CÁRMINA BURANA CANTIONES PRAFANAE EX SAECULIS XIXIII p.C. Regnabo; regno; regnavi; sum sine regno. EDITADAS PARA EJERCITAR LATÍN EN CCH VALLEJO POR EL PROFR. ALEJANDRO FLORES BARRÓN SIGUIENDO LA SELECCIÓN DE CARL ORFF Y CON ADICIÓN DE OTROS POEMAS Y FRAGMENTOS DE LA COLECCIÓN MEDIEVAL COMPUESTOS EN ALEMANIA, ITALIA, FRANCIA Y ESPAÑA ANNO MMVII
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
CÁRMINA BURANA
CANTIONES PRAFANAE
EX SAECULIS XIXIII p.C.
Regnabo; regno; regnavi; sum sine regno.
EDITADAS PARA EJERCITAR LATÍN EN CCH VALLEJO POR
EL PROFR. ALEJANDRO FLORES BARRÓN SIGUIENDO LA SELECCIÓN
DE CARL ORFF Y
CON ADICIÓN DE OTROS POEMAS Y FRAGMENTOS DE LA COLECCIÓN
MEDIEVAL COMPUESTOS EN ALEMANIA, ITALIA, FRANCIA Y ESPAÑA
ANNO MMVII
1
INDEX TOTVS Alejandro Flores B CARMINVM BVRANVM
CARMINA MORALIA ET SATIRICA De avaritia (126), De correctione hominum (2729), De conversione hominum (3033), De ammonitione prelatorum (3444), Carmen rebelle (4548), De cruce signatis (4962).
CARMINA AMATORIA Amatoria I (6379), Amatoria II (8096), Amatoria III (97113),
Amatoria IV (114131), Amatoria V (132154), Amatoria VI (155186).
CARMINA POTATORIA Potatoria I (187200), Potatoria II (201226).
CARMINA LVDI Ludi I (227), Ludi II (228).
Carmina Burana, summa poetica medii aevi latini, collecta sunt circa annum 1230, fortasse in aula episcopi de Seckau (Austria). Vsque ad annum 1806 manuscriptum in possessionem habuit monasterium Benediktbeuren (Bavaria), nunc bibliotheca Monacensis (Bayerische
Staatsbibliothek München, clm 4660/4660a)
INDEX SELECTIONIS CAROLI ORFFIS
FORTVNA IMPERATRIX MVNDI 1. O Fortuna, 2. Fortunae plango vulnera
SCENA I PRIMO VERE
3. Veris laeta facies, 4. Omnia sol temperat, 5. Ecce gratum UF DEM ANGER (En el Jardín)
6. Tanz, 7. Floret silva nobilis, 8, 9 y 10. SCENA II
IN TABERNA 11. Aestuans interius, 12. Olim lacus colueram, 13. Ego sum Abbas, 14. In taberna quando sumus.
SCENA III COUR D’ AMOURS
15. Amor volat undique, 16. Dies, nox et omnia, 17. stetit puella, 18. Circa mea pectora, 19. Si puer cum puellula, 20. Veni, veni, venias, 21. In trutina, 22. Tempus est iucundum
23. Dulcissime SCENA IV
BLANZIFLOR ET HELENA 24. Ave formisissima
FORTVNA IMPERATRIX MVNDI 1. O Fortuna
2
CÁRMINA BURANA 1. FORTVNA IMPERATRIX MVNDI CARMINA MORALIA ET SATIRICA De avaritia PROF. ALEJANDRO FLORES B
I O Fortuna,
Velut (como) luna Statu variabilis. Semper crescis Aut decrescis Vita detestabilis.
II Nunc (ahora) obdurat (ataca) Et tunc (después) curat (cuida)
Ludo (juego) mentis (mente) aciem (agudeza). Egestatem (pobreza), Potestatem (riqueza)
Disolvit ut (como) glaciem (glaciar). III
Sors (Suerte) immanis (cruel, inhumana) Et innanis (vacía),
Rota tu volubilis. Status malus
Vana salus (salud, salvación) Semper dissolubilis (disuelta).
IV Obumbrata (en la sombra) Et velata (con un velo)
Mihi (para mí) quoque niteris (brillas, eres clara). Nunc per ludum (tu juego)
debet medium ad utrumque (entre ambos) vitium caute (prudentemente) contemplari (contemplar).
2. Si legisse (haber leído) memoras (recuerdas) Ethicam (la Ética) Catonis (Catón) 2 , in qua (en la cual) scriptum legitur (se lee): «ambula cum bonis (buenos)», cum (cuando) ad dandi (para dar) gloriam animum (tu ánimo) disponis, supra (sobre) cetera (las demás cosas) primum hoc (esto) considera,
quis (quién) sit (sea) dignus donis (dádivas).
