-
1
BISMLLAHRRAHMANRRAHM CENAB-I HAZRET-I MUHYDDN HAZRETLER
HAKKINDA
Ner edilen eitli eserlerden- Risalelerden.. Doum tarini
17/Ramazan/560 (Miladi:1182 de EndLsde Mersiye ehrinde dnya
ya geldi Muhyiddin Arabi Hazretlerinin nakl edilen ve Ftuhat
Mekkiye Adl eserinden
tercmelerle bir risaleden.... 30 YaLarnda iken Memleketi olan
Endltisten HAC niyeti ile Btn slam
memleketlerini dolamak ve Ulemalar ile mlakat yapmak zere
ayrlrken (Zuhuratta Btn Enbiyann getiini ve bunlarn iinde HUD A.S.
m grerek sebebi terifini sordu o da 300 ksur yldanberi Peygamberin
Cemalini grmekten mahrum olan Mansur'un affn talep iin gittiklerini
syledi ve kendisinin o anda lnceye kadar geecek btn hayat bir
sinema eridi gibi kendisine gsterildi) Muhyiddin Arabi, artk kafi
olarak seferine balad:
Sefer program yle idi: Merake, Fas,Hicaz, Suriye, Irak, Malatya,
Sivas, Konya bulunuyordu, Buralardaki ilim adamlarn bulup grmeler
Konumalar istiyordu. Sebeb de, dier eyhler gibi, maaralara kapanmak
yahud halvetlere-uzletlere ekilerek hayat srmeyi deil, ilim irfan
gzl ile bakarak yer yznde gezmek, btn m'minierie grp tanma y esas
biliyordu.
Nihayet seferine balad ve Merake'de bir ok ulema grd isede Mana
aleminde: (Ftuhat bab:190) Arn altnda ( La havle vela kuvvete illa
billahil aliyyil aziym) lafznn kt Hazineyi grdm onun altnda nice
hazineler var idi..
Kelerinde gzel kular umakta idiler. Bunlardan Dirisi yani bir
ku'un dierlerinden gzel ku olup Dana selam ve kalbime onu alp Trk
illerine gitmekliim ilka olundu. Ben bu kimdir dedim.. (Fas ehrinde
Muhammed-l hisar dediler) Bende ba zerine dedim ve kua dnerek
inaallah bana arkada olursun dedim. Merake'den Fas'a geldim onu
aradm buldum ona "sen Allahdan ne hacet diledin dedim" O d " beni
ark ehirlerine gndermesini istedim, bana Munyiddin seni gtrr"
dediler. Ben de gldm ve Muhyid din benim, dedim, onunla 601 (hicri)
tarihinde arkada olduk Msr'a gittik, O orada vefat etti Muhyiddin O
sralarda mrn riyazatla geiriyordu, hatta hatem velayetine Urucu
srasnda Muharrem ayndan balayarak, Ramazan Bayramna kadar, riyazata
devam etmiti.
-
2
Muhyiddin Fas'dan Msr'a gelirken yolda mnim bir vak'a ile
karlatn yle anlatyor:
Bir eyh'in mrnn otuz yln hep yalnzlkla ve sazlklar iinde
geirdiini ve ahs da sevdiini onula gn kaldn ve eyh'in gece ve gndzn
ibadetle geirdiini grdm. Her gn denizden balk tutarak birini azad
eder ve birini kendisi yer dierini de saklar ikram eder di" Bu
eyhden ayrldnda Muhyiddin, Msra gideceini syler eyh h ider, benim
stadm Msrda'dr ona urar selamm gtrr, bana va'zu nasihat etsin. Ben
hayrette kaldm nk o terki dnya idi. Nihayet Muhyiddin Msra gelir,
eyh'in stadn sorar ve onu saray ehlin den bir kimse olduunu grr.
Debdebe ve saltanat iinde yaadn grr ve ehli dnya olduunu,triki dnya
olan o ahsa va'zu nasihatini istedim ahsn stad "ona git syle
gnlnden dnya muhabbetini silsin, hayretim had gayeyi buldu.
Avdetimde o eyhin stadnn szn syleyince, ya hakikaten otuz yldanberi
mrm bu ekilde geiriyorum. Fakat gnlm hala dnyadadr.. stadm dnya
nimetleri iinde isede kalbinde zerre kadar ne sevinci ne kederi
zerrece yoktur... Ey Muhyiddin. ite bizim farkmz hakikatte
budur.
(te seyri slkk'n riyazat ve ibadet ile deildi, ilm irfan ile
olacaktr, olmutur, olmaktadr)
Msr'da bir irfan meclisinde Kutb'un bulunduu ve kendisininde
orada iken bir mlek yemek yenildikten sonra, mlek sendelendii srada
atlar ve krlr. Bu olayya aid etraftakilerin bilgilerini, kutup
sorar, herkes, bir ey syler, Muhyiddin'den de kutup olay sorar.
Muhyiddin: Efendim mlek lisan hal ile diyorki, bir kalbin iinde
Allah muhabbeti girdikten sonra baka bir muhabbet koyacaksanz, ben
gibi atlarsnz, diyor. Bunun zerine kutup ok memnun oldu, benim de
fikrim budur diyerek Muhyid din'i takdir ve tahsin etti.
Msr'dan Mekkeye varan Muhyiddin, Mekke ehrinde uzun mddet kalr
ve Ftuhat Mekki adl eserini orada yazar.
Esrarla dolu Ftuhat Mekkiye bir ilim kaynadr. 20x26 kt'asnda 4,
5 santim kalnlnda ve 8 ciltlik el yazs asla mevcut olduu
bildirilmektedir.
(Garpllar tarafndan tercme edilmi olmakla beraber Kamus-el-a'lm
adl kitapta hazretin 500 den fazla eseri olup hepsinin Londrada
Manster ktphanesinde mevcut olduu kaydedilmitir.)
Muhyiddin Hazretlerinin bu esere ve dier eserleri Fsusel Hikem
Tenzilat-ul Misl, kefiyata dair eserleri rivayet ilmi olmayp hd
ilmidir.
Bu ve bu kabil kitaplar yazarken, yazmadan evvel tahammlsz bir
ate iinde kalr ve nihayet kitab-eseri yazar o ate geer oldu. Byk
ciltler halinde olan eserler Ftuhat, Fsus, Mevakibl ucum, Muhaderat
risaleler halinde olduu grlmektedir.
-
3
HAC srasnda K'beyi tavaf ederken cesetlenmi ruhlarla karlat ve
onlarn kimler olduunu sorarak mlakat yaptn bildiriyor. Hatta bir
defasnda da yle bir uhudunu anlatyor. Yine cesetlenmi bir ruhla
karlaarak mlakat grmeleri srasnda, kim olduunu sorar. O da ben de
sizin atalarnzdanm, bende Adem A.S; olup olmadn sorunca. Hangi
ademi soruyorsun? ben krkbin sene evvel vefat ettim ebulbeer Adem
den evvel yzbin Adem gelip gemitir dedi. (Bu olay altbin yl diye
yaratld tarih rivayeti ile eliki douruyor. nk dnyann yaradl milyon
sene evvel olduu ve arkeoloji kazlaryla onbin yllk ncesi tarihi
olaylar tesbit edilmektedir.)
Muhyiddin Hazretleri, Mekke den Badad'a vard orada Hazreti
Abdulkadir Geylni tarafndan kendi kendisine hediye olarak vasiyet
edilen hrka sini teslim ettiler, onu giyindiler, Ulema ile sohbet
ettiler, tekrar Hac Mevsiminde Mekke'ye dndler...
Suhreverdi ile mlakatlarda da bulundu her ikiside hi bir kelam
sylemeden birbirlerinin murakabasna daldlar.
Suhreverdi dedilerki " O tepeden trnana kadar snneti seniyye ile
muttasf zahir ve batn envar Ahmediye ile dolu hakikat
denizidir"dedi Hazreti Muhyiddinin intisaplar eyh Yunusdandr. eyh'
Yunus da Hazreti Abdulkadr Geylani den feyz alm idi...
Hicri 608 ylnda Hac'dan sonra tekrar Badad'a gitti, bilahara
Musul ve Malatya, Sivasa ve sonra Konya ya gelmitir.
Konya, Malatya.... hkmdar Yusufun ahfadndan Sadrefidini
Konevinin dul valdesiyle evlenmi ve bu evlilik 52 yalarna tesadf
ider. Maksad evlilikten ziyade Sadreddinin yetitirilmesi gayesine
mteveccih idi...
ki olu bir kz olmu oullar Sadullah 617 senelerinde Malatya'da
domu ve mrn hadis ilmiyle geirmitir. 661 de Samda ld dier olu
madeddin 668 senesinde samda ld, Salihiyye de pederinin yannda
gmldr. Kz Zeyneb adnda olub kk yada iken lmtr...
Hazreti Muhyiddinin (Rhlet Erhalet kelimesinin rumuzu hesab
ebced olan 638 ylnda vefat etti.
Hekiym ismine mazhar olduu iin 78 yl mr olmutur. Muhyiddin bir
gn camide namaz kldran imama ve cemaatin paraya
taptklarn manen bildii iin caminin kapsnda bararak "Sizin Taptnz
Allah ite benim ayamn altndadr" dedi bunun zerine ahali anlamayarak
Hazretin zerine dler. Sylemedikleri sz kalmayp vurmadklar tekmeler
kalmad iin bundan hastalanarak Rebilahir Cum'a gecesi vefat
etmitir, hocalar Muhyiddin'den nefret ettikleri iin onun mezarnn
zerine mezberelik ve sprntlerle ve plk yaplmasn tesviye
etmilerdir.
Nihayet Yavuz Sultan Selim sam aldnda Sin'in n-a girmesiyle
benim
-
4
mezarm meydana kar" buyurduu tahakkuk ider. Yavuz selim,
Muhyiddin Hazretlerinin mezarn atrp trbe ve cami imaret yaptrr ve
cami kapsndan ieri seslenerek "Taptnz Allan ayamn altndadr" yerini
kazdrarak oradan bir define karld vak'asyla hazretin hakimane
buyruklar tezahr etmi bulunmaktadr. (Yavuz Selim'in Hocas bu
olaylar kefettiinden, zuhura sebeb olmutur F.G.) Ftuhat- Mekkiyenin
66.nc babnda Hazreti Muhyiddin Hazreti Adem, Yahya, Yusuf, dris,
Musa, sa ve brahim Aleyhisselam la grdm, cmlesinden nakayk rendim.
Btn Nebiler tarafndan ittifakla "Ho geldin Ya Vrisi Muhammed diye
karlandm" demitir. O zamann kutbu idi, nitekim Fsusei Mikemin
265.inci babnda be btn eniyann ve kyamete kadar gelecek btn
m'minlerden alemi Ulvde iman ettikleri eyhleri grdm demitir. Bu gr
nuri nbvvetten alman bir Nur1la gr demektir. Bu da ancak varisi
Muhammediye haadr. "Varlk darlk en byk hicaplardan dr. nsann bu
hicaplar gemedike hakikata eriemez demektir. Onun iin tasarruf ve
nefha vardr. O nefha Nefha'y Rahmandr. Peygamberde "Benden sonra
nefhalar vardr, onlara yaklanz" Buyurmutur. Bir air buna binaen "
Sri srafile (israfile benzer) evliyann nefhas, bir nefesde nice
yzbin mrde diller can bulur"... Buyurmas bu srr binaendir. Nice
evliyann lmleri dirilikleri gibi bu nefna o kemalde olan kiilerde,
lleri diriltmek yakan ateleri yakmaz hale sokmak, sylemeyenleri
syletmek gibi ... keramet eklinde tezahr eder. Hazreti Muhyiddin
enbiya ve evliya ile cihetten konuabilirdi: sterse onun
ruhaniyetinin bu leme nzul ile, hayattaki ekline mabih bir surette
konuur, isterse ryasnda ve isterse insilah aleminde ve kenet di
heykelinden uzaklamak suretiyle konuurdu. Sadreddin Konevi bildirmi
tir.
ALLAH' TAALANIN ESMAL HSNA daki SMLERYLE BLN Allahu Taala Cemi
eyada Esma ve Sfat ilnisiyie tecelliyattadr. O
tecelliyat bilmedike, Allah- bilmek nasl olur demidir. u Alem-de
her ey tecelliyatta mazhardr. Bir tecelli ikinci bir defa daha
zuhura gelmez. Bu muhtelif ve nihayetsiz olu kudreti ilahiyenin
Azametini gsterir. Bunlar hep ef!ali ilahiyenin Sfat ilaniyesinin
tecelliyatm gsterir bir ayinedir.. Sfat sbhaniyyede zat
ilahiyyesinin tecel-liyatdr. Her ey hatta her harekt muhtelif
tecelliyatta mazhar olmakla her an bir e'ndedir. Her an iin baka
bir ilmi tecelli etmektedir. Bu nlar ayn ilim menbadr . Kul semaya
nazar etse Rabbisinin Aziym ve denize nazar etse (Vasi) hayata
nazar etse (Hayy) Ulemaya nazar etse (Alim) atee nazar etse (kabz)
insana nazar etse (Cami) doktora nazar etse (Safi) ismini mahede
eder.
-
5
Hadi ve nafi gibi esmay celilenin mazhar olan mahluklar olduu
gibi bunlara muhalif olarakda (drr) ve(man) gibi esmai ilahiyenin
mazhar mahluklar vardr. Bunlar (hadi) ve (nafi) tecelliyata mazhar
olanlarn ilerini bozmak iin urarlar. te iyilik ve fenalk ve dier
ahval u esmann zad mazharlarnn birbirine tefevvuku neticesidir. Bir
cemiyyedde bu ikisi Zdd tecelliyli insanlar vardr. Eyiler (Hadi)
ve(Nafi) isimlerinin mazhar drlar. Bunlar azaldm (Darr) ve (mani)
esmalarnn mazharlar hkm srer. Bu suretle iyi insanlarda hkm srd
zamana iyi zaman ve fena insanlarda hkm srd zamadada fena zaman
derler. nsann vcudu da byledir. Vcuddaki kalb fena huylarn tesiri
altnda kalrsa insan fena olur, yi hallerin tesiri altnda kalrsa,
insan da fena olmaz ve iyi insan olur. te iyilik ve ktlk zuhuru
byle muhtelif tecelliyatn zuhurlar her mahlukta tecellisine Zdd
olan tecellilerden holanmaz bu nedenledirki cehennem ehli, cennet
ehlinden holanmaz, hayvanattada sfliyat, melaikede lviyat vardr.
nsanda bu ikisini cami'dir. nsan sfli hislerin meclbu olursa alalr
hayvandan aa dereceye iner. ulvi hislerin meclubu olursa ruhan
ykselir melaike gibi...
Muhyiddin Arabinin "Btn eyaya arif olmadka Allah bilinemez
"demii de bu tecelliyat bilmesi ve okumasna bir remizdir. nsan bu
hinayetsiz alemleri, nihayetsiz tecelliyatlar grr ve bilirse Allann
kudret ve azametini sezmi, kendisininde aczini derk etmi olur
kullukta burada balar. Zaten bu alemin yaratlmas da bu gayeye isnat
eder,.. Muhyiddin Arabi hakl olarak Gazalinin, Allah yalnz aklla
bulmak, meselesini re eder. Cenab Hak Kuranda akl sahipleri iin u
kinatta alnacak nihayetsiz ibretler olduunu sylyor. Bu o demektir
ki akl eyaya nazarla nihayetsiz tecelliyat bilmekle Rabbisini
anlar...
