Bulterier

Wojciech Korecki

BULTERIER

Wydanie przygotowane dla potrzeb gazety internetowej Nasze Psy

Wszelkie prawa Autora i Wydawcy zastrzeone

1

WstpBulteriery od co najmniej wieku fascynuj wacicieli, hodowcw i zwykych mionikw psw sw, widoczn goym okiem, odmiennoci. S innej budowy, innego wygldu i innego charakteru ni wikszo znanych nam ras. Zwracaj uwag i nie zostawiaj nikogo obojtnym. Nie znaczy to, e wszyscy s nimi zauroczeni. Dla wielu osb bulterier, podobnie jak buldog czy z drugiej strony - chart, to karykatura psa. Waciciele, zwaszcza klasycznie biaych bulterierw mog powiedzie, jak czsto ich psy spotykaj si z niewybrednymi epitetami, wrd ktrych 'biae winie' s jednymi z agodniejszych ... Czemu te mie psy budz tyle niezdrowej emocji? Prawdopodobnie dzieje si tak z powodu plotek i opinii o niezwykej porywczoci, zajadoci i morderczych instynktach bulterierw. Opinii, powiedzmy to szczerze, niezbyt prawdziwej, ale powszechnej, a czsto podtrzymywanej przez nieodpowiedzialnych wacicieli 'bulikw'. Dzi palm pierwszestwa w niesawnej konkurencji psw uchodzcych za najagresywniejsze przejy na szczcie American Staffordshire Terriery, osawione amstaffy i ich blisi i dalsi krewniacy - pitbule, 'rednosy' czy pity. Bulterierom na razie darowano i oby tak byo dalej! To prawda, e nasz bohater powsta jako pies do walk, w ktrym ceniono porywczo, zajado, twardo, nieustpliwo, szybko, si szczk - ale byo to prawie dwiecie lat temu! Odkd w caym cywilizowanym wiecie wprowadzono zakaz walk psw, bulterier musia si znaczco ucywilizowa i wyagodzi swj charakter. Nie znaczy to, by zapomnia po co ma zby, ale nie jest ju yw maszyn do zabijania psw. Jeli zdarza si, e bulterier pogryzie czowieka, to zawsze naley zakada, e wina ley po stronie czowieka. Jeli nie tego, ktry wszed w konflikt z psem, to tego, ktry psa wychowa i nauczy takich, a nie innych reakcji. Podkrelmy to jeszcze raz - bulterier nigdy nie mia by psem agresywnym wobec czowieka. Nawet i dwiecie lat temu, gdy wystpowa na arenach w walce ze swymi pobratymcami, wobec czowieka, a zwaszcza swego przewodnika i przyjaciela musia by bezwzgldnie posuszny i agodny. Inaczej by go po prostu nie byo. Pamitajmy o tym.

Wszelkie prawa Autora i Wydawcy zastrzeone

2

Historia powstania bulteriera

Historia powstania bulterieraPowstanie bulteriera byo nieuchronne - wiat przecie zawsze potrzebowa odrobiny sportowego pikna. Eva Weatherill (Souperlative Kennel)Od czasw prehistorycznych jedn z niewyszukanych rozrywek czowieka byo obserwowanie miertelnych walk zwierzt i ludzi. "Panem et circenses" - "Chleba i igrzysk" domaga si lud rzymski od swych wadcw, przy czym igrzyska byy najczciej prowokowan walk zwierzt, a pniej zwierzt i ludzi, osawionych gladiatorw. Min Rzym, ale upodobanie do krwawych jatek na arenach pozostao we wszystkich imperiach. W Wielkiej Brytanii nie byo inaczej. Co prawda zakazano tam juz w XI wieku organizowania pokazowych walk ze skutkiem miertelnym dla ludzi (nie broniono jednak turniejw rycerskich, gdzie trup sa si gsto...), ale szczucie zwierzt przeciwko sobie byo bardzo popularne. Od XIV wieku w praktycznie kadym hrabstwie istniao kilka specjalnych aren do walk zwierzt, a dosownie mordercze rywalizacje byy nieodczn atrakcj dorocznych jarmarkw przy kadym klasztorze. Zmuszano do walk byki, lwy, borsuki, tygrysy, psy a nawet mapy. Sprowadzano specjalnie z kontynentu - take i z Rzeczypospolitej - niedwiedzie, by walczyy z psami na uciech ludzi. Bya to jednak imprezy do drogie, na ktre pozwoli sobie mogli tylko monowadcy, a dla plebsu wystarczy musiay tasze rozrywki: walki kogutw, pokazy tpienia szczurw na czas czy szczucie psw na byki. To wtedy zrodziy si synne "Bull Baitings", jedne z bardziej krwawych form walk psw, jakie zna historia. Polegay one na pojedynku psa z bykiem - przy czym drapienik mia si wgry w ciao byka i nie da si mu strci. Pokazy takie zazwyczaj poczone byy z zakadami, totalizatorem, dajcym organizatorom cakiem niemae dochody. Nic dziwnego, e waciciele najbardziej skutecznych w walkach na arenie psw zarabiali na swych zwierztach spore kwoty i potrafili utrzymywa z tego procederu, take czsto hodujc psy specjalnie do walk. W ten sposb mniej wicej w kocu XVIII powsta buldog, pies do walk z bykami. By do podobny do dzisiejszych buldogw, cho znacznie od nich lejszy, nieco wikszy, bardziej zwinny i znacznie bardziej ruchliwy. Mia jednak w sobie zacito, si i niewiarygodn odporno na bl - byk dochodzcy do ptorej tony wagi miota przecie wgryzionym we psem po caej arenie, a ten nie rozwiera szczk... Gdy 9 wrzenia 1835 roku uchwa parlamentu o humanitarnym traktowaniu zwierzt zabroniono organizowania Bull Baitings dotychczasowi organizatorzy krwawego totalizatora musieli znale szybko inne rdo zakadw: walki psw z bykami zastpiono przez pokazy tpienia szczurw na czas (tu przynajmniej nikt nie ujmowa si za duszonymi gryzoniami...) czy walki psw midzy sob. Do obu tych rodzajw 'sportw' (naprawd, tak je nazywano!) buldogi byy mao przydatne: szczur jest duo od byka mniejszy i spora masa psa bya mu raczej przeszkod ni zalet, za w walkach psw? Tu nie byo zgody - wikszo pitmenw (tak nazywano hodowcw i wacicieli-sekundantw psw bojowych) trwaa w przekonaniu, e imWszelkie prawa Autora i Wydawcy zastrzeone

3

Historia powstania bulterierapies wikszy i silniejszy, tym bardziej odporny na bl, a przez to bardziej sprawdza si w zapasach ze swymi pobratymcami. Niektrzy z nich jednak usiowali nieco zmieni pokrj, a przede wszystkim temperament swych psw. Buldog walczcy z bykiem by w zasadzie w takim pojedynku stron pasywn - mia tylko za zadanie wgry si w nozdrza przeuwacza i nie da si zrzuci, zaciskajc stale chwyt (dlatego nie przeszkadza mu - wzorcowy - przodozgryz, nawet uatwia zadanie!). Pies pasywny w walce z innym psem czy szczurem byby bez szans - musia by aktywny, musia atakowa prawie bez przerwy! Buldog o do wysokim progu pobudzenia, przygotowany niczym zawodnik sumo do rozstrzygnicia walki jednym ciosem czy chwytem nie nadawa si do nowych zada. Trzeba mu byo doda nieco 'ognia'. W poszukiwaniu psw bardziej pobudliwych pitmeni signli przede wszystkim po najywsze ze znanych w wczesnej Anglii psy myliwskie - teriery. Te wyspiarskie odpowiedniki jamnika miay wszystkie zalety, jakich oczekiwano. Przede wszystkim kady norujacy terier by zwinny i szybki, bo taki by musia gdy przychodzio mu w norze zmierzy si z lisem czy borsukiem. By niezmiernie samodzielny, bo w tych samych warunkach musia radzi sobie sam, nie czekajc na polecenia waciciela. By zajady i nieustpliwy, gdy przychodzio mu ciga zwierzyn na ziemi i pod ziemi. I co bodaj najwaniejsze - by aktywny i zadziorny, przyzwyczajony do walki z przeciwnikiem na mier i ycie. W bezporednich starciach z buldogami teriery jednak nie miay wikszych szans - brako im masy i byy - prawdopodobnie - zbyt niskonone, by mc zwinnie skaka. C byo robi - postanowiono skrzyowa obie rasy, i tak powstay pierwsze, bardzo jeszcze topornie ciosane, bulteriery. Pierwsze prby pocze buldogw i terierw byy jeszcze starsze ni zakaz walk z bykami. Mionicy psiej genealogii powouj si na wiadectwa z pocztku XIX wieku, a wrd nich na obraz autorstwa H. B. Chalona, niewtpliwie z pierwszej poowy 1809 roku, zatytuowany 'Wasp, Child and Billy' (obraz ten jest szczeglnie ceniony przez mionikw American Staffordshire Terrierw, gdy dwa z trzech wyobraonych na nim zwierzt jako ywo 'patrz amstaffem'). Pokazane na nim psy s niewtpliwie dowodem skrzyowania buldogw z terierami, a nawet dokadniej - z biaym terierem angielskim. Tu trzeba koniecznie wspomnie o owej rasie, wymienianej we wszystkich podrcznikach kynologii jako protoplacie wikszoci terierw (a przynajmniej terierw angielskich). English White Terrier znany by w Anglii od co najmniej XVII wieku, i peni tam rol wszechstronnego psa zagrodowego. By na wp strem, na wp myliwym, a raczej kusownikiem, ktry nie wiedzia co to szlachetny sport owiecki, ale doskonale umia pomc swemu niezbyt posanemu wacicielowi w upolowaniu kawaka misa... Nie polowa na lisy ani borsuki, wic nie musia mie stosunkowo krtkich ng, mieszka w stajni lub oborze, wic nie potrzebny by mu duszy wos, a jego biel te bya do umowna: do czsto zdarzay si osobniki mniej lub bardziej aciate, ale zawsze z przewag bieli. By to pies o do kwadratowej sylwetce i wysokoci okoo 36-45 centymetrw w kbie, niezbyt mocnej budowie, tradycyjnie przycinanych uszach i wspaniaym, ywym, inteligentnym i pobudliwym charakterze. Rasa ta pod koniec XIX wieku wymara, a raczej rozpyna si w caej rzeszy nowych ras, wziej wyspecjalizowanych a przede wszystkim efektowniejszych. Znany brytyjski kynolog, Tom Horner, twierdzi z przekonaniem, e 'angielskiego biaego teriera zabiy wystawy psw' i trudno si z nim nie zgodzi. Zanim jednak to nastpio, w pocztkach XIX wieku na terenach Anglii (bo w Walii, Szkocji i Irlandii byy rodzime teriery) biay terier angielski by