3. Vultu (rostro) licet (aunque) hilari (sonriente), verbo (palabra) licet blando (alagadora) sis (seas) aequalis (equitativo) omnibus; unum (una cosa) tamen (sin embargo) mando:
si vis (quieres) recte (justamente) gloriam promereri (ganar) dando, primum videas (mira) granum inter paleas (pajas),
cui (a quién) des et quando.
4. Dare non ut (como) convenit non est a (por) virtute, bonum est secundum quid (según las circunstancias), sed non absolute (en todas);
digne (dignamente) dare poteris (podrás) et mereri (ganar) tute (con seguridad) famam muneris (servicio), si me prius (antes) noveris (conocieras)
intus (interiormente) et cute (exteriormente).
5. Si prudenter (sabiamente) triticum (trigo) paleis emundas (limpias), famam emis (compras) muneris; sed caveto (cuidado), dum (cuando) das,
largitatis (generosidad) oleum (aceite) male non effundas (viertas). In te (ti) glorior (me alegro): quia Codro Codrior (más Codro que...), 3
omnibus (todas las cosas) habundas (estás provisto de).
1 Otra lectura del verso: paene passu pari 2 Catón, senador romano muy estricto y conocido por corregir a todos en su forma de escribir, de hablar y de comportarse. 3 Otra lectura del verso: cum sis Codro Codrior. Codrus, i, Codro, fué un rey de Atenas que se vió mezclado con el oráculo de Delfos. Éste había prometido a los peloponesios que tomarían la ciudad de Atenas si respetaban la vida de su rey en la guerra que sostenían Atenienses y Espartanos. Pues bien, Codro se enteró del vaticinio y sacrificó su vida por su ciudad: se vistió de mendigo y salió de Atenas, tropezándose con dos enemigos con los que entró en combate. Murió en la reyerta y los Peloponesios tuvieron, entonces, que regresar a su país.
7
Profr.: Alejandro Flores B CARMEN REBELLE
Initium* sancti evangelii secundum (según) marcas argenti (plata) 45
In illo (aquel) tempore: dixit* papa Romanis: «Cum (cuando) venerit* filius hominis ad sedem* maiestatis (soberanía) nostrae, primum dicite (digan): <Amice, ad quid venisti*?> At (mas) ille si
perseveraverit (fuera más allá) pulsans (golpeando), nil (nada) dans (dando) vobis (a ustedes), eicite (arrojen) eum (lo) in (hacia) tenebras* exteriores.»
Factum est (sucedió) autem (sin embargo), ut (que como) quidam (un) pauper* clericus* veniret* ad curiam (senado) domini papae, et exclamavit dicens (diciendo): «Miseremini (apiádense) mei (de mi) saltem (por lo menos) vos, hostiarii (porteros) papae, quia manus paupertatis* tetigit (tocó) me.
Ego vero egenus (indigente) et pauper sum*, ideo (por esto) peto*, ut (para que) subveniatis (pongan remedio) calamitati* et miseriae (desgracia) meae.»
Illi autem audientes (escuchando) indignati sunt (se indignaron) valde (mucho) et dixerunt: «Amice, paupertas tua tecum* sit* in perditione*. Vade retro (retírate), satanas, quia non sapis* ea (aquellas cosas), quae (que) sapiunt nummi (las monedas). Amen, amen, dico* tibi (a ti): non
intrabis in gaudium* domini tui (tuyo), donec (hasta que) dederis (hayas dado) novissimum (muy conocida) quadrantem (moneda).»
Pauper vero abiit (se fue) et vendidit (vendió) pallium (capa) et tunicam et universa(todo) quae (lo que) habuit (tuvo) et dedit (dio) cardinalibus et hostiariis (porteros) et camerariis(recamareros).
At illi (aquellos) dixerunt: «Et hoc (esto) quid est inter tantos?» Et eiecerunt (arrojaron) eum ante fores (puertas), et egressus (sacado) foras (afuera) flevit (lloró) amare (amargamente) et non habens
consolationem*.
Postea (después) venit ad curiam quidam clericus dives (rico), incrassatus (engordado), impinguatus (abundante), dilatatus*, qui propter (a causa de) seditionem* fecerat (había cometido) homicidium*. Hic (Éste) primo (en primer lugar) dedit hostiario, secundo camerario, tertio cardinalibus. At illi arbitrati sunt (juzgaron) inter eos (ellos), quod (que) essent plus (más)
accepturi (aceptarían).
Audiens autem dominus papa cardinales et ministros plurima (muchísimos) dona (regalos) a clerico accepisse (que aceptarían), infirmatus est (enfermó) usque ad (hasta la) mortem*. Dives vero misit (envía) sibi (para él) electuarium* (preparado) aureum* et argenteum, et statim (al
instante) sanatus est (sanó).
