Suy nghĩ về chính tả, đọc “Quy tắc đặt dấu thanh trong tiếng Việt” của Vũ Xuân Lương Hồng Đức Trên trang web của Trung Tâm Từ Điển Học Việt Nam 1 thì tác giả của cái qui tắc này là Vũ Xuân Lƣơng nhƣng trong bài “Vấn đề đánh dấu thanh tiếng Việt” của tác giả Dũng Vũ 2 thì Vũ Xuân Lƣơng và Hoàng Phê là đồng tác giả của qui tắc. (Có lẽ vì DV thấy đăng chính thức trong vietlex.com mà Hoàng Phê là “chủ tịch vĩnh viễn” chăng?) Tác giả Dũng Vũ đã có những nhận xét và phê bình cái qui tắc này một cách khoa học và x ác đáng cũng nhƣ có phê bình thêm về qui tắc bỏ dấu của một tác giả khác nữa là Đoàn Xuân Kiên 3 sau khi đã nêu ra các đặc điểm ngữ âm của tiếng và chữ Việt. Bài viết này không nhằm mục đích đánh giá lại cái qui tắc của Vũ Xuân Lƣơng bằng các phƣơng pháp khoa học nhƣ Dũng Vũ đã làm mà chỉ có ý đƣa ra vài suy nghĩ về văn hóa và ngƣời làm văn hóa Việt Nam. Cần biết rằng vietlex.com là trang web chính thức của Trung Tâm Từ Điển Học, 4 một trung tâm của nhà nƣớc và đảng CSVN, nên những bài viết, những qui luật mà trung tâm này phổ biến sẽ có ảnh hƣởng rất sâu rộng trong tầng lớp sinh viên học sinh và giáo viên cũng nhƣ giới trí thức trong nƣớc. Chắc 1 http://vietlex.com/lib/compuLinguistics/quytacbodau.htm 2 tìm thấy trên trang web Mạng Giáo Dục của Bộ Giáo Dục Và Đào Tạo Việt Nam (http://diendan.edu.net.vn/forums/thread/276086.aspx) nhƣng khởi thủy là đăng trên trang web của Talawas: http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=7657&rb=06 3 bài “Bàn về chuyện "đánh dấu thanh" trong tiếng Việt” cũng tại Talawas: http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=94&rb=07 4 địa chỉ: Số 2 Ngõ Hàng Bún, Hà Nội
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Suy nghĩ về chính tả, đọc “Quy tắc đặt dấu thanh trong tiếng Việt” của Vũ Xuân Lương
Hồng Đức
Trên trang web của Trung Tâm Từ Điển Học Việt Nam1 thì tác
giả của cái qui tắc này là Vũ Xuân Lƣơng nhƣng trong bài
“Vấn đề đánh dấu thanh tiếng Việt” của tác giả Dũng Vũ2 thì
Vũ Xuân Lƣơng và Hoàng Phê là đồng tác giả của qui tắc. (Có
lẽ vì DV thấy đăng chính thức trong vietlex.com mà Hoàng Phê
là “chủ tịch vĩnh viễn” chăng?) Tác giả Dũng Vũ đã có những
nhận xét và phê bình cái qui tắc này một cách khoa học và xác
đáng cũng nhƣ có phê bình thêm về qui tắc bỏ dấu của một tác
giả khác nữa là Đoàn Xuân Kiên3 sau khi đã nêu ra các đặc
điểm ngữ âm của tiếng và chữ Việt.
Bài viết này không nhằm mục đích đánh giá lại cái qui tắc của
Vũ Xuân Lƣơng bằng các phƣơng pháp khoa học nhƣ Dũng Vũ
đã làm mà chỉ có ý đƣa ra vài suy nghĩ về văn hóa và ngƣời
làm văn hóa Việt Nam.
Cần biết rằng vietlex.com là trang web chính thức của Trung
Tâm Từ Điển Học,4 một trung tâm của nhà nƣớc và đảng
CSVN, nên những bài viết, những qui luật mà trung tâm này
phổ biến sẽ có ảnh hƣởng rất sâu rộng trong tầng lớp sinh viên
học sinh và giáo viên cũng nhƣ giới trí thức trong nƣớc. Chắc
2 tìm thấy trên trang web Mạng Giáo Dục của Bộ Giáo Dục Và Đào Tạo Việt Nam
(http://diendan.edu.net.vn/forums/thread/276086.aspx) nhƣng khởi thủy là đăng trên trang web của Talawas:
http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=7657&rb=06 3 bài “Bàn về chuyện "đánh dấu thanh" trong tiếng Việt” cũng tại Talawas:
http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=94&rb=07 4 địa chỉ: Số 2 Ngõ Hàng Bún, Hà Nội
chắn rằng cái qui tắc này đã trở thành qui luật ở những tòa soạn
báo chí, ở những nhà xuất bản, ở những cơ sở đang làm công
việc chuyển văn bản thành dữ liệu điện toán và đang dần biến
thành thói quen của mọi tầng lớp dân chúng khi phải “đánh
máy”.
