1 | Page CHUYÊN ĐỀ Capital Insight Client Innovations BÓNG MA KHỦNG HOẢNG NỢ CÔNG - BÀI HỌC TỪ QUÁ KHỨ 11/11/2014 Nợ công sắp chạm ngưỡng báo động trở thành chủ đề nóng và nhận được nhiều sự quan tâm nhất trong thời gian qua. Nợ công ước tính đến 31/12/2015 chiếm khoảng 64% GDP, gần chạm mức trần 65% GDP mà Quốc Hội đã phê duyệt. Đáng lưu ý, nghĩa vụ trả nợ có xu hướng tăng lên trên mức 25% tổng thu ngân sách (dự kiến 26.7% năm 2014 và 31% năm 2015). Đây là dấu hiện cho thấy diễn biến nợ công đã trở nên rất phức tạp, tiềm ẩn nhiều rủi ro mang tính hệ thống và đòi hỏi Chính phủ cần phải hành động ngay từ bây giờ… Tăng trưởng kinh tế hơn một thập kỷ qua phụ thuộc nhiều vào vốn vay. Tuy nhiên, hiệu quả sử dụng vốn chưa cao (đặc biệt khu vực DNNN) khiến nguồn thu không đủ bù chi, dẫn đến các khoản vay về sau phần lớn dùng để bù đắp cho bội chi ngân sách và để trả nợ, chỉ có một phần nhỏ được đưa vào sản xuất kinh doanh. Thực trạng này khiến nợ công vẫn trên đà tăng, ảnh hưởng xấu khả năng chi trả nợ. Nhìn lại quá khứ, các cuộc khủng hoảng nợ ở khu vực Mỹ Latin thập niên 1980 với nợ nước ngoài/GNI trung bình ~50% hay mới đây nhất tại khu vực Châu Âu điển hình là Hy Lạp, Italia (nợ công/GDP trên 100%) đều có nguyên nhân chung là do (1) Chính sách tài khoá lỏng lẻo, (2) Quản trị tài chính công kém hiệu quả, tham nhũng và (3) phụ thuộc quá nhiều vào khoản vay nước ngoài để bù đắp bội chi. Khủng hoảng nợ công trong lịch sử đã tàn phá nền kinh tế các nước, kéo theo các hệ lụy xã hội khó lường. Sau khủng hoảng, các nước Mỹ latin cũng như Hy Lạp đều rơi vào “thập kỉ mất mát” với (1) tăng trưởng GDP thấp trong dài hạn, (2) bị lệ thuộc vào chính trị, thất nghiệp gia tăng, và (3) buộc phải phá giá nội tệ, chịu lấn át trên thị trường vốn … Các yếu tố này tất yếu kích hoạt làn sóng thoái vốn ào ạt ra khỏi các nước này, càng khiến cho nỗ lực phục hồi kinh tế càng trở nên thách thức hơn. 0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 Chứng khoán Hy Lạp Khủng hoảng toàn cầu nổ ra, Nợ chính phủ/GDP 126% , thâm hụt 6.7% Khủng hoảng nợ Nợ chính phủ/GDP 137%, thâm hụt 15.6% 5.334 điểm 476 điểm NỘI DUNG Nhìn lại quá khứ Hậu quả của khủng hoảng nợ công Nợ công việt nam đang “tăng tốc” Góc nhìn đa chiều “Bên cạnh nợ công tăng cao, khả năng chi trả nghĩa vụ nợ cũng là vấn đề rất đáng quan tâm hiện nay…”
13
Embed
Capital Insight CHUYÊN ĐỀ Client Innovations - tvs.vn dinh thi truong/2014... · 3 | Bóng ma khủng hoảng nợ công – Bài học từ quá khứ Kinh tế thế giới
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
1 | P a g e
CHUYÊN ĐỀ Capital Insight
Client Innovations
BÓNG MA KHỦNG HOẢNG NỢ CÔNG - BÀI HỌC TỪ QUÁ KHỨ 11/11/2014
Nợ công sắp chạm ngưỡng báo động trở thành chủ đề nóng và nhận được nhiều
sự quan tâm nhất trong thời gian qua. Nợ công ước tính đến 31/12/2015 chiếm
khoảng 64% GDP, gần chạm mức trần 65% GDP mà Quốc Hội đã phê duyệt. Đáng
lưu ý, nghĩa vụ trả nợ có xu hướng tăng lên trên mức 25% tổng thu ngân sách (dự
kiến 26.7% năm 2014 và 31% năm 2015). Đây là dấu hiện cho thấy diễn biến nợ
công đã trở nên rất phức tạp, tiềm ẩn nhiều rủi ro mang tính hệ thống và đòi hỏi
Chính phủ cần phải hành động ngay từ bây giờ…
Tăng trưởng kinh tế hơn một thập kỷ qua phụ thuộc nhiều vào vốn vay. Tuy nhiên,
hiệu quả sử dụng vốn chưa cao (đặc biệt khu vực DNNN) khiến nguồn thu không
đủ bù chi, dẫn đến các khoản vay về sau phần lớn dùng để bù đắp cho bội chi
ngân sách và để trả nợ, chỉ có một phần nhỏ được đưa vào sản xuất kinh doanh.