MUHYDDN' nin ETAHATI athiyyat: Arifi billahn keif ve zevk ile
hasl ettikleri ilim, bu zevk aleminde baz elfz ile yer1a mugayir
olarak syledikleri szlerdir, hakikatta bu szler eriata mugayir
olmayp mutabktr, ama dar dnceli insanlar kendi llerine muvafk
gelmediinden bu gioi szleri kfr olarak bilirler.. bni Haldun bu
hususta yle diyor: Sofinin kefile Ulvi hakikatlarn tankiki ve
sudur-u kinatn tertibi hususlarnda, ekseri szler mteabihat
kabilindendir. Zira bunlar onlarn elinde vicdani olmakla bu hususda
zevkli vicdani olmayanlar bu hakikat idrakten mahrumdurlar. Elfazu
lgat ile manalarn anlayamazlar. Eer sen Arifi Billahn kelamlarndan
er-i erifin zahirine muvafk eyi istifade edebilir isen ne gzel.
demezsen skt oladur. nk hibir zaman Arifi billah er'i erifin
haricinde sylemez. Onlarn bu gibi szlerine ataniyyat denir
demidir...
-
6
Bir ok zanir Ulema, Ariflerin atanatm anlyamadk-larndan
Ariflerin kfrne karar vermilerdir. Yalnz Muhyiddin Arabi'nin deil
bu makama vasl olan Tecelliyatla sz syleyen her Arifi Billah'n szne
dar kafal kimseler daima hcum ede gelmilerdir. Cneyd " Bir kimse
bir dere-cei hakikata vasl olsa, ol sddka bu makama vasl olmayan
zndk der" bu srra iarettir. Bir oklar da atahat anlamakla beraber
cahilleri fesada drmemek iin bu gibi zevata zahiren atarlar, fakat
hakikatta tasdik etmilerdir. Nitekim allme zzeddin bir manalde
Muhyiddin, zndk diye barm ve bir manalde ona kutb kimdir diye
sorduklarnda Muhyiddin-dir demidir.
Talibler: Efendi gece ona zndk dediniz, imdi nasl olduda sddk ve
zamann Kutb'u diyorsunuz " demiler. O da ben eriatn zahirini
siyanet iin ona zndk dedim, nk cahiller onun kelamn anlayamaz ve
kendilerini kfre srklerler diye korkdum" Halbuki Muhyiddin
Ariflerin ulusudur. Kutbu zamandr" demidir. Bir gn Muhyiddin "Ey
beni grpte kendisini grmediim, zaman olurki ben seni grrm de sen
beni gremezsin" demidir. Bu ekilde hitab basit dimalarn hcumuna
sebebiyet vermidi. te bu ve buna benzer kelmlar karsnda hazretin
kfrne hkm ettiler. Halbuki Hazreti Muhyiddin Taa savvufun
derinliklerine inerek hakikatin esrarl szlerle, atahat ile,tam bir
vecd halinde sylyordu. Nitekim ( El-Abd' Rabb'n- Vel Rabb'ti
Abd-n.) Yani kul Rab'dr- Rab Kuldur (Abd(kul) lr ."Fezke meyyit-n,
ya leyte iriy enne nkellef" Mkellef kimdir buseydin... Eer Abd-kul-
Rabb' dersen, o mkelleftir Rabb,dersen o mkellef olmaz, szleri
ulemay bsbtn kzdrm ve Muh-yiddinin kat'iyetle kfrne zaip olmulardr.
te bu gibi szler makam Tahayyr'de ve athiyatla sylenir. z'an hi bir
zaman Abd-Rab olamaz, ve Rab da Abd olamaz. Ancak insan tecelliyat
ilahiye ile zevkiyab olduundan ve makam Tahayyrde iken ken dini
gremez olur. O srada abid ayr Rab ayr denemez nk vahdete ve
vahdetin srrna mugayir olur. Abd ile Ma'budu birletirse namaz'da
klamazlar bu tecelliyattr. Naslki Tur'da Hazreti Musa'ya bir
aatan-aaca tecelliyat ilahiye olunca " Ben senin Rabbnm" dedi. imdi
burada bir aa nasl Rab olamaz ise ve dier taraftan da aatan
tecelliyat ilahi olursa, insan Kmilden tecelliyat ilahi vcuda
gelmezmi? Bir air diyorki " Paklar'n iini kendinle kyas etme her ne
kadar yazlda bir olan ve harflere gre r (farsa) st anlamnda, ir'de.
Arslan anlamndadr.
-
7
Kur'an keriymde " Ve tera el-cibale tahsebha Camidetn ve niye
temrr merr-es sihab..." Sure : Nemi Ayet 88 : Habibim sen dalar
durdu zan ider. grrsn, onlar bulut gibi gep gitmektedir. Ftuhatn
198 inci babnda gece gndzn husuln, dnyann dnmesinle aydnlatr. Ayn
zamanda gnein ve yldzlarnda ayn harekette olduklarn syler. Zira
Kur'anda , Yasin de " Veems tecr limstekarrin" gne kudretimizin bir
nianesidir, bir mstekarr etrafnda dner buyuruy yor. Mstekar
kelimesi bir karargh manasna ve ismi mekn olarak mihveri etrafndaki
hareketi murd olunmaktadr. Muhyiddin Kur'ann Ruh'una vakf olduundan
beyanatta bulunuyor. Mezkur ayetin devamnda "Fi felekin yesbehn"
kinatn felekiyatn semada yzdn ve bir hareketi muntazam ile devredip
dndn natktr. bhesiz kamerde byledir. Ftuhatta 327 ve 371 inci
babnda Kamer iin Kamer seyyarelerden daha seridir. Yani her gn bir
menzil olarak 28 gnde kad ider" demidir. Kur'anda "Vel kamere
kadderna..." Biz ay'a menziller tayin ettik, her devrinin sonunda
kuru ve eri hurma dal gibi kalr "demidir. 40.nc ayet de de ne gne
ve ne ay'da gnee eriebilir. Yani bir hercmerc iinde deil. Yani her
yldzn kendi mihraknda bir yer, muntazam halinde olduu srrn
duyurmutur. Muhyiddin Ftuhatn 198 nci babnda "Arz semavattan evvel
halk olun-mutur" kyamet gnde yine arz dan balayacaktr" denilmitir.
Ftuhatn 198 nci babnda "imek havann elektiriklenmesi ve
atelenmesidir,iddet li hareketten husule gelir" demektedir.
Efsanecilerin, bir melekin ateten kams olduunu, nasl rtmektedir.
Fen ilimlerininde Muhyiddin gr ve bililerini tasdik ettikleri
grlmektedir. Ftuhatta " 7 inci babnda" Ecsamn Hakayk drttr, yani
btn ecsam hararet, burudet,buyuset ve rutubetten hasl
olmutur.Bunlardan her trl hadisat maddiye zuhur etmitir. Emrazn
sebebide bu drf'n kemiyyet bakmndan insanda azl yahut okluundan
ileri gelir. Emrazin (hastalklarn) tedavisi hfzsshas bunun muhafaza
ve muvazenesiyle mmkn olur" diyor. Bu gnk fennin ruhu1da budur.
Ftuhatta Karacier, kan ve hayat evidir, kan damarlara buradan
taksim olunur. bhesiz bu bulu onun terih ve fizyoliyi insaniyi iyi
tekikinin aynasdr. Kann devran henz otuz yl evvel kef olunmutur.
Nihayet 1628 de ngiliz Harvey kef ile, Muhyiddinin sznn hakikatini
meydana kard. Hazreti Muhyiddin insanlar daha eyi amel ilemee tevik
ider buyruklarda "bulunmutur: yle der Ey insan ne halde bulunursan
bulun, ondan kurtulup daha gzel bir hale vsul- Cenab- Hak'dan dile
ve cemi i harektnda, Allah'dan gafil olma" Muhyiddin Arabi kadnlara
ve aile efradna kar daima muhabbetle ve bal olunmasn tavsiye ider.
bhesizki bu ahlak cemiyetin temeli olan aile ocann
-
8
salamln beyan iden bir fikirdir. O bir eserinde diyor ki: "Ey
insan eer evli isen ehli ayalin ile iyi gein. Zira Allann indinde
en sevgili kul ehli ayaline en ziyade hizmet iderdir. Allah'n nasl
muamele etmesini ister isen, sen de halka ayn ile muamele et. Olun
varsa dini menfaatlardan uzak olarak, kitab ilahiyi ona ret. Ahlk
dini, eriat adabn da ona ret. Onu kkken sknt riyazatlara altr ve
piir" demitir. Muhyiddin Arabiye gre riyazat btn ktlkleri nleyen
bir haslettir. nsanlar bununla sabr, metanete alp kemalata eriirler
Muhyiddin Arabi diyorki: "nsanlara ayn muamelede bulun, birisine
padiah birisine kle, birisine zengin, dierine fakir, birisine ocuk,
ihtiyar deyip ayr ayr muamelede bulunma"( Bu cmle iinde ok lednni
hikmet vardr. Gven) Zira slm ahs vahiddir. Bunlarn hepsine bir gzle
bak (Basiret gzyle bak demektir Gven) Bir hadisi erifte mslmanlarn
kanlar msavidir ksasda ve diyette birdir.buyrulmutur. Ancak Ulemann
Hakk, kendisine tazim olunmak, cahilin hakk kendisini uyandrmak,
ocuun hakk kendisine efkat ve mulayemet-tir (Not: guruptur. Hakiki
mana deereride genindir.Gven)
MUHYDDN'in SZLERNDEN Ey insan, sznde, iinde ve kazancnda daima
takva ile al.nsan suyunu kskanmayan, denizler, nehirler gibi
olmaldr. Hi bir zaman darlk sknt onu infaktan ( nfak: Allah
emridirkimaddi gszlere maddeyle yardm) ala koymamaldr. Ey insan
darlkda, bollukda, musibette,masarretde sana infak emr ide-rim. Ey
insan sana lzm ilerde en mhimde vaktini bo geirmendir . Daima
vaktini en hayrl ilere hasret. Ey insan herkesle gzel gein, ahlakn
temeli gzel geinmekle balar insan gzel ahlakndan birini terk ettii
takdirde kt huylu saylr. Gaflet ls ile lm kimselerden uzakla,
onlardan yardm bile isteme (Gaflet ls: Kalben dnyaya balanan, Hakk
unutan kimselerin lmdr) Onlara yaklaan sar hastalk gibi insanla
bular ) Ey insan kimseye yk olmamaa al. Ey insan daima az yemek ye,
az yemek ferahlk verir, ibadetin zevkini artrr. Tenbellii
giderir.Buna binaen uyku galebe ettike u^uma. Ey ihsan daima fkeni
, gazabn kstrmee al. Byle yaparsan nefsini yenmi olursun, Allan raz
etmi olursun. Ey insan. Allah seni gaflet uykusundan uyandrsn... Bu
fani tecrbe nanede ne ilemi ve ne sylemi isen , bir gn cmlesini,
Adil- hakiki olan Allah'n huzurunda, cevap vereceksin... bunu
unutma. yi idrak ettin ise muhasebeni, sakn br dnyaya brakma.
Elinde frsat var iken, burada nefsinle hesab gr. Bu senin iin dana
muvafktr...
-
9
Mezara girmeden evvel nefsini hesaba ek... Hayatta bulunduun
mddete , nefsin tahsildar gibidir. yi kt eyleri alrsan O nun
hesabna memur bir kimsesin, byle yapmazsan o korkun hesab gnnde
seninle bulunmuasna syler... Ve iyi bilirimki: feryad- figann
imdadna kimse gelmiyecek ve kimseyi bulamyacaksm... Yalnz KAHHAR ve
mutlak olan Allah'n Biz size Resuller gndermedikmi? sabah, akam
bizi Zikr' tesbih et demedikmi? bu emirlerimizi icra iin gece gndz
size msade etmedikmi?" hitab ita bini duyarsn. O zaman gelince
nedamet peimanlk fayda vermez . Nefsini muhasebe edemiyorsan bilki
gzndeki perde kalndr.
Allah'n kapsndan boulmusundur. Sen O haremi ilahi kapsn alayarak
al. Gzn rten perdeyi bu suretle kaldrmaa al. Bu dnya da seni
muhasebeden eken (alkoyan) afet vardr.Birisi : Nefsini
vesveselerden zevk almaklndr. kincisi! Gafletin uzamas ve ncs: de
Alm olduun detlere Esir olmaklndr. te bu mtalaa ve fikir, beyan
altn kalemle yazlmaa deen, insanlk nasihatlar, ne kadar kymetlidir.
Kendileri (Hz. Muhyuddun Arabi) hatratndan bahsederken, benim bir
stadm var idi. O gndzleri, ilemi olduu btn ilerden, sylemi olduu
btn szlerden dolay gece olunca, kendisini, hesaba ekerdi, istifar
mucip eyler varsa, istifar eder ve kr mucib eyler varsa Allan'
Talaya krederdi Bende stadm'dan fazla olarak btn hatralarm yazyorum
(Buradaki hatra: gnle gelenleri, her yerde ve zamanda gnlden
gitmeden yazarak zabtederdi...F.G.) demilerdir...
MUHYDDN ARABNN KTAPLARINDAK ESRAR Arifler Kur'an Keriymin elfaz
ve hurufundan nihayetsiz hakikatler karrlar, bhesiz bunlar
Ariflerde Kur'ana vukufunun Burhanlardr.. Nitekim " Beldetn
Tayyibetn" ayeti kerimesini, EBCED hesabna vuran arifler 857 senei
haricisini karrlar. Bu yolda tayyibe olan stanbul un fethi
tarihidir ve yine Muhyiddin eserlerinde (zmihlali kavmi Rus) kelam
vardr. Bu kemam Ebced hesabna vuran arifler 1321 senesi hicrisinde
Rusya-Japonya harbini meydana karmtr. O zaman Rusya mparatorluu
Japon mparatorluuna malup olmu ve paralanmtr. Yine Muhyiddin Arabi
Kitabnda (Demirler uzand zaman mesafe ksalr) demitir. umendufer
hatlarnn uzamas, mesafelerin ksalmasn mucip olmutur, Yine Muhyiddin
Arabi, bir eserinde "Demirler kurulduu ve vurulduu zaman sesler
iitilir" demitir. Mors, maniple ve bu gnk telsiz telgraflar ve
telemler, antenler ve saire.....
-
10
Yine Muhyiddin Arabi (Megaripname) kitabnda, Trk inkilabnn
merkezi olan Ankara'da bir devlet kurulacan ve daima mansur olacan
ve Ankara'nn merkezi hkmet olacan 700 sene evvel haber vermitir.
