1 Độc quyền Chương 8 Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc. Độc quyền Trong khi doanh nghiệp cạnh tranh là người chấp nhận giá , doanh nghiệp độc quyền lại là người định giá .
1
Độc quyền
Chương 8
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Độc quyền
Trong khi doanh nghiệp cạnh
tranh là người chấp nhận giá,
doanh nghiệp độc quyền lại là
người định giá.
2
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Độc quyền
Một doanh nghiệp được coi là độc quyền nếu . . .
nó là người bán duy nhất sản phẩm của mình.
sản phẩm của nó không có những sản phẩm thay thế gần gũi.
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Tại sao độc quyền phát sinh
Nguyên nhân cơ bản của độc
quyền là hàng rào gia nhập.
3
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Tại sao độc quyền phát sinh
Hàng rào gia nhập phát sinh từ 3 nguồn sau:
Quyền sở hữu một nguồn lực then chốt.
Chính phủ trao cho doanh nghiệp nào đó đặc
quyền sản xuất một số hàng hóa.
Chi phí sản xuất làm cho nhà sản xuất nào đó
hiệu quả hơn nhiều nhà sản xuất khác.
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Nguồn lực độc quyền
Mặc dù đặc quyền sở hữu một nguồn lực
then chốt là nguyên nhân tiềm tàng của
độc quyền, trong thực tế độc quyền ít khi
phát sinh vì lý do này.
4
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Độc quyền do chính phủ tạo ra
Chính phủ có thể hạn chế việc gia nhập thị
trường bằng cách trao cho một doanh nghiệp
nào đó đặc quyền bán một hàng hóa nhất định
trong những thị trường nhất định.
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Độc quyền do chính phủ tạo ra
Điều luật về bằng sáng chế và bản quyền tác giả là hai ví dụ quan trọng về việc chính phủ có thể tạo ra độc quyền như thế nào nhằm phục vụ lợi ích công cộng.
5
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Độc quyền tự nhiên
Một ngành được coi là độc quyền tự nhiên
khi một doanh nghiệp có thể cung cấp một
hàng hóa hay dịch vụ cho toàn bộ thị trường
với chi phí thấp hơn hai hay nhiều doanh
nghiệp.
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Độc quyền tự nhiên
Độc quyền tự nhiên xuất hiện khi có
kinh tế quy mô trong một khoảng
biến thiên thích hợp của sản lượng.
6
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Kinh tế quy mô như một nguyên
nhân gây ra độc quyền...
Tổng chi phí trung bình
Sản lượng
Chi phí
0
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Độc quyền và cạnh tranh
Doanh nghiệp độc quyền
Là người bán duy nhất
Có đường cầu dốc xuống
Là người định giá
Giảm giá để tăng lượng bán
7
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Độc quyền và cạnh tranh
Doanh nghiệp cạnh tranh
Là một trong số rất nhiều nhà sản xuất
Có đường cầu nằm ngang
Là người chấp nhận giá
Bán nhiều hay ít với cùng một mức giá
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Sản lượng
Đường cầu
(a) Đường cầu của doanh nghiệp cạnh tranh
(b) Đường cầu của nhà độc quyền
0
Giá
0 Sản lượng
Giá
Đường cầu
Đường cầu đối với doanh nghiệp
cạnh tranh và độc quyền...
8
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Doanh thu của nhà độc quyền
Tổng doanh thu
P x Q = TR
Doanh thu trung bình
TR/Q = AR = P
Doanh thu biên
TR/ Q = MR
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Tổng doanh thu, doanh thu trung bình
và doanh thu biên của nhà độc quyền
Lượng (Q)
Giá (P)
Tổng doanh thu (TR=PxQ)
Doanh thu trung bình
(AR=TR/Q)
Doanh thu biên
(MR= )
0 $11.00 $0.00
1 $10.00 $10.00 $10.00 $10.00
2 $9.00 $18.00 $9.00 $8.00
3 $8.00 $24.00 $8.00 $6.00
4 $7.00 $28.00 $7.00 $4.00
5 $6.00 $30.00 $6.00 $2.00
6 $5.00 $30.00 $5.00 $0.00
7 $4.00 $28.00 $4.00 -$2.00
8 $3.00 $24.00 $3.00 -$4.00
Q TR /
9
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Doanh thu biên của nhà độc quyền
Doanh thu biên của nhà độc quyền luôn
luôn thấp hơn giá bán sản phẩm của nó.