Thực trạng này khiến nợ công vẫn trên đà tăng, ảnh hưởng xấu khả năng chi trả nợ.
Nhìn lại quá khứ, các cuộc khủng hoảng nợ ở khu vực Mỹ Latin thập niên 1980 với
nợ nước ngoài/GNI trung bình ~50% hay mới đây nhất tại khu vực Châu Âu điển
hình là Hy Lạp, Italia (nợ công/GDP trên 100%) đều có nguyên nhân chung là do
(1) Chính sách tài khoá lỏng lẻo, (2) Quản trị tài chính công kém hiệu quả, tham
nhũng và (3) phụ thuộc quá nhiều vào khoản vay nước ngoài để bù đắp bội chi.
Khủng hoảng nợ công trong lịch sử đã tàn phá nền kinh tế các nước, kéo theo các
hệ lụy xã hội khó lường. Sau khủng hoảng, các nước Mỹ latin cũng như Hy Lạp đều
rơi vào “thập kỉ mất mát” với (1) tăng trưởng GDP thấp trong dài hạn, (2) bị lệ
thuộc vào chính trị, thất nghiệp gia tăng, và (3) buộc phải phá giá nội tệ, chịu lấn át
trên thị trường vốn … Các yếu tố này tất yếu kích hoạt làn sóng thoái vốn ào ạt ra
khỏi các nước này, càng khiến cho nỗ lực phục hồi kinh tế càng trở nên thách thức
hơn.
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000 Chứng khoán Hy Lạp
Khủng hoảng toàn cầu
nổ ra, Nợ chính
phủ/GDP 126% , thâm hụt 6.7%
Khủng hoảng nợ
Nợ chính phủ/GDP 137%,
thâm hụt 15.6%
5.334 điểm
476 điểm
NỘI DUNG
� Nhìn lại quá khứ
� Hậu quả của khủng hoảng
nợ công
� Nợ công việt nam đang
“tăng tốc”
� Góc nhìn đa chiều
“Bên cạnh nợ
công tăng cao,
khả năng chi trả
nghĩa vụ nợ cũng
là vấn đề rất
đáng quan tâm
hiện nay…”
2 |
Bóng ma khủng hoảng nợ công – Bài học từ quá khứ
NHÌN LẠI QUÁ KHỨ
Các cuộc khủng hoảng nợ ở các nước khu vực Mỹ Latin thập niên 1980 như Brazil, Mexico,
Venezuela, Bolivia, Argentina hay trường hợp mới đây nhất là khu vực Châu Âu điển hình là
Hy Lạp, Italia đều có nguyên nhân chung là do
- Chính sách tài khoá lỏng lẻo
- Khả năng quản trị tài chính công kém hiệu quả, tham nhũng
- Phụ thuộc quá nhiều vào khoản vay nước ngoài để bù đắp bội chi
Đối với trường hợp các nước Mỹ Latin, trong thập niên 1970, các nước Mỹ latin đã đầu tư quá nhiều vào phát triển cơ sở hạ tầng, nhằm đẩy mạnh công nghiệp hóa dẫn đến đến việc chính phủ bội chi một cách trầm trọng. Bên cạnh đó, để thực hiện được mục tiêu công nghiệp hóa (nhằm thay thế nhập khẩu) của mình, các quốc gia này phải nhập khẩu nhiều nguyên vật liệu cũng như công nghệ sản xuất từ nước ngoài, làm cho tỉ lệ nhập siêu ngày càng tăng. Hai điều này dẫn đến một nhu cầu lớn về nguồn vốn của chính phủ, phải đi vay từ các quốc gia phát triển khác và các tổ chức tài chính quốc tế. Tăng trưởng kinh tế khu vực Mỹ Latin trong giai đoạn 1950-1980 cũng phụ thuộc nhiều vào đầu tư . Cụ thể, tỉ lệ đầu tư dao động khoảng 20% GDP (1950-1957) đã tăng lên xấp xỉ 25% trong giai đoạn 1975-1980. Suy thoái kinh tế thế giới đầu thập niên 80 kéo tỉ lệ đầu tư giảm mạnh xuống còn gần 19% trong thập niên 90. Điều này giải thích cho sự nhảy vọt của vốn vay nước ngoài để vực dậy kinh tế trong khoảng thời gian này.