Yine bir eserinde "Bir zaman gelecekki apka altnda evliya
bulunacaktr demesinin, Trk inklbnn kisve deitirme sonundaki
velileri tarif etmektedir. Yine eceret Numaniye fi Devleti
el-Osmaniye de Muhyiddin demitir-ki: (H) Badadi alacak 9 ay
munasara ederek bir ok alat- mal mahvettii halde (M) Badadi alacak
1048 de demektedir. Osmanllar tarafndan Badadi munasara eden (H)
dedii Hafz Paa 9 ay munasara ettii bir ok mal telef verdii halde
Badadi alamamtr. Ancak 1048 senesinde Badadi almak erefi Muhyiddin
Arabi nin (M) dedii Sultan Murat'a nasib olmutur. Muhyiddin Arabi
600 senesi ricali olduu halde bunlar bilmesi onun kerameti
aliyesini gstermee kfidir. Kur'an Kerimdeki esrar hakknda bir ok
mtalalar vardr. Mesela (Nun vel kalem vema yesturun) ayeti
celilesinin (nun vel kalem) yazd eyler hakk iin buyrularak Cenab
Hak Kalem ve Muna kasem buyurdu. Bu esrara btn alemi ve fnuni
meydana koyan bir harfi esrardr. Baz muhakkiler (N) hokkaya, kalem
ona yaz aletidir" demitir. Muhyiddin Arabi de (N) nefsi kl (.Kalem)
akl klle iareti olduunu belirterek bu ikisi btn mevcudatn srrn
ortaya koymutur. Muhyiddine gre (Elif) nefisden evvel taayyn eden
ikinci taaynde (B) dir. Elif zat ahadiye ve (B) de vahidiyete
iarettir. Dier harflerin de kendilerine has birer manalar vardr"
demitir. Onun bu szleri kendisine has bir Tednni ilim mahsuludur.
ilmi Cfr denilen bu ilim de harfler nuran, Zulmani, edna ve l
ola-rak ayrldlar. Bu gibi esrarda kendisine has bir anahtarvardr..
Bu anahtar bulamayan bu esrara eremez. Bu suretle Muhyiddin
Arabinin esrarl szleri bunu bilmeyenlerce mehul kalm anlalamamtr.
Onu anlayabilmek bu gibi esrara ere bilmekle mmkndur . Onun
kitaplar bu gibi esrarla doludur.
MUHYDDN ARABNN LEDNN LM ve Onun erhi Muhyiddin (Fesail eibde )
"Men arefe nefsehu fakad arefe rabbuhu" kelamn incelerken derki: Bu
esmay ilahiyenin hakayk muhtelif ve ok olmakla beraber medlulnn
vahid'de olduunu bildii gibi kesret'ide vahdette. Bu kesret
vahdet'in tecelliyatdr. Tecelliyatnda vahidade bir kesret zuhur
ider. Suretlerin kesret ve ihtilafyle beraber heyulay klliye olan
cevheri vahide rcu ider. Nefsi-marifetle bilen Rabbisini bilmi
olur. Zira Cenab Hak O arifi kendi sureti zere Halk etti. Belki o
arifin hviyet ve hakikatinin ayn-dr. nk Peygamberde (Allah ademi
kendi sureti zere halk etti) buyurmutur. Buradaki suretten maksad
esmay sfattr. Her ne kadar esmai ilahiyenin cmlesi esmay zatiyede,
bunlar kendilerinde zatn ve sfatn veya ef'alin zuhuru itibariyle
esmay Zat, Esmay sfat, esmay ef'al namn alrlar demitir.
-
11
Msri Niyazi'den : Sen nefsini bilmeden Subhan arzularsn." Bu
alemde nefsini bilmek en byk devlettir. Ve yine Niyazi diyorki
"Nefsini bilen erermi bir tkenmez devlete" Yine arifi billah olan
Hiyazi diyorki :" u larki bilmedi nefsini Aref-den almam dersin.
Deildir Hakk'a arifler zn bilmez yalan syler..." Nefsini bilmek
hususunda arifler yllarca muhtelif dsturlar ileri snmlerdir. Bazlar
fenay vcudla riyazatla, evrad ezkrla, fenay fena ile srra
erebileceklerini duyurmulardr. Muhyiddin Arabi bunlarn aksine
olarak diyorki: "Arifler marifetullah iin fenay vcud, fenay fena
lazmdr demiler lakin isbat edememilerdir. Zira fena-vcud'u ibadetle
evsaf zamimesini ifna edp teslim ve tevekkl gibi ahlak- hamideyi
kendisinde bilmemelidir Halbuki Peygamber efendimiz "Men arefe
nefsehu fakad arefe rabbeh " buyurmudur. Bundan anlalaca vehile
marifetullh fenay nefse verilmemi, bilakis marifet nefse
verilmidir. Marifetullh, fena-vcudla fenay fena ile mmkn deildir.
Zira masivallh'm hakikatta vcudu yokki, fenay tasavvur edilsin,
Fena ancak vcuddan sonra olmas lazm gelir. Nefsini fenasz, vcudsuz,
bildinse Cenab Hakk bilmi olursun "demidir. nk Hakka kar, herbir
varlk irkdir.Arifler fenay vcudla, fenay fena ile,hakka kar bir
varl isbata kalkrlarki bununla irki isbat etmi olurlar. Peygamber,
nefsini bilen Allah bilir buyurmudur. Fena iderse diye, buyurmamdr.
Bir ey isbat edilirse fenasz mahal kalmaz. Onun tedkikine gre var
olan ancak Allandr. Allahdan baka her eyin varl hakiki bir hakiki
bir varlk olmayp bir zlli zailedir. Bu hakiki varln esma ilhisinin,
muhtelif surette tecellisinin mahsuldr. O halde bu kesreti, bir
vcudde toplamak mmkndr. Hakiki Arifler bu sureti bulmaa almlardr...
Yunus Emre de bu makamda Yitirdim Yusufu Kenan ilinde, Yusuf'um
bulundu Ken'an bulunmaz " diyerek bu srr duyuruyor.... Yani: Kenan
illeri kesret, Yusuf vahdettir. Sevgilisini bulunca,kesret zail
olmutur. Bunlar hakik varln tecellisinden olan kesreti atmakla
vahdete eriirler. Muhyiddin Arabi bu tecelliyat esmay nakl iderki H
Allah demi kendi suretinde yaratt" der bunuda Esma ve sfatn,
buradaki suretide esma ve sfat ilahiyenin bir aynas olarak alr.
nsan cemii esmay cami, ekmeli mahluk olarak hatm olunmutur. Bunun
mkemmel ekli nbvvette ve velayet te zuhur ider velayet her asrda
kutbu vcudda aks iderki, Muhyiddin Arabi'nin "Allah insan kendi
suretinde halk etti" hadisi erifide bu vcudu insaniyedeki
tecelliyatn bildirir. Bu insan aynas, esmai zat ve sfatn camii
tecellisidir. Onun iin bu srra vkf olanlar, Muhyiddin Arabi'nin
beyan ettii hakikati anlam olurlar.
-
12
Cenab, Hak bu tecelliyat dolaysyle Bedir muharebe-sinde
Peygamberin bir avu topra alup kfirlerin zerine atmasyla,
buyurduki, "Habibim onlar siz katletmediniz velakin Allah katletti.
Topra attnz vakitte, siz atmadnz, lkin Allah att" Bylece
Peygamberin eli ile atlan bir avu topran faili Allah Taala
kendisine hasretti. Hazreti sa' da ly diriltti. amurdan yapt kulara
nefha etmekle kular utu... Muhyiddin Arabi, ite byk srr
bildiriyorki, onu o grr, onu ancak o idrk eder, onu ancak o bilir.
Kendi zatn kendi zat ile grr ve bilir Onu kendinin gayr kimseler
gremez" Kendinin gayr bir kimse bilemez. O nu kendinin gayr bir
kimse idrak edemez.. Zatn bilmek ancak esma ve tecelliyat iledir.
Onun varl, yaratt varln hi birine benzemez yani vcudu ilh zatnn
muktezasdr. Bir messirin eseri deildir. Zat- lh, AKI- kefe smaz...
Hakk bilen yine kendidir. nsan kendisini fakir bildii kadar
Rabbisini li bilir. Nefsini hk ettii kadar da bu srra nail olur. O
zaman btn tecelliyat ayan olup, kul Rabbsn Rabb ile bilir.
(Terbiyeci eliyle terbiye bilinir :Gven) Paygamber de "Men arefe
nefsehu fekad arefe rabbehu" ayrca "Rabbimi rabbim ile bilirim"
buyurdu...
MUHYDDN ARABYE GRE TEVHDN MERTEBELER Tevhid mertebe zerinedir.
Bu da Tevhidi zat, Tevhidi sfat, tevhidi Ef'aldir. Tevhidi zat :
Vcudda yalnz bir zat ve onun muhtelif mertebedeki tecelliyatn
grmektir. Ehli uhd bu hakaykn cmlesinde hakiki Yahid-e olan vcudun
tezahrn mahede ederek, cemi i ef'al ve sfat O na nispet etmekle,
Bunlarn akl ve hissinde tecellisini grp, cemii ef'al ve sfat ona
nispet iderler. Ayeti Kerime "Kul kll min indillah(Sure Nisa Ayet
:78)
Her ey Allan' n indindedir" (Vallanu halakakm vema ta'meln )
Sure : Ayet: :Allah sizin yaptnz eyleri halk etti" gibi onun
vcudunda halk ve kudreti zahir olmaktadr. Bununla beraber kulun ef
ali halk cihetiyie, Allaha ve kulluk cihetiyle de kulun iradei
cziyesini sarf etmi olmas itibariyle Hayr Allan'dan, er'de nefs'e
aid telakki edilir Ayeti kerime Sure Nisa ayet:79 -sana iyilik
gelirse Allahdan fenalk gelirse nefsindendir. Tevhid'i Ef'al, fiili
bir tecelli olup insandan melekten eytandan sadir olan bil cmle
ef'ali masiva Allahdan saylmakla, kulun Allahdan korkmasdr. Tevhidi
Sfat: O da Hakkn bir tecelli sfat olup MasivaAllahdan tecrid
etmeictir. Evvel Ahir, Zahir, batn O diyerek Vahdeti Vcudu izah
ider. Her eyin Mnezzeh olan Allah'u Taalann sfat Fiiliye, fiili
tecelli, Sfat tecelli, Zat tecelli hep bir tevhidin mahsuldr. Halik
O dur, insann efalini halk iden O olmakla beraber kisib cihetinden
irdei cz' iyesi ile Kul'a taalluk eder. er ve hayr
-
13
eylerden, birisini kul irade-i cz'iyesine taalluk ettirmekle
selmet veya felakete gider. Bu tecelliyat Hakkn Esmasnn
tecellisidir. Muhyiddin Arabi bunu bu ekilde anlam ve vahdeti vcud
mertebesinde mstarak olmudur. "Bu dnyada ama olan, yani Allahn
tecelliyatn grmeyen ahirette de a'ma kalr" Allah her anda bir e'nde
mtecellidir, Dnyada a'ma olmamak in bu tecelliyattan gafil olmamak
lazmdr. Molla Cami bu hususda diyorki: Aleme sen bir nurla bakki,
nakikat gresin, bunun haricinde her gr hatadan salim deildir.
Alemde tek bir nurdan baka bir ey yoktur. Fakat bu nur trl trl
zuhurlarla grnr te tevhidde budur " demesi bu srra binaendir...
VAHDET VCUDCULARIN LER SRDKLER DELLLER 1- Ayeti Kerimeler "
felem taktilhm... velakinnealiah Rema" ayeti Sure
Enfai ayet: 17: Felem taktluhum vela kinnallah e katelehm ve
maremeyte izremeyte vela kinnallahe rema veliybliel mti'minine minh
belaen hasenen innaliane semil aliym.
"Meali: Onlar siz ldrmediniz, Onlar ancak Allan ldrd (kumlar)
attn vakit, sen atmadn, onu ancak Allah att ve mslmanlara gzel snay
olmak iin neler yapt neler , bilinizki Allah her eyi iitici ve her
eyi Bilicidir. 2- Sure Ayet "Efereeytm matahrsn Kad beyzaviye gre
bu ektiiniz eyi sizmi bitirirsiniz yoksa bizmi ? demektir. 3-
Efeereytm elmai ellezi terebune eentm enzelthu.....
" tiiniz suyu buluttan sizmi indirdiniz ? Yoksa bizmi? . Bu
ayeti kerimede vahdeti vcudcular bir delil bulurlar.. 4-
"nnellezine ybayneke ybayunaliahe fevke eydihim... (Sure Fetih ayet
10) Yani: Habibim sana beyat edenler, Allaha beyat ederler. Allann
eli onlarn elleri stndedir. " Hudeybiyede bir aa altnda Resulallaha
beyat eden 1400 ahsab, hakknda varid olmutur. Bu ayetide vahdeti
vcudcular Dir delil gsterirler... 5- Hvellezi yusavvirkm
fil-erhm..... sure: ayet: Yani: Rahimlerde sizi tasvir eden o dur.
6- "Velenebl vennekm hatta na'leml mcahidiyne minkm veasabiriyae
Sure: Ayet "Yani elbette sizi imtihan iderler taki iinizden
mcani-deleri sabrlar bilelim, bilsinler " Allahtala ilmi ezeliyiyie
her eyi bildii naide bu ayette kulun kendini bildirmek murad eder.
Muhyiddin Arabi de bu ilmi evzakdr (zevklerimi) Allah ide ne hal a
zere olacan bildii halde bu ayette kendi nefsini, ilmi cihetinden
msteiid etti " demitir.
-
14
Mutasavvflar ou ve buna benzer dier ayetlerle vahdeti vcuda kail
olurlar. Mahbubun vcudu, Hakla kaim olduunu ef'alin kudreti
subhaniyenin tecellisi olduunu kuvvet ve kudretin Hak'da olduunu,
bundan baka her eyin bir zilli , her eyin Hak ile kaim olduu
meselesini aydnlattlar. (Sure El-Kasas Ayet : 88) Klli ey'n halikm
illa veche : Yani: Her ey nelak olacak, ancak Allah Taala
Hazretleri hakidir. O ezelden ve Ebeden Hayy ve Kayyum olan
Allah'dr. ( Her ey helak olucudur... Olmaktadr... Allah'n Vechi
bakidir F.G.)
8- Velillahil meriku vel marib fe eynama tvell feserarae
vechullah: (Yani: Mark ve marp Allahndr. Yznz nereye evirir iseniz
Allah'n vechi oradadr ) Ulemay zahir kblenin bulunmad vakitte
insanlarn herhangi bir tarafa evrilerek klabileceklerini bu ayeti
kerimeye istinaden sylerler isede Mutasavvflar. Murad olan zat-
ilahidir. nsan her yerde mekandan mnezzeh olan Allahu Taalaya
tevecch edebilir. nk zulli zail olan her ey helke gidecek ancak,
Allah baki kalacaktr derler... Peygamber efendimiz " men reni fekad
reelhak" buyurmutur. (Yani: beni gren tankik Allah Taalay grr. )
Bir hadisi Kudside (kuylum bana nafile ile yaklar taki ben onu
severim onu sevdiim vakitte onun iitici kula, gren gz, tutan eli,
yryen aya olurum buyrulmutur..