Tunc (entonces) dominus papa ad se (hacia sí) vocavit cardinales et ministros et dixit eis (les): «Fratres, videte, ne aliquis (que ninguno) vos seducat (seduzca) inanibus (vanas) verbis. Exemplum enim (por tanto) do vobis, ut (para que), quemadmodum (del modo que ) ego capio (recibo), ita (así)
et (también) vos capiatis.»
Participio latino –ans, –ens equivale al gerundio –ando, iendo.
Cunctos (a todos) Amor incitat (estimula, incita) per (a través del) iubar (resplandor) aestivale (veraniego, estival);
Venus se communicat (se da a todos, se comparte) numen (diosa, voluntad) generale.
Citharizat (toca la cítara) cantico (una canción) dulcis Philomena (Ruiseñor)
flore rident vario prata (los prados) iam serena;
turba (la bandada) salit (salta) avium (aves) silvae (bosque) per amoena (lugares agradables);
chorus (una coreografía) promit (expresa, revela) virginum (muchachas) iam gaudia (gozos) millena (en número de mil).
9
4. SOL SUBTILIS Cármina Burana Alejandro Flores B
Omnia (todas las cosas; todo) sol temperat (templa; calienta) purus et subtilis (sutil), novo mundo reserat (muestra; revela; abre) faciem Aprilis (Abril); ad amorem properat (se apresura) animus (espíritu) herilis (varonil), et iucundis (los alegres) imperat deus puerilis (infantil).
Rerum (cosas) tanta (tal) novitas (la renovación) in solemni vere (primavera) et veris auctoritas (la autoridad) iubet (ordena) nos gaudere (gozar); vias praebet (presenta) solitas (habituales), et in tuo vere fides (fe) est et probitas (honradez, probidad) tuum (al tuyo) retinere (para retener).
Ama me fideliter (fielmente), fidem (fidelidad) meam nota (conoce) de corde (corazón) totaliter (totalmente) et ex mente tota. Sum praesentialiter (presente) absens (ausente) in remota (para los bienes materiales); quisquis (cualquiera que) amat taliter (de tal manera) volvitur (da vuelta) in rota (rueda).
LAS FORMAS DE LA PALABRA VER, VERIS, primavera
primavera / singular ESCRIBE SU TRADUCCIÓN Nominativo Ver Acusativo Ver Genitivo Veris Ablativo Vere Dativo Veri
10
TEXTO DE LOS CARMINA BURANA NO INCLUIDO EN LA OBRA DE CARL ORFF Alejandro Flores B
et eant (vayan) in (a) prata* floribus ornata (adornados) communiter (juntamente).
IULIANA CUM SORORE (hermana) VERIS DULCIS IN TEMPORE Veris (primavera) dulcis in tempore
florenti (floreciente) stat (está) sub arbore Iuliana cum sorore.
Dulcis amor!
Qui te (de ti) caret (carece) hoc (este) tempore fit (resulta) vilior (menos capaz).
Ecce (he aquí) florescunt arbores, lascive (sensualmente) canunt (cantan) volucres (pájaros); inde (por ello) tepescunt (se avivan / arden) virgines.
Dulcis amor!
Ecce florescunt lilia (lirios), et virginum dant agmina (los grupos)
summo (al más alto) deorum (dioses) carmina. Dulcis amor!
Si tenerem (tuviera) quarn capio (deseo) in nemore (bosque) sub folio (follaje), oscularer (la besaría) cum gaudio.
Dulcis amor!
11
5. VER GRATUM Alejandro Flores B
Ecce gratum (grata) et optatum (esperada) ver reducit (regresa) gaudia:(los gozos) purpuratum (púrpura) floret(florece) pratum sol serenat(aclara) omnia.(todas las cosas) Iamiam (¡Ya, ya!) cedant(se marchan) tristia!(las tristezas) Aestas(el verano, el estío) redit.(regresa) Nunc recedit (se aleja) hiemis(del invierno) saevitia.(la crueldad)
Iam liquescit (se funde) et decrescit grando (granizo), nix(nieve) et caetera;(y las demás cosas) bruma(el invierno) fugit(huye) et iam sugit(chupa) ver [aestatis]*(del verano) ubera;(las ubres; la fertilidad) illi(de aquel) mens(la mente) est misera,(triste) qui(el que) nec (ni) vivit nec lascivit (se goza; retoza; juega) sub(sub) aetatis dextera.(diestra)
Gloriantur (Se enorgullecen) et laetantur (se alegran) in melle (la miel) dulcedinis,(de este dulzor) qui(los que) conantur,(intentan) ut utantur,(como es costumbre) praemio Cupidinis.(de Cupido) Simus(Seamos) iussu (por mandato) Cypridis (de Cipris; de Venus) gloriantes (los que se gozan) et laetantes (y se alegran) pares(semejantes) esse(seamos) Paridis!(de Paris)
CÁRMINA BURANA
6. DANZA (SOLO DE ORQUESTA)
12
TEXTO NO SELECCIONADO EN LA OBRA DE CARL ORFF (VI) Alejandro Flores B
LINGUA MENDAX ET DOLOSA
Lingua mendax et dolosa (engañosa) lingua procax (desvergonzada), venenosa, lingua digna detruncari (de ser cortada) et in igne (fuego) concremari (ser quemada),
Quae me dicit deceptorem (engañador) et non fidum (fiel) amatorem (enamorado), quam (a la que) amabam, dimisisse (he dejado) et ad alteram (hacia otra) transisse (he transitado)!