4

Historia powstania bulterieranajpopularniejszym, jeli w ogle nie jedynym terierem. Jeli w dokumentach z tej epoki mwi si o terierze, to wanie o nim. Tak wic pierwsze krzywki buldoga z biaym terierem angielskim s starsze ni zakaz Bull Baithing, skazujcy na bezrobocie ca mas buldogw. Doktor Dieter Fleig, nieyjacy ju wspaniay hodowca i znawca bulterierw, w swych ksikach - a zwaszcza w 'Das Grosse Bull Terrier Buch' podaje szereg innych wiadectw: obraz Georgeya Townleya Stubbsa z 1812 roku, zatytuowany nawet "Bull Terrier", cytaty z Waltera Scotta, uwaajcego mieszank buldoga z terierem za najmdrzejszego psa na wiecie czy miedzioryt 'Low Life' Beckwitha, bdcy odwzorowaniem obrazu Edwina Landseera pod tym samym tytuem (ktry niestety, spon w 1859 roku). Mionicy literatury sigaj jeszcze do 'Oliviera Twista' Karola Dickensa, gdzie jedna z postaci, Bill Sikes, jest wacicielem takiej wanie krzywki. Wikszo owych psw okrelano jako Bull-and-Terrier, Bull-Terrier czy Halfand-Half (p na p). Mieszanki takie byy do popularne, skoro wystpoway ju na pierwszych wystawach psw w poowie XIX wieku jako powszechnie znana rasa, a w dokumentach finansowych pojawiay si sporo wczeniej. Szczeglnie wiele prb wyhodowania 'nowego' psa do walk podejmowano w szybko uprzemysawiajcych si regionach rodkowej i pnocnej Anglii. Tu wanie, wraz ze zmianami spoecznymi pojawiy si zmiany mentalne - pies przesta mie charakter cile uytkowy, a zacz by rdem zarobku w zakadach i totalizatorze. Pierwsze walki psw organizowane przez zawodowcw pojawiy si nie pniej ni w 1808 roku, bo wtedy ju zarejestrowano 'organizowanie walk psw jako rdo opodatkowanego dochodu'. Jeszcze dwa lata wczeniej Lord Camelford kupi krzywk buldoga z terierem, psa imieniem 'Trusty' za niewiarygodn kwot 84 gwinei. Za te pienidze mona byo kupi cakiem adny domek... W 1845 roku w znanej ksice 'The Dog' pan Youatt pisze ju obszernie o bulterierze, podkrelajc, e psy te, powstae z krzywki buldoga z terierem, maja znacznie mniejszy od buldoga przodozgryz, ktry przez ponowne wlanie krwi teriera niknie zupenie, za porywczo i zawzito obu ras jeszcze si wzmaga... Cechy te byy co najmniej podane - psy suyy do walk, a najpopularniejszym ich rodzajem byy wanie walki psw midzy sob. To wtedy ustalono zasady 'sport fighting' albo 'pit game', jak nazywano t perwersyjn rozrywk. Pocztkowo dozwalano, by walka koczya si mierci jednego z psw, wraz z upywem czasu wystarczaa wyrana przewaga... Wikszo pitmanw uwaaa, e do walk a najsposobniejsze s psy o przewadze krwi i typu buldoga cikie, odporne na bl i silne, cho niezbyt zwinne. Wynikao to po czci z wczesnego stylu walk psw - widowisko miao by dugie. Jeli szuka wtedy pocztkw bulteriera, to mona okreli, e byy to bul-bul-teriery... Powstaway rwnoczenie w wielu regionach, hodowane spontanicznie wrd niszych warstw spoecznych, przez kilkadziesit lat, poczynajc gdzie od koca XVIII stulecia, a z grubsza ustalone okoo 1820 roku. Czy znaczy to, e nie sposb okreli, gdzie i kiedy powsta bulterier? Nieprawda, dat t mona okreli bardzo dokadnie, jeli tylko zgodzimy si na brytyjski system oznaczania historii kynologii za pomoc wybitnych psw. W 1862 roku niejaki James Hinks z Birmingham pokaza sw bia suczk imieniem Puss, wasnej hodowli. Przyj zakad o dwadziecia funtw i skrzynk szampana, e suka ta pokona w otwartej walce kadego psa dawnego, buldoego typu. (Nie ma pewnoci, co do sumy zakadu - niektre rda, powoujc si na syna Jamesa Hinksa, podaj, e zakad opiewa na 5 funtw, co i tak byoby kwot zawrotn,

5

Historia powstania bulterierawystarczajc na zakup konia redniej klasy lub miesiczne utrzymanie niezbyt licznej rodziny). Co prawda od ponad dwudziestu lat nie wolno byo organizowa na Wyspach Brytyjskich legalnych walk psw, ale wci odbyway si walki w podziemiu, a 'dentelmeski zakad' by jak najbardziej legalny, a nawet zosta opisany w prasie. Do rozstrzygnicia zakadu doszo w tym samym roku w Londynie - Puss pokazaa sw klas w niespena dwa kwadranse, Hinks zainkasowa stawk, otworzy szampana i w ten sposb przywita powstanie nowej rasy - bulteriera. Puss bya psem zupenie odmiennym od tego, co dotychczas za bulteriera uchodzio, i to pod kadym wzgldem. Bya lejsza, bardziej wysokonona ni psy konkurentw - to raz. Bya biaa, cakiem biaa - to dwa. Bya porywcza, nieustraszona i ostra, a - jeli wierzy synowi Jamesa Hinksa, Jamesowi Hinksowi II - absolutnie agodna wobec waciciela i dajca mu si powodowa jednym sowem. Jedno "Pu!" wystarczao, by porzucia nawet pokonanego przeciwnika - to trzy (w owych latach do niezbdnego wyposaenia pitmana nalea 'steal stick', stalowy prt, sucy do rozwarcia szczk psa zacinitych na gardle przeciwnika czy na nozdrzach byka. Osawiony szczkocisk - trismus - przypisywany buldogom wywodzi si z buldoej pasji walki.) Londyski zakad mia niewtpliwie wpyw na sukces Puss na wystawie psw, odbytej nastpnego dnia, kiedy take biaa suczka Hinksa zdyskwalifikowaa rywali. Zwizek midzy walk a wystaw by wwczas oczywisty, a na dodatek sdzia oceniajcy Puss (niestety, nie zachowao si jego nazwisko) nie by w najmniejszym stopniu w swych wyrokach ograniczony jakimkolwiek wzorcem rasy, bo go po prostu nie byo... Zwycistwo i 'uytkowe', i wystawowe Hinksa sprawio, e psy w typie Puss zaczy uchodzi za idea bulteriera. Hinks, utrzymujcy si z hodowli psw, dochodzi do swojego 'typu' przez wiele lat. Pierwsze prby z 'half-and-half' podj jeszcze w latach 40. XIX wieku, krzyujc buldogi z angielskimi biaymi terierami, a ich potomstwo z dalmatyczykiem (albo raczej 'psem tureckim', bardzo do dzisiejszych dalmatyczykw podobnym ich przodkiem). Potem znw biay angielski terier, znw buldog, i znw terier, i tak do koca lat 50... Wrmy jeszcze raz do wiadectwa Jamesa Hinksa II: "Czysto biaego bulteriera jako ras uzyska mj ojciec w Birmingham. Przodkowie psw mego ojca byy psami o miesznym wygldzie, o krtkich, szerokich gowach, tpo zakoczonym pysku, z charakterystyczn dla buldoga linia gowy, krzywymi nogami, cikim korpusie i dugich, obwisych wargach. Co do maci - byy czarne podpalane, rude, powe i jeszcze inne. Byy to psy o najrniejszym wygldzie, nie wygldajce ani na buldogi, ani na teriery. Jednak byy to psy idealne do zada, do jakich je wyhodowano; do walk, do zwalczania szczurw, do wycigania borsuka, do walki z bykiem... Krzywka bya idealna, gdy poczya si buldogw z szybkoci i inteligencj terierw. Okoo koca lat 50. doszo do zasadniczej zmiany. Mj ojciec uy najdzielniejszych psw z dawnej linii i zacz z nimi eksperymenty hodowlane, zwaszcza z biaym terierem angielskim i z dalmatyczykiem. W ten sposb osign czysto biaego psa, ktrego nazwa bulterierem. Psy te byy znacznie poprawione w wygldzie, gdy drog hodowli wyeliminowano liczne cechy buldoga. Psy te miay gow dusz i bardziej wycignit (wsz), o mocnej uchwie, bez obwisych fafli i lunej skry na podgardlu, Szyja bya dusza i wygita, za take reakcje zwierzcia byy szybsze i ywsze. W krtkim czasie stay si uosobieniem psw bojowych, ale znacznie bardziej cywilizowanych, wygadzonych w swych najostrzejszych rysach - a jednoczenie nie stay si przez to miksze ni

6

Historia powstania bulterieradelikatniejsze. Szybkie, aktywne, miae, dobrze uminione - a przy tym prawdziwi gentlemani. Rzecz jasna, zmiana ta przysporzya bulterierom wielu zwolennikw, a mlecznobiae psy stay si bardzo poszukiwane". Dr Dieter Fleig, autor wspaniaej monografii bulterierw (nie tylko europejskich) podaje w jednej ze swych ksiek jeszcze jedno wiadectwo - tym razem wnuka Jamesa Hinksa: "Dziadek mj by wacicielem kilku wspaniaych angielskich biaych terierw, m.in. championw Morning Star, Eclipse i Fly. Wydaje mi si, e kiedy podczas kpieli jednego z nich wpad na pomys by wyhodowa z nich i z psw starego typu zupenie nowego, nienobiaego psa." Tene to wnuk Hinksa twierdzi, e zasadniczy wpyw na ksztatowanie nowej rasy mia angielski biay terier, za niewielka dolewka krwi dalmatyczyka miaa wnie do nowej rasy doskonay ruch, proporcjonalna budow i wygit szyj. Zdaniem dr Fleiga (a take wspomnianego juz Toma Hornera) kilka pokole hodowli wsobnej i zdecydowanej eliminacji psw z wadami lub cechami niepodanymi w teoretycznym modelu Hinksa zwikszyo homogeniczno rasy i pozwolio wyrwna typ 'mlecznobiaego bulteriera Hinksa'. Pozostao tylko czeka na urodzenie si Puss. Warto zwrci uwag na jedno - moim zdaniem, bardzo istotne - sowo w relacji Jamesa Hinksa II. Przypomnijmy: "Mj ojciec uy najdzielniejszych psw z dawnej linii i zacz z nimi eksperymenty hodowlane, zwaszcza z biaym terierem angielskim i z dalmatyczykiem." Zwrmy uwag na sowo 'zwaszcza', jako pomijane w studiach nad pochodzeniem Puss. Dopuszcza ono uycie do powstania nowej rasy take i innych psw, nie tylko osawionych buldogw, biaego teriera i dalmatyczyka. Kto zatem przyczyni si jeszcze? Tego pewno nie dowiemy si nigdy. Rozmaite rda spekuluj - a to pointer hiszpaski, a to szkocki terier, a to whippet (???)... Hodowla Hinksa szybko zdobya popularno, a on sam, zabezpieczony ju finansowo, mg zaniecha hodowli psw do poktnych walk (ktre - cho w podziemiu, ale wci byy organizowane) i skoncentrowa si na hodowli psw wystawowych. Jego 'znakiem firmowym' bya mleczna, gboka biel bulterierw, odrniajca je od poprzednich psw tej nazwy co najmniej w tym samym stopniu, co proporcjonalna budowa i zwinne ruchy. Ma ta bya jedn z przyczyn sukcesu bulterierw na ringach wystawowych - tak umaszczone psy byy bardzo eleganckie, przynajmniej jak na standardy koca XIX wieku. Najwikszym bodaj sukcesem hodowlanym Hinksa by urodzony w 1864 roku pies imieniem Madman, (prawdopodobnie syn Puss, ale nie ma tu pewnoci - Hinks mia kilka suk imieniem Puss i kilka psw zwanych Madman) na podstawie ktrego w 1870 roku opracowano pierwszy projekt wzorca rasy - a moe raczej dokadny jej opis, postulujcy by najlepsze psy miay dug ale mocn gow, zgryz kleszczowy (!), mae ciemne oko, kopiowane ucho, duy i koniecznie czarny nos, dug szyj, proste i dobrze ktowane koczyny. Ogon mia by do dugi, prosty, osadzony do nisko i noszony prawie poziomo. A przede wszystkim - pies mia by biay, psy innej maci nie mogy liczy na wzgldy sdziego. Zwrmy uwag, jak daleko bulterier odszed od swego buldoego przodka: zostaa z niego w zasadzie tylko sia, bo i ksztat gowy (podkrelony jeszcze podanym zgryzem!), i proste koczyny, i prosty ogon pochodz raczej od biaego teriera ni od buldoga. Jeli mamy jakie jeszcze wtpliwoci, to proponuj may eksperyment: wyobramy sobie biaego manchester teriera, ktremu zafundowano nieco anabolikw i roczne wiczenia na siowni, a uzyskamy psa bardzo podobnego do XIX-wiecznego bulteriera lub... wspczesnego american staffordshire teriera.