Kinh tế thế giới suy thoái 1979-1980 đã tác động tiêu cực đến tăng trưởng và xuất khẩu trong khi áp lực nợ công lớn đã dần dần đẩy các nước Mỹ Latin rơi vào tình trạng mất khả năng chi trả. Cụ thể, nợ nước ngoài các nước Mỹ Latin tăng từ 75 tỷ USD lên 315 tỷ USD giai đoạn 1975-1983, bằng 50% GDP các nước này, kéo theo nợ gốc và lãi vay phải trả tăng từ 12 tỷ USD lên 66 tỷ USD trong cùng giai đoạn.
Cuối cùng, 8/1982 Mexico là nước đầu tiên tuyên bố không trả được khoảng nợ hơn 85 tỷ USD và yêu cầu đàm phán lại thời hạn trả nợ với các chủ nợ. Sau sự kiện này, các ngân hàng thương mại và tổ chức tài chính quốc tế siết chặt và trì hoãn vô thời hạn đối với các khoản vay đến khu vực Mỹ Latin. Do phần lớn các khoản nợ đều trong ngắn hạn, việc không được bơm tiếp tín dụng làm cho các quốc gia này nhanh chóng rơi vào tình trạng mất khả năng chi trả.
Đối với cuộc khủng hoảng nợ công EU năm 2009, trước khủng hoảng xảy ra, các quốc gia Tây Ban Nha, Hy Lạp, Ailen, Italy, Bồ Đào Nha luôn trong tình trạng thâm hụt ngân sách và phải vay nợ để bù đắp bội chi. Đáng lưu ý, nợ công của Hy Lạp, Italia thường xuyên ở mức trên 100% GDP, tiềm ẩn rất nhiều rủi ro.
Khi khủng hoảng kinh tế thế giới xảy ra năm 2008, để cứu vãn nền kinh tế, các quốc gia đều
phải vay nợ để tăng chi tiêu công. Hệ quả là sau thời điểm này, nợ công của EU đều có xu
hướng tăng vọt, điển hình là Hy Lạp và Italia đều ở mức trên 115% GDP vào năm 2009.
Hy Lạp là quốc gia đầu tiên bước vào vòng xoáy nợ công, với mức thâm hụt ngân sách đạt
tới 13,6% GDP và nợ công tăng vọt lên tới 236 tỉ Euro. Điều này khiến giới đầu tư đánh giá rủi
ro vỡ nợ của Hy Lạp lên mức rất cao (thể hiện qua chỉ số CDS**), kéo theo mức chênh lệch lợi
tức trái phiếu Chính phủ (so với lợi tức Trái phiếu của Đức) liên tục tăng (xem đồ thị trang 4).
**Credit Default Swap (CDS) là công cụ tài chính có nguyên tắc giống như một hợp đồng bảo hiểm. Sovereign
CDS bảo hiểm cho trái phiếu của các chính phủ phát hành. CDS spread cho một nước càng lớn thì trái phiếu do
chính phủ nước đó phát hành càng có rủi ro cao, ít nhất theo quan điểm của thị trường CDS.