Sciat (sépalo) deus, sciant (sépanlo) dei (los dioses): non sum reus huius(de este) rei (delito)! sciant dei, sciat deus: huius rei non sum reus!
Unde (por lo que) iuro Musas novem, Quod (lo que) et maius (más) est, per Iovem (Júpiter), qui pro Danae sumpsit (tomó forma) auri (de oro), in Europa formam tauri (de toro);
Iuro Phebum (por Febo), iuro Martem (por Marte), qui amoris (del amor) sciant artem; iuro quoque te (por tí), Cupido, arcum cuius (cuyo) reformido (temo);
Arcum (por el arco) iuro cum sagitis (saetas, flechas), quas (las cuales) frecuenter in me (hacia mí) mittis (lanzas): sine fraude, sine dolo foedus hoc (este pacto) servare volo (quiero)!
Volo foedus observare! et ad haec (para esto) dicemus (diremos), quare (porqué) inter choros puellarum (de muchachas) nihil (nada) vidi (vi) tam preclarum (preclaro, hermoso).
Inter quas (las cuales) appares (apareces) ita (así) ut (como) in auro (en el oro) margarita (perla) Humeri (tus hombros), pectus et venter sunt formata tam decenter (hermosamente)
13
Alejandro Flores B Frons et gula (garganta), labra(labios), mentum (barbilla) dant amoris (del amor) alimentum crines (cabellos) eius (de ella) adamavi (he amado) quoniam (porque) fuere flavi.
Ergo (por eso) dum (cuando) nox erit (será) dies (día), et dum labor erit quies (descanso), et dum aqua erit ignis, et dum silva sine lignis, (leños, árboles)
Et dum mare (mar) sine velis,(velas) et dum Parthus (Parto) sine telis,(flechas) cara (querida) mihi semper eris (serás) nisi (si no) fallar (soy engañado), non falleris! (serás engañada)
14
CANTICVM CANTICORVM Ale jandro Flores B
CAPVT 6 [Amigas:] 1 Quo (a dónde) abiit (se alejó) dilectus (amado) tuus,
o pulcherrima mulierum?
Quo declinavit (se apartó) d ilectus tuus
et quaeremus (buscaremos) eum (lo) tecum (contigo)?
[Novia:] 2 Dilectus meus descend it
in (hacia) hortum suum
ad areolam (círculo) aromatis
ut (para) pascatur (deambular) in hortis
et lilia (lirios) colligat (co lectar).
3 Ego d ilecto meo
et d ilectus meus mihi
qui pascitur (deambula) inter lilia.
[Novio] 4 Pulchra es (eres) amica mea
suavis et d ecora (elegante, bien d ispuesta),
CÁRMINA BURANA 7. UF DEM ANGER (“EN EL JARDÍN”)
CHORUS: Floret silva (bosque) nobilis Floribus et foliis (hojas).
CHORUS: Floret silva undique (por doquier); Nah mime gesellen ist mir we (que mi amado aquí estuviera)
[LAS PARTES 8, CHARMER, GIP DIE VARWE MIR 9 REIE; SWAZ HIE GAT UMBE y 10 WERE DIU WERLT ALLE MIN QUE CONFORMAN ESTA ESCENA ESTÁN EN ALEMÁN ANTIGUO]
15 ESCENA TERCERA CÁRMINA BURANA (Germana) Alejandro Flores B
III. UF DEM ANGER 6. Tanz. 7. Floret Silva Nobilis Floret silva undique, nach mime gesellen ist mir we.
Gruonet der walt allenthalben wa ist min geselle alse lange? Der ist geriten hinnen, o wi, wer sol mich minnen?
8. Chramer, Gip Die Varwe Mir Chramer, gip die varwe mir, die min wengel roete, damit ich die jungen man an ir dank der minnenliebe noete. Seht mich an, jungen man! lat mich iu gevallen!
Minnet, tugentliche man, minnecliche frouwen! minne tuot iu hoch gemuot unde lat iuch in hohlen eren schouwen. Seht mich an jungen man! lat mich iu gevallen!
Wol dir, werit, das du bist also freuden riche! ich wil dir sin undertan durch din liebe immer sicherliche. Seht mich an, jungen man! lat mich iu gevallen!
9. Reie. Swaz hie gat umbe daz sint alles megede, die wellent an man allen disen sumer gan!
Chume, chum geselle min, ih enbite harte din, ih enbite harte din, chume, chum geselle min.