7

Historia powstania bulterieraJeli dzi bulterier wyglda zupenie inaczej, to efekt wieloletnich stara hodowlanych, przede wszystkim Brytyjczykw. Liczba bulterierw trzymanych w celach hodowlanych i wystawowych szybko rosa, przy czym tradycyjnie zwyciay biae psy Hinksa, zwane czsto take 'typem z Birmingham'. Psy kolorowe, z mniejszymi czy wikszymi barwnymi atami (lub cae prgowane czy jednokolorowe) uchodziy za 'prymitywniejsz' i generalnie 'mniej wartociow' odmian, jako e zbyt byy podobne do bulterierw starego typu. W 1890 roku, kiedy na wystawach zwycia synny Streatham MONARCH (co wane - pierwszy zwyciajcy na ringach wystawowych pies o nie przycinanych, na wp stojcych a la collie uszach) na wystawianych prawie 200 bulterierw tylko pi byo maci innej ni biaa, a wrd zwycizcw - aden! Symptomatyczne jest, e na artyku w pimie 'Country Life" z lutego 1898 roku, prezentujcy wybitnego biaego psa z hodowli Woodcote odpowiedzia waciciel ciemnobrzowego, prgowanego psa, piszc, e co prawda jego pupil nie ma szans na wystawach przez swj nieszczsny kolor, ale wcale nie jest gorszym bulterierem, bo cho ma dopiero 3 i p roku, to od dawna nie zosta pokonany w jakiejkolwiek walce... Bulteriery w kocu XIX wieku rozjechay si take - wraz z brytyjskimi urzdnikami i wojskowymi - do wszystkich angielskich kolonii, przyjmujc si tam wyjtkowo atwo, dziki swym cechom psychicznym i przede wszystkim fizycznym. Biay pies w gorcym klimacie poudniowej Afryki czy Indii by w lepszej sytuacji ni psy kolorowe - std moe do dzi RPA jest prawdziwym rajem dla mionikw buli, gdy rodzi si tam ich wicej ni w caej Europie (przynajmniej tak byo w pocztku lat 90. ubiegego wieku).

8

Wzorzec

Wzorzec bulteriera napisano dla ludzi inteligentnych. Dr Dieter FleigWzorzec FCI Nr 11g Kraj pochodzenia: Wielka Brytania Data publikacji obowizujcego wzorca: 24.06.1987 Uytkowanie: terier. Klasyfikacja FCI: grupa 3 - teriery, sekcja 2 - teriery typu "bull". Prby pracy nie s wymagane. WYGLD OGLNY: Mocno zbudowany i uminiony, proporcjonalny i ruchliwy. Sprawia wraenie ywotnego, rezolutnego i inteligentnego. Jego unikaln cech stanowi opadajca linia kufy (downface) i jajowaty ksztat gowy. Niezalenie od wzrostu, psy powinny mie wygld samczy, a suki suczy. ZACHOWANIE/CHARAKTER: Bulterier jest nazywany gladiatorem psiego rodu. Peen ognia i odwagi. Charakteryzuje si zrwnowaonym usposobieniem i potrafi by zdyscyplinowany. Cho jest psem upartym, ma wyjtkowo dobre nastawienie do ludzi. GOWA: Duga, mocna i masywna po koniuszek kufy, ale nie toporna. Ogldana z przodu jest jajowata i doskonale wypeniona, bez wklni i zaama. Profil agodnie zagina si ku doowi od szczytu czaszki po trufl nosow. Mzgoczaszka midzy uszami jest prawie paska. Trzewioczaszka: Trufla nosowa czarna, jej koniuszek opada do dou. Nozdrza s dobrze rozwinite. Wargi o gadkich liniach, cile przylegajce. Uzbienie: uchwa mocna i gboka. Zby s zdrowe, czyste, mocne, dobrej wielkoci, regularnie rozstawione. Regularny i kompletny zgryz noycowy, to znaczy, e siekacze szczki przykrywaj cile siekacze uchwy i s ustawione pionowo. Oczy wskie, ustawione skonie, trjktne, gboko osadzone w oczodoach, czarne lub tak ciemnobrzowe, e wydaj si prawie czarne, spojrzenie jest przeszywajce. Odlego od czubka trufli nosowej do oka powinna by wyranie wiksza ni odlego od oka do guza potylicznego. Oczy niebieskie lub czciowo niebieskie s niepodane. Uszy mae, cienkie i blisko siebie osadzone. Pies musi je umie trzyma pionowo uniesione. SZYJA: Mocno uminiona, duga, ogldana z profilu ukowato wygita, zwa si od opatek ku gowie, nie moe by lunego podgardla.

Wszelkie prawa Autora i Wydawcy zastrzeone

9

WzorzecTUW: Powinien by adnie zaokrglony z widocznym wysklepieniem eber i znaczn gbokoci klatki piersiowej, mierzon od kbu do mostka. Mostek jest bliej ziemi ni brzuch. Grzbiet krtki i mocny. Linia grzbietu za kbem jest prosta. Ldwie lekko uwypuklone. Szerokie i muskularne. Klatka piersiowa widziana od przodu powinna by szeroka (szeroki front). Linia dolna od mostka ku sabiznom jest zgrabnie wygita ku grze. OGON: Krtki, nisko osadzony, noszony poziomo. Gruby u nasady, zwa si stopniowo ku koniuszkowi. KOCZYNY: Koczyny przednie o silnych, okrgych (w przekroju poziomym) kociach, dajcych psu mocne oparcie. Ustawione s cakowicie rwnolege. U dorosego psa dugo koczyn przednich od ziemi do okcia, powinna by mniej wicej taka sama jak gboko klatki piersiowej. opatki mocne i muskularne, ale nie przeadowane. Powinny by szerokie, paskie i dobrze przylegajce do klatki piersiowej. Od dou ku grze zgrabnie pochylaj si ku tyowi i tworz z ramieniem prawie prosty kt. okcie proste, mocno przylegajce. rdrcza pionowo ustawione. Koczyny tylne widziane od tyu s rwnolege. Uda muskularne. Stawy kolanowe dobrze ktowane. Podudzia mocne. Stawy skokowe dobrze ktowane. rdstopia krtkie, o mocnej koci a po apy. apy zwarte, w obrysie okrge, o dobrze wysklepionych palcach. RUCH: Ma by widoczne, e pies jest dobrze zwizany, bowiem pokrywa teren krokiem regularnym i swobodnym, charakterystyczny jest dugi, dynamiczny wykrok. W kusie koczyny przednie i tylne pracuj rwnolegle, gdy ruch jest szybszy mog zblia si do siebie. Koczyny przednie maj dobry wykrok, a tylne przy regularnym ruchu bioder i sprystoci staww kolanowych i skokowych daj dobry napd. SKRA: cile przylega do ciaa. OKRYWA WOSOWA: Wos krtki, przylegajcy, jednolitej struktury, lnicy, twardy w dotyku. Zim pies moe mie mikki podszerstek. Umaszczenie: u biaych psw czysto biae. Pigmentacja skry i aty na gowie nie stanowi wady. U psw kolorowych kolor powinien dominowa nad biel. Przy psach rwnej klasy, psa prgowanego powinno ocenia si wyej. Dopuszcza si prgowanie czarne, powe i rude, a take trjkolorowo. Umaszczenie biae nakrapiane lub z przesianiem jest wadliwe. Bkitne i czekoladowe jest wysoce niepodane. WZROST i WAGA: Nie ma ogranicze w tych punktach. Pies musi jednak sprawia wraenie, e przy swoim wzrocie ma maksymaln mas ciaa, odpowiadajc typowi i pci.

10

WzorzecWADY: Wszelkie odstpstwa od powyszego wzorca powinny by traktowane jako wady i oceniane w zalenoci od stopnia odstpstwa. UWAGA: Samce musz mie dwa normalnie rozwinite jdra umieszczone w mosznie.

11

Uwagi do wzorca

Uwagi do wzorcaW bulterierze szczeglnie zachwyca to, e kady szczeg jego budowy wynika z jego funkcji, a w jego wygldzie niczego nie zostawiono przypadkowi.Ksidz Francis J. Heaney, przewodniczcy BTCA w latach 30. XX wieku Bulterier jest psem, ktrego wygld z upywem czasu zmieni si niewiele, cho oglny pokrj psa uleg zmianom - ale wszystko w granicach zakrelonych pierwotnym brzmieniem wzorca (najwyraniej wida to na przykadzie bulteriera miniaturowego, ktry wpierw by mniejsz odmian bulteriera, pniej tak zminimalizowano go, e bez maa zanik, odrodzi si, gdy znw zwikszono dopuszczaln wag...). Przyjrzyjmy si zatem kilku istotniejszym punktom wzorca: Prby pracy nie s wymagane. Definicja ta w najmniejszym stopniu nie ogranicza wykorzystywania bulteriera jako psa myliwskiego. W wielu krajach take i w Polsce - bulteriery su za pomocnika myliwego, polujc udanie jako dzikarze. Rozmiary bulteriera nie pozwalaj na wykorzystywanie go jako norowca (cho robiono takie prby, cakiem udane), daje si take ukada jako tropowiec. Zapis o zwolnieniu rasy z prb pracy oznacza midzy innymi, e nawet zaliczone prby myliwskie nie upowaniaj bulteriera do wystpowania na wystawie w klasie uytkowej. W polskich realiach do czsto zdarza si jednak, e klasa ta jest organizowana, a startuj w niej psy ze zoonym egzaminem z prb myliwskich lub ze zdanym egzaminem psa obroczego I stopnia. WYGLD OGLNY: Oglny wygld, czsto utosamiany z pierwszym wraeniem jest bodaj najwaniejszy przy ocenie bulteriera, gdy wzorzec nie precyzuje ani wysokoci, ani ciaru psa, ani nawet jego konkretnych proporcji, dajc tylko oglne wytyczne co do jego wygldu. W ilustrowanym wzorcu AKC (ktry nie obowizuje w Polsce, ale moe by interesujcym spojrzeniem na ras) napisano: "Bulterier powinien by psem proporcjonalnym pod kadym wzgldem, zwartym i zwizym ('gstym'), ale zawsze zwinnym i wywaonym. Powinien robi wraenie psa silnego, szybkiego i bardzo energicznego." Oznacza to, e bulterier nie moe by w adnym wypadku ospay, flegmatyczny czy ociay, nigdy nie powinien by tusty, a ruchy - bardzo wane! ma mie spryste i zwinne. Warto zapamita - z innego fragmentu wzorca okrelenie: "Pies musi sprawia wraenie, e przy swoim wzrocie ma maksymaln mas ciaa, odpowiadajc typowi i pci." Innymi sowy: pies ma by 'nabity' i bardzo uminiony, przy czym suka nie powinna wyglda jak samiec, a pies w adnym wypadku nie powinien robi wraenia suczego w wyrazie (szczeglnie istotny jest tu - jak zwykle w tej rasie - ksztat gowy).

