-
*6870818559*
This document consists of 6 printed pages, 2 blank pages and 1
Insert.
KI 199670/2© UCLES 2019 [Turn over
Cambridge Assessment International EducationCambridge
International Advanced Level
HINDI 9687/04Paper 4 Texts October/November 2019 2 hours 30
minutesNo Additional Materials are required.
READ THESE INSTRUCTIONS FIRST
An answer booklet is provided inside this question paper. You
should follow the instructions on the front cover of the answer
booklet. If you need additional answer paper ask the invigilator
for a continuation booklet.
Answer any three questions, each on a different text. You must
choose one question from Section 1, one question from Section 2 and
one other.Write your answers in Hindi.Dictionaries are not
permitted.You may not take set texts into the examination.
You should write between 500 and 600 words for each answer.All
questions in this paper carry equal marks.
12
500 600
This document consists of 6 printed pages, 2 blank pages and 1
Insert.
DC (SC) 199671/1© UCLES 2019 [Turn over
Cambridge Assessment International EducationCambridge
International Advanced Subsidiary Level
*7380155220*
HINDI LITERATURE 8675/04Paper 4 Texts October/November 2019 2
hours 30 minutesNo Additional Materials are required.
READ THESE INSTRUCTIONS FIRST
An answer booklet is provided inside this question paper. You
should follow the instructions on the front cover of the answer
booklet. If you need additional answer paper ask the invigilator
for a continuation booklet.
Answer any three questions, each on a different text. You must
choose one question from Section 1, one question from Section 2 and
one other.Write your answers in Hindi.Dictionaries are not
permitted.You may not take set texts into the examination.
You should write between 500 and 600 words for each answer.All
questions in this paper carry equal marks.
-
2
8675/04/O/N/19© UCLES 2019
2
9687/04/O/N/19© UCLES 2019
Question Part
1
1
ai
aii
1 (a)
-
3
8675/04/O/N/19© UCLES 2019 [Turn over
2
9687/04/O/N/19© UCLES 2019
Question Part
1
1
ai
aii
1 (a)
3
9687/04/O/N/19© UCLES 2019 [Turn over
BLANK PAGE
-
4
8675/04/O/N/19© UCLES 2019
4
9687/04/O/N/19© UCLES 2019
भाग 11 सूरसागर सार — सूरदास और श्री रामचररतमानस – तुलसरीदास
प्रश्न (a) और (b) में से केवल एक प्रशन का उत् तर दीजिए।
(a) दे्न आए ऊधौ मत ्नीकौ। आवहु री मममि सु्नहु सया्नी, िेहु सुिस
कौ टीकौ।ति्न कहत अंबर आभूष्न, गेह ्ेनह सुत ही कौ।अगं भसम करर सीस
िटा धरर, मसखवत न्नरगु्न फीकौ।मेरे िा्न यहै िुवनतन्न कौ, देत फफरत
दखु पी कौ।ता सराप तैँ भयौ सयाम त्न, तउ ्न गहत डर िी कौ।िाकी प्रकृनत
परी जिय िैसी, सोच ्न भिी बुरी कौ।िसैैँ सूर बयाि रस चाखैँ, मुख ्नहहँ