Peygamberden sordularki : Allan var iken kim var idi:? dier bir
hadis erifde " Allah var idi onunla beraber hibir ey yokdu"
buyrulmas vahdeti vcudun tecelliyatnn tezahrleridir. Hazreti Ali :
Ya Resulallah yine yle deilmi? bize siz byle retmedinizmi? diyor
Gven) Bunun gibi Peygamberin en yakn olan Hazreti Ali'ninde
(Grmediim Rabbma ibadet etmem) (Eer perde kalksa idi benim gr ve
biliimde ne artfcik ne noksanlk ve nede eksiklik olmad grlrd )
Diyen Hazreti Ali dir. Gven) ey. Muhyiddin Ftuhatnda derki " Bilki
alem, Allahdan gayr olan eylerin cmlesinden ibarettir mevcd olsun
olmasn mmknattan oaka bir ey delildir. Zira mmknat bizim ilmimize,
Allah- bilmeklie delildir.
Bu alemi Hakikate nazaran dersek grrzki, bu ancak zilli zalidir
Cenab Allah "Kl ey'n halikun illa vehe" kavli bu manadadr. air
Lebid " Ela klli ey in ma halakallahil batl" iirine Hazreti
Peygamber, Arab'n en doru sz budur... .buyurmutur.. Kur'anda Sure
Kaf ayet: 16 Ve nahn akreb min hablil verid" yani: Size ah
damarnzdan dana yaknz " Ve hve meakm eynema Kuntum " sure:
-
15
ayet: yani: siz nerede iseniz o da sizin yannzdadr. Ayeti
kerimeleri de bu srlar belirtmektedir. "Ey kulum ben seninle
beraberim sen kiminle beraberdin" "Ben seni seni adem yarattm,
sfatmdan sfat verdim. Bu ekildemi benim huzuruma geleceksin. nk
Yem-t -tbl'da her mana bir suret giyecek, kiinin vehim hayalleri ve
tasavvurlar birer suret oluturacak bunlar giyecek kendisiyle
birlikte huzuru Rabbilalemine kacak.... Kimi hayvan suretinde kimi
hinzir suretinde kimi maymun suretinde... gibi Gven) Ebubekirin yle
dedii rivayet edilir "Ben bir ey grmedim illak onda Allah' grdm( Ne
dereceye kadar dorudur, nk Cenab Peygamber in vefatyle hilafet
davasna balattna ve tehiz tekfini braktna gre. Gven) Cneydi Badadi
Srr hakikata vasl olanlar hakknda diyorki: (La yebliu ahedi
derecetl hakikati hatta yahad fihi elfin sddkun bienne-hu zndkun)
Yani kimse bir derece hakikata vasl olamaz o hakikati anlamayan bin
Sddk, O kimseye zndk diye ahadet idirler " demi bu srra
binaendir... Bununla beraber vahdeti vcud mezhebinde iyi
anlal-mayan noktalar, insanlar helake srkler. Bundandrki, bunu "
ayak kaydrc" olarak vasflandrmlardr. Bu ilere vakf olmayan baz
kimseler, vahdeti iki suretle anlam, bazlar (Hemde ust iz heme ust}
Yani her ey Allah dr. Dierleride (heme der st) yan her ey
Allahdadr) yolunu karmlardr. Bu iki tabir Mutasavvfn kabul
ettikleri vahdeki vcudu ifade etmez. nk onlar "Her eyi Allahdr"
derler "Her ey Allahdadr" kelamnda hll manas kar. Halbuki Allah hi
bir eye hulul etmez.
Bunlar hep vahdeti vcut anlyamamaktan, herkesin bunu kendi
kafasna gre tevil ve tefsir etmesinden doar. Zevk aleminde hasl
olan, vahdeti vcutculuun kal aleminde ifadesi mmkn olmaz.
Bir ok ekbir, zevk aleminde bunu tatmlarda ifadeleriyle halkn
hcumlarna maruz kalmlardr. oklar bu tecelli-yat esnasnda, Enelhak
yani ben Allahm ? demi ve talaya-rak ldnlmtr. Bir Arif Mansurun bu
szn Ene rabbkmla'la" diyen yani beri sizin byk rabbnzm diyen
Firavn'n sz ile bir fark olup olmadn murakabeye varnca.. Ona
Firavn' kendi vcudunu grerek Allahln ortaya atm-Mansur-da kendi
vcudunu grmiyerek, her eyde yalnz Hakk grerek bunu bu suretle ifade
etti denmitir. Yine Bayazd Bistaminin bu tecelliyat ihtisasnda
"Sbhani ma azim ena a'n" Yani ben kendimi takdis iderim. Benim anm
ne byk bir andr" demesi, bunun ayndr. O kendine gelince bu szn
kendisinden kmayacan sylemi bunun ancak bir tecelliyatn eseri
olduuna kani olmu* tur.
-
16
Bazlarnda yine bu hal iinde "Leyse fi cubbeti illlh" yani
cbbem-de Allahdan baka bir ey yoktur" demi bunlara hakl olarak
avamn hcumlarna maruz brakmlardr, "bunu da ibli demidir" Onlar
Fenafillah alemindeki istiraklarnda bu tecelliyatn tezahrdr. (Not:
Yazar burada Ebu Hureyreden yle rivayet vardr: diyor- Ben
Resullullahdan iki ilim rendim. Birisini nerettim, dierinide
neretsem boynum vurulur diye yazmtr. Evvela sz bunun deil Hazreti
Alinindir. Saniyen Ebu Hureyre bu gibi srr hakikate vasl olanlardan
olsayd Muaviyenin tarafnda olup yal sofralarda hayat geirmezdi
:Gven) Muhyiddin Arab, ite bu ilmi aklam, iin sonunda da
EbuHureyrenin dedii ekilde zuhur etmi ve Muhyiddin dar kafal
insanlarn tahkir ve tekfirlerine maruz kalm-dr. Buna ramen o
yolunda sebat ederek selametin derinlik-lerini yceliklerini aleme
isbat etmitir. Onu yalnz slm alemi deil btn dnya olarak bilmi ve
takdir idegel-mitir.
Muhyiddin Arabi nadirel vcud zevattan olmakla asrlarn yegne
yeti-tirdii Ulemay Arifan ile cehli aydnlatan bir eradr. O eran
kur'a-nn nurundan alm, aklar meftun idegelmitir.
VAHDET VCT Btn varlklar, tek varlk olan Allah'n vcudunu bize
tantmak iindir. Bu alemin vcuduna sebebde odur. "Knt kenzen
mahfiy.yen fe ahbebt en refe fehalakatl halka o'refe bini" hadisi
kudsisinde' Allh Taala (Ben bir gizli hazine idim bilinmekliimi
diledim. Muhabbetimden halk halk ettim" buyurduu gibi ` Men arefe
nefsehu fakad arefe rabbuhu" hadisi erifinde de, nefsini bilen,
Rabbini bilir, buyurmaktadirki. bu hadisi erifler, bize Tek ve
Mutlak varlk olan Allahu Taalnn vcudunu,tantmaktadr. Muhyiddin
Arabi bu hususda diyorki : "Afakda ve enfsde cilvekr olan bir zat
ve bir hakikat vardr, gayr yokdur. Cmle varlk, bir varlkdr. Bir cn
ve bir tendir. Bu cmle mevcud ve hakikatin tecellisidir. Mevcudat,
zat ilahinin esma ve sfatnn nihayetsiz tecellisidir." Zaman, mekn
ve alem yok iken Allah vard. Tek var ve bir olan o mutlak varlk
mevcuddu. Fakat, o gzellii grecek gz, o na meyledecek bir gnl
yoktur. O Mutlak varlk olan gzel, kendini bildirmek murd edince,
muhabbetinden halk halk etti. Hep akisler ondan bir niane oldu.
Allah' tanmak iin bizim gzlerimiz , grlerimiz geici varlmz bu
mutlak varl, tanmak bilmek iin hayal bir varlk oldu. Bu hayal varln
yaratlmasnda gaye, O mutlak varl tanmak ve sevmekti, btn mevcudat
iinde Allah'a en yakn ve esmay sfatn tecelliyat, kendisinde cem'i
olan varlk varsa, o da insandr (nsan Kmil :Gven) nsan bu byk
mevhibe-siyle, Hak ile olan ballk sevgisiyle onun bu aynadaki
tecellisini okuyup sevmekte maksadna irebilir.
-
17
Aynada kendi hayalini gren bir insan gibi Allahu Taala da kendi
varln, kendi yaratt, btn tecelliyatnn menba kld insanda grd Bu
suretle Allahu Taala, insanda, kendini grecek gzler, kendini
sevecek gnller yaratt, insanda gzyle bu aleme ibretle baktka, onun
birliini, kudretini, azametini grerek ona hayran oldu. Bu bakmdan
Muhyiddin Ara binin atahatla syledii. (Vel-RABBUL- ABD EL-ABD-R-
RABB) kelamna zahirin hcumu, itiraflar, onu anlyamadklarndan ilen
gelmitir. Hi bir zaman ABD -RAB ve RABB da ABD olamaz, iki mtekabil
zt eyin Hayal bir eyde zuhuru mmkn deildir. Bundandrki Muhyiddin
Arabi Ftuhatn 269 uncu babnda, Rububiyet ile abdiyet arasnda
hakikatta hi bir cinet ve camia ve mnasebet olamaz. Olmak imknmda
yoktur, "demitir. Rabb yaratt mahlukat byten besleyen, terbiye eden
kemalata erdiren, zatnda, Efalinde, ahkmnda, harektnda hi bir eye
muhta olmayan bir zat ezel'dir, ezeli, ebedi bir varlktr. Abd her
eye muhta, n, sonu oan hayal bir yaratltr. Abd ibadetle, Rab
Rububiyetle, Abd mkelleftir.. Bu suretle, ikisinin itimai mmkn
deildir. Bu hayal varlk olan insan, btn tecelliyat ilahiyenin
menbdr. Bu tecelliyat her mertebede gna gn surette yz gstermitir.
Bu tecelliyat okuyamyan, bhesiz ki arif olup kendi benliini ve
lemin varln bilemiyeceinden, Rabbisine arif olamaz. Bu tecelliyat
zahir, batn her mertebe zuhur ider. Zahirde bir yzde zuhur edip,
dier yzde ona nazr olur. Ak, Mauk, Talip, Matlup bir varln muhtelif
surette tecellileri olmakla cmlesi bir hakikatin tecellisinin
zuhurudur. Bir ka 'mann bir fili, muhtelif ekil ve biimde tasavvur
ve idrk edileri gibi.... Hakikata vakf olamayan ehli zahir ayn bir
varl, bin trl halde grp hakikata vakf olamamlar, vahdeti kesret
halinde grp, Halik n birliini idrak idememilerdir. Naslki krn biri,
filin ayan, yoklayarak fil direk gibi, bir dieri filin karnna
yaparar fil duvar gibi bir baka krde filin kuyruunu tutarak onu
sprge gibi.... Bir baka krn filin hortumunu tutup boru gibi ve bir
bakasnnda filin dilerine yoklayarak anlamlarn bildirmilerdir.. Kr
olanlarda hakikati gremiyeceklerinden onu kendi tasavvurlarna gre
idrk ettikleri gibi ehli zahirde bu krler gibi biri, bir
grememilerdir. Masivann verdii aknlK: ilee vahdeti Kesret olarak
bilmlerdir. nsan ktlkleri kalbinden sildike, vahdete erdike, yalnz
bir olan mutlak gzel varl ebedi var olan btn gzellikleri iler grr.
O zaman insan yetmi iki millete bir gzle bakup, kendi hayali olan
varln hakiki varln bir tecellisi addeder. Kendi varlndan, hakiki
varla geb onu o suretle sever, ite bu gze, enli irfan gz derler ki
zerreye baksa Hakk grr, Hak ile olur, Hakk Hak ile bulur. Buna ehli
irfan (Vahdeti vcud) der.....
-
18
NSAN NN YARATILDI Muyyiddin Arabi Ftuhatnn 664 nc babnda diyorki
: (Allah- Tl kendini bildirmek iin insan yaratt. Allah Ez-zariy
Suresinin 56.nc ayetinde n Vema halaktl cinne vel inse illa
liyabudun " ayeti kerimesiyle - Biz insan ibadet etsin diye halk
ettik, diye buyurmutur. Sultanul m-ferrsiyn olan bni Abbas
"Liya'budun" kelamn "Liyrifun" eklinde tercme etmitir. Bu ayeti
kerimeyi Biz insanlar,cinleri Allh bilsinler diye yarattk.' eklinde
manalandrlmtr. Allah btn lemi bir takm sebeblerle birbine bal
bizimle kendi zat arasnda bir mnasebet, bir rabta yaratt, Esmay
ilahiyesini zerimize tecelli buyurdu . Her birlirinin teceiliyat
muktezasyla amel ettirdi "Knt kenzen mahfiyyen feahbebt en refe...
) hadisi kudsisince " Ben gizli bir haziyneydim bilinmekliimi murad
ettim muhabbetimden halk halk ettim " medllulnca, zatn bilmeklie
bize vasta kld. Bizi bilinmekliin erefiyle, merref kld iin, zatn hi
bir mevcude benzetmedii iin insanlar da dier mevcudata benzetmedi,
ve bizede bu suretle bir eref verdi.Yaradln kemali, hem bizimle,
hemde esmai hsnasyle olmakla beraber,kendisi binefsihi kamil ve
bitatihi ekmeldir..... Tekml etmek iin, hi bir eye ihtiyac yoktur.
Her ey ona muhtatr. Btn avalimi icadla bize tarif etti.Bu suretle
bize kendini bildirdi. nsan bu avalim mmkinatta akl zere, Hakk
bildi ma'rifeti kemal buldu" demitir....
BADET Muhyiddin Arabi Ftuhatnla 470 inci babnda: badet, haddi
zatnda zillet ve mahviyettir, ve neticesi, esrar ve hakayk
ilahiyede hddur. badet kul ile Halik arasnda bir mnasebel ve
lfettir " duni esteciblekm..." Ayetiyle Allahtala (Dua edinizki ben
kabul edeyim" diyerek taleb oluyor. nsanda "Yarabbi ben dua ettim
va'dini yerine getir diyor Her iki tarafda bu suretle bir mnasebet,
lfet, muhabbet ve irtibat husule geliyor" denilmektedir...
HLKATTEN GAYE Muhyiddin Arabi Ftuhatnn 134 nc babnda diyorki:
:"Vema halakatlcinne vel inse liyabudun" ayetinde yalnz ins ve
cinni zikr edilmesinde ki hikmet bu ikisinden baka Allahlk iddia
eden hi bir mahluk bulunmaydr ve yine Allahdan gayrn ibadet eden bu
ikisinden baka hi bir mahluk yoktur. Ve yine Halk zerine kibir
azamet, gurur gsteren ins cinden baka bir ey olmadndan bni Abbas
"Li-ya'bdn" kelimesini "Li ya'rifn" eklinde tefsir etmitir. Bizce
"lizhli" tefsir edilmitir ki Allah' bilmeyen, zillet ve mahviyet
gsteremez. Allah'n azamet ve kibriya sahibi olduunu, btn fakirlerin
huzuru ilhide boyun ediini bilenler, ancak zillet ve mahviyetle
halk olunduklarn idrak ederler...
-
19
NSAN DENLMESNDEK HKMET Muhyiddin Arabi Ftuhatn 271 nci babnda
diyorki aralarnda mnasebet olmyan insanlar birbiriyle lfet nsiyet
idemizler. nk lfet,nsiyet insan iin cem'i noktas ve nisbetidir.