12

Uwagi do wzorcaTu warto wspomnie o czym, co sdziowie bulterierw nazywaj 'typem'. Patrzc na ring bulterierw mona stosunkowo atwo odrni psy masywne, cikie, czsto z lekko odstawionymi okciami i zbien postaw koczyn i psy znacznie lejsze, wysze, z dusz ale wyej noszon szyj, bardziej podkasane, z reguy bardziej dynamiczne - ale zarazem o sabszej szczce, lejszej gowie, wyej osadzonym i noszonym ogonie. Te pierwsze nazywane s typem buldoga, te drugie typem teriera. Fachowcy dopatrywali sie jeszcze trzeciego typu - dalmatyczyka (zwanego take typem psa goczego), gdzie psy byy wyranie wysze, prawie kwadratowe, na duszych nogach, z mocnym podkasaniem i stosunkowo wskim, ale prostym grzbiecie. Dzi ten trzeci typ prawie zagin, a w kadym razie jest go znacznie mniej ni przed wier wiekiem, ale dwa pierwsze wcia chodz po wystawach. Problemem jest to, e aden z tych typw nie jest prawidowy - idealny bulterier musi by zoony z wszystkich trzech typw, bez widocznej przewagi ktregokolwiek z nich. ZACHOWANIE/CHARAKTER: Podkrelmy - bulterier ma by psem zdecydowanie zrwnowaonym i nie powinien w adnym wypadku przejawia nie sprowokowanej agresji, tak wobec zwierzt, jak i - przede wszystkim - ludzi. Jego odwaga ma przejawia si w nieustpliwoci wobec wszelkiego zagroenia (przede wszystkim wobec psw, ale take i ludzi), ale nie moe by szukaniem zaczepki czy atakowaniem kogokolwiek. Bulterier ma by do otoczenia nastawiony przyjanie i serdecznie, ca sw postaw demonstrujc zainteresowanie i zaciekawienie wiatem. Z drugiej strony wszelkie przejawy niemiaoci, wstydliwoci czy tchrzliwoci wobec jakichkolwiek bodcw s u potomka psw bojowych du wad. GOWA: Gowa bulteriera to temat na obszern opowie. Szczeglne znaczenie tej czci ciaa podkrela choby wzorzec amerykaski, punktowy, gdzie na oglne 100 punktw, jakie mona przyzna psu, a 40 przypada na gow! Ksztat gowy bulteriera jest tak niepodobny do innych gw terierw, nawet tych wywodzcych si take po czci od buldoga, jak staffordshire bulterier czy amstaff, e nic dziwnego, i najbardziej zwraca uwag przy ogldaniu psa - i jest tak od dawna. Ju w 1879 roku opisujc bulteriera napisano: "Czoo powinno by paskie i powinno regularnie opada od najszerszego miejsca, midzy uszami a do czubka nosa. Dziki temu - a do szczk - tworzy si szczeglny ksztat gowy, ktry jest charakterystyczny dla tej rasy. Nie powinno by nawet ladu ukw brwiowych, adnego przeomu midzy oczami a nosem z wyjtkiem ewentualnie minimalnego zaamania linii midzy oczami". A jednak wspczesna, 'jajowata' gowa, pozbawiona przeomu czoowo-nosowego, utrwalia si w Wielkiej Brytanii dopiero w latach dwudziestych XX wieku, a na kontynencie europejskim jeszcze z czterdzieci lat pniej! Europejscy krytycy brytyjskiego typu bulteriera, szczeglnie aktywni w pierwszej poowie ubiegego wieku, podejrzewali nawet Brytyjczykw o dodanie do ulubionej rasy nieco owczarka szkockiego collie czy nawet charta rosyjskiego borzoja, byle tylko uzyska podan wzorcem gow. Sdz, e s to zoliwe plotki, bo trudno byoby wzi z owych ras, rzeczywicie bez stopu, jedynie t cech gowy, nie biorc jednoczenie jakichkolwiek innych cech budowy, takich choby jak dugo koczyn.... Prawdopodobnie cecha ta zrodzia si u psw - moe nawet u Hinksa samorzutnie jako cz spadku po terierach. Teriery, zwaszcza te, u ktrych drog

13

Uwagi do wzorcahodowli dy si do uzyskania jak najduszej gowy (szkot, lakeland, airedale) miewaj skonno do tzw. baraniej gowy, kiedy przeom czoowo-nosowy jest najwyszym punktem czaszki, ogldanej z profilu. Linia czoa zbiega w d, ku nosowi, by na wysokoci oczu zacz opada jeszcze gwatowniej. Od 'barana' do 'downface' ju tylko jeden krok, i atwo utrwali t cech przez przemylan hodowl (podobnie jak trudno j w innych rasach wypleni...). Skoro ju pad ten termin - downface. Bardzo czsto uywa si go wymiennie z 'roman finish', co jest take zwizane z gow bulteriera, ale oznacza co zupenie innego! Downface to dugi, pynny, wysklepiony uk czaszki, schodzcy ku nosowi, za 'roman finish' to lekkie zaamanie tego uku tu przed trufl nosa i pochylenie nosa ku doowi. Downface to ksztat gowy, roman finish to tego ksztatu zakoczenie. W ksztacie gowy bulteriera niezmiernie istotne jest okrelenie 'agodnie zagity', jakim opisano profil psa. Skonno niektrych hodowcw do przesady w podkrelaniu cech charakterystycznych rasy sprawia, e zdarza si nawet do czsto oglda psy, ktre wyrane wysklepienie profilu uzyskuj przez... skrcenie czaszki! Nadmierne wysklepienie linii gowy jest wad, okrelan czasami jako 'papuzia gowa'. Nie zapominajmy, e bulterier ma mie gow proporcjonaln, ale dug. Nie tylko jako spadek po dugogowych terierach, ale z czystej funkcjonalnoci: sia szczk jest proporcjonalna do ich dugoci. Jeli chcemy, by pies mia silny chwyt i du si dwuramiennej dwigni szczk, to ramiona tej dwigni musz by jak najdusze! Warto take zwrci uwag na fragment wzorca, mwicy o proporcjach gowy: dugo od guza potylicznego do oka musi by wyranie mniejsza od odlegoci od nosa do oka; co znw podkrela, e szczki musz by mocne i dugie. Gowa ma by pozbawiona 'rzebienia', wszelkich drobnych wklni czy wypukoci, a w adnym wypadku nie moe by w najmniejszym stopniu pomarszczona. Jednoczenie powinna by dokadnie wypeniona, nie moe by cika ani nieproporcjonalnie gruba czy wysoka. Przesadnie rozwinite minie policzkowe sprawiaj, e gowa staje si klinowata i ginie pynne przejcie od czoa do kufy. Idealny bulterier nie powinien mie kufy - a raczej nie sposb powiedzie, gdzie w uku profilu zaczyna si kufa. Wzorzec mwicy o 'jajowatej' gowie w zasadzie wyczerpuje temat: jajko to jajko. Wraz z ewolucj typu bulteriera zmieniao si take podejcie do kwestii prawie zasadniczej - zgryzu. Anglicy, zazwyczaj do tolerancyjni w sprawie liczby zbw i wzajemnego ich ustawienia, wobec bulteriera s bardziej rygorystyczni: pies, bdcy potomkiem buldoga z klasycznym przodozgryzem, ma dzi mie zgryz noycowy lub co najwyej (USA i Kanada) cgowy (kleszczowy). Mwic opisowo, waciwe wzajemne uoenie szczk u bulteriera ma wynika nie z 'cofnicia' uchwy, ale z 'wycignicia' grnej szczki przed siekacze. Prby osignicia zgryzu noycowego przez osabienie uchwy s absolutnie sprzeczne z wygldem idealnego bulteriera, ktry ma mie doln szczk gbok i siln. Niestety, denie do idealnego profilu gowy sprzyja skonnoci do przodozgryzu - i, szczerze mwic, ani Anglicy, ani Amerykanie nie przejmuj si tym zbytnio. Tom Horner w swej ksice o bulterierach ("All about the Bull Terrier") powici specjalny rozdzia szczkom, sugerujc, by nie trzyma si cile litery wzorca, a podchodzi do problemu na zasadzie 'co za co'. Opisujc - zasadniczy jego zdaniem - przeom w jakoci hodowli, a zwaszcza ksztatu gowy, jaki zaszed w kocu lat siedemdziesitych XX wieku twierdzi, i bya to zasuga kilku wybitnych psw o zgryzach co najmniej wtpliwych. Wielu hodowcw i sdziw przymyka oko na zgryz kleszczowy czy nawet

14

Uwagi do wzorcaminimalny przodozgryz (nawet tzw. odwrcone noyce, kiedy siekacze dolnej szczki przylegaj cile tyln powierzchni do przedniej powierzchni siekaczy szczki grnej), natomiast wszelkie podejrzenia o tyozgryz s tpione bezwzgldnie! Omawiajc kwesti przodozgryzu - zwaszcza u dorosych psw - trzeba zwrci uwag jeszcze na jedn spraw: wraz ze cieraniem si koron siekaczy lub ich nieznacznym nachyleniem ku przodowi zgryz niegdy noycowy moe przemieni si w kleszczowy lub lekki przodozgryz. Wana jest take kwestia wielkoci zbw: jeli dwa rodkowe siekacze uchwy bd (co si czsto zdarza) nieco mniejsze od pozostaych, to wyranie wynikajcy z ustawienia szczk zgryz noycowy moe dla niewprawnego obserwatora robi wraenie kleszczowego lub nawet przemiennego (tj. takiego, w ktrym siekacze nie s ustawione w jednej linii i cz z dotyka siekaczy szczki grnej pod innym ktem lub nawet z innej strony ni pozostae. Zgryz przemienny jest generalnie rzecz biorc trudny do usunicia z hodowli, gdy najczciej jest efektem niepodanego zwenia uchwy). uchwa bulteriera musi by silna, szeroka i gboka, przy czym nie naley dy do graniastoci szczk - siekacze, zarwno grne jak i dolne, maja by ustawione nie w linii prostej, a w lekkim, leciutkim uku. Denie w hodowli do wyduenia gowy zaowocowao take czstszym ni dawniej pojawianiem si jeszcze jednego bdu - wskim ustawieniem kw uchwy, ktre przy zamknitym pysku wbijaj si w podniebienie szczki. Wada ta jest stosunkowo czsta i mona jej zapobiec przez masowanie kw w szczenictwie. OCZY: Wzorzec mwi, e oko ma by wskie, co w praktyce oznacza, e powieki maj by dugie i niezbyt rozwarte, o trjktnym ksztacie. Legenda gosi, e oko takie, gboko osadzone w oczodole, podane byo u psw walczcych, gdy trudniej byo o jego skaleczenie. Problem w tym, e u psw rzeczywicie walczcych oko byo jeszcze zupenie inne, a trjktne, wskie szparki pojawiy si dopiero w latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku i to u egzemplarzy czysto wystawowych, nie walczcych ju w ogle. Hodowcy ostatnich kilkunastu lat narzekaj, e przy oglnym wyranym poprawieniu przecitnego ksztatu gowy, ksztat oka jakby zszed na drugi plan i czciej ni dawniej pojawiaj si psy o nawet trjktnych, ale duych oczach. Wzorzec wymaga, by oczy byy bardzo ciemno brzowe lub nawet czarne, a jasne oko jest wad. Niepodane s oczy choby czciowo niebieskie czy te ('ptasie'), przy czym wzorzec amerykaski podaje, e psy o niebieskim oku s dyskwalifikowane. Amerykanie twierdz, e psy o rozjanionym oku czsto miewaj take rozjaniony nos i czciej ni innym zdarza si im wrodzona guchota. Przesadna nawet podejrzliwo wobec psw biaych, ktrym czsto w przeszoci zdarzay si przypadki albinizmu (i powizanej z nim guchoty) wydaje si cakiem uzasadniona, zwaszcza e 'niepeny' albinos moe mie czarny nos i bkitne oczy... USZY: Wzorzec kae, by ucho bulteriera byo mae, praktyka natomiast, by byo stosunkowo wysoko i wsko osadzone, o lekko rozbienych liniach wewntrznych. Wpisanie we wzorzec wymogu umiejtnoci pionowego trzymania ucha jest usankcjonowaniem faktu, e wiele bulterierw na ringu lub w zabawie kuli uszy (a raczej skada je nieco do tyu). Oczywicie, najlepiej by pies nosi uszy wyprostowane 'na baczno', ale wzorzec mwi tylko tyle, e musi umie je trzyma pionowo.