होत अमी कौ।
उ�व गोपी संवाद ।।52।।
उपयुयुकत उ�रण की संदभयु सहहत वयाखया कीजिए। गोपपयों के कथ्न दवारा
सूरदास की सगुण भजकत-भाव्ना को मस� कीजिए।
[25]
या
(b) सुनदरकाणड में तुिसीदास ्ेन अप्ेन आराधय श्ीराम के अिौफकक रूप
की महहमा का वणयु्न फकस प्रकार से फकया है? पाठयक्रम में न्नधायुररत
अंश से उदाहरण सहहत मिखखए।
[25]
-
5
8675/04/O/N/19© UCLES 2019 [Turn over
4
9687/04/O/N/19© UCLES 2019
भाग 11 सूरसागर सार — सूरदास और श्री रामचररतमानस – तुलसरीदास
प्रश्न (a) और (b) में से केवल एक प्रशन का उत् तर दीजिए।
(a) दे्न आए ऊधौ मत ्नीकौ। आवहु री मममि सु्नहु सया्नी, िेहु सुिस
कौ टीकौ।ति्न कहत अंबर आभूष्न, गेह ्ेनह सुत ही कौ।अगं भसम करर सीस
िटा धरर, मसखवत न्नरगु्न फीकौ।मेरे िा्न यहै िुवनतन्न कौ, देत फफरत
दखु पी कौ।ता सराप तैँ भयौ सयाम त्न, तउ ्न गहत डर िी कौ।िाकी प्रकृनत
परी जिय िैसी, सोच ्न भिी बुरी कौ।िसैैँ सूर बयाि रस चाखैँ, मुख ्नहहँ
होत अमी कौ।
उ�व गोपी संवाद ।।52।।
उपयुयुकत उ�रण की संदभयु सहहत वयाखया कीजिए। गोपपयों के कथ्न दवारा
सूरदास की सगुण भजकत-भाव्ना को मस� कीजिए।
[25]
या
(b) सुनदरकाणड में तुिसीदास ्ेन अप्ेन आराधय श्ीराम के अिौफकक रूप
की महहमा का वणयु्न फकस प्रकार से फकया है? पाठयक्रम में न्नधायुररत
अंश से उदाहरण सहहत मिखखए।
[25]
5
9687/04/O/N/19© UCLES 2019 [Turn over
2 प्रसाद, ननराला, महादेवरी, पंत की शे्ष्ठ रचनाएँप्रश्न (a) और
(b) में से केवल एक प्रशन का उत् तर दीजिए|
(a) मेरे आँग्न में (टीिे पर है मेरा घर)दो छोटे-से िड़के आ िात
ेहैं अकसर! ्नंगे त्न, गदबदे, साँविे, सहि छबीिे,मम�ी के मटमिेै
पुतिे, — पर फुततीिे।िलदी से टीिे के ्नीचे उधर, उतरकर वे चु्न िे िात
ेकूड़ ेसे न्नधधयाँ संुदर–मसगरेट के खािी डडबबे, पन्नी चमकीिी, फीतों
के टुकड़,े तसवीरें ्नीिी पीिी मामसक पत्ों के कवरों की; औ’ बंदर से
फकिकारी भरत ेहैं, खुश हो-हो अदंर से।दौड़ पार आँग्न के फफर हो िात
ेओझिवे ्नाटे छ: सात साि के िड़के मांसि
सुंदर िगती ्नग्न देह, मोहती ्नय्न-म्न,मा्नव के ्नात ेउर में भरता
अप्नाप्न!मा्नव के बािक हैं ये पासी के बचचे रोम-रोम मा्नव साँचे में
ढािे सचचे!अजसथ-मांस के इ्न िीवों का ही यह िग घर,आत्मा का अधधवास ्न
यह - वह सूक्म, अ्नशवर!नयौछावर है आत्मा ्नशवर रकत मांस पर, िग का
अधधकारी है वह, िो है दबुयुितर! वज््न, बाढ़, उलका, झंझा की भीषण भू पर
कैसे रह सकता है कोमि म्नुि किेवर? न्नष्ुर है िड़ प्रकृनत, सहि भंगुर
िीपवत ि्न,मा्नव को चाहहए यहाँ, म्ुनिोधचत साध्न! कयों ्न एक हों
मा्नव-मा्नव सभी परसपर मा्नवता न्नमायुण करें िग में िोकोत् तर।िीव्न
का प्रासाद उ्े भू पर गौरवमय,मा्नव का साम्ाजय ब्ेन, मा्नव-हहत
न्नशचय।िीव्न की क्षण-धूमि रह सके िहाँ सुरक्क्षत, रकत-मांस की इचछाएँ
ि्न की हों पूररत! —म्नुि पे्रम से िहाँ रह सके,—मा्नव ईशवर! और कौ्न
सा सवगयु चाहहए तुझ ेधरा पर?
दो िड़के
उपयुयुकत कपवता की सप्रसंग वयाखया करत े हुए मिखखए फक यह कपव की
मा्नवतावादी संवेद्ना की अमभवयजकत में कहाँ तक सक्षम है?