Một số trí thức trẻ hải ngoại cũng bị thuyết phục hoặc bị mê
hoặc bởi cái qui tắc này sau khi họ thắc mắc về cách đánh dấu
tiếng Việt, truy tìm bài viết về vấn đề này trên Internet và chỉ
thấy bài của Vũ Xuân Lƣơng là đơn giản, là có vẻ có qui luật
và dễ nhớ nên áp dụng theo. Còn bài viết của Dũng Vũ thì quá
phức tạp, chứng minh dài dòng, lại có mấy cái biểu đồ cái nào
cũng giống cái nào, chả biết đƣa ra để làm gì, bèn không đọc
kĩ, hoặc có đọc cũng chả hiểu bèn bỏ qua, hoặc cho rằng tác giả
(DV) là một ngƣời khoe mẽ, ra cái điều hiện đại có máy móc
ghi biểu đồ tần số âm thanh, bèn có ác cảm với tác giả và
không quan tâm chứ đừng nói tới áp dụng các đề nghị của tác
giả.
Rồi lại có bài của Cao Xuân Hạo đánh giá rất cao bài viết của
Dũng Vũ cũng tại trang web Mạng Giáo Dục nói trên. Nhƣng
đây cũng lại là một bài viết dài dòng văn tự, chủ yếu để trình
bày các phát kiến của ông (CXH) trong lãnh vực gọi là “âm vị
học” của tiếng Việt (và cũng phần nào muốn tỏ ra rằng học
sinh ngày trƣớc ở miền Bắc đã đƣợc học một thứ tiếng Việt
hiện đại hơn miền Nam, do công của ông).
Và điều quan trọng nhất là chƣa một vị học giả có tên tuổi nào
đứng ra kêu gọi hay đề xuất một qui tắc bỏ dấu đơn giản cho xã
hội sử dụng ngoài “giáo sƣ” Hoàng Phê và “chuyên viên” Vũ
Xuân Lƣơng. (Các dấu ngoặc kép ở đây có lý do của nó, xin
đƣợc trình bày sau.)
Kể cũng đúng thôi, vấn đề đánh dấu giọng này mà các vị trí
thức lão thành thƣờng cho là khỏi phải bàn -- vì xƣa nay đã ổn
rồi -- nên không cụ nào lên tiếng. Các cụ không thể nào tƣởng
tƣợng là ngày nay lại có kẻ dám sửa lại những điều cha ông đã
làm thành thói quen, thành qui luật từ bao lâu nay, nên khi có ai
đó giúp các cụ “đánh máy”, in ra thấy kì kì thì các cụ cũng chỉ
lắc đầu bảo tụi trẻ bây giờ đánh máy kém quá, lỗi tùm lum,
hoặc các cụ cho là máy điện toán không dễ dùng nhƣ máy đánh
chữ, rồi các cụ đành chịu vì có yêu cần sửa lại cũng rất khó
khăn, thôi thì có chữ đọc là đƣợc rồi, không nhằm nhò gì ba cái
dấu chỗ này chỗ kia.
Thế mà không đơn giản nhƣ các cụ tƣởng, sau lƣng các cụ
ngƣời ta đang tìm mọi cách để chứng minh là những gì -- tất cả
những gì -- mà các cụ và cha anh các cụ đã làm đều sai, đều dở,
đều tệ hại và cần phải đƣợc sửa lại.
Với cái tựa đề “Quy tắc đánh dấu...” cứ y nhƣ là “qui tắc giao
thông” vậy, nó có vẻ khẳng định đây là những qui tắc đã đƣợc
đề ra bởi cơ quan chức năng sau những nghiên cứu, dùng thử
và đánh giá nghiêm túc. Nhƣng không phải vậy.