Suzer rosenvarwer munt, chum unde mache mich gesunt, chum unde mache mich gesunt, suzer rosenvarwer munt.
Swaz hie gat umbe daz sint alles megede, die wellent an man allen disen sumer gan!
10. Were Diu Werlt Alle Min Were div werlt alle min von dem mere unze an den Rin des volt ih mih darben, daz diu chünegin von Engellant lege an minen armen.
III. EN EL JARDÍN 6. Danza 7. El noble bosque florece El bosque florece por doquier y yo añoro a mi amante.
Si el bosque está verde por doquier, ¿por qué mi amante está tan lejos? Él se ha ido de aquí, ¡ay! ¿quién me amará?
8. El tendero me da color El tendero, me da el color para ruborizar mis mejillas, así puedo cazar a los muchachos, gracias a ti, por cortejarme. ¡Míradme, muchachos y dejadme complaceros!
¡Haced el amor muchachos y muchachas adorables! El amor os hace intrépidos y os permite ser muy honorables. ¡Míradme, muchachos y dejadme complaceros!
¡Bienvenido, mundo, tú que estás tan lleno de alegrías! Yo seré tu esclava, siempre segura en tu amor. ¡Míradme, muchachos y dejadme complaceros!
9. Danza circular. Ellas van de aquí para allá todas son doncellas. Ellas no han tenido un hombre en todo este largo verano.
Ven, ven mi señora te imploro lastimoso, te imploro lastimoso, ven, ven mi señora.
Dulce boca de color rosado, ven y haz que me sienta bien, ven y haz que me sienta bien, dulce boca de color rosado.
Ellas van de aquí para allá todas son doncellas, ellas no han tenido un hombre en todo este verano.
10. Si el mundo fuera mío Si el mundo fuera mío, desde el mar hasta el Rhin, gustoso lo entregaría porque la reina de Inglaterra yaciera entre mis brazos.
16
Suscipe, flos Alejandro Flores B
1. Suscipe (recibe), flos (flor), florem, quia (por que) flos d esignat (simboliza) amorem!
Illo d e (por aquella) flore nimio (extraord inariamente) sum captus (fue cautivado) amore;
hunc (a esta) florem, Flora dulcissima, semper odora (perfuma)!
Nam velut aurora fiet (se formará) tua forma decora (hermosa).
florem, Flora, vide! Quem (a la cual) dum (mientras) videas, mihi rid e (sonríe)!
flori fare (háblale) bene! Tua vox cantum philomenae (ruiseñor).
Oscula (besos) des flori! Rubeo (roja) flos convenit (se acomoda) ori (boca).
2. Flos in pictura non est flos, immo (por el contrario) figura;
Qui pingit (pinta) florem, non pingit floris odorem (aroma).
CAPUT 1
14 Ecce! tu pulchra es, amica mea. Ecce! tu pulchra, oculi tui columbarum.
15 Ecce! tu pulcher es, dilecte mi, et decorus lectulus noster floridus.
CAPUT 5
1 veniat dilectus meus in hortum suum et comedat fructum pomorum suorum.
veni in hortum meum soror mea sponsa messui murram meam cum aromatibus meis comed i
favum cum melle meo bibi vinum meum cum lacte meo comed ite amici bibite et inebriamini
carissimi.
2 Ego dormio et cor meum vigilat vox d ilecti mei pulsantis aperi mihi soror mea amica mea
columba mea inmaculata mea quia caput meum plenum est rore et cincinni mei guttis
noctium.
3 Expoliavi me tunica mea quomodo induar illa lavi pedes meos quomodo inquinabo illos.
4 Dilectus meus misit manum suam per foramen et venter meus intremuit ad tactum eius.
5 Surrexi ut aperirem d ilecto meo manus meae stillaverunt murra d igiti mei pleni murra
probatissima.
6 Pessulum ostii aperui d ilecto meo at ille d eclinaverat atque transierat anima mea liquefacta
est ut locutus est quaesivi et non inveni illum vocavi et non respond it mihi.
17
ESCENA TERCERA CÁRMINA BURANA Alejandro Flores B
TEXTOS SUBYACENTES EN LA CONFESIÓN GOLIARDA 24. Omnis ergo (por tanto) qui (el que) audit verba mea haec (estas) et facit ea (las), assimilabitur (será comparado) viro (varón) sapienti, qui aedificavit domum (casa) suam supra petram, 25. et descendit pluvia, et venerunt flumina, (ríos) et flaverunt (soplaron) venti, et irruerunt (invadieron) in domum illam, et non cecidit: (cayó) fundata enim erat super petram. 26. et omnis qui audit verba mea haec, et non facit ea, similis (semejante) erit viro stulto, (necio) qui aedificavit domum suam super arenam: 27. et descendit pluvia, et venerunt flumina, et flaverunt venti, et irruerunt in domum illam, et cecidit, et fuit ruina illius (de ella) magna. (Mat, 7).
