรวมของชมชนทองถนในการจดทาโปรแกรมสอความหมาย “หบเขาแหงมตรสหาย” สามารถจาแนก ไดดงน 1. การมสวนรวมรบร ไดแก การรบร รบทราบการดาเนนการจดทาโปรแกรมสอความหมาย คณะกรรมการจดทาสอฯไดทาการประชา สมพนธแกชมชนทองถน ซงไดรบผลการตอบรบทด ชมชนไดรวมรบรการดาเนนงานของคณะกรรมการโดยตลอด 2. การมสวนรวมคด ไดแก รวมคด รวมตดสนใจเกยวกบการจดทาโปรแกรมสอความหมายครงน ไดมการจดเวทชาวบาน และการระดมสมอง 3. การมสวนรวมทา ไดแก การเปนคณะกรรมการบรหารจดทาโปรแกรมสอความหมาย การเปนทปรกษา ใหขอเสนอแนะ ขอคดเหนในการจดทาโปรแกรมสอความหมาย การเปนผมสวนชวยจดทาโปรแกรมสอความ หมาย รวมทง การเปนแหลงขอมลแกผจดทาสอความหมาย 4. การมสวนรวมสนบสนนการจดทาโปรแกรมสอความหมายครงน ไดแก การเปนผสนบสนนงบประมาณ จดทาโปรแกรมสอความหมาย และการเปนผสนบสนนชวยประชาสมพนธเกยวกบโปรแกรมสอความหมาย 5 . การมสวนรวมในการใชประโยชนจากโปรแกรมส อความหมาย คอ การเปนผใชบรการโปรแกรมสอความหมาย (ผรบสาร) และการนาโปรแกรมสอความหมายมาเปนสวนประกอบเพอใหบรการดานสอความหมายแกนกทองเทยว 6. การมสวนรวมตรวจสอบ ประเมนผลโปรแกรมสอความหมายของคนในชมชน ซงไดกระทาการทดสอบประสทธภาพของโปรแกรมสอความหมายหลงจากไดทาการผลตสอ ประกอบดวยกลมเปาหมายหลกคอ กลมคณะ กรรมการชมชน กลมคณะทปรกษาโครงการฯ และกลมประชาชนทวไปในทองถน องคประกอบท 7 การออกแบบและจดทาโปรแกรมสอความหมาย (interpretation design and media)เรมจากการรางแผนและออกแบบโปรแกรมสอความหมายในแตละบรเวณ โดยใหสอดคลองกบเคาโครงเรอง (theme) บานสนตสข ดอยผาจ: หบเขาแหงมตรสหาย และไดนาเสนอ ประชาคมในพนทเพอระดมความคดเหนเกยวกบรางแผนและการออกแบบโปรแกรมสอความหมาย (interpretation design) หลงจากนนนาผลสรปจากการประชมมาปรบแกไขและพฒนาแผน แลวจงดาเนนการจดทาโปรแกรมสอความหมายในพนทตามแผนงาน โดยสงเสรมใหชมชนทองถนเขามามสวนรวมในการดาเนนการรวมกนจนกระทงเสรจสน สอหรอตวกลางทไดจดทาเพอใชในการเปนชองทางการสอสาร (channel) ไปยงผรบสาร คอ สอบคคล ไดแก ผใหขอมล ประชาสมพนธดานการทองเทยวและนกสอความหมาย หรอมคคเทศกทองถน สวนสอไมใชบคคล ไดแก เสนทางทองเทยวในชมชน และบนดอยผาจ แผนพบ แบบปายสอความหมาย

แบบเครองหมาย เชน เครองหมายบอกทางสญลกษณของแหลงทองเทยว การจดทาสอทงหมดน คณะทางานไมสามารถดาเนนงานเองไดทงหมด ในกระบวนการจดทามการประสานงานกบผมประสบการณหรอผทมความเชยวชาญในดานนนๆ เขามาชวยดาเนนการดวย เชน การออกแบบกราฟกดไซดแผนพบ ปาย คณะทางานไมสามารถทาเองได แตอยางไรกด ผทใหแนวคดและควบคมการผลตคอ คณะทางานชมชน เปนผดแลการจดทาสอทงหมด ภาพ ท 2 ตวอยางการออกแบบ

องคประกอบท 8 เครอขาย (network) 1.เครอขายความรวมมอภายในชมชนในการศกษาครงน ไดแก เครอขายในองคกร หรอคณะทางาน (ทมงาน) กลมแกนนาดานการทองเทยว รวมทง โรงเรยนไดมการรวมตวและทากจกรรมรวมกนตลอดโครงการ แตสาหรบเครอขายภายในทยงขาด คอ การเชอมโยงกบกลมอนๆในชมชน เชน กลมสมนไพร กลมแมบานฯลฯ ซงควรมการประสานงานใหเขามารวมกจกรรมในการพฒนาระบบสอความหมายของชมชนดวย 2.เครอขายความรวมมอภายนอกชมชน คณะทางานของชมชนจาเปนจะตองมการประสานงานไปยงหนวยงานทอยในทองถน เพอขอความรวมมอเขารวมและสนบสนนในดานตาง ๆ ซงไดมการเชญและจดตงเปนคณะทปรกษาการพฒนาดานการทองเทยวของชมชน อาท เชน

183


[8] Ham Sam H. 1992. Enviromental Interpretation. Colorado:

North American Press.

[9] กรรณกา พมลศร. 2553. การพฒนารปแบบการสอความหมาย

ในแหลงทองเทยวโดยการมสวนรวมของชมชนทองถน.

ดษฎนพนธสาขาพฒนาการทองเทยว.เชยงใหม. มหาวทยาลย

แมโจ

[10] พวงรตน ทวรตน. 2540. วธการวจยทางพฤตกรรมศาสตร

และ สงคมศาสตร. กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย.

[11] องอาจ นยพฒน. 2549. วธวทยาการวจยเชงปรมาณและ

เชงคณภาพ. กรงเทพฯ: สามลดา.

Changwat Phayao, Thailand · 2011-06-14 · จัดทำาระบบสื่อความหมายโดยพบว่าอัตลักษณ์ของชุมชนคือ

Documents