15

Uwagi do wzorca

Ucho bulteriera jest do sztywne, jak na cienko tworzcej je chrzstki. Otrzymanie takiego ucha to sukces hodowli, bo jeszcze w pocztkach wieku wikszo psw walczcych miaa uszy kopiowane (bya to cecha wielu psw bojowych), a przez to niewiele uwagi zwracano na naturalny ksztat i ciar ucha, a nawet wprost przeciwnie - preferowano ucho szerokie i cikie, grube, bo takie uszy atwiej byo kopiowa i atwiej staway po ciciu. Wprowadzenie w 1895 roku zakazu nagradzania na brytyjskich wystawach psw o uszach kopiowanych sprawio, e z dnia na dzie gowa bulteriera zmienia swj charakterystyczny wyraz i trudno powiedzie, by bya to zmiana na lepsze... Na szczcie hodowcy szybko postarali si o wyhodowanie psw o naturalnie stojcych uszach - i ju w 1901 roku pojawiy si takie zwierzta, a od tej pory wiele wysiku woono w uzyskanie ucha niewielkiego i eleganckiego, o cienkiej chrzstce. Psy o uszach niekopiowanych miay je z reguy w spadku po buldogu - mniej lub bardziej zaamane, podobnie jak dzisiejsze staffordshire teriery. SZYJA: Tu warto zwrci uwag na sowo 'duga'. Psy o krtkiej, 'byczej' szyi z reguy niej nosz gow i sprawiaj wraenie zbyt przysadzistych. Szyja idealnie prosta jest zawsze nieprawidowa i zazwyczaj wie si ze zym ktowaniem opatki. Wzorzec wymaga od bulteriera idealnie napitej skry na szyi - bez podgardla, bez jakichkolwiek zmarszczek. Oficjalnie twierdzi si, e jest to niezbdna cecha psw bojowych, cho trudno w to uwierzy, patrzc choby na bojowego przecie sharpeia, buldoga czy doga de Bordeaux. Szyja o czystej linii, z napit skr, jest z jednej strony znacznie bardziej elegancka, z drugiej - tak szyj mia przecie English White Terrier i dalmatyczyk. TUW: Klatka piersiowa ma by gboka, o ebrach wyranie wysklepionych, i nie musi by duga, a cz zaebrowa (brzuch i sabizna) musi by bardzo krtka, z lekkim wysklepieniem ldwi. Opisywana czsto gboko klatki piersiowej jako 'przynajmniej do okcia' jest niebywale mylca, bo wystarczy, by pies by nieco krtkonony, a okie powdruje nieproporcjonalnie w gr psa... Brzuch musi by podcignity, lecz bez przesadnego podkasania. Czsto widywane na wystawach psy o miernie podcignitej dolnej linii to efekt nie tyle zej budowy, co zbyt dobrego odywiania i zbyt maej iloci ruchu. Bardzo wana w ocenie bulteriera jest jego szeroko: bul ma by szeroki, poczynajc od frontu, poprzez klatk piersiow, silne i muskularne ldwie a po muskularne uda. Pamitajmy tylko, e szeroko musi by uzyskana przez budow i minie, a nie przez zatuczenie! OGON: Wedle twrcw wzorca 'krtki' oznacza w tym wypadku 'sigajcy co najwyej do stawu skokowego', zazwyczaj nawet znacznie krtszy, ale w adnym wypadku nie mogcy robi wraenia nienaturalnie skrconego. Wymg nisko osadzonego ogona na przekr terierzej tradycji - sprawia, e psy majce ogon wysoko osadzony zazwyczaj podejrzewane s o wadliwe ustawienie miednicy lub ( a raczej - i) niewaciwe ustawienie tylnych koczyn. 'Ogon noszony poziomo' - to okrelenie spdzajce sen z powiek wielu hodowcom. Zadowolony z siebie i wiata bulterier potrafi podnie ogon - jak mwi Anglicy - 'na wp do drugiej', czyli mniej wicej pod ktem 45 stopni, i co z tym pocz? Znany, znw amerykaski, arbiter Robert Cole radzi sdziom, by tego nie zauwaali, jeli tylko ogon nie jest stale noszony zadarty, jeli nie jest noszony pionowo do gry lub co gorsza zakrcony nad

16

Uwagi do wzorcagrzbietem. atwiej wybaczy bulterierowi ogon noszony poniej grzbietu, jeli tylko nie jest to oznaka saboci charakteru lub lkliwoci, ni zadarty ku grze. Ogona schowanego pod korpusem wybaczy nie mona nigdy, ale te trudno go zobaczy na ringu. Jeszcze jedno - wzorzec nie mwi nic o tym, e ogon ma by prosty! Tradycj jednak jest, e jakikolwiek inny ksztat ogona traktowany jest jak bd, co zwizane jest z konsekwentnym od lat usuwaniem z wygldu bulteriera ladw buldoga. KOCZYNY: Tu wzorzec jest tak precyzyjny i jednoznaczny, e waciwie nie pozwala na jakiekolwiek wtpliwoci i nie wymaga komentarzy. Warto zwrci uwag na kt 'prawie' prosty midzy (nie przeadowan!) opatk a ramieniem - prawie, czyli nie zupenie! Przypomnijmy sobie fragment o tuowiu - bulterier nie powinien mie wskiego frontu typowego dla wielu eleganckich wysokononych terierw. Problemem dla rasy - mniejszym ni przed dziesicioleciem, ale wci widocznym - jest zauwaalna tendencja do uzyskiwania szerokoci psa przez... obnienie jego wysokoci. Krtkonogi pies jest bardziej przysadzisty, a przez to wyglda na szerszego. Wzorzec nakazuje, by koczyny przednie byy od okcia do podoa dugie co najmniej na wysoko klatki piersiowej ( w swym znaczeniu jest to co zupenie innego ni opisywana wyej 'gboko klatki piersiowej co najmniej do okcia', bo mierzy si inny odcinek koczyny!). Cho wzorzec nic o tym nie mwi literalnie, to jednak z jego ducha wynika, i 'dobrze ktowane' stawy kolanowe w praktyce s bardziej ktowane ni u innych terierw. Czstym bdem, zwaszcza cikich psw, jest nie rwnolego koczyn tylnych, zwaszcza w ruchu i wykrcenie ap, zwaszcza do rodka. Dr Fleig uznaje to nawet za cech rasow bulterierw, i jako tak - niekaraln. Andrzej Jendrasiak, sdzia i hodowca bulterierw (hod. Sirius) w swej ksice 'Psy bojowe' , zwraca uwag na zdarzajc si wrd bulterierw wad tylnych koczyn, polegajc na lunym zwizaniu stawu kolanowego, sigajce nawet tzw. przeprostu, (czyli dopuszczeniu do wygicia kolana w druga stron, ktu w stawie kolanowym przekraczajcym 180 stopni). Skonno ta najczciej spotykana jest u psw z pytkim ktowaniem koczyn tylnych. APY: Wzorzec wymaga zwartej (a w sumie niewielkiej) kociej apy, nie widzc adnych rnic midzy apami przednich a tylnych koczyn. W praktyce apy tylne s nieco wiksze, ale w adnym wypadku nie powinny by podune. Wad s take paskie apy, o rozstawionych palcach, bdce czsto nie cech wrodzon, a efektem bdw w odchowaniu szczenicia (liskie podoe!). RUCH: Tom Horner, na ktrego bonmoty niejednokrotnie powouj si cae pokolenia hodowcw bulterierw, napisa niegdy: "Choby bulterier mia nie wiem jak liczn gow, to nie uchroni go ona od niskiej oceny, jeli bdzie le zbudowany, a przez to jego ruchy dalekie bd od doskonaoci." Rzeczywicie, w zotym wieku bulterierw, w latach 70 i 80 XX wieku wikszo hodowcw na caym wiecie koncentrowaa swe wysiki na uzyskaniu wspaniaej, jajkowatej gowy, zaniedbujc nieco kwesti ruchu bula. I to w rasie, w ktrej ruch jest tak wany! Bulterier nie zosta stworzony do wycigania zwierzyny z nory, wic nie musi umie wydajnie kopa, nie musi dystyngowanie rusza si niczym chart i nie ma by wytrwaym

17

Uwagi do wzorcakusakiem, czego sdziowie domagaj si od owczarkw niemieckich. Bulterier mia walczy z innymi psami - a zatem nie mg by jedynie wyspecjalizowan w jednej czynnoci mas mini, ale przede wszystkim musia by zwinny, sprawny i szybki (przy czym wcale nie musi by szybkobiegaczem!).Oznacza to take, e musi mie szerok, pojemn klatk piersiow, dajc do przestrzeni dla duego serca i sporych puc, a koczyny musi mie na tyle szeroko rozstawione, by nie byo atwo zbi go z ng. Te cechy bulteriera maj wpyw na jego ruch: i cho kus nie jest waciwym sposobem lokomocji bulteriera, to jednak na wystawie psy oceniane w ruchu zazwyczaj prezentowane s w kusie. Wynika to z opinii, i prawidowo zbudowany pies nie powinien mie najmniejszych kopotw w szybkim kusie, a 'rozchwiany' galop znacznie mniej mwi o budowie. Ruch psa wynika z jego budowy, a t sprawdza si w ruchu, koniec, kropka. Sdzia obserwujc na ringu bulteriera z reguy oglda go w ruchu z trzech stron - z przodu, z tyu i z lewego boku (niektrzy sdziowie zadaj sobie trud obejrzenia psa z obu stron, ale to mniejszo). Obserwujc psa z przodu sdzia sprawdza, czy koczyny przednie poruszaj si swobodnie i rwnolegle, czy wyrzucane s daleko do przodu acz niezbyt wysoko nad ziemi, czy apy i okcie s rwnie oddalone od siebie, czy okcie cay czas przylegaj do bokw klatki piersiowej, czy rdrcze jest w ruchu idealnie pionowe. Spogldajc od tyu sprawdza, czy pity psa poruszaj si w prostej i pionowej linii uda, czy pies nie koysze si w ruchu (nie 'zawija zadem') i czy ruchy s na tyle wydajne i zamaszyste, e mona zaobserwowa poduszki palcw. Dowolne rozkoysanie tuowia, wykrcanie palcw - czy to na zewntrz, czy do rodka, zbieno staww skokowych (tzw. krowia postawa, w ruchu widoczna zawsze, w bezruchu - nie zawsze) czy te zbytnie ich oddalenie (postawa beczkowata) wiadczy o niewaciwym rozkadzie si i marnowaniu przez psa czci energii motorycznej, co czyni krok mniej wydajnym i zazwyczaj wiadczy o bdach budowy. Szczeglnie istotne s tu ruchy staww skokowych, ktrych wszelkie odchylenia od linii koczyny zasadniczo osabiaj posuw psa (si, z jak minie uda przesuwaj korpus). Optymalna odlego staww skokowych od siebie jest w przyblieniu rwna odlegoci tych staww od ziemi. U psa w ruchu ogldanego z boku przednie koczyny powinny siga daleko do przodu (gboki wykrok), ale nie unosi si zbytnio w gr ani te przesuwa sie tu nad ziemi. Duym bdem jest krok charakterystyczny dla koni-kusakw, kiedy to koczyna podnosi si wysoko w gr, ale zgita i pies pozornie robic due kroki drobi bezmaa w miejscu. Koczyna powinna by prawie cay czas wyprostowana, a kade zawijanie ap (hackney), z bok czy do tyu jest duym bdem. Take i koczyny tylne powinny wykonywa stosunkowo dugie kroki, ale rwnej dugoci jak koczyny przednie: jakiekolwiek odmiennoci w dugoci krokw musz by przez psa rekompensowane czy to zgiciem grzbietu (pies porusza si niczym ddownica, stale pracujc grzbietem) czy skracaniem kroku w ostatniej fazie, tu przed postawieniem stopy na ziemi, przez obrt lub ugicie koczyny. Bulteriery czsto (zwaszcza gwatownie ruszajc lub rwnie gwatownie zatrzymujc si) robi wraenie, jakby cay napd w ruchu pochodzi z pasa barkowego i z przednich koczyn, co nie jest prawd i wynika z - pozornie przesunitego rodka cikoci psa ku przodowi. Niezmiernie istotn spraw dla oceny ruchu bulteriera jest kwestia waciwego ktowania opatki. Ta paska ko powinna by nieco pochylona ku tyowi i lekko w gb ciaa, ku rodkowej linii ciaa psa. Dobrze ktowane opatki s znacznie efektywniejszym amortyzatorem ruchu ni opatki strome i lepiej podtrzymuj tuw. Pamita trzeba, e nie s one bezporednio przymocowane do