13. Intrate per angustam portam: quia lata (ancha) porta, et spatiosa via est, quae ducit ad perditionem et multi sunt qui intrant per eam. 14. Quam (cuán) angusta porta et arcta (estrecha) via est, quae ducit ad vitam: et pauci sunt qui inveniunt (encuentran) eam! (Mat 7).
27. Audistis quia dictum est (fue dicho) antiquis: (antiguos) Non moechaberis. 28. Ego autem dico vobis, (ustedes) quia omnis, qui viderit (viere) mulierem ad concupiscendum (para desear) eam,(ella) iam moechatus est (adulteró con) eam in corde (corazón) suo (Mat, 5).
IN TABERNA
1 11. Estuans (ardiendo) interius (interiormente) ira vehementi (violenta)
in amaritudine (amargura) loquor (hablo) meae menti: factus (hecho) de materia, cinis (ceniza) elementi,
similis sum folio, (hoja) de quo (con que) ludunt (jugar) venti. 2
Cum (como) sit (sea) enim proprium viro sapienti supra petram ponere sedem (base) fundamenti,
stultus ego comparor (soy comparado) fluvio labenti, (errante) sub eodem (misma) tramite (corriente) numquam permanenti.
3 Feror (soy llevado) ego veluti (como) sine nauta (piloto) navis, ut (como) per vias aeris vaga (vagabunda) fertur (es llevada) avis;
Non me tenent (retienen) vincula, (lazos) non me tenet clavis, (llave) quaero (busco) mei similes et adiungor (me uno) pravis. (depravados)
4 Mihi (a mí) cordis (corazón) gravitas (seriedad) res videtur (parece) gravis; (seria)
iocus (juego) est amabilis (agradable) dulciorque favis; (ceniza) quidquid (lo que) Venus imperat, labor est suavis, (ligero)
Quae (La cual) numquam in cordibus (corazones) habitat ignavis. (cobardes)
18
5 Alejandro Flores B Via lata gradior (camino por) more (costumbre) iuventutis,
implicor (me enredo) in vitiis (vicios) immemor (me olvido) virtutis, voluptatis (placer) avidus (deseoso) magis (más) quam (que) salutis, (salvación)
mortuus in anima curam (cuidado) gero (ejerzo) cutis. (de la piel) 6
Praesul (Prelado) discretissime, veniam (perdón) te precor: (ruego) Morte bona morior, (muero) dulci nece necor; (agonizo)
Meum pectus sauciat (hiere) puellarum (muchachas) decor, (encanto) Et quas (a las que) tactu (tocar) nequeo, (no puedo) saltem (al menos) corde moechor. (poseo)
7 Res est arduissima (dificilícima) vincere naturam;
In aspectu (presencia) virginis mentem esse (tener) puram; Iuvenes non possumus (podemos) legem sequi (seguir) duram
Leviumque (y de sus delicados) corporum non habere curam. (interés) 8
Quis (quién) in igne (fuego) positus (puesto) igne non uratur(se quema)? Quis Papiae (en Pavia) demorans (quedándose) castus habeatur, (se mantiene)
9 Si ponas (pones) Hippolytum 4 hodie Papiae, Non erit Hippolytus in sequenti (siguiente) die.
Veneris ad thalamos (cama) omnes currunt (conducen) viae, non est in (entre) tot (tantas) turribus (torres) turris Ariciae. (Aricia) 5
10 Secundo redarguor (me culpo) etiam de ludo, (juego)
sed cum (cuando) ludus corpore me dimittit (deja) nudo, frigidus (frío) exterius (exteriormente) mentis aestu (calor) sudo,
tunc (entonces) versus et carmina meliora (los mejores) cudo. (forjo) 11
Tertio capitulo (asunto) memoro (recuerdo) tabernam: Illam (a ella) nullo tempore sprevi (desprecié) neque spernam, (despreciaré) Donec (hasta que) sanctos angelos venientes (que vienen) cernam, (distinga)
cantantes pro mortuis “requiem (reposo) aeternam”. 12
Meum est propositum in taberna mori, (morir) ut (para que) sit (estén) vina (vinos) proxima morientis ori, (boca) tunc cantabunt laetius (más alegremente) angelorum chori: (coros)
“sit (sea) Deus propitius (favorable) potatori.” (bebedor)
4 Hipólito hijo de Teseo, su madrastra Fedra lo intentó seducir sin lograr su propósito. 5 Aricia, bosque escarpado del Lacio, Italia, donde la diosa Ártemis llevó los restos de Hipólito.
19
Alejandro Flores B
12. CIGNUS (cisne) USTUS (asado) CANTAT:
1
Olim (alguna vez) lacus colueram, (habitar)
Olim pulcher extiteram, (erguir)
Dum (mientras) cignus ego fueram.