Đƣợc đăng trên một trang web nhƣ thế, nó sẽ làm ngƣời đọc
tƣởng đây là quyết định hay nghị định gì gì đó mới ra của “Hàn
Lâm Viện Ngôn Ngữ Việt Nam”, một cơ quan mà sau hơn 30
năm xây dựng “một quê hƣơng giàu đẹp”, một đất nƣớc “độc
lập tự do hạnh phúc” ắt là phải có mặt và hoạt động để hƣớng
dẫn ngƣời dân sử dụng ngôn ngữ tự do trong vòng tiến bộ để
ngôn ngữ ngày càng đẹp hơn hầu đem lại nhiều hạnh phúc hơn
cho nhân dân trên cái quê hƣơng đó. Nhƣng hình nhƣ cái cơ
quan đó chƣa hề tồn tại hoặc có tồn tại mà chƣa hề hoạt động.
Và qua các mâu thuẫn trong lập luận, áp đặt trong kết luận, cái
“quy tắc” này đã nói lên một cái gì khác ngoài vấn đề chữ
nghĩa.
Những “quy tắc” tưởng chừng “mới”.
Bản qui tắc của Vũ Xuân Lƣơng có vẻ rất đơn giản chỉ với 4
trang giấy in mà gồm đủ các qui tắc và phần giải thích lý do
phải áp dụng, chƣa kể phần mào đầu và phần định nghĩa các
thuật ngữ trong lãnh vực ngữ âm học. Sự đơn giản này hấp dẫn
giới trẻ vốn thích những gì thực tế.
Bản qui tắc này gồm 5 qui tắc, xin tóm lƣợc nhƣ sau:
1. , “thì dấu thanh đƣợc đặt vào nguyên âm đó. Vd: á à, ì ạch, ọ ẹ, ủ rũ, ọp ẹp, ục ịch, hà, lán, giá, giục, quả, quỹ, quỵt... (u và i trong gi và qu không đƣợc kể là nguyên âm mà hợp với g và q thành các tổ hợp phụ âm.)” (trích nguyên văn)
2 (gọi là “dấu âm” thì đúng hơn – HĐ chú) nhƣ Ă, Â, Ê, Ô, Ơ, Ƣ “thì dấu thanh đặt ở nguyên âm mang dấu phụ đó (riêng ƢƠ, dấu đặt ở Ơ). Vd: ế ẩm, ồ ề, ở rể, ứ ừ,
Nhƣng khi “g” đi trƣớc “i” nguyên âm hoặc trƣớc nguyên-âm-
ghép với “i” (khi này “g” có cùng cách phát âm với “gi”) thì
theo các ƣu tiên trên: gì, gỉ sét, giết (không đọc là dết), giặt gịa
khác với giạ lúa, không cần sửa thành “giặt dịa”, cũng nhƣ
không cần sửa “giấu giếm” thành “giấu diếm”.8
Qui tắc đặt dấu giọng của tiền nhân không hề lấy yếu tố thẩm
mỹ làm nguyên tắc chủ đạo (nhƣ những ngƣời làm tin học vẫn
tƣởng và áp đặt cái tên “kiểu thẩm mỹ” cho nó) mà chỉ cốt làm
sao cho thật đơn giản và dễ nhớ. Quả thật nó rất thống nhất nên
không cần phải động não nhiều mỗi khi đánh máy, không phải
phân vân xem dấu nên đặt ở đâu. Thế nhƣng nay thì phải phân
vân rồi, không những phân vân, còn phải tranh luận xem nó
phải đƣợc đặt ở đâu nữa.
Các vấn đề “cải cách” về dấu, về hình dáng con chữ9, của
những ngƣời làm văn hóa ở Việt Nam ngày càng chứng tỏ họ
chỉ là những kẻ duy ý chí mà lại cứ hay đƣa ra các lý luận có vẻ
khoa học, có vẻ “lô-rích” để biện giải cho sự phá hoại của
mình. Họ thay đổi không chỉ vì họ muốn thay đổi, nguyên nhân
sâu xa của cái ý muốn thay đổi mọi thứ của họ chẳng qua chỉ là
8 Nhƣng để ghi chữ có âm là [zết] trong [túi zết], cần phụ âm đầu là “gi” và viết “giết” thì lại đọc là [ziết] mất, đành
phải ghi là “dết”, hỏng mất phụ âm đầu. Đây là một nhƣợc điểm thƣờng có trong bất kỳ bộ môn xã hội nào.
(revised on Nov 6th ’07) 9 Cuộc cải cách về hình dạng chữ viết tay đã từng là một “thành công, thành công, đại thành... gà bới” ở VN, ai đã
từng làm nghề giáo trong nƣớc vào thập niên 80 đều có thể làm chứng điều này. Chỉ tội nghiệp, đa số thanh niên độ tuổi 30 bây giờ không dám viết thƣ tay gửi ngƣời yêu.
sự kiêu ngạo, muốn đƣợc xã hội vinh danh là những ngƣời có