HALK ile insan mnasebetinde nsiyet ve lfet halikn insan kendi
sureti zere halk duyurmasdr. Ancak bu nisbet dolaysyle, yalnz
insa-lhiyet davasnda bulunmutur. nsandan gayr hi bir mahlk ulhiyet
davasnda bulunmamtr. "Firavn "Ene Rabbkml A'l" yani ben sizlerin en
byk rabbinizim" demitir. Yine insandan baka hi bir mahluka mlikiyet
sfat verilmemitir, yine insandan baka UBUDYYET ile muamele
edilmemitir. Bu adem felan ademin klesidir denilebildiine gre,
demek dir insan dierinin klesi olabiliyor. O adem onu isterse azad,
isterse istihdam edebilir. Zamanmzda ve yremizde, maddi balantlarla
klelik srdryor F.G) Ve yine bir insan dier bir insana varis
olabiliyor. Ve hatta Allahn vekili oluyor en sabrsz mahluk olduu
halde her trl hakayk ve esrar nefsinde cemm'i ediyor. Hi bir
mahluka myesser olmayan, btn esmai ilahiye ve hakikat- lemin esas
mercii olan Hayat, ilim, iradet,.... sbti sfat ile insan muttasf
ediyor. Byle Te'sis edilen lfet hasebiyle, insanla Halik arasnda
mtekabil muhabbetler rabtalar zuhura geliyor... LHYYET'ten ri olan
Ubudiyet ancak insanda Ubudiyet kokusu olmayan Rbubiyet, ancak
Allah tlada bulunmas hasebiyle, her iki taraf arasn-daki nisbet
lfeti cem'i etmitir. " nnallahe halaka ademe ala suretihi" Yani
Allah ademi kendi suretinde halk etti. Onun manas bundan ibarettir
Yukarda beyan edilen nsiyet nasl ettii in insana, insan
denilmitir.
MUHYDDN ARAB VE HATEMYYET MES'ELES Muhyiddin Arabi diyorki:
:Ryamda bir divar grdm ve gmten yapl-m. Ancak bir kerpi gm ve bir
kerpide altun yeri vardki divar tamam olsun. Kaviyyen umarmki bu
ryay ben grdm in o divarn noksann ben ikmal edeceim..... Zamann
arfilerine syledik de onlarda benim gibi tabir etmilerdir" demitir.
tedenberi dedikoduyu mucip olan Hatem-l-Evliya masalesidir. Hatem
ennebi Peygamber olduuna gre, veliler arasndaki batna nimetleri
ikmal ve itmam iden Hateml veli bu ryay grmekle, Muhyiddin Arabi
kendisinin olduunu kuvvetle mit etmitir. Gm kerpi peygamberin tebli
ettii eriat, Altun kerpi de ilm batma iarettir, eriat melek
vastasyle, Muhammed Aleyhiaselama gelen Vahyidir, lmi batn, vastasz
gelen ilimdir. eriat nbvvet ilmi batnda Velayet icabdr. Bu |ki
-
20
nimet Peygamberimizde hatm olmakla beraber, Velayet Ni'meti
Peygamberden sonra mmetden bir varisde hitam bulacaktr. Muhyiddin
Arabi Cem'i Enbiyay kef ettii zaman, ona debilerin "Ya vrisi
Muhammedi" diye selam vermeleri ve hu ryadaki divarda ak kalan altn
gm kerpi zuhurat, dolaysyle o eriat ve ilmi batn nimetlerinin
kendisinde ikmaliyle, bu nimetlerin ikmalini mit ettiini, hatemiyet
nimetinin kendisinde olacan beyan etmitir. Ali Havvas adndaki bir
zat, hatemi enbiyann Hazreti peygamber olduunu ve hatemi evliyann
Muhyiddin Arabi olduuna dair fikirler beyan ettii yazlmaktadr.
Muhyiddin Arabi, grdkleri nihayetsiz keiflerde btn Nebileri bu
aleme gelmi ve gelecek insanlar grm ve makamlarn anlamtr.
Fa-kaf'Berzahiyy mantmn mektumun" olan, yani ancak Reslllhn ilmine
taalluk eden bu hateml Veli kim ve nereli olduunu ve hatmi makamn
bilememi bu ryay grmekle de kendini o veli zan etmitir. nk o
biliyorduki hatemi velinin makamndan stn hi bir makam yoktur. O
nimet insanlk zerine verilmi Nebilerden sonra rtbelerden en bydr.
Muhyiddin Arabi bu endiede iken bir beytinde "Binahate Alalnu El-
velayeti yani Allahutaala bu Hatemi velayeti ne bize, ne bizden
evvelkilere nasib etmeyp bu makam bizden saklamtr" demesi bu srra
binaendir. Muhyiddin Arabi diyorki: "Bu anda hatftan bir ses (Ey
munyiddin, bu i, senin zan ettiin gibi deildir . Bu ancak ahir
zamanda gelecek bir veliye ikram edilecektir) denmitir.
Muhyiddin de bu hatf ve nida zerine " Sellemtl mre ila haluka
eddemkevrenha " buyurarak umurumu Allah'a teslim ettim, btn umurumu
halk ve mkevven de ancak Allandr" demitir. Muhyiddin Arabi diyorki:
"Btn basar ve basiretimi derhal alemi gaybe evirdim, bu zatn ismi
ve makamn ve nereli olduunu, anlamak istedim isede, Cenab' Hak bu
saydklarmdan hi birisine beni muttali Klmad ve hatta koku bile
koklatmad" demitir. Grlyorki bir ok mutasavvflar, hatta cmlesinin
Muhyiddin Arabi yi Hatemi Veli diye vasflandrdklar doru deildir.
Muhyiddin Arabi ok byk bir veli olmakla beraber bu hatemiyet nimeti
baka bir zata nasip olmutur. Munyiddin Arabi de byk kefiyatla
beraber "Berzayiyyun mektumun mektum-un " olan du velinin ne ismi
nede makamn anlayp bilememitir. ( Yazar ve mtercimin terceme ve
yazs ilmi balca ey ve Cenab Muhyiddin Kd.Sr? hakikatini bilib
anlamak baka ilim-dir F.G.) Muhyiddin Arabi diyorki: Yerin kendine
mahsus bir ilmi vardr, insann yklendii ilim gibi arz'da kendisine
mahsus bir ilmi yklenmitir bu suretle yerde
-
21
ariftir" demitir. Ayeti kerime" El Zilzal suresinin 4.nc ayeti :
Yevme izin tuhaddis ahbaraha" yani yer zaman gelirki zerinde vukua
gelen her eyi haber verir.. Bu ona ait ilmin mansuludur. Mtercim:
fadesinde kayda ald: ariflerden bir zat- Bu cansz mahlukun Diri
halka biri de Hakka olan vecihleri vardr. Hakka aid olan vecihler
arifedir. Bunlar AllanTaldan, havf ve nayet duyarlar... Halbuki
insanlar zan iderlerki, bu yerler cansz her eyden bihaberdir.
Hakikatte insanlar bu cihetten cahildirler. Her yznde gelip
giderler de, gezip tozarlarda, onu cansz zan iderler" demitir. Bir
Arifin birisi esrar ilahiyeye vakf olduu srada derki: bir gn balk
avlamak iin ekmek paras takarken, su kenarndaki oyuktan Allah Allan
sayhas iittim, bununla beraber oradaki, talarda zikre itirak
ettiler
nk nebatatda, byme hasseleri vardr. Nebatatlar bymeye altka,
kendisinde marifetallah'da bir nevi gaflet araz olur ve bylece
ibadetten biraz geri kalrsada, yine Hakka ibadetten ayrlmaz, Hakk'a
nc derecede ibadet iden ve vahi ve ehli ve kk hayat sahibi olan
bilcmle hayvanlardr. Bunlarda akl ve irade yoksa da hiss, tabiat
vardr. Bu iki haslet bu mahlukat ibadetten geri koyar. Gerek
Marifetullah idrak gerek ibadet ve taatde bunlar cemadt ve
nebattdan aa kalr. Zavall insan ise, ibadet hususunda mahlukat
iinde drdnc olarak gelir. nk insan Cenab Hakk'n kendisine vermi
olduu akl ile marifet-Ullahla varmak istiyor. Bir ksm insanlar
delil, burhan ile akl tanmak dier bir ksmda taklid ve teslim ile
vazifelerini yapmalarn is-tiyorlar. nsan bu iki vasta ile fikir ve
temsil ile megul olduu iin ibadetten geri kalr. nk hem tabiat,
hemde kuvvei iradenin taht- teshirinde kvranmakla Ubudiyet
vazifesini snf kadar yerine getiremiyor. Kmil insanlar ise akl,
fikir, delil, burhan, taklid ile marifetullah'a vasl olmayp ancak
kef, zevk, uhudla, dier snfn fevkinde, mukaddes bir makam ubudiyet
igal ediyorlar" demidir. Yazarn beyanatnda ESRA Suresinin 44.c
ayetinde "Cmle mevcudat Allah' zikrettiini fakat siz onlarn
tebihini anlayamazsnz buyurmutur. Kur'ann bu kelamnn Muhyiddinin
kefi aydnlatt grlr. Cemadat bize cansz gibi grnrsede durup
dinlenmeden ve mstemirren Allah' zikr itmekle meguldr. Hakikatte
"HAYY" isminin mazhardr. Hazreti Ali Buyururki Resulllah ile
Mekkenin civarnda dolayorduk. Da, Ta, hep karlkl olarak "Esselat
vesselam Aleyke Ya Resulllah" diyorlard" demitir. Resulllah
buyuruyorki: Ben Mekkede bir ta bilirimki o da beni daima
selamlard, buyurmas bu srra iarettir. Mescidde Resulllahn hutbe
okuduu hurma ktnn minber yapldndaki alamas,bilcmle ashab tarafndan
iitildii ve bu ktn kefenlenerek gmld, hadis kitaplarnda
gemitir.
-
22
Kularn Cenab Hakk tebih ettiklerine dair ayeti kerime " Vattayr
saffate h klle kad alime selte-h ve tesbihah " Sure : Ayet: Kularda
gkte saf saf uarken salat ve tebih ettikleri buyurulmaktadr.
Kur'anda Davud A.S. dalarn, dalarn, kularn Allah' tebih ettiini
iittiini ayat kerime buyurmaktadr.. Btn mevcudat iin Allah'
teshinde, insan en geride kalan mahluktur. nk o akl, vehim hayal,
kuvvei gadabiyye, kuvvei ehvaniyyenin taht teshirinde olarak daima
gafletle kalr, Camadtte, bu yoktur. Nebatatdada bymesi Hiss
hayvanatta da bymekten maada idrak ve yrmek, ehvet hisleri ve insan
da bu hislerden maada akl, gazab, vehim istikbali dnme hisleri
var-drki, bunlar insan Allah devaml zikirde sonuncu yapar. te
Muhyiddin Arabi insan drdnc srada addettii bundandr. Ama insan Kmil
olan Nebi Veliler, bundan mstesnadr. nk onlarn maarifetine hi bir
ey engel olamaz. ( Bunlar evk, zevk ve uhudla bu drt snfn fevknda
bir makam igal iderler F.G.) Surei NURda 37 inci ayet" Ricaln l
tlhihim ticaretn vel beygun an zikrullah" Meali: yle adamlardrki
(Nebiler, Veliler) ne ticaret ne alm satm onlar, Allah anmaktan,
namaz vaktinde klmak tan zekt vermekten alkoyamaz" Ayetikerimesine
mazhar olan ricali Hakk olanlar ite bunlar Nebiler velilerdir.
MUHYDDN ARABYEGRE HAYATIN BALANGICI Hayat srr, ilk defa suya sni
olmutur. yleyse su drt unsurun asldr. Kffesi anasr ve erknn esas
sudur. Bu sebebledirki Cenab Hak Her eyi sudan yarattn ve " ve
cealna min-elmi klle ey'in hayy " SUre Ayet: ayetiyle
belirtilmitir. Muhyiddinin kefi bu gnk fennin hakayk
aydnlatmaktadr. Hayat ilk defa sudan Halk olunmutur. Su bulunmayan
yerlerde hayat mahv olmutur. Btn alem, bu suretle srr hayat
kendisinde bulunan suya muhtatr. Gryoruzki suyun dt heryerde baka
bir alem bka bir hayat vcut bulmaktadr. Dnya yaratlndan sonra ilk
hayat su kenarnda zuhura gelmitir. Bu dnyalar durduka ebed
dsturdur.
MUHYDDN ARAB'nin HALLA MANSUR HAKKINDAK KEF Ben Endlste idim.
Allah'u Tal Cemii enbiyay bana, Cem'i gafiyr halinde gsterdi, Ben
bu halde teaccb ve hayrette kaldm. Hd Aleyhisselam, bana hitab edp,
toplantlarnn haberini verdi "Bunca enbiyann itimai, Hallac
Mansur'dan sadir olan kusurlarn afv indr.Muhammed Aleyhisselam'a ,
rica ve niyazlarn arz edeceklerdir" dedi. Zira. Mansur, hayatta
-
23
iken, ondan edeben bir seyyie zuhur etmitir, O hayatta iken
"Resulullahn, himmeti, mensabinin dnundadir" demitir. Mansurdan
bunun neden icab ettii sorulunca, 0 "Cenab Hakk Habibi hak- , knda
' (Velesevfe yutike rabbike feterda') Duha suresi Ayet : 5 buyurmu
-Habibim, Rabbn sana O kadar Ata, ihsan inayet buyurduki yeter.Ben
raz oldum diyene kadar" demitir. Binaen aleyh bu ayetle Hak
habibine raz oluncaya kadar ita ve efaati varken Resulallah:
(efaati -Li ehlil kebiri min mmeti" buyurmu, efaatini mmetinin byk
gnah ehline hasretti, halbuki o efaatinin kabuln kafir halknda da
Cenab Haktan isteyebilirdi. Zira Cenab Hak, Habibini, Resulini raz
edinceye kadar ihsan ve ta buyuracan va'detmitir. Bu saretle onun
himmeti mansbnn dnundadir" demitir.Resulallah Mansur'a ryasnda
grnd. O na hitaben "efaat hakknda benim zeri ne, senin lisanndan
inkar ve itiraz vuku bulmutur" demesi zerine Hallac Mansur " Ya
Resulallah yle oldu" dedi -Resulallahda Benim Rabbimden hikaye
ettiimi iitmedinmi? Rabbm, ben o kulumu sevdiimde onun kula, gz,
eli ve lisan ben olurum demitir, Hallac-Evet Ya Resuiallah, iittim,
dedi -Bunun zerine Resulallah" Ben Habibullah olduumda, benim
lisanmdan sudur eden szler "Vema yantku an-il heva in nve ia vanyun
yuha" Sure Necm ayet:34, gail Haktr (Gail: sknt verici keyfiyyet,
dert bela ve her trl i..P.G.) O halde vcudu Hakk'a nisbetle ben
yokdum. Bunu bilmiyormu idin. Ya Mansur Benim zerime ne vech ile sz
syledin ? buyurmas zerine Mansur hemen Ya Resulallah ben szlerimden
nedamet ettim, piman oldum Benim in diyetime kefaret ne olur? dedi
Resulallan da- senin iin kefaret nefsini Allah iin kurban etmektir
buyurdu. Ya Resulallah bu nasl olur ? dedi bunun zerine Resulallah,
nefsini seyf- eriatmla kati eyle buyurmutur. Bundan sonra Hallac
Mansurda vukua gelen ve dillerde destan olan halat vukua gelmitir.