Đường cầu dốc xuống.
Khi nhà độc quyền hạ giá bán để bán thêm
một đơn vị sản phẩm, doanh thu nhận được
từ sản phẩm bán trước đó cũng giảm.
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Doanh thu biên của nhà độc quyền
Khi nhà độc quyền tăng lượng hàng
bán, có hai tác động đối với tổng
doanh thu (P x Q).
Hiệu ứng sản lượng—sản lượng bán
nhiều hơn, Q cao hơn.
Hiệu ứng giá cả—giá giảm, P thấp hơn.
10
Đường cầu và doanh thu biên
của nhà độc quyền...
Lượng nước
Giá
$11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
-1
-2
-3
-4
1 2 3 4 5 6 7 8
Doanh thu biên Đường cầu (doanh thu trung bình)
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Tối đa hóa lợi nhuận của nhà
độc quyền
Một nhà độc quyền tối đa hóa lợi nhuận
bằng cách sản xuất một mức sản lượng
mà tại đó doanh thu biên bằng chi phí
biên.
Nó dùng đường cầu để tìm ra mức giá mà
người tiêu dùng mua hết mức sản lượng
đó.
11
Tối đa hóa lợi nhuận của nhà độc quyền...
Giá độc quyền
Lượng QMAX 0
Doanh thu và chi phí
Đường cầu
Tổng chi phí trung bình
Doanh thu biên
Chi phí biên
A
1. Giao điểm của đường doanh thu biên và đường chi phí biên quyết định mức sản lượng tối đa hóa lợi nhuận...
B
2. ...và sau đó đường cầu chỉ ra giá cả tương ứng với mức sản lượng này.
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
So sánh doanh nghiệp độc quyền
và cạnh tranh
Đối với doanh nghiệp cạnh tranh, giá
bằng chi phí biên.
P = MR = MC
Đối với doanh nghiệp độc quyền, giá lớn
hơn chi phí biên.
P > MR = MC
12
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Lợi nhuận của doanh nghiệp
độc quyền
Lợi nhuận bằng tổng doanh thu trừ đi tổng
chi phí.
Lợi nhuận = TR - TC
Lợi nhuận = (TR/Q - TC/Q) x Q
Lợi nhuận = (P - ATC) x Q
Lợi nhuận của doanh nghiệp
độc quyền...
Lượng 0
Doanh thu và chi phí
Đường cầu
Chi phí biên
Doanh thu biên
QMAX
B Giá độc quyền
E
Tổng chi phí trung bình
D
Tổng chi phí trung bình
C
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
13
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Lợi nhuận của nhà độc quyền
Nhà độc quyền còn nhận được lợi
nhuận kinh tế chừng nào giá còn
lớn hơn tổng chi phí trung bình.
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Thị trường dược phẩm...
Doanh thu và chi phí
Giá cả khi bằng sáng
chế còn hiệu lực
Giá cả khi bằng sáng
chế hết hiệu lực
Sản lượng độc quyền
Sản lượng cạnh tranh
0 Lượng
Đường cầu
Chi phí biên
Doanh thu biên
14
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Tổn thất phúc lợi do độc quyền
Trái với doanh nghiệp cạnh tranh, doanh
nghiệp độc quyền bán với mức giá lớn hơn chi
phí biên.
Nhìn từ phương diện người tiêu dùng, mức
giá cao này làm cho người ta không mong
muốn có độc quyền.
Tuy nhiên, nhìn từ phương diện người chủ
doanh nghiệp, mức giá cao lại làm cho người
ta muốn có độc quyền.
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Giá
0 Lượng
Chi phí biên
Đường cầu (giá trị đối với người mua)
Sản lượng hiệu quả
Chi phí của nhà độc quyền
Giá trị đối với người
mua
Giá trị đối với người
mua
Chi phí của nhà độc quyền
Giá trị đối với người mua lớn hơn chi phí của người bán.