[25]या
(b) पाठयक्रम में न्नधायुररत ियशंकर प्रसाद की कपवताओ ंके उदाहरण
सहहत उ्नकी भाषा और अिंकार-पवधा्न पर अप्ेन पवचार मिखखए।
[25]
-
6
8675/04/O/N/19© UCLES 2019
6
9687/04/O/N/19© UCLES 2019
3 मथैिलीशरण गुपत — भारत-भारतरीप्रश्न (a) और (b) में से केवल एक
प्रशन का उत् तर दीजिए|
(a) छाई अपवदया की न्नशा है, हम न्नशाचर ब्न रहे; हा! आि ज्ा्नाभाव
से वीभत्स रस में स्न रहे।हे राम! इस ऋपष-भूमम का उ�ार कया होगा
्नहीं? हम पर कृपा कर आपका अवतार कया होगा ्नहीं? ।।135।।
पवदया बब्ना अब देख िो, हम दगुुयुणों के दास हैं;हैं तो म्नुि हम,
फकंतु रहत ेद्नुिता के पास हैं! दायें तथा बायें सदा सहचर हमारे चार
हैं - अपवचार, अनधाचार हैं, वयमभचार, अत्याचार हैं! ।136।।
हा! गाढ़तर तमसावरण से आि हम आचछन्न हैं, ।ऐसे पवपन्न हुए फक अब सब
भानँत मरणासन्न हैं।हम ्ोकरें खात ेहुए भी होश में आत े्नहीं, िड़ हो
गये ऐसे फक कुछ भी िोश में आत े्नहीं! ।।137।।
वतयुमा्न खणड
उपयुयुकत कावयांश की सप्रसंग वयाखया कीजिए। कपव वतयुमा्न खणड के
माधयम से कया संदेश दे्ना चाहत ेहैं?
[25]
या
(b) कया मधैथिीशरण गुपत की ‘भारत-भारती’ वतयुमा्न युग में भी उत्नी
ही सटीक है जित्नी उ्नके िीव्न काि में थी? पाठयक्रम में न्नधायुररत
अंशों के उदाहरण सहहत अप्ेन पवचार मिखखए।
[25]
-
7
8675/04/O/N/19© UCLES 2019
6
9687/04/O/N/19© UCLES 2019
3 मथैिलीशरण गुपत — भारत-भारतरीप्रश्न (a) और (b) में से केवल एक
प्रशन का उत् तर दीजिए|
(a) छाई अपवदया की न्नशा है, हम न्नशाचर ब्न रहे; हा! आि ज्ा्नाभाव
से वीभत्स रस में स्न रहे।हे राम! इस ऋपष-भूमम का उ�ार कया होगा
्नहीं? हम पर कृपा कर आपका अवतार कया होगा ्नहीं? ।।135।।
पवदया बब्ना अब देख िो, हम दगुुयुणों के दास हैं;हैं तो म्नुि हम,
फकंतु रहत ेद्नुिता के पास हैं! दायें तथा बायें सदा सहचर हमारे चार
हैं - अपवचार, अनधाचार हैं, वयमभचार, अत्याचार हैं! ।136।।
हा! गाढ़तर तमसावरण से आि हम आचछन्न हैं, ।ऐसे पवपन्न हुए फक अब सब
भाँनत मरणासन्न हैं।हम ्ोकरें खात ेहुए भी होश में आत े्नहीं, िड़ हो
गये ऐसे फक कुछ भी िोश में आत े्नहीं! ।।137।।
वतयुमा्न खणड
उपयुयुकत कावयांश की सप्रसंग वयाखया कीजिए। कपव वतयुमा्न खणड के
माधयम से कया संदेश दे्ना चाहत ेहैं?