Chorus Miser, miser! (pobre)
Modo (cuán) niger
Et ustus fortiter! (fuertemente)
2
Eram nive candidior , (blanco)
Quavis (que qualquier) ave formosior , (hermoso)
Modo sum corvo nigrior .
3
Girat, regirat garcifer; (garfio)
Me rogus (fuego) urit (quema) fortiter:
Propinat (brindar) me nunc dapifer. (cocinero)
4
Mallem (preferiría) in aquis vivere,
Nudo (desnudo) semper sub aere,
Quam (que) in hoc mergi (ser sumergido) pipere. (pimienta)
5
Nunc in scutella (escudilla) iaceo,
et volitare (volar) nequeo, (no puedo)
dentes frementes (resonantes) video:
20
Alejandro Flores B
13. EGO SUM ABBAS
Ego sum abbas (abad) Cucaniensis 6 (de la vara alta; de la artimaña),
Et consilium meum est cum bibulis (bebedorcillos), Et in secta Decii (Decio 7 ) voluntas mea est.
Et qui mane (en la mañana) me quaesierit (buscare) in taberna,
Post vesperem (tarde) nudus egredietur (será arrojado), Et sic (así) denudatus veste (de su ropa) clamabit:
Wafna (bruto)! wafna! Quid fecisti Sors turpissima (muy desvergonzada)?
[chorus: Wafna! Wafna! Wafna!]
Nostrae vitae gaudia
Abstulisti (quitaste) omnia!
[chorus: Wafna! Wafna! Wafna!]
Haha!
1. Res dare pro rebus, pro verbis verba solemus.
2. Pro nudis verbis montanis (silvestres) utimur (usamos) herbis (hierbas), Pro caris (costosas) rebus pigmentis (tintes) et speciebus (imitaciones).
SI QUIS (alguno) DECIORVM (de los de Decio)
Si quis Deciorum dives (rico) officio
gaudes (alégrate) in vagorum esse (al estar) consortio (compañía), vina (los vinos) numquam spernas (desprecies)
diligas (ama) tabernas.
6 Cucaniensis, hace burla de la orden de los de Cluny, que serían los cluniacenses; orden benedictina que intentó hacer reformas religiosas y volver a la sencillez y al ideal cristiano de ora et labora, pero fracasó y se convirtió en una orden influyente y rica en Europa en el siglo X. 7 Decio, santo patrono de los goliardos en los juegos de mesa y de azar.
21
Alejandro Flores B
14. IN TABERNA QUANDO SUMUS (estamos) Chorus potatorum:
In taberna quando sumus, non curamus (cuidamos) quid (qué) sit (sea) humus (tumba),
sed ad ludum properamus (nos apresuramos), cui (para el cual) semper insudamus (sudamos),
quid agatur (se haga) in taberna ubi nummus (moneda) est pincerna (la que sirve),
hoc (esto) est opus (útil) ut (para que) quaeratur (se indague) si quid (lo que) loquar (diga), audiatur (será escuchado).
Quidam (unos) ludunt (juegan), quidam bibunt, Quidam indiscrete (indiscretamente) vivunt.
Sed in ludo qui morantur (se pican) Ex his (de éstos) quidam denudantur,
Quidam ibi (allí) vestiuntur (son engalanados), Quidam saccis induuntur (son tapados). Ibi nullus (ninguno) timet (teme) mortem,
Sed pro Baccho (Baco 8 ) mittunt (lanzan) sortem:
Primo (una vez) pro nummata (monedas) vini Ex hac (de ésta) bibunt libertini (libertinos); semel (segunda vez) bibunt pro captivis,
post haec (después de ésta) bibunt ter (tres veces) pro vivis, quatter (cuatro veces) pro christianis cunctis (reunidos), quinquies (cinco veces) pro fidelibus defunctis, sexies (seis veces) pro sororibus (hermanas) vanis,
septies (siete veces) pro militibus (guardas) silvanis (bosques).
Octies (ocho veces) pro fratribus (hermanos) perversis, Nonies (nueve veces) pro monachis (monjes) dispersis,
Decies (diez veces) pro navegantibus, Undecies (once veces) pro discordantibus (herejes),
Duodecies (doce veces) pro penitentibus, Tredecies (trece veces) pro iter (viaje) agentibus (vagabundos).