18

Uwagi do wzorcaklatki piersiowej, a tylko poczone z ni grup mini. Stroma opatka ma bezporedni wpyw na sposb lokomocji psa, ograniczajc wykrok przednich koczyn, podobnie zreszt dziaa opatka zbyt krtka, co na szczcie wida na pierwszy rzut oka: pies traci harmonijno budowy. Pamita take trzeba, e wzorzec opisuje ruch idealny, ktry nie jest waciwy wszystkim psom. Szczeglnie wiele kopotu sprawia tu panujca tendencja do uzyskania psw harmonijnych, ale moliwie cikich, ktre maj wicej kopotu z wydajnym i przede wszystkim bardzo dynamicznym ruchem. SKRA: Cho wzorzec mwi tylko, e ma by dobrze napita, to warto take wspomnie, e skra bulteriera jest do gruba i odporna, a powinna take by dobrze wypigmentowana (std ciemne plamy na sabo owosionej skrze brzucha s raczej zalet ni wad). OKRYWA WOSOWA: Wzorzec dopuszcza krtki podszerstek zim, ale wikszo bulterierw przez cay rok zadowala si wycznie wosem okrywowym. Niektrzy hodowcy twierdz, e podszerstek wystpuje czciej u psw kolorowych ni biaych, ale nie ma na to adnego potwierdzenia statystycznego. UMASZCZENIE: Od czasw Hinksa szczeglnie cenione byy psy biae, a - jak ju pisalimy kolorowe uwaane byy za 'gorsze', a nawet z kocem XIX wieku (pierwszy oficjalny wzorzec opracowany przez Bull Terrier Club of England z 1887 roku) odmwiono im w ogle prawa do reprezentowania bulterierw. Zdaniem zrzeszonych w klubie hodowcw prawdziwy bulterier mia by biay i tylko biay. Tymczasem w spadku po zakazanych walkach psw i po krzywkach psw Hinksa z 'innymi bulterierami' biegao po Anglii wiele bulterierw kolorowych, a jeszcze wicej barwnych zwierzt mieszkao poza Wyspami Brytyjskimi, cho na terenie Imperium - w Afryce, Indiach czy Australii. Im bardziej spadao zainteresowanie ras - choby przez wspomniany zakaz kopiowania uszu - tym bardziej zatwardziali rzecznicy biaych psw nie dopuszczali do hodowli innych maci. Tymczasem biae psy zaczy wykazywa cechy, ktre hodowcy rozpoznali (jak si pniej okazao - bdnie) jako objawy degeneracji i efekty hodowli wsobnej: coraz wicej biaych szczenit byo od urodzenia guchych, doszo do tego, e co szste szczeni byo od urodzenia guche jak pie! Sprawa bya na tyle powana, e odpowiedzialni hodowcy zaczli dobrowolnie podpisywa 'Uroczyst deklaracj' ('Declaration of Honour'), i nigdy nie sprzedadz guchego szczenicia - a problem wrodzonego upoledzenia suchu w ogle nie dotyczy kolorowych bulterierw... Sprawa z dzisiejszego punktu wiedzy jest prosta w hodowli psw czysto biaych stosunkowo atwo byo o przegapienie i dopuszczenie do hodowli psw albinotycznych, gdzie wada ta czsto sprzona jest nie tylko z depigmentacj warg czy nosa, ale te i guchot... Wrd psw kolorowych albinos nie mia szans. 'Uroczysta deklaracja' miaa by prba zatamowania naporu kolorowych bulterierw, ktre, cho oficjalnie nie uznawane, staway si coraz popularniejsze i byy znacznie zdrowsze ... Poniewa po parze kolorowych bulterierw w niektrych przypadkach mog urodzi si take biae szczenita, niektrzy hodowcy, oficjalnie hodujcy jedynie biae psy, poktnie, tylnymi drzwiami dopuszczali do hodowli psy z czciowo 'kolorowym' rodowodem, zyskujc wyran popraw zdrowia swych psw. Proceder

19

Uwagi do wzorcaten sta si na tyle nagminny, e w 1931 roku Kennel Club zgodzi si na powstanie 'Biaej Ksigi', obejmujcej psy, ktre od co najmniej czterech pokole miay wycznie biaych przodkw. Jednoczenie dopuszczono do nagrd na wystawach psy kolorowe... Uznanie rnobarwnych bulterierw sprawio, e obrocy czysto biaej linii stracili argumenty: prba lansowania biaych psw jako elity nie powioda si i wkrtce "Bia Ksig" zamknito. Rozpaczliwa prba obrony biaej twierdzy, jak byo przyjcie w 1936 roku przez klub bulteriera uchway, e Zwycizc Klubu nie moe zosta pies, ktry ma choby jednego kolorowego przodka, nie na wiele si zdaa. Czterdzieci lat nie uznawania maci prowadzio w pocztkowych latach do gwatownego 'rozjechania' si typw bulterierw biaych i kolorowych - ale w miar zwierania szeregw przez hodowcw biaych psw paradoksalnie poziom si wyrwna, i kolorowe psy szybko osigny poziom urody psw biaych. Stao si tak dlatego, e (sabsze eksterierowo) psy kolorowe nie wpyway na poziom psw biaych, za te (lepsze eksterierowo, z downface i wyrwnane w typie) jak najbardziej wpyway na populacj psw kolorowych... Wahado odchylio si w drug stron - pod wpywem mody coraz bardziej rs udzia kolorowych psw w caej rasie, take i w Wielkiej Brytanii (w USA nigdy nie przejto si 'Bia Ksig' i spokojnie mieszano barwy), a przede wszystkim w Europie. W pocztku lat 70. ubiegego wieku podniesiono nawet alarm, e grozi wyginiecie biaej odmiany bulteriera; psy te przytoczone byy psami innej maci, a na jednego biaego przypadao a dziewi kolorowych! Na szczcie do tego nie doszo, i biae 'klasyczne' psy znw zaczy zdobywa popularno: w tej chwili udzia biaych w caej populacji siga 50%, a krzywki biaych i kolorowych psw s normalnoci. A propos biay - w sensie genetycznym bulterier wcale nie jest biay! Jak bardzo adnie napisaa p. Elbieta Chwalibg, sdzia i hodowca terierw w artykule 'Bulterier - do wyboru, do koloru...' zamieszczonym jednym z numerw zawieszonego niestety kwartalnika ABS "Bulterier jest dentelmenem w biaym garniturze". Ta poetycka przenonia oznacza, e w sensie genetyki biay bulterier jest ... psem kolorowym, tj. reprezentujcym genetycznie 'skrajn aciato'. Wikszo biaych bulterierw skrywa gdzieniegdzie minimalne kpki kolorowych wosw (czasami bywa to jedna plamka wielkoci ebka zapaki). Przynajmniej w zasadniczej wikszoci wypadkw, bo cile biaych psw po latach mieszania typw prawie nie ma. Niewaciwe wedle wzorca nakrapianie (ticking) jest w maci bulteriera dalekim spadkiem po dalmatyczyku. Wiele w jego wyeliminowaniu zaley od stara hodowcw, gdy - podobnie jak u dalmatyczyka - kropki s doskonale widoczne bezporednio po urodzeniu psa, by w kilka godzin pniej zanikn na jaki czas, nawet do kilkunastu tygodni. Jako ciekawostk we wspomnianym ju artykule p. Chwalibg podaje informacj o amerykaskim hodowcy, nazwiskiem Ch. K. Basset, ktry prowadzi w latach 30. XX wieku hodowl bulterierw zupenie czarnych, o ktrych dzi such zagin, i nie jest to ma dozwolona wzorcem.

20

Uwagi do wzorcaWZROST i WAGA: Wzorzec nie precyzuje tu granic, podkrelajc jedynie konieczno naleytego 'wypenienia' ciaa, co oznacza, e na jednym ringu spotka si mog psy wace 15 kg i zwierzta dwa razy cisze, a aden z nich nie bdzie preferowany ani karany za swe rozmiary. To kolejna cecha specyficzna tej rasy. Przecitny bulterier pies way w tej chwili okoo 22 kg, suki z reguy s nieco mniejsze (ale nie jest to regua, jeli tylko nie zatraciy charakterystycznego wyrazu pci).

21

Waciciel idealny

Waciciel idealnyBulterier nie jest w stanie pogodzi si z gupot, nawet u swego waciciela.Dieter Fleig Jeli signe po t ksik, to najwyraniej serce bije ci mocniej na widok wspaniaej sylwetki bulteriera i marzysz o przyjani z takim zwierzciem, a by moe dostae si ju we wadanie jakiego bula. W tym rozdziale dowiesz si, czy w ogle moesz myle o bulterierze albo czy twemu psu jest z Tob dobrze. Bulterier stawia swemu wacicielowi wysokie wymagania. Biorc ycie wesoo i odwanie, da by jego przewodnik by taki sam: z poczuciem humoru, wysportowany, sprawny i by w adnym wypadku nie by fajtap. Wszyscy waciciele bulterierw powtarzaj z satysfakcj, e psy te nie toleruj gupich wacicieli. I co gorsza - to prawda. Jeszcze nie tak dawno uwaano - przynajmniej w Polsce - e bulterier jest psem tylko dla silnego mczyzny. W potomku psw bojowych widziano gwnie krwioercz besti, ktra toczc przekrwionym okiem wok wypatruje tylko kolejnej ofiary Nie bez winy byli tu niektrzy z pierwszych hodowcw bulterierw w naszym kraju, epatujcy otoczenie sprawnoci bojowa wasnych psw - pamitam jak jeden z nich w pocztku lat 80. z nieskrywan dum opisywa, i jego bulterier usiowa go gry nawet podczas krycia suki, a lad po zbach pupila pokazywa niczym jeden z wielu medali. Trudno byo mu poj, e to, co uwaa za zalet swego pupila byo jego wad, a agresja wobec waciciela jest cech u bulterierw chor i spaczon. Szczyci si tym, e nie umia wychowa swego psa, nie rozumiejc, e niewiele to mwi o psie, a sporo o nim... Kady pewny siebie czowiek poradzi sobie z bulterierem bez najmniejszego kopotu, jeli tylko bdzie konsekwentny, cierpliwy i przede wszystkim powici swemu psu wiele czasu. Od najmniejszego szczeniaka trzeba - agodnie, ale stanowczo - pooy nacisk na bezwzgldne wykonywanie polece i posuszestwo. Szczeniak przychodzcy do domu w wieku 8-10 tygodni zna najlepsz dotychczas zabaw, w jak godzinami bawi si z rodzestwem: w pozorowan walk. Jeli nie wytumaczymy mu, e nie naley zmusza do takiej zabawy wszystkich napotkanych psw, to p sukcesu mamy ju zapewnione. W kontaktach z innymi psami, do ktrych trzeba naszego pupila ze wszech miar zachca, trzeba znale t cienk granic, ktra odrnia przepychanki i zabaw od powanej walki. Dochodzi do niej czsto, gdy dorosy pies potraktuje zabawowy atak bulteriera jak powane zagroenie i podejmie prb obrony. Dla bula opr partnera to doskonaa podnieta, std zamiast przerwa atak raczej go jeszcze pogbi. W efekcie zaczepiony pies przechodzi do powanej obrony, uywa zbw na serio - i bulterier robi tak samo, tylko o ile inne psy walcz o ycie czy presti, to bulterier po prostu si bawi. A e zabawa ostra, to tylko weselej...