[25]
या
(b) कया मधैथिीशरण गुपत की ‘भारत-भारती’ वतयुमा्न युग में भी उत्नी
ही सटीक है जित्नी उ्नके िीव्न काि में थी? पाठयक्रम में न्नधायुररत
अंशों के उदाहरण सहहत अप्ेन पवचार मिखखए।
[25]
7
9687/04/O/N/19© UCLES 2019
भाग 24 आधे-अधूरे — मोहन राकेश
प्रश्न (a) और (b) में से केवल एक प्रशन का उत् तर दीजिए|
(a) ‘आधे-अधूरे’ ्नाटक में वतयुमा्न मधयवगतीय पररवार में हो्ेन
वािे पारसपररक समबंधों के पवघट्न की त्ासदी को मोह्न राकेश ्ेन फकत्नी
सफिता से धचबत्त फकया है? ्नाटक की कथावसतु के आधार पर मिखखए।
[25]
या
(b) ‘आधे-अधूरे’ ्नाटक के पात् - बड़ी िडकी, अशोक और फकन्नी का
चररत्-धचत्ण कीजिए। कया उ्नके माधयम से मोह्न राकेश वतयुमा्न युवा
पीढ़ी के आक्रोश और असंतोष को अमभवयकत कर पाये हैं?
[25]
5 आधुननक कहानरी संग्रह — सरोजिनरी शमामाप्रश्न (a) और (b) में से
केवल एक प्रशन का उत् तर दीजिए|
(a) ‘पुरसकार’ कहा्नी में ियशंकर प्रसाद ्ेन ऐनतहामसक पषृ्भूमम में
कतयुवय के मिए पे्रम के बमिदा्न की आदशयुवादी भाव्ना का न्नवायुह फकस
प्रकार से फकया है?
[25]
या
(b) ‘रा्नी माँ का चबूतरा’ कहा्नी की कथावसतु के पववरण सहहत उसकी
मूि संवेद्ना पर अप्ेन पवचार मिखखए।
[25]
6 मॉररशसरीय हहदंी कहाननयाँ — समपादक: अभभमनयु अनतप्रश्न (a) और
(b) में से केवल एक प्रशन का उत् तर दीजिए|
(a) िोच्न पवदेशी ्ेन ‘कॅ्नफेश्न’ कहा्नी के माधयम से फकस सामाजिक
समसया का धचत्ण फकया है?
[25]
या
(b) एम. बी. ई. कहा्नी में भा्नुमती ्नागदा्न व�ृावसथा के प्रनत
समाि की उपेक्षा की समसया का यथाथयुवादी धचत्ण कर्ेन में कहाँ तक सफि
हुई हैं? उदाहरण सहहत सपषट कीजिए।
[25]
-
8
8675/04/O/N/19© UCLES 2019
8
9687/04/O/N/19© UCLES 2019
BLANK PAGE
Permission to reproduce items where third-party owned material
protected by copyright is included has been sought and cleared
where possible. Every reasonable effort has been made by the
publisher (UCLES) to trace copyright holders, but if any items
requiring clearance have unwittingly been included, the publisher
will be pleased to make amends at the earliest possible
opportunity.
To avoid the issue of disclosure of answer-related information
to candidates, all copyright acknowledgements are reproduced online
in the Cambridge Assessment International Education Copyright
Acknowledgements Booklet. This is produced for each series of
examinations and is freely available to download at
www.cambridgeinternational.org after the live examination
series.
Cambridge Assessment International Education is part of the
Cambridge Assessment Group. Cambridge Assessment is the brand name
of the University of Cambridge Local Examinations Syndicate
(UCLES), which itself is a department of the University of
Cambridge.
Permission to reproduce items where third-party owned material
protected by copyright is included has been sought and cleared
where possible. Every reasonable effort has been made by the
publisher (UCLES) to trace copyright holders, but if any items
requiring clearance have unwittingly been included, the publisher
will be pleased to make amends at the earliest possible
opportunity.
To avoid the issue of disclosure of answer-related information
to candidates, all copyright acknowledgements are reproduced online
in the Cambridge Assessment International Education Copyright
Acknowledgements Booklet. This is produced for each series of
examinations and is freely available to download at
www.cambridgeinternational.org after the live examination
series.
Cambridge Assessment International Education is part of the
Cambridge Assessment Group. Cambridge Assessment is the brand name
of the University of Cambridge Local Examinations Syndicate
(UCLES), which itself is a department of the University of
Cambridge.