Tam pro papa quam (como) pro rege (rey) Bibunt omnes sine lege (ley):
8 Baco, dios del vino, aquí su nombre significa el vino
22
Alejandro Flores B Bibit hera (amada), bibit herus (amado), Bibit miles (soldado), bibit clerus (clero), Bibit ille (aquél), bibit illa (aquélla),
Parum (poco) sexcentae (600) nummatae Durant, cum immoderate (inmoderadamente)
Bibunt omnes sine meta, Quamvis (aunque) bibant mente laeta (alegre), Sic nos rodunt (calumnian) omnes gentes Et sic erimus (estaremos) egentes (indigentes). Qui nos rodunt confundatur (sean confundidos)
Et cum iustis (justos) non scribantur (sean inscritos). Io io io io io io io io io! 9
Evangelium:
Sequentia falsi evangelii secundum marcam argenti. Fraus tibi Decie! Cum sero esset una gens lusorum, venit Decius in medio eorum et dixit: «Fraus vobis! Nolite cessare
ludere. Pro dolore enim vestro missus sum ad vos.» Primas autem, qui dicitur Vilissimus, non erat cum eis, quando venit Decius. Dixerunt autem alii discipuli:
«Vidimus Decium.» Qui dixit eis: «Nisi mittam os meum in locum peccarii, ut bibam, non credam.» Primas autem, qui dicitur Vilissimus, iactabat decem, alius duodecim, tertius vero quinque. Et qui quinque proiecerat, exhausit bursam et nudus ab aliis se
abscondit.
9 Io, io,… era el grito de las seguidoras de Baco en sus festividades.
23
Alejandro Flores B BACCHE 10 BENEVENIES
(Bienvenido, Baco)
Bacche, benevenies, gratus et optatus per quem (quien) noster animus fit (resulta) laetificatus (alegrado)
Haec (estos) sunt vasa (vasos) regia (reales) quibus (de los cuales) spoliatur (es despojada) Ierusalem et regalis (la real) Babylon ditatur (se enriquece)
Bacchus fortis superans (venciendo) pectora (corazones) viror um in amorem concitat (incita) animos eorum (de ellos).
Bacchus saepe (a menudo) visitans mulier um genus (género) facit eas subditas tibi (para ti), o tu Venus.
Bacchus venas penetrans calido liquore facit eas (a éstas) igneas (ardientes) Vener is ardore.
Bacchus lenis (suave) leniens curas (preocupaciones) et dolores confert (los convierte) iocum (juego), gaudia, risus et amores.
Bacchus mentem feminae solet (acostubra) hic (aquí) lenire (suavizar) cogit (empuja) eam (a ésta) citius (más rápido) viro consentire.
Aqua prorsus (del todo) coitum nequit (no puede) impetrare (alcanzar), Bacchus illam (a ella) facile solet expugnare (derrotar).
Bacchus numen (inspiración) faciens hominem iocundum (festivo), reddit (vuelve) eum (a éste) pariter (por igual) doctum et facundum (elocuente).
Bacchus, deus inclite (ilustre), omnes hic astantes (parados) laeti (alegres) sumus munera (dones) tua praelibantes (probando).
Omnes tibi canimus (cantamos) maxima praeconia (elogios), te laudantes (alabando) merito (con razón) tempora per omnia.
10 Bacche, vocativo de Bacchus, dios griego del vino, en este texto Baco equivale a vino y a los distintos tipos de vinos.
24
Philippus Cancellarius Alejandro Flores B
(ca. 1170 1236)
1. Dic (habla), Christi veritas (verdad),
dic, cara raritas (escasez), dic, rara Caritas (amor): ubi nunc habitas?
aut in Valle Visionis? aut in throno Pharaonis? aut in alto cum Nerone?
aut in antro (cueva) cum Theone? vel in fiscella (cestilla) scirpea (de juncos) cum Moyse plorante (suplicante)?
vel in domo (casa) Romuela (de Rómulo) cum Bulla 11 fulminante (que fulmina)?
2. Respondit Caritas (caridad):
«homo, quid (por qué) dubitas? quid (por qué) me sollicitas?
non sum, quo (como) mussitas (murmuras), nec in euro 12 nec in austro 13 ,
nec in foro (plaza pública) nec in claustro, nec in bysso (lino fino) vel cuculla (capucha),
nec in bello nec in bulla: de Iericho sum veniens (viniendo), ploro cum sauciato (herido),
quem (al que) duplex (un par) Levi (de sacerdotes) transiens (pasando) non astitit (asiste) grabato (camilla).»
3. O vox prophetica, O Nathan, predica: culpa Davitica
patet non modica! dicit Nathan: «non clamabo»,
«neque» David «planctum dabo», cum sit Christi rupta vestis,
contra Christum Christus testis. ve, ve vobis, hypocrite, qui culicem colatis!
que Cesaris sunt, reddite, ut Christo serviatis!
11 Carta papal que concedía privilegios o prohibía acciones o excomulgaba a grupos o personas de la Iglesia. 12 Eurus, Euro, viento del oriente. 13 Auster, Austro, viento del sur.
25
Alejandro Flores B
ESCENA TERCERA CÁRMINA BURANA COUR D’ AMOUR
15. Pueri
Amor volat undique (doquiera);
captus est libidine (ansia / lujuria). Iuvenes, iuvenculae (jovencitas)