Hd Aleyhisselam, bu hususda Muhyiddine buyurdularki" Mansur dnya
dan ayrld zamandanberi bu ba an'a kadar Resulallahdan mahcuptur. Ve
henz kendisi iin ruhaniyeti Resulallaha mlakat nasib olmamtr. u
enbiya cemiyeti, Mansur Hakknda efaat in toplanmtr. Resulallah dan
kusurunun affn istirhamda mebnidir" dedi Muhyiddin'in beyan ettii
bu acaib zuhurda byk ders ve ibretler vardr. Mansur bir rivayete
grede Mi'rac erifteki "Esselam aleyna ve ala ibadillahissalihiyn"
denilerek bu selamn yalnz salihlere deilde btn ibad'a
hasredilmesini arzulamtr. Yani Peygamber Mi'racda Cenab Hakk' grnce
'Ettehihiyyat....."
-
24
Peygamberde mmetinin salihlerini unutmayarak bu selamn, feyzi
bereketin ve rahmetin onlar zerinede olmasn arzulayarak, yukardaki
ksm eklinde olmutur. Namaza balangta, drt ilhi alemden geliini
idrakini zevk,Fatiha okuyunca -srr fatihay derkle zevk kyam ve rk
scd halile (adem) ismi ve resminin maznariyeti ht ve zevkidir,
Tehiyye srasnda: (iki rik'atden sonra olan tehiyye-birer rik'atn
ademiyet mazharnn zahiri her birisinde, batn mazhariyetinin uhudu
zevkiyyeti demek) Allah ile harfsz, savtsz, lafzsz konuma halinde
gei zevki, idrakli hali, ite tahiyyat cmleleri l.inci Peygamberin
mkalemesi, ikinci Allahn Muhammede mukabelesi , ncde Muhammedin
kendisine Allahn ltuf ve ihsannn veliler ve varislerinin zerine
olmasnn itmam ve ikmalidir F.G.) te Mansur, bir rivayete gre de bu
srada "badullahis salihiyn" yerine (bad) kelimesi kullanmasyd bu
feyzi bereket ve rahmet , btn kullara temil olunurdu, eklinde
syiemidir. Her ne olursa olsun Mansur, Kur'an keriymdeki "Vema
yenteu anilhevin hve illa vahyn yuha" Necm Suresi ayet 3,4, S.527)
Ayeti kerimesiyle "Habibim hi bir zaman hevasndan sylemez, o ancak
vahyi syler," kelamn derk edememiti ve bu suretle de byk bir hataya
dmt. Muhyiddin bu vak'ay grmesiyle, Mansurun lm arasnda yz sene
gemi idi, demek oluyorki bu byk hata dolaysyla Peygamberin cemalini
grmek, ruhaniyeti Resul-Allah'a kavumak Mansura myesser olmamtr.
Allan cmlemizi hakikati grenlerden eylesin. Amin.
MUHYDDN KEFLER HAKKINDA DYORK 1- Ben keiflerimde, btn debileri,
Resulleri mmetleriyle beraber grdm. Muhammed Aleyhisselamdan baka,
Hazreti halilullah ve cemaatiyle konutum. Hazreti brahim A.S. benim
Kuran okumam istedi, bende okudum. Cenab' Hak'dan Kuranda ibrahim
ismini zikrettii yerlere gelince brahim Aleyhisselam alard. Bu hal
bana dokundu Ben byk bir vecd ve huu iinde kaldm" demitim. Ftuhatn
462.ci babnda beyan ettii bu keifler, kef-i (Evliyann) aynel yakyn
dereceleridir. Btn Veliler, Kurbiyette perdesiz olarak ayn-el-yakyn
grrler. Btn veliler, Nebilerle hayatta olduu gibi konuub, onlardan
ilim dahi alabilirler. Bu ihsan, mmeti Muhammedin Velilerine ihsan
olunan byk atiyyeyi ilahiyyesidir' 2- Yine bir gn veliler
toplantlarna.divanlarna gittim . Bir keresinde gne henz domutu.
Onlar beni uzaktan grp karladlar? Ben onlar, unlar glgelidir, unlar
glgesizdir diye seer vaziyetteydim. Divanda hazr olan l kmil
veliler ruhani uularla uarak, divan yerine bir konak mesafeye
yaklatklarnda, yere konuyorlard ve ayaklaryla yryerek divana
geliyorlard. Bu diyerlere kar bir tazimdir. Ricali gaybde byledir.
Ba'zs bazsn ziyaret ettiinde, ruhani seyyirler yaparlar. Burada
kmil cinlerde bulunur,Hazirunun arkasnda durur ve bir safa bile
-
25
bali olamazlar. Baz zamanlarda o divanda, Hazreti Nebide hazr
bulunur, bavsn yerinde oturur. Hazreti Nebi geldiinde kendisiyle
beraber takat getirilemiyen nurlarla gelir, onlar yakc, korte
kutucu, ldrc nurlardr. O nurlar muhabbet, azamet, celalet, nurlar
dr. Hatta eceatte en byk dereceye erimi bir kiiye, o nurlar anszn
gsterilse o kimse derhal lr..u kadarki Cenab Hak evliyaya o nurlara
takata kuvvet verir. Hazreti Nebi geldiinde onunla birlikte takat
getirilemiyen nurlar geldiinde, enli divanda olan melekler, Hazreti
Nebi'nin nuruna girerler ve Hazreti Nebi divannda hazr olduka hi
bir melek zahir olamaz, Hazreti Nebi divandan ktnda yine zahir
olurlar. O divanda senede bir gece Ibrahim, Musa, Cem'i Resuller
hazr bulunurlar, o gice kadir gicesidir.O gece meleklerden, meleki
a'l ve ezvac mutahhark btn ashab kiram hazr bulunurlar ba'zen gavs
gayb olur, hazr olmaz. Nebi Aleynisselam hazr olur Divan ehline yle
bir koku hasl olurki nezdi Nebevi'de kendilerini, havasndan kacak
ey'in akibetini bilmezler hatta o hal uzarsa lemler yklr.
Muhyiddin Arabinin, bu szleri incelenecek olursa, insana hayret
verici, eyler zuhur eder. Hazreti Nebiyi heybet ve vakar ile hi bir
kimse grmeye takat getiremez. Ancak Cenab Hak veliye kuvvet verirde
o da takat getirir. ( El-Ebriz) adndaki kitap, bu hususta diyorki
krk Adem kuvveti bir Ademde toplansa ve cesareti itibariyle,Aralann
kulandan korkusuzca tutabilse o insana peygamber u satvet ve
heybetle tecelli buyursa, o kimsenin cieri yerinden kopar. Zat erir
ve Ruh uda anide kar" Muhyiddin o divana gelen veli'lerin glgeli
olanlar, u alemde hayatta olduklar ve diri olmayanlarnda glgesiz
olduklarn tebarz ettirdii ve zira meyyitin glgesi yoktur. Veliler
bu alemden gemi olan velileri, bu suretle anlayabiliriz. Bunun
srrda diri olan veli, divanda cismani zati ile hazr olur, l olanlar
ise, nurani zatiyle, zuhur ettiklerinden, bunlarn glgesi olmaz.
Kadir gecesi, btn semavi kitaplarn sonuncusu olup, tekiler,Ramazan
aynn birinci haftasndan, nc haftasna kadar olan srede, nazil
olduklarndan Kuranda Ramazann drdnc haftasnda 27 sinde nazil
oluundan, o geceye Kadir gecesi denmitir. Muhammed Aleyhisseam btn
nurlar kaplasa ve hakikati Muhammediye-siyie, nasl gne dier
yldzlarn hep birlikte gndzleri ziyalar snm ve grnmez ise, o ekilde
ihata etmi olmasdr. Bu itibarla, Peygamberi grmek cenneti a'lay ve
hasr grmekten evldr. nk alem onun nurundan halk olunmutur. te
Muhyiddin, kefile bu byk esrar aydnlatmaktadr.
MUHYDDNin ALLAH ismi erifi hakkndaki mtaalas
-
26
Allah ismi btn esmai ilahiyeyi kendisinde toplayan, zat
iiahiyenin yegane ismidir." Kur'an keriymde 99 esmai hsna vardr.
Bunlardan Hayy, ve ilim gibi sfat ilahiyyeye taalluk edenler, dier
bir ksm da Halik ve Rezzak gibi ef'ali ilahiye taalluk ider bir ksm
da Allah ismi erifi gibi zat ilahiye mahsusdur. Dolaysyle sfat
ilahiye ve esmai ilahiyye ye taalluk eden btn btn esmayi ilahiyyeyi
kendisinde camidir. ve Zat ismidir. Nitekim Allah-Ehad ve Allah
Essamed gibidir, Bunun Ehad, Allah veya Samed Allah denilmedii ve
denilemedii iin, Allah ismi smi Azam dr. Dolaysiyle tevhid bu ismi
erif zerine bina edilmitir, ve bir kfirin "L ilahe ill Allah
"demesiyle iman derecesine vasl olmas demektir. L ilahe ill
errahman veya "l ilahe ill errahiym" dese, imane gelmi olmaz.
Halbuki bunlarda ismi erifleridir. nk, sfat ilaheye ve ef'ali
ilahiyyeye ait ismi erifleridir. Kur'anda "Kul allahe smme zerhum
fi havdihim 'havzihim'yelabn" yani Ya habibim, sen Allah de
onlaryalml olduklar dnya havzna brak demektir" . Allahu taala
Hazretlerinin, Peygamberine "sen Allah zikret" demesi bu isimdeki
ycelii anlatr. Bu ismi zikretmek bu isimle meguliyet, insana
zahiren ve batman masivadan uzaklatrp msamma'ya tevecch ettirir.
Peygamberde "Allah Allah "diyen bulunduka kyamet kopmaz " (Not:
nsan kamil bulunduka demektir)Gven) slamiyette bu isim her zikrin
ehadetin z'dr. Tekbirde, Ezan da, namazda uhudda, salavatta geer.
Bir insan "Ya Safi" dese Allah ifasyla anm olur. Ya Allah dese bir
erik, nazr olmayan, btn esmasyla anm olur. ehadetin temeli ,Ezann
temeli, Namazn temeli bunlardr. te Muhyiddin, bu ismin azametini ve
btn esmay cami ol duunu beyan etmektedir,
MUHYDDN ARAB'nin SLAMYET'ifo ARTLARI HUSUSUNDAK FKR "L ilahe
illallah Muhammed' n Resulllah" kelimesi, Temizlik zekt, oru, Hac
slamn esasdr. Bunlar, tebih caiz ise bir evin erknlardr. Bunlarn
hepsiyle evin heyeti umumiyesi zuhura gelir. O eve girilecik iki
kanatl bir kap vardr.
Bu iki kanadn Diri " L ilahe illallah ' dieri "Muhammedn Resul
llh" dr. Bu evin bir dvar Namaz, bir dvar zekt bir dvar oru ve
drdnc dvar da Hac dr. temizlik te evin damdr buyurmutur.
Muhyiddinin bu gzel tebih ile be art birbirinden ayrlmyacan beyan
eder. Damsz, kapsz, divarsz ev olmyaca gibi .Teharetsiz, orusuz,
hacsz da islamiyet vcud bulamyaca artn beyan eder.
MUHYDDN 'in TEYEMMM Hakkndaki Diyorki:
-
27
u, ilimdir, ilimle , kalpler hayat bulur. Toprakda , su gibi
hayat vardr. Herey oradan fkrr.Teyemmmde ba'a mesn yoktur. nk
ibadet Hakka vuslattr. Topraksa firak alametidir! Zira bir kimse
sevgilisinden, ayrld vakit bama toprak serper onun ayrlyle feryad,
figan eder. (Cenab hak'da topra insanlarn emrine zelil, muti ve
musahhar klmtr. Ayeti kerimede "Zelulen" buyurduki mbalaa olarak
btn anasrn en hakiri toprak oldu. Bu zelil yaratlan topraa,
teyemmm, Kasdyla vaki olan ihtiyacmz, iimizde yaattmz zikir, gurur,
benliin izlesiyie, Aliahu taala hazretlerine arz ve ihtiya ve
mahviyettir. Toprak her eyin anasdr. Her nimet ondan fkrmaktadr.
Cenab Hak " Hvellezi cealelekm el arza zelulen" buyurmu, yeri sizin
emrinize zelil ettim demitir. Zell, ziyadesiyle hakiretmek manasna
alnrki insanlar kibirli balarn namazda yere srmekle, kibrin
izalesini, teyemmmde de en erefli olan yze toprak srmek, bu
fenalklardan temizlenmesinin remzidir.
MUHYDDN1in ORU HUSUSUNDAK FKR Sabr- ayn ismile isimlenen, Kamaan
orucu ile, her aydan gn oru tutki, bu dehr, orucu mesabesindedir.
Bu gsteki gll- giy-i hiyle ve desiseyi giderir. Her yeni giren ay ,
Allahu Taala tarafndan bir misafirdir bu misafire hrmet etmek,
riayet ekmek kullara bortur.
Naslki misafire, er i olarak gnlk hrmet itmek lazmsa Allahn
misafiri olan her ay'n gn oru tutmamz lazmdr, demitir. NUH
Aleyhsselam her gn orulu, DAVUD A. S. bir gn oru bir gn yerdi. dem
A.S. eyyam- beyz da oru tutard. Muhammed A.S. haftann pazartesi,
perembe gnleri oru tutard. Muhyiddin her ayn gn orulu ve senede 36
gn iderki, Kur'anda Allah'u Taala bir seneye on misli sevap
verdiini buyurduuna gre 36 gnn on misli 360 gn ederki bir yln oru'a
muadil olur, srrn tebarz ettirmek-tedir...
MUHYDDN'in NAMAZ Hususundaki Fikri Namazda kul " yya ke na'bd ve
iyya ke nestaiyn" ayetini okuduunda, btn a'za-y beden, btn vcudu
nefsile beraber, Cenab Hak'dan yardm isterler ve hep bir azdan
"lahi, ancak senden yardm istiyoruz sana ibadet ediyoruz. Senden
imdat ve muvaffakiyet istiyoruz" derler. Bunun iin zahiri ve batn,
ahvalden kaffesini toplar. Yalnz insan dil ile byle derken kalbinin
nerelerde dolatn, gzlerinin nelere baktn, kulaklarnn nereye
verildiini bilen Allah' Taal, o kula "Ey dil, sen benim huzurumda
olduunu sylyorsun, benden imdat istiyor bana ibadet ettiini
sylyorsun halbuki seni vekil iden a'zalar iftira ediyorlar. Onlar
benden
-
28
gafildirler. Sen "ancak sana ibadet ederiz senden yardm isteriz"
diye bana yalan sylyorsun diye yzne vurur Bunun iindir ki bu mhim
ve korkun noktalarda Arif biliah olanlar (yya ke na'bd) ye gelince
tir tir titrerler. Acaba namazmz, yalan sylyorsun diye yzmze
arplacakm ? diye dleri kopar, kendilerini toplayp "ihdinas sratal
mstakym" e geebilirler ise kendilerini bahtiyar ad iderler "
demitir. te saylan bu artlarn yerine getirilmesiyle o zaman namaz
m'minin mirac hakikati eklini alr.