22

Waciciel idealnyJeli mody bulterier (nie myl tu o szczeniciu 10-tygodniowym, ale o 6-8 miesicznym podrostku) wda si w tak walk i - najprawdopodobniej - wygra, to nauczy si, e wiele konfliktw z psami mona rozwiza za pomoc zbw i pchany przez waciwy tej rasie instynkt dominacji i odziedziczon po przodkach atwo i umiejtno walki szybko zmieni si w bezwzgldnego terminatora, kasujcego wszystkich, ktrzy omiel mu si przeciwstawi, a nigdy nie wiadomo, co bul uzna za prowokacj. Zwyciski bulterier jest tak szczliwy, e bdzie si swym zwycistwem szczyci i nie pominie adnej okazji, by znw sprbowa swych si. A jeli okazji nie bdzie - to postara si j sprowokowa. Najwaniejszy zatem dla uksztatowania charakteru bulteriera jest okres midzy trzecim a szstym - sidmym miesicem ycia (szerzej o tym w dziale "Wychowanie i szkolenie") i jest to okres, kiedy musimy powici swojemu psu wyjtkowo duo czasu - kilka godzin dziennie. Idealny waciciel nie moe odkada zabawy z modym ( a pniej - i dorosym) bulterierem na pniej, bo jest zmczony. Jeli po powrocie z pracy marzysz tylko o tym, by pooy si na godzink - to w adnym wypadku nie kupuj sobie bulteriera, bo bdziecie sob nawzajem niezmiernie rozczarowani! Bulterier jest spadkobierc buldoga, ale take teriera - a to oznacza, ze ma waciw tej grupie psw potrzeb dziaania, robienia czego. Nie jest, rzecz jasna tak stale pobudzony jak krtkowosy foksterier czy tak nieopanowany jak niemiecki terier myliwski, ale jego potrzeba aktywnoci jest i tak dla wikszoci ludzi nie do zniesienia. Jeli nie lubisz dugotrwaych zabaw z psem, jeli po trzech czy czterech rzutach pieczki boli ci rami - to nie kupuj w adnym wypadku bulteriera. Bulterier pozostawiony sam sobie, oddzielony od ludzi, dziwaczeje, zamyka si w sobie, a w jego psychice zaczyna dominowa nieufno, wobec caego wiata, a wic take i ludzi. Jeli nie masz pewnoci, e twj pies nigdy nie bdzie musia zostawa sam na dugie godziny - to nie kupuj sobie bulteriera. Wrd wacicieli buli rwnoczenie funkcjonuj dwa pogldy - wedle pierwszego z nich bulterier jest klasycznym 'psem jednego pana', zawierajcym ze swym wacicielem traktat o mskiej przyjani i powaajcym tylko jego i nikogo innego. Druga szkoa mwi, e wprost przeciwnie - bulterier jest wspaniaym psem rodzinny, doskonaym opiekunem dzieci i serdecznym przyjacielem wszystkich domownikw, ich krewnych i znajomych. W rzeczywistoci pewno oba pogldy s suszne: bulterier na tyle kocha swego pana, e z prawdziw przyjemnoci zaakceptuje wszystkich jego bliskich, ktrych obdarzy sympati i opiek, choby tylko po to, by sprawi przyjemno swemu jednemu, jedynemu panu. Oznacza to, ze jeli jeste samotnikiem i odludkiem, niezbyt lubicym ludzi, to nie kupuj sobie bulteriera, bo bdzie jak ty zgorzkniay i niechtny wiatu. Psy tej rasy s generalnie bardzo serdeczne wobec ludzi (jak wikszo potomkw psw bojowych) i wychowanie ich wbrew ich naturze jest prawdziwym nieszczciem dla psa. Mionik bulteriera czsto zafascynowany jest niezwyk energi i moc, emanujc ze zwierzcia. Bulterier ma opini niezawodnego obrocy, std paradoksalnie - czsto trafia do rk ludzi, ktrzy w adnym wypadku nie powinni interesowa si t ras. Renoma doskonaego psa obroczego, 'polisy ubezpieczeniowej od napaci' sprawia, e o kupnie takiego psa myl ludzie tchrzliwi, sabi psychicznie, przestraszeni wiatem i innymi ludmi. W takich rkach bulterier najczciej bdzie musia przej opiek nad czowiekiem, co oznacza przejcie rzdw w domu. Dorose psy, ktre szukaj nowych domw, to z reguy wanie takie, gboko nieszczliwe zwierzta. O ile pies rozumie (cho

23

Waciciel idealnyniechtnie, jeli nie jest zbytnio dominujcy) sytuacj, w ktrej to on jest przewodnikiem stada, o tyle zupenie nie pojmuje, dlaczego podlegli mu czonkowie stada usiuj cokolwiek mu nakazywa lub wzbrania. W trosce o swoj pozycj, o swoj 'twarz' musi wymc na czowieku posuszestwo i std zdarzaj si opowieci o bulach gryzcych wacicieli. Wielu wacicieli bulterierw niewiadomie rozszczuwa swe psy i rozwija w nich agresywno - choby przez to, e okazuje nerwowo lub tchrzliwo. Pies zachowuje si agresywnie, gdy widzi, ze jego waciciel boi si innych psw. Czy przypadkiem nie kupujesz bulteriera, by nigdy nie zagrozi Ci jaki obcy pies? Jeli tak, to moesz by pewny - twj bul zacznie od napadania na psy, a w kocu, czysto wychowawczo, pogryzie i Ciebie. Jeli nie jeste pewny, e jeste do silny psychicznie, by pokona bulteriera si woli - to w adnym wypadku nie kupuj sobie psa tej rasy. Wszystkie teriery maj opini psw niezmiernie pamitliwych - bulterier nie jest tu wyjtkiem. Ucz si do powoli, ale nie dlatego, by nie byy pojtne, ale dlatego, e s urodzonymi uparciuchami. Czowiek marzcy o bulterierze musi by pewny, e bierny opr bula nie wywoa w nim biaej furii, bo jeli w zdenerwowaniu jeli wejdziemy w otwarty konflikt z bulem, to w zasadzie moemy przesta marzy o zrobieniu ze czworonogiego przyjaciela. W otwartej prbie si moemy przegra - i wtedy pies przejmie rzdy, albo wygra, i jest due prawdopodobiestwo, e pies bdzie chcia si na nas odegra. Tom Horner, hodujcy bulteriery przez prawie 40 lat, pisze wprost: "ycie z bulterierem to ciga walka, ktr powinnicie wygra, jeli chcecie przey w miar spokojnie czas, w ktrym bdziecie mieli psa. Problem w tym, e waciciel jako osobowo musi by silniejszy od psa. Wasza bro - to opanowany, powcigliwy charakter i cierpliwo - jego: nieograniczony upr. Naley dooy wszelkich si, by go pokona". Czy to znaczy, e nigdy nie mona by pewnym, kiedy bulterier odwrci si, by zaatakowa waciciela? Nie, po stokro nie! Nieposuszestwo wikszoci bulterierw polega na mniej lub bardziej demonstracyjnym lekcewaeniu ludzkich polece. Zacytujmy jeszcze raz Hornera: "Bulteriery s niezwykle uparte, co skania je do sprzeciwiania si nadmiernej dyscyplinie i podporzdkowaniu si czowiekowi, zarwno w modoci jak i w cigu caego ycia. Przywoywany bulterier, nawet jeli zechce podej do waciciela, to najczciej robi to dlatego, e tak chce on sam, a nie waciciel, co w najlepszym wypadku moe wywoa w czowieku wcieko, a w najgorszym kosztowa ycie psa (moe wpa pod samochd albo w inne tarapaty)." Czy jeste przygotowany na to, e przez kilkanacie lat bdziesz musia znosi delikatne, ale oczywiste i dla psa, i dla Ciebie objawy lekcewaenia? Jeli nie, to nie kupuj bulteriera! Czy lubisz szkoli psa i zaley Ci na tym, by Twj pupil chodzi jak w zegarku, czujny na kade skinienie i bezwzgldnie wykonujcy kade (nawet i najgupsze) polecenie tylko po to, by zdoby punkt czy dwa wicej w mistrzostwach wyszkolenia psw? Jeli tak, to poszukaj rasy mniej inteligentnej i mniej niezalenej. Bulterier nigdy nie bdzie psem niewolniczo posusznym, bo jest osobowoci, ktra wykonuje Twoje polecenia tylko dlatego, e chce je wykona, dla Ciebie. Jeli go znudzisz albo wykaesz mu bezsens bezlitosnego piowania 'siadwaruj-zosta', to zapomnij o mistrzostwach. Jeli chcesz by mistrzem Polski w szkoleniu psw, to kup sobie jakiego owczarka... Czy masz co przeciwko temu, by pies wchodzi do salonu, by wylegiwa si na kanapach, by zostawia wszdzie swoje krtkie, ale bardzo widoczne wosy? Jeli tak, to poszukaj sobie innej rasy. Bulterier musi y wesp z czowiekiem, a to oznacza, e aden kt w mieszkaniu nie powinien by przed nim zamknity

24

Waciciel idealnynieodwoalnie. Bul chce by Twoim przyjacielem, a przyjaciele nie maj przed sob tajemnic, prawda? Bulteriery, jako psy do pobudliwe, maj silny instynkt rozrodczy, co oznacza, e psy-samce do chtnie wybieraj si na samodzielne wycieczki, zwabione woni cieczki jakiej suczki. Suki z kolei rzadko oddalaj si od waciciela, zazwyczaj s bardziej przywizane do swojego czowieka, ale dwa razy w roku maj cieczk - a u bulterierw bywa ona wyraona bardzo silnie, z duym obrzkiem, obfitym wypywem ze sromu i siln woni, co sprawia, e dwa razy w roku jestemy odprowadzani na kadym spacerze przez grup zalotnikw, a na smyczy prowadzimy niechtn im maszyn do walki lub - wprost przeciwnie bardzo chtn do bliskiego spotkania mas kilkudziesiciu kilogramw mini. I w jednym, i w drugim przypadku trzeba mie mocn smycz i stalow si w rkach. Czy na pewno dasz sobie rad? Czy jeste opanowany i czy masz poczucie humoru? Co prawda na jego brak nikt si jeszcze nigdy nie uskara, ale... Bulteriery uchodz nie bez kozery za psich clownw, uwielbiajcych arty i dowcipy, zabawy i wesoe przepychanki. Bulterier, jeli nabroi, to sprbuje przede wszystkim obrci ca afer w art. adna chyba rasa nie potrafi wyczynia takich bazestw jak bulterier, jeli tylko bdzie w dobrym humorze, a bul jest w dobrym humorze prawie zawsze. Czy potrafisz si mia, nie tylko z innych, ale i z siebie? Bulterier jest rubasznym kumplem Robin Hooda, nieustraszonym w walce, ale lubicym arty i sportow rywalizacj. Czy potrafisz to znie? Jeli bdziesz mieszka z bulterierem, to z pewnoci nie bdziesz si nudzi; pies ju o to zadba. A e czasami bdzie stara si wyprowadzi Ci z rwnowagi bazenad czy olim uporem? Nie daj si! Bulterier ma wyjtkowo mocne zby - kiedy zaczynaj pojawia si zby stae, zazwyczaj w wieku do 6 miesicy, szczeniak stale chce co u albo gry. Czy moesz tak zabezpieczy dom, by nie straci adnej z cennych rzeczy, a zarazem nie narazi psa na niebezpieczestwo? Najpniej okoo roku psu przechodzi skonno do niszczenia otoczenia - ale czy potrafisz wytrwa ten rok w stoickim spokoju? I jeszcze dwa, ostatnie ju, pytania: czy lubisz gaska i pieszczotliwie poklepywa swego psa? Bulteriery s psami ogromnie akncymi czysto fizycznego kontaktu z czowiekiem, potrafi godzinami doprasza si drapania za uchem i artobliwego zaczepiania, poklepywania po bokach, z moc, od ktrej zachwiaby si najpotniejszy owczarek. Chorobliwie wprost akn zwracania na nie uwagi i miych, ciepych sw. Czy nie jeste zbyt powcigliwy w okazywaniu uczu? Na koniec sprawa nieco wstydliwa, ale bardzo wana: bulterier nie jest psem, ktry spodoba si kademu na pierwszy rzut oka. Jego uroda wymaga wprawnego oka, i przyznajmy, e nie kady da si przekona do jego charakterystycznej sylwetki czy gowy. Dla wielu osb bulterier jest po prostu brzydki, i nie wahaj si dawa temu wyraz w nie zawsze wybrednych komentarzach. Czy potrafisz si z tym pogodzi? Jeli tak, to naprawd moesz myle o sprawieniu sobie bula.