Giá trị đối với người mua nhỏ hơn chi phí của người bán.
Mức sản lượng hiệu quả...
15
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Tổn thất vô ích
Vì nhà độc quyền ấn định giá lớn hơn chi
phí biên, nó tạo ra một khoảng cách giữa
giá sẵn lòng trả của người tiêu dùng và
chi phí của nhà sản xuất.
Khoảng cách này làm cho sản lượng bán ra
thấp hơn sản lượng tối ưu về mặt xã hội.
Tính không hiệu quả của độc quyền...
Lượng 0
Đường cầu Doanh thu biên
Chi phí biên
Giá độc quyền
Tổn thất vô ích
Sản lượng có hiệu quả
Sản lượng độc quyền
Giá
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
16
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Tính không hiệu quả của độc quyền
Nhà độc quyền sản xuất ít hơn
mức sản lượng hiệu quả về mặt
xã hội.
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Tổn thất vô ích
Tổn thất vô ích gây ra do độc quyền tương tự
như tổn thất vô ích gây ra do thuế.
Sự khác nhau giữa hai trường hợp là chính
phủ nhận được nguồn thu từ thuế, trong khi
đó doanh nghiệp thì nhận được lợi nhuận độc
quyền.
17
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Chính sách công cộng đối với
thị trường độc quyền
Chính phủ giải quyết vấn đề độc quyền theo
một trong bốn cách sau.
Làm cho các ngành độc quyền có tính cạnh
tranh cao hơn.
Điều chỉnh hành vi của các doanh nghiệp độc
quyền.
Chuyển một số doanh nghiệp độc quyền tư nhân
thành doanh nghiệp nhà nước.
Không làm gì cả.
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Thúc đẩy cạnh tranh bằng luật
chống độc quyền
Luật chống độc quyền là một tập hợp các đạo luật nhằm hạn chế quyền lực độc quyền.
Luật chống độc quyền đem lại cho chính phủ nhiều cách khác nhau để thúc đẩy cạnh tranh.
Chúng cho phép chính phủ ngăn cản các vụ sát nhập.
Chúng cho phép chính phủ chia nhỏ các công ty.
Chúng còn ngăn cản các công ty phối hợp hoạt động với nhau theo cách làm cho thị trường trở nên kém cạnh tranh hơn.
18
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Hai đạo luật chống độc quyền
quan trọng
Đạo luật chống độc quyền Sherman (1890) Làm giảm sức mạnh thị trường của “các tổ hợp
độc quyền” khổng lồ và đầy quyền lực vào thời kỳ đó.
Đạo luật Clayton (1914) Tăng cường quyền lực của chính phủ và trao
cho nó quyền khởi kiện các doanh nghiệp tư nhân.
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Điều chỉnh
Chính phủ có thể điều chỉnh giá bán
của nhà độc quyền.
Phân bổ nguồn lực sẽ hiệu quả nếu
giá được ấn định bằng với chi phí
biên.
19
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Định giá theo chi phí biên cho nhà
độc quyền tự nhiên...
Giá cả quy định
Lượng 0
Thua lỗ
Giá
Đường cầu
Chi phí biên
Tổng chi phí trung bình Tổng chi phí trung bình
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Điều chỉnh
Trong thực tế, các nhà điều chỉnh cho
phép nhà độc quyền giữ lại một phần lợi
nhuận thu được nhờ chi phí thấp hơn
dưới dạng lợi nhuận cao hơn, một thực
tế đòi hỏi ta phải rời xa cách định giá
theo chi phí cận biên ở mức độ nào đó.
20
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Sở hữu nhà nước
Thay vì cho phép độc quyền tự nhiên
được một doanh nghiệp tư nhân điều
hành, chính phủ có thể tự mình điều
hành độc quyền (chẳng hạn như ở Mỹ,
chính phủ điều hành dịch vụ bưu điện).
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Không làm gì cả
Chính phủ có thể không làm gì cả nếu
thất bại thị trường có vẻ nhỏ so với sự
không hoàn hảo của các chính sách công.