MUHYDDNNN EZAN HAKKINDAK FKR Cenab Hakk, bana ezan okutturduu
zaman, ezann intiva ettii her bir kelimenin gzmn, grebildii kadar
uzandn grdm. Bir hadis erifde "Mezzinlerin boyunlar uzun olacak"
buyrulmas, bunlarn sedalarnn eridii mahalle kadar, sevaba nail
olacaklarndan kinaye olduunu anladm. Teblie memur olanlarn
efdallardr. Peygamberin, mmete merhamet ve efkati olmasayd, ezan
bizzat okurdu, fakat peygamberin ezann iitibte, cemaate her ne
Suretle olursa olsun, gelmeyenlerin gnahkr olacaklarn bildirdii
iin, o gibilere merhameten, ezan okumay ihtiyat edinmedi. Hazreti
Peygamber, bir hadisinde mezzinlerin ervah yevmi kyamette,
ehidierin ervahiyle beraberdir" buyurmutur Billi Habei "Allahu
Ekber" deyipte, btn akyla ezan okuduu vakit, Peygamber "Bilalin
ezan iin "Ar- 'l duyar, btn gklerin kadlar, Allahn emriyle ald"
buyurdu-Ebubekir Hayrette kalp, aman Ya Resulallah bu eref ancak
Bill'e mi mahsustur Y dedi. "Resulallah da tebessm buyurarak, bil
cmle mezzinlere mansusdur "buyurdu. Ehlullah da, makam velayette
halk Hakka da'vete me'zun olunca, ezan okurlar. Bunlardr ki Hac
Bayram VEL bir ilahi de: Hac Bayram Kendi banlar ol sarn
minaresinden: demidir. (Banlamak! Ezan okumakdr yazar) Hakikat
minaresinde, insanlar Hakka da'vet ettiini duyurmutur te Muhyiddin
de Kutbiyet makamnda iken Cenab Hak ona bizzat ezan okutmutur.
nsanlar Hakk'a da'vet iden asl mnadi Muhammed Aleyhisselamdr O bizi
Hakk yoluna da'vet etti. Bir ayeti Kerimede "Rabbena innena semi na
mnadiyen..." buyruldu, yani "Ey bizim Rabbimiz, bizi Hakka davet
eden Muhammed Aleyhisselamn nidasn iittik. taat ettik " demeleri bu
srra binaendir. Mezzinler gece ve gndz insanlar Hakka da'vet
ettikleri iin insanlarn efdaldr.
Namaz klnrken ve okunan ilk tekbir, sbhaneke cmleleri fatiha nn
yedi ayetleri buraya dere edilmesi lednni hikmetleri beyan lzm
Burada ki yazarn, ifadesi eri ifade olduu iin yazmadk: Gven) Ayrca
namazdaki hareketlerin
-
29
ifadesi-Kyam, Rku, secde, Adem isminin ekli, tehiyye Mi'rac
hakikatndaki konumalar ve Mansurun d ile eriat seyfinin ekilmesiyle
boyun eme hikayesi dere edilecek Ehli Tevhid'e Namaz risalemizi
okuyalar Gven) Ayrca yine namazdaki ekillerde dalarn ufku aalarn
ufku ve nebatlarn boyun emesi hayvanatn kvrlmas hulasa bildiimiz ve
bilmediimiz bir ok esrar havi olduunun hikmetleri demektir.
CUM'A NAMAZI HAKKINDAK Fikri Yazar, burada hristiyann, yahudinin
haftann bir gnnde dinlenme ve bayram etme yerine Cum'annda onlarn
gnlerinden ayr, bir gn olarak ve Cum'a gnne kadar dier mahlukat
halk iderek, Cum'a ertesi dinlendiini diyen yahudilerde, ve dnyay
ilk yaratt gn diye hris tiyanlarn pazar gn, tesmiye etmeleri
fikirlerini beyan ederek dile getirmitir. Halbuki Adem Cum'a gn
yaratlmtr, Mahlukatn erefidir F.G.) Bu bakmdan dier gnlerden
efdaldir. slamiyetten evvel dier kavimler haftada bir gn, mbarek gn
olduunu sezinerek, bunu aramlar. Cebrail Emin vastasyla Peygamber
efendimize, Cenab Hak ayeti kerime ile bildirmitir, diyor.
Muhyiddin Arabi Ademin yaratlmas, Cennetten karlmas, kyametin bu
gnde kopmas, byk vukuate sahne olan gn haftann dier gnleri
zerine,faziletli Peygamberin mmeti zerine efdaliyet gibidir. Bu
mbarek gn bilecek olan ayrca : Gven: mam Alinin buyruu olan ve
Peygamber efendimizde hadisi olan mazeretsiz Cum'ay kasran
mnafklktan kurtulamaz, hadisi ile Ali'nin "El Cem'i bila fark ve
hve mrikn. Ve el fark bila cem'n ve hve zndkun,ve el cem'ul
El-Cem-l Cem'i fehve m'minun" srlarn bilmek ve ile daha byk in
saniyete kavumak demektir Cenab Seyyid Nr-el Arabi Kd.Sr. Aziz hz.
lerinin evrad sbiyye'nin erhinde genm bilgi vardr... Gven)
BAYRAM HAKKINDAK FKR Peygamber efendimiz birine "iyd'i Ptr"
dierine ydi Udha'diye isim verdikleri iki bayram, ehli zahirce her
sene devrederek gelmitir Halbuki Peygamberimizin maksad bu deildir.
Bu byle olsayd her gn avdet etmekle olan be vakit namaz her hafta
gelen Cum'a namazna da yd bayram demesi lazm gelirdi. Bayramda
fazla olarak gzel elbise giymek, sslenmek temizlenmek ve gzel koku
koklamak vardr. Onun iin senede iki gn avdet ediyor der iseniz buda
yanltr. nk her vakit camiye temiz elbise giymek lzmdr. Bayram gnnde
mslmanlara, mubah klnan oyunlarla, tekbiri e-riflerinde avdet
etmesinden kinayedir. Bayramda Peygamberin evine iki arkc kadn
girdi, ark sylemeye baladlar. Bunu gren Ebubekir mdahelede bulundu
Peygamberde Ya Ebubekir "lime nk bu gn bayram dr" buyurdu.
-
30
Muhyiddin bu mutalaryla bayramda baz oyunlarn serbest ve mubah
klnma, tekbirlerin alnmas, insanlarn birbirini ziyaret etmesi ve
kurb'an kesmeleri dolaysyia, Allah- Tlnn afv mafiretine de bir byk
remz vardr.Bu sebeple bu Bayram gnlerinde kullarn enlik yaparak
sevinmeleri gnleridir.. Yazar bu ekilde beyan etmi isede ilaveten
biz Hac Bayram Veli nin Byk izahn derc ediyoruz, "Bayramm imdi,
Bayramm imdi, dost ile bayram eylerim imdi" Dost ile bayram etmek,
bayramn bayram demektir. Bu ekilde bayram edenlere ne mutlu. Nefis
devesini kesenlere daimi namaz klanlara ve kevseri ienlere ne mutlu
Gven)
MUHYDN ARABnin DUA hakkndaki fikri Kuran kerimde intihab olunan
dualara devam edenler "iki trl sevap'a girerler ki biri kur'an
sevab, dieri de Dua sevabdr" Muhyiddin, bu szleriyle bize kuran
kerimin, duadaki fezailini belirtir. nk kul kur'ann beyan ettii
vehile dua iderse, duas hem zikir, hemde yalvar noktay nazarndan
efradn cami bir dua olur. Mesela " Rabbena la tz kulubena " Sere:
Al-i mran ayet 8 ayeti de gzel bir dua ve yalvartr. Ya'ni bu " Ey
bizim rabbmz, bize doru yolu gsterdikten sonra, kalplerimizi
dndrdme, bizi rahmeti ilhiye ne mazhar et, sen her istenilenleri
veren ikram sahibisin" denilirki Peygamber bile sk sk bu duay
okurlar (Bizlere tenbih ve emirdir)P.G.) Hakikatte bu dua insana
byk ifalar veren bir duadr. Bu gibi, Kur'ana taalluk eden dualar,
okumak insan iki trl sevaba nail ider...
MUHYDDN'in ORU "Hakkndaki Zikri ORU 4 Savm-msk manasna gelir.
Bununla beraber... rif'at manasna da gelir. Btn ibadetlere nazaran,
oru mertebesi yksek olduundan her ktlkten insanlar imsak ettiinden,
ona bu isim verilmitir... Muhyiddin, nsan her ktlkten alkoyacandan,
dolaysyla insanl ulviletirdiinden dolay, oru, rif'at manasna
anlalr. Muhyiddin, Oru hususunda derki, btn ibadet meyannda orutan
daha yksek sevapl ibadet yoktur. Allah ile kul arasnda bir srr'dr.
Oru dier ibadet, taat gibi insann, Allahna zillet ve manviyetini
fakr' ve ihtiyacn duyurur... (Gven: Oru imsak-tutmak alkoymak
manasn kapsad iin, insandaki be duygunun, gz, hakkn gzyle hakka-Hak
bakmak, Hakk'n kula ile Hak szn iitmek, Hakk'n kokusunu Hak'la
koklamak, Hakk'n duygusuyla hissi ile Hakkn duygusunu hissetmek.
Hakkn idraki ile idrk etmek. Btn bunlarla birlikte "Msri Niyazi
buyurur : Biz be er idik bir demde, yola girdik, drt tekbiri bir
aldkta kamete varnca."
-
31
Yani bu be duygunun, maddi ksmndan tamamen l olarak, cenaze
namazn klarak drt tekbir alnd gibi -Varlk unsuriyetimiz drt ksmdan
olduu ve bunun ma'nevi nakikisi olan, tek varlkla bu varlk ta
mahviyeti tatmak devam edebilirj?.G.) Orulunun aznn kokusu indallah
da misk kokusundan daha hayrl dr." Hadisi erifi gereince, Muhyiddin
Ftuhatnda diyorki. Haremi erifde orada mezzinlik eden, Musa isminde
bir adamn hcresinden fena kokular duyulur, bir ok kimselerden buna
dair ikayetler iitirdim. Yarn ben de gideyim, sarmsak soan prasa
bulunan yere, melike yaklamaz ve bunlarn kokusundan
holanmaz,hadisini ona anlataym dedim. Niyet edip bu niyetle uykuya
daldm, o gece Allah Tly grdm, Bana-sizin holanmayp irendiiniz koku
benim kokladm kokuya uymaz. Sakn o ademe bir ey syleme ' buyurdu.
Sabahleyin o adem yanma geldi kokuyu ona anlattm. Adem hngr hngr
alayarak, secdeye kapand, er'i erife imtisalen Dundan byle fena
koku bulundurmayacam dedi.... Muhyiddin, oru tutan kimse hakknda
beyan ettii vehile her fenalktan imsak etmekle orulunun ibadeti
makbul nefesi kimya, az kokusu bile indallah makbul olur, O' kimse
insanlar arasnda temayz eder. nk oru gizli bir ibadettir. Buna hi
bir riya girmez. Bu ancak Allah ile kul arasnda bir srr'dr. Oru
insan bedeni, Ruhi bakmdan slah edenen byk bir ifadr, (gven:Yukarda
bir ka satrla beyan edilen orucun elbette , Allah ile kul arasnda
ve riya girmeyen Ruh bakmdan islh ve ifa te'min eden bir kimya
olduu hakikattir..)
MUHYDDN ARABNN SADAKA HAKKINDA ki FKR Ben Sadakann, gazab
ilahiyyeyi sndrp, sui hatimeye mani olur" sz dolaysiyle size garip
bir hikaye anlatacam. Zamann evliyas bir zatn katline dair her
naslsa ll emir tarafndan bir ferman kmt. o veli kelepeli olarak
getirildi: Memleketin halknn rey'ine mracaat olunarak mahalli
mahsusunda idam edilmesi kararlatrld. Btn halk bu veliye fena bir
nazarla bakyor onun katlini istiyordu nk herkes onu zndk sanyordu.O
veli idam meydanna girdii yolda ekmek satan bir ademe rastlad "Bana
yarm ekmek bor ver "dedi. Ekmeki de adamn haline acyarak derhal ona
ekmei verdi. O veli yolda giderken grd bir fakire o yarm ekmei
verdi, artk idam meydanna gelmilerdi. Vel idam sehpas nnde idi. O'
veli'nin en byk dman olan hakim "Ey Merake ahalisi, ite bu felandr.
Bunun hakknda ne sylersiniz diye barda.. Umum Halk " Bu adam aki
deil velidir, adalet sahibidir" diye bardalar " Hakim be dakika
evveline kadar aki diyen halkn veliye zalim deil dil demesinden
hayrette kald. Veli hayrette kalan, hkime yzn dnp" Senin gazabnm
?Allahn gazabm byktr? dedi Hakim "Allah'n gazab, atei daha byktr."
Veli: Yarm Ekmek mi yoksa yarm hurma
-
32
m? byk" dedi Hkim: "Yarm ekmek daha byk" dedi Veli: Ben yarm
ekmekle senin burada bulunan btn halkn gazabn def iderim, nk ben
Resulullahdan yarm hurma bile olsa onunla kendi nizi ateten
muhafaza ediniz" hadisini iitmitim, sonra da sadaka, gazab ilhiyi
sndrr sy hatimeyi fena lm def ider" hadisini iitmitim. te bu yarm
ekmekle bu halkn gazabn sndrdm. S- zamlnzdan ve hareketinizden
kurtuldum, demitir. Muhyiddin, bu byk kssasyla sadakann gazab
ilhiyeyi sndrd n, si hatimeyi ve fena lm giderdiine yarm hurma bile
olsa onunla cehennem ateinden insanlar muhafaza ettii srrn
duyuruyor.
Muhyiddin 'in HAC Hakkndaki fikri Ftuhatta: Hac hakknda
Muhyiddin Arabinin fikirleri yle nakil ider. Hac ,Lgatta:Mahsus
olan eye muayyen zamanda kasddr. MRE: bir ziyarettir, vaktaki
Allah, Halilullah'a ra " ve tahhir Beytime litaffifiyne vei-akifine
" Sure ayet: buyurdu, beyti kendime nisbet etti ilk evvel
ibadethane vazettiini. ( inne evvele beytin vzie linnas tellezi
bibekketin mbareke) haber verir Sure: a Ayet: Ar- A'la-ya bir nazr-
misal kld. insanlarda yer yznde bu beyti tavaf etmelerini emretti
ve ar l da tavaf eden meleklere benzetti. Lisanyle, kalbini
birletiren, kalbini masivadan ykayan insanlarn tavaf meleklerin de
tavafndan daha efdal olur. Cenab Hak, bir srr ilhi zere Beyt'e drt
rkn koydu, bu drt hakikatta rkn dur, ekli mik'ab eklidir. Hacerl
esvedin bulunduu rkn bir mik'ab ekli yani ak gibidir... Beyt'in rkn
kalb'in natrasna iarettir..... Birinci havatr ilhi, kincisi havatr
Meleki, ncs navatr nefsidir. Havatr ilni haceri, Esvedin bulunduu
rkndr. Havatr melek rkn Yemani'dir. Havatr nefsani Hacer'in mk'ab
olan eklidir. Bu rknde havatr eytani yer bulmaz... Btn Enbiyann,
kalbi, byle mik'ab eklidirki vaktaki Cenab Hak maksadna mebni bir
havatr eytan rkn, ilavesiyle drt rkn yapmak irade buyurdu. Buna rkn
raki denildi.nk nazar er'ide ehli nifak ve kak tannm olduundan
oraya havatr eytani, rkn amiye havatr nefs olarak iyfa buyurdu.
M'minlerin kalbi bu drt ekil zere mrettebtir. Birincisi havatr
ilhi, ikincisi havatr meleki, ncs havatr nefsi, drdncs havatr
eytani dir...... Enbiya ile hass olan Ehlullahda navatr eytani
yoktur. Btn halk zere havatr eytani, hkm icra ederler demitir.... (
Not: Gven- Hazret-i Muhyiddin Lednni ifade ile izah etmitir. Ancak,
arkadan gelen ve yazlar yazanlar veya anlamlar noksan olanlar
tebdil ve ifade etmitirler.... Ehli nifak, Irak ehli ve ehli kak
ehli am'dr. nk Hazreti Alinin hilafeti zamannda ve sonradan da Irak
ehli, nifak merkezi olmutur. Bu da ah' Velayetin, bu halktan
nefretini mucip halleri zuhurunda "aranzda nifak kmasn"
-
33
diye buyurmutur, ve am ehli ise kak-aki' den gelir. Muaviyenin
akyaln destekledikleri iin (Resul Kibriya da kavmi ba diye
buyurmutur) ehli ikaklardr.
HAC'daTELBYE Muhyiddin Arabi Ftuhatnda diyorki: Namaza balamadan
evvel iftihtah tembiri lazmsa, Hacca giden insan da TELBYE lzmdr.
nk Peygamber Menasiki hacc'a aid ibadete vazifelerinizi benden
reniniz) buyurmutur. Telbiye vaciptir. nk Allah Tl, bizi Beyt-
Muazzamann ziyaretine davet ediyor. Kul'da O Da'vete telbiye ile
itirak ediyor. Mekkenin kendisine uzak bulunduu bir yerden
balayarak eairi ilahiye de kendisi iin, hazrlanan ecr mesubata nail
olmak kasdiyie yksele sesle ( Lebbeyk-Allahmme Lebbeyk-La erike
Lebbeyk innel hamd venni' mete leke laerike lelce) Yani ey Allahm
buyur, ite senin emrin ve fermanna ve icabattaym... Buyur, senin
erikin yoktur. Buyur hamd sana mahsustur. Btn nimetler mlkler
senindir. Senin ortan yoktur. Benim ibadet taatm sanadr" demektir.
ibrahim Aleyhisselam K'beyi bina eder etmez, emri Hakla byle bard
"Lebbeyk Allahmme Lebbeyk nnelhamd vel ni'mete leke vel mlk l erike
n Allah'da bir mu'cize olmak zere onun sesini ervah alemindeki
m'minlere iittirdi. Sesini iiten m'minler bu ecsad aleminde K^'be
ye giderek, giderken Lebbeyk Allahmme lebbeyk )diye bararak
giderler "Lebbeyk" Kaytsz ve artsz itaat ve teslimim" demektir.
HRAM Muhyiddin, Ftuhatta diyorki" hramda dikisiz bir izar belden
aa havlu rida beden yukar, omuzlara atlr dikisiz bir havludur.
hrama giren insan Cenab Hakka hususi intisab eder. nk Hadisi
Kudside "El Kibriya ' ridai vel azemeti izari" Ya'ni Kibriya benim
ridam,
Azamet izarmdr buyrulduuna gre, Cenab Hak bu iki rty malik olup
naslki Cenab Hakk, Her trl noksan ayblardan mnezzen ise, bir hacda
da er'en men edilen bilcmle eylerden nefs heyecanlardan, uzaklaarak
tecelliyat ve ef'ali ilaniyyeye mazhar olmas lzm gelir. erin kabul
ettii bu iki rt dikilmi olursa Allah'a eza ve cefa edilmi olur...
Ftunatta, Adem Aleyhisselam natas olmam olsayd, dnyadaki erefi
grlmezdi. lame olduu hata ve gnahtan kendisini makam- Hilafete
intihabe sebebiyet verirdi. Haceri Esved de ayn adem Aleyhisselam
gibidir. Vaktaki bembeyaz cennetten kt Cenab Hak Ademi yed'i
lahisiyle Hilafet makamna koyulduu ubi Haceri Esvedi de byle kld
Adem'in yed'i ilahisini Yeminn Allah tesmiye buyurup, kullarn
mubayaa etmesini, ya'ni gelp ona Biy'at edp el pmesini emir
buyurdu....
-
34
CEMRE Ftuhatta diyorki: Gnde kere cemre atlr, her bir cemre yedi
tatan ibaret olup yirmi bir ta ider. Cenab' Hakk' ey ile biliriz.
:Zt, Sfat, Ef'al ile gnde atlan cemreden biri Zata ikincisi Sfat'a,
ncs Ef'ala ilaniyeye taalluk eder. Birinci Cemra atlrken orada
durur. Zat barinin tefekkr mkl olduunu hayretlere dalar, elimizdeki
cemreyi Allah' Ekber diyerek Sfat zatiyesini, kalbimizden szerek
atarz. Sonra kinci cemreyi elimize alr Sfat ma'neviyeyi as sayarak
manalarn teemml iderek yine temhirle atarz. nc Cemreyi atarken
Ef'ali Ilahiyeyi tefekkrle, birinci gnn vazifesini nihayet veririz
demektedir....
M N A Mina demek, Temenni ve maksada nail olunacak mahal
demektir. orada hramdan klr. Her Trl me'ru iler yaplr. Bu suretle
naili merem olunur... Bu ism erif hkm ile hazineler kar, ehline
dalr kainat Bu isra erifle Dtn ihtiyalar tesviye eder. RABB,
Terbiye eden. Bu isimde Be hkm vardr. Telvin" zre sbti hakym'dir.
"Klle yevmin hve fi e'enin" Her an'da her ey daimi surette deiir.
RABBS SEMAVAT- Rabbl-Arz, Rabbl-Mark, Rabbl Marib, Rab bl- Alemin..
EL-REZZAK: Mdaddi manevi rzkiar veren EL- FETTAH: G ileri feth.
Suveri manevi ve Berzahi fetihler e ayrir. EL -ALYM : Aliym- Aliym-
, ALLAM- 1- lm Zti-Aliya, 2- Alim: lm mevhubi, " Allam:lm muktebes.
Aklamas: 1- timi zti ile ancak Alim, Allah'tr 2- lmi Vehbi : Cenab
Hakk'm talim ettii ilimdir. (Hzr A.S. ilmi gibi) 3- lm muktebes :
nsanlarn alarak elde ettikleri tansil-i ilimdir. Dolaysyla bunlara,
Birinci gurub, Zatiyyun, alimi, ikinci gurub: Sfatiyyun alimi, nc
gurub: Esmaiyyn limi... denilir Tasavvuf! tabirlirdir......
FTUHATI MEKKYE'de MUHYDDN ARAB DYORK . Cenab Hakk Nefsi Pak
hlisine cefa edenleri muaheze buyurmayarak kendisini "Essabr"ile
tavsif etti . Yine Cenab Hak "El-Haliym" ismi erifi muktezasmca
muaneze etmez imhl eder (mhlet verir) ve ihmal etmez. Peygamber
efendimiz de Allah'dan daha ziyade cefaya sabrl olmadn haber
veriyor. in hakikatini ne srersen Allah' hi kimseye Sabr etmedi,
illa nefsi mukaddesine sabr etti. nk Esmai ilahiyenin birinin nfcm
ile mezzinin ('eziyet edici) lisanndan EZA-yi ika etti. (Gven:
Hz.Msri Niyazi' Hakk'n kullarn baz kul eyler, kul eylemez yine ol
eyler" bu srr izah etmektedir)
-
35
Kul iin Sabr tr; Sabr lllh , sabr mailh, sabr Alallh'..dr
Hazreti Ali yle buyurmutur: (Sabr insanda, ceseddeki ba
menzelesine-dir") Hazreti PeygambEuefendimizde yle buyurmutur. "man
iki nsftr, yars sabrdr, ve yars krdr," Sabr ahlak ilahidendir.
Ahlak ilan ile tahaliuk idenler iin, Sabr her trl maraza (hastala)
en byk ifa olarak vasflanmtr. EL- CEMYL: Ftuhat Mekkiyede: Allahu
tal, kendi cemali iin muhabbet ettikten sonra gzel ve BED, olan
Alem'i yaratt. Allahn cemli sevmesi, kendi nefsini sevmesi
deilmidir ? nk o cemal kendisi sevdi sonra yaratt. O ceml ile
kendini, mahluka bildirdi. Allah'u Tal, beni bizzat gremezsiniz
benim tecelliyatgnm olan Aleme nazar ederseniz, bana nazar etmi
olursunuz" buyurmutur. "Hz ziynetticm inde klli Mescidin... A'raf
suresi 31. ayeti kerimesinde saylamyacak manalar vardr... Mescid:
Secdegh mahalli ve m'min-in mi'rac olan namaz mahalli zahiren temiz
ve ziynetli olunaca gibi manada masivadan temizlik ve ahlak
Muhammedi ile ahakianarak Muhammedi kokuya mnteir bir halde
gzellenmek demektir... EAF : (hastalara ifa veren demektir, zahiren
beden rahatszl ve batnan gnl rahatszlndan ifa bulmas demektir.
Tecelliyat esmai ilahiyenin mazhariyyetinin yaamn yaladklarnn
bilincine nail olanlarn marazi kalbinden ifayap olacaklara kafidir
Gven) brahim Halilullah yle buyurmu (Marazt fehve yefiyn ) yani ben
hastalandm zaman Allah bana ifa verir, diyerek teedben hastal Allah
isnad etmedi. Adb- nbvvet'e hi bir eyin kyas olamyacan retmektedir.
Tabibler de devalar da neyin ve kimin mazhar olduklarn ve esmai
lahiyenin tecelliyatndan fiiliyata geldiini derk etmek icab
eder.
F TUHATTA RUHAN TEKLAT 1- Kutub: Ahval ve makamatin cmlesini
cami'dir... Bu da ya asalet tarikiyle olurki, bu Muhammed
Aleyhisselama hastr. Yahud da niyabet tarikiyla olurki buna GAVS
denir. Gavsiyet iki ksmdr. Bir ksm zahir ve hem batn cami olur (mam
Ali,mam Hasan, ve imam Hseyin efendimiz ki ) dierleri yalnz hkm
batnye mutasarrf olur (Bayezid- Bestami) gibi ki zaman bunlardan
hali kalmaz. 2- EMME , dir. Bunlar da iki zattr. Birisi Abdurrabdr
ki, kutbun sanda oturur dieri Abdulmelik dirki, kutbun solunda
oturur. Bunlardan birinin nazar alemi Mlk1e dierininki nazar alemi
Melektedir. 5- EVTAD'dr. Bunlarda drt kimsedir. Hayat menzilleri
zeredir. Marmdakine Abdlhayy, marbdakine, Abdlhaliym, imaldekine
Abdlmerid, Genubdakine de Abdulkadr, denilir. 4- ABDAL: Bunlarda
yedi kimsedir. Birinci iklimde mutasarrf olan brahim Aleyhisselam
kademi zeridir. kinci iklimde mutasarrf olan Musa A.S. kademi
-
36
zeredir. nc iklimde mutasarrf olan Harun A.S. kademi zenedir.
Drdnc iklimde mutasarrf olan dris Aleyhisselam kademi zeredir.
Beinci iklim zere olan Yusuf A.S. kademi zeredir. Altnc iklimde
mutasarrf olan SA A.S. kademi zeredir. Yedinci iklim zere mutasarrf
olan ADEM A.S. kademi zeredir. Bunlar yedi yldz daki esrara muttali
olup her birine bir yldz musahhardr. Batnlaryle Hakk'a mteveccih
olup ve va'z- nasihat ve slah- muslimiyn ile meguldrler. (P.Gven:
Yedi yldz makamat tevhidin makamat ve zevk ve idrakidir.) 5- NKABA
dr": ONK kimsedir. 6 - Ncba dr Sekiz kimsedir. 7 - Haveriyyun durki
avvam el-havariyyun mertebesindedir. 8- Ricali Hakdandr ki
(Recceliyun) Krk kiyidir, Bunlar azameti Bari de mutasarrfdrlar. (
Gven: Krk makam sahibi olmak) 9- Hatam'dirki o da bir kiidir. 10
-Ricalu kuvvet'dirki- Rical Kahr-dr ki sekiz kiidir. 11- Rical'i
Cinan'drki On be kiidir. 12 -Rical'i Heybet'dirki drt kiidir. 13-
Rical'i Feth dirki yirmi kiidir. 14 -Ricali Allah'drki Yedi kiidir.
15 - Ricali Taht-el-esefel dirki onbe kiidir. 16- lahiyyun,
Rehbaniyyun durki on kiidir. 17- BUDELA' drki oniki kiidir. 18
-Ricali itiyak'tr ki Be kiidir. 19 - Ricali Eyyam senehdirki alt
kiidir. Ftuhatta Kuran kerimde "FAHLA' NA'LEYKE " ayeti kerimesinde
"NA' LEYK" (Sure TA-HA. ayet 12) dan murad nefs ile beden dnya
endiesidir Musa Aleyhisselam, Tur'da Cenab Hak "Ya Musa sen vadii
Mukaddestesin nalinini kar" buyurmutur. Baz Arifler bunun hakiki
cephesini inceleyerek demilerdirki, Tekarrbu illlh iin, masivadan
tecerrd esasdr. Zira insan, Rabbsnn huzuruna byle mlevves
dncelerle, giremiyeceini beyan eder. Zahirde, Musa Aleyhisselam
na'linini brakmas, bu suretle vadii mukaddese girmesi. Btn Mslmanlk
aleminde mukaddes yerlere girerken, herkesin na'linini ayakkablarn
brakmasn iaret olmutur.Btn ark , asrlarca bu kaideye, riayet etmi
camilerine, hatta evlerine girerken ayakkablarn karmlardr. Batn da
ise: Byle mukaddes yerlere girerken, kt huylar brakmak dnya
endielerinden el ayak ykanup, pabular darda brakld gibi kalbinde
her trl dnya endielerini brakmak nefsani heyecanlardan vaz gemek
suretiyle, huzuru Hakk'a varmak srrn duymak ve Huzuru Hakk'a durmay
esas bilirler... te Muhyiddin Ftuhatnda (FAHIE' NA'LEK ) ayeti
kerimesinde harimi ismet-e girebilmek iin na'linini brakmak, efkr
dnya ve eddieyi uhreviyeden
-
37
uzak olmak suretinde anlam nefis, beden ve endieyi dnya endieyi
uhreviyeden uzaklamadka kurbiyyeti ilahiye olmuyacan
duyurmulardr.
Mtala: Gven- stanbul skdar da yatan Seyyid Mustafa Haim baba
nesir eserinde diyorki: Kur'an Keriymde yukardaki ayetin devamnda
olan Cenab Hakk' Musa A.S. elindeki nedir? O da Asa dr, der. Onunla
koyunlar m gderim ve ona dayanrm. Cenab Hak, Asay elinden yer