21
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Phân biệt giá
Phân biệt giá là trường hợp bán cùng
một loại hàng hóa với những mức giá
khác nhau cho những người tiêu dùng
khác nhau, mặc dù chi phí sản xuất của
chúng là như nhau.
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Phân biệt giá
Phân biệt giá không thể thực hiện khi
một hàng hóa được bán trên thị trường
cạnh tranh bởi vì có rất nhiều doanh
nghiệp bán tại mức giá thị trường. Để
có thể bán phân biệt giá, doanh nghiệp
phải có sức mạnh thị trường.
22
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Phân biệt giá hoàn hảo
Phân biệt giá hoàn hảo chỉ tình
huống khi nhà độc quyền biết
chính xác giá sẵn lòng trả của
mỗi người tiêu dùng và có thể
bán cho mỗi người tiêu dùng với
mức giá khác nhau.
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Phân biệt giá
Hai ảnh hưởng quan trọng của phân biệt giá:
Nó có thể làm tăng lợi nhuận của nhà độc quyền.
Nó có thể làm giảm tổn thất vô ích.
23
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Tổn thất vô ích
Thặng dư của người tiêu dùng
Phúc lợi khi không có phân biệt giá...
Giá
0 Lượng
Lợi nhuận
Đường cầu
Chi phí biên
Doanh thu biên
Lượng bán
Giá độc quyền
(a) Độc quyền một giá
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Phúc lợi khi có phân biệt giá...
Giá
0 Lượng
Đường cầu
Chi phí biên
Lượng bán
(b) Độc quyền với sự phân biệt giá hoàn hảo
Lợi nhuận
24
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Một số ví dụ về phân biệt giá
Vé xem phim
Vé máy bay
Phiếu giảm giá
Trợ giúp tài chính
Giảm giá khi mua nhiều
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Sự thịnh hành của độc quyền
Các vấn đề nảy sinh từ thị trường độc quyền
phổ biến tới mức nào?
Độc quyền mang tính phổ biến.
Hầu hết các doanh nghiệp đều có một mức kiểm
soát nào đó đối với giá bán của họ vì các sản
phẩm khác biệt.
Các doanh nghiệp có sức mạnh độc quyền đáng
kể thường hiếm thấy.
Chỉ có một vài hàng hóa thực sự độc nhất vô nhị.
25
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Tóm tắt
Nhà độc quyền là một doanh nghiệp đóng vai trò người bán duy nhất trên thị trường của mình.
Nó phải đối mặt với đường cầu dốc xuống.
Doanh thu biên của nhà độc quyền luôn luôn nhỏ hơn giá hàng hóa.
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Tóm tắt
Giống như doanh nghiệp cạnh tranh, nhà
độc quyền tối đa hóa lợi nhuận bằng cách
sản xuất một mức sản lượng mà tại đó
doanh thu biên bằng chi phí biên.
Khác với doanh nghiệp cạnh tranh, giá
bán của nhà độc quyền lớn hơn doanh thu
biên, do đó giá bán cũng lớn hơn chi phí
biên.
26
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Tóm tắt
Sản lượng tối đa hóa lợi nhuận của nhà
độc quyền nhỏ hơn mức sản lượng tối
đa hóa tổng thặng dư của nhà sản xuất
và người tiêu dùng.
Độc quyền gây ra tổn thất vô ích tương
tự như trường hợp thuế.
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Tóm tắt
Nhà hoạch định chính sách có thể đối phó
với tính không hiệu quả của độc quyền
bằng các đạo luật chống độc quyền, điều
chỉnh giá, hoặc chuyển doanh nghiệp độc
quyền thành doanh nghiệp nhà nước.
Nếu thất bại thị trường là nhỏ, các nhà
hoạch định chính sách có thể quyết định
không làm gì cả.
27
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
Tóm tắt
Nhà độc quyền có thể làm tăng lợi
nhuận của mình bằng cách bán những
mức giá khác nhau cho những người
mua khác nhau dựa trên giá sẵn lòng trả
của từng người.
Phân biệt giá có thể làm tăng phúc lợi
kinh tế và giảm tổn thất vô ích.