25

Kupujemy bulteriera

Kupujemy bulterieraJeli marzysz o psie czekajcym na kade skinienie, lepo oddanym niewolniku, to raczej nie wycigaj rk po bulteriera, bo ci je odgryzie. Tom GannawayJeli po przeczytaniu poprzedniego rozdziau nadal uwaamy, e bdziemy idealnym wacicielem dla bulika, to mamy jeszcze kilka spraw do wyjanienia i rzeczy do przygotowania. Po pierwsze - musimy zdecydowa, czy chcemy mie psa 'tylko dla siebie', czy te gotowimy sprbowa szczcia na wystawach, a pniej moe i w hodowli psw. Decyzja ta jest bardzo istotna, bo od niej zaley jakiego psa i gdzie bdziemy szuka. Pies rasowy Zacznijmy najpierw od ustalenia, czym jest rasowy bulterier. W myl polskiego prawa rasowy pies to taki, ktry spenia wymogi eksterieru danej rasy, ma udokumentowane pochodzenie od rodzicw tej samej rasy i jest w rku waciciela nalecego do Zwizku Kynologicznego w Polsce. (Inne organizacje kynologiczne dziaajce w naszym kraju pomimy ze wzgldu na ich absolutn marginalno). Kady z tych elementw definicji jest wany! To, e bulterier musi wyglda jak bulterier i zachowywa si jak bulterier, jest oczywiste. To, e musi pochodzi od dwch bulterierw jest rwnie jasne. Dlaczego jednak ma mie rodowd, jeli nie zamierzamy uczestniczy w wystawach? Nie jest prawd, e pies musi bra udzia w wystawach, by by rasowy - ale jeli rodowodu nie ma, to ... zupenie nie wiadomo, czy jest bulterierem, nawet jeli wyglda jak najbardziej rasowo. Rodowd jest dowodem, e pies pochodzi od obojga zdrowych i rasowych rodzicw, i to jest w nim najwaniejsze. By pies rasowy mg by dopuszczony do hodowli musi przej skrupulatne badania na wystawach, w czasie ktrych co najmniej trzech rnych sdziw kynologicznych uzna, e moe by dopuszczony do hodowli. Oznacza to, midzy innymi, e trzy niezalene osoby kada z osobna uznay, e jest zdrw i nie ma (prawdopodobnie...) wad genetycznych, mogcych odbi si na zdrowiu, wygldzie czy psychice potomstwa. Pies z rodowodem to - minimalna, ale zawsze - gwarancja, e nasze wymarzone szczeni jest zdrowe. Kupno psa na rozmaitych giedach czy wprost z samochodu przed wystaw psw, bez jakichkolwiek papierw, to wielka niewiadoma, co z niego wyronie. Jeli kupujemy bulteriera, to tylko z papierami! Oczywicie, nawet na giedzie moe si nam zdarzy 'fuks na torze' - zdrowy i udany pies, speniajcy wszystkie wymogi rasy. Powiedzmy jednak szczerze - szansa na to jest porwnywalna z wygran pitki w lotto. Deklaracje sprzedajcego, e pies jest 'rasowy, ale bez dokumentw' czy 'sidmy z miotu' s diaba warte: od wielu ju lat wszystkie szczenita po rodowodowych rodzicach dopuszczonych do hodowli otrzymuj penowartociowe papiery. Sprzedawca usiuje nas oszuka! Jedyna

26

Kupujemy bulterieramoliwo takiej sytuacji jest wtedy, gdy waciciel suki nie otrzyma zgody zwizku kynologicznego na rozmnoenie swej suki: albo przez jej stan zdrowia, albo przez to, e jest to jej kolejny juz miot w cigu roku. W obu wypadkach kondycja takich szczenit musi by gorsza ni rodowodowych! A zatem - bulteriera kupujemy tylko od hodowcy i tylko rodowodowego, z kompletem dokumentw! Te dokumenty to: metryka szczenicia i ksieczka zdrowia z wpisanymi do niej szczepieniami, jakie przeszed ju psiak. Do kochania czy na wystawy i do hodowli? Pies czy suka? Dowiadczenie uczy, ze wikszo ludzi pragnie mie psa tylko dla siebie i nie dba specjalnie o wystawy czy pokazy psw. Na piciu nabywcw rodowodowych szczenit, trzech nigdy nie pojawi si na jakiejkolwiek wystawie, czwarty by moe pjdzie na wystaw raz, ale ten pity - ten pity zarazi si bakcylem wystaw i bdzie na nie jedzi wytrwale, a nie dokupi sobie (albo nie wyhoduje...) drugiego czy trzeciego psa, z ktrymi te bdzie jedzi na wystawy. Wikszo hodowcw potwierdzi, e najwytrwalej pokazuj psy ci z nabywcw, ktrzy pocztkowo w ogle nie myleli nawet o wyrobieniu rodowodu... Tak samo moe by i z Tob. Wystawy s bardzo zaraliwe, wiatek kynologiczny bardzo wciga. Najpierw mylisz tylko o radoci spacerw z bulikiem, potem zachwycasz si jego przemylnoci i urod, a potem pragniesz, by inni podzielili Twj zachwyt i zapisujesz psa na wystaw - jedn, potem druga i trzeci. I ju przepade z kretesem! Zastanw si, czy z Tob nie bdzie tak samo. Sprawa jest wana, bo od odpowiedzi na to pytanie zaley w duym stopniu to, jakiego psa bdziesz szuka. Jeli jeste pewny, ze chcesz mie psa 'tylko do kochania', to nie ma wikszego znaczenia, czy kupisz psa czy suk. Jeli jednak dopuszczasz, e moe trafisz na wystawy czy do elitarnego klubu hodowcw bulterierw - to sprawa wyglda inaczej. Zwierz majce brylowa na wystawach musz by generalnie wikszej urody ni psy majce by jedynie towarzyszami swych ludzi. Te najpikniejsze zwierzta, jeli tylko hodowca bdzie umia rozpozna ich zalety ju w tak modym wieku, bd prawdopodobnie drosze ni rodzestwo z tego samego miotu. Pamitajmy take, e nie zawsze zwierzta najpikniejsze z urody s najlepsze do hodowli. Jeli jeste przekonany, e nie bdzie Ci zaleao na laurach wystawowych, to prawdopodobnie kupisz swego wymarzonego psa taniej, ale nie miej do nikogo pretensji, jeli zmienisz zdanie, a pies nie bdzie Championem caego wiata i okolic... Gdy zechcesz zawalczy na wystawach, powiedz o tym hodowcy. Wystawy kosztuj i - by moe - hodowca Twego szczeniaka uwzgldni to, i nieco zejdzie z ceny. Znam hodowcw, ktrzy tak robi, bo chc, by ICH szczenita pokazyway si na ringach wystawowych i gotowi s na 'rabat wystawowy', tak wic nie zawsze najlepsze szczeni musi by najdrosze. Mylisz o wystawach lub o hodowli? W obu wypadkach powiniene - moim zdaniem - zdecydowa si na suk. Na wystawach konkurencja wrd psw-samcw jest z reguy generalnie nieco wiksza, a i wymogi hodowlane wysze. Z suk atwiej Ci bdzie na pocztku kariery wystawowej, a gdy okrzepniesz i nabierzesz ringowego obycia, pe psa nie bdzie miaa ju takiego znaczenia.

27

Kupujemy bulterieraPodobnie jest z hodowl: hodowc i w sensie prawnym, i rzeczywistym jest zawsze waciciel suki, a nie psa. Jeli chcesz mie kiedy wasne szczenita, to musisz kupi sobie suk. Pocztkujcy lub dopiero przyszy hodowca kupujcy psasamca naraa si na powane dylematy, ktrych moe pniej nie mc rozwiza. Prawie na pewno bdzie przecenia zalety swego pupila i bdzie stara si za wszelka cen uzyska potomstwo po nim. Bulteriery s jednak ras na tak wysokim, wprost wyrubowanym poziomie, e jedynie cz potomstwa najwybitniejszych psw posuwa do przodu hodowl i std doprawdy nie warto uywa w hodowli psw innych ni wybitne. Po co mie dyskomfort, e nikt - oprcz nas - nie pragnie mie szczenit po naszym 'wspaniaym' przyjacielu? Jeli kupisz suk, to moesz wybra dla niej jako partnera najwspanialszego psa na wiecie, ale jeli kupisz psa, to bdziesz skazany na takie suki, jakich waciciele zainteresuj si Twoim psem i im agodniejsze warunki krycia zaproponujesz, tym gorszych suk si spodziewaj... Przypomnij sobie to, co w poprzednim rozdziale pisalimy o rnicach w charakterze i zachowaniu si midzy psem a suk, i zastanw si jeszcze raz: pies czy suka? Jeli chcesz by hodowc, to masz jeszcze jeden dylemat - szczeni czy pies ju podronity? Hodowcy, chccy uchodzi za profesjonalnych, cokolwiek by to miao znaczy, czsto optuj za kupnem zwierzt 8-10-miesicznych, a moe nawet starszych. Tom Horner, na ktrego wiedz i dowiadczenie ju czsto powoywaem si i jeszcze nieraz bd si powoywa, w swym poradniku dla hodowcw bulterierw pisze wprost: "Dobra moda suka nie bdzie tania, ale jeli zaczyna hodowl, to tylko poczynajc od takiej suki. W tym wieku mona ju oceni jej jako i typ budowy, i jeli jest to zwierz rokujce nadzieje, to warto nie skpi na ni pienidzy." Porady Hornera dotycz jednak hodowli znacznie bardziej profesjonalnych ni nasze, polskie. W naszych warunkach hodowla jest wci zazwyczaj - dziki Bogu! amatorska, a ta kieruje si nieco innymi reguami. Moim zdaniem naley zawsze kupowa szczeniaka, zwaszcza jeli ma to by pierwszy bulterier w naszym domu. Szczeniak wymaga wiele zachodu, ale przynosi take wiele radoci. Najwiksz rado da moe nam wiadomo, e wychowalimy we wasnym domu psa, ktry jest naszym wspaniaym przyjacielem, i ktry, miejmy nadziej, z sukcesem moe wystpowa na ringach wystawowych. Frajda z samodzielnego wychowania psa jest olbrzymia, a na dodatek pracujc z psem od wczesnej modoci mamy pewno, e uksztatowalimy go wedle swoich marze i wymaga. Wynagrodzi nam to w zupenoci wszystkie starania i kopoty wieku szczenicego i modzieczego, a nawet pozwoli z umiechem wspomina wszystkie szkody i straty, jaki przysporzy nam w domu mody bulterier. Jeli ma to by nasz pierwszy bulterier - to tylko szczeniak! Koniecznie wspomnie tu trzeba o 'psach z drugiej rki' - dorosych psach, ktre z jakichkolwiek losowych powodw musz zmieni dom w wieku dojrzaym. Pomimo wspczucia, jakie kady normalny czowiek odczuwa stajc w obliczu takiej sytuacji, ze wszech miar przestrzegam przed kupowaniem czy przygarnianiem takiego psa. Jest kilka moliwoci, ale w zasadzie przyczyn rozstania si z dotychczasowym domem ley albo po stronie czowieka albo psa. Jeli zawini czowiek, to sprawa jest trudna. Bulterier jest psem na tyle wymagajcym wobec waciciela, e trudno go 'przestawi' w wieku dorosym na inne wymagania i inny reim, zwaszcza e nie s to psy o mikkiej i ustpliwej psychice, a raz ju pokonay czowieka... Na proces resocjalizacji dorosego bulteriera odway si moe jedynie czowiek o duym dowiadczeniu w yciu z psami, najlepiej bojowymi. Biorc dorosego psa bierzemy wraz z nim mnstwo jego nawykw i wyrobionych reakcji - a

28

Kupujemy bulterieratrudno nam bdzie si do nich przystosowa, zwaszcza gdy wikszoci z nich nie bdziemy znali. Szansa na to, e uda si nam nawiza serdeczny i przyjacielski kontakt z dorosym bulterierem po przejciach jest o wiele mniejsza, ni z psem modym, ktrego bdziemy sami ksztatowali. Jeli wina za nieudane kontakty z poprzednim wacicielem ley po stronie psa - agresywnego, zbytnio dominujcego czy chorego psychicznie - to waciwie nie mamy adnych szans na dogadanie si z nim. Skd wzi psa? Najprostsza odpowied brzmi: od hodowcy. Ale jak go znale? Metod jest kilka. Najatwiejsze jest skontaktowanie si z najbliszym oddziaem Zwizku Kynologicznego w Polsce (jest ich w kadym prawie wojewdztwie po kilka) i zasignicie tam jzyka. Z reguy w jeden dzie w tygodniu ma tam dyur specjalista od interesujcej grupy ras, trzeba dowiedzie si kiedy i wpa, by porozmawia z nim - powinien wiedzie, kto w najbliszym czasie spodziewa si szczenit. Druga metoda jest jeszcze prostsza, cho bardziej dugoterminowa: na terenie naszego wojewdztwa z reguy 2 lub 3 razy w roku organizowana jest wystawa psw (o jej terminie i miejscu dowiemy si telefonicznie take w oddziale ZkwP) Podczas wystawy obejrzymy sobie ring bulterierw i spotkamy wystawcw, a wrd nich z pewnoci take i hodowcw. Najszybsze jest - jak na XXI wiek przystao - szukanie hodowcw via Internet. Wikszo oddziaw ZKwP ma wasne strony internetowe, a prawie na wszystkich z nich s ogoszenia o sprzeday szczenit. Podobne ogoszenia znale mona take na innych stronach internetowych (osobicie polecam www.naszepsy.pl lub www.dogomania.pl ) lub w wychodzcych w naszym kraju miesicznikach kynologicznych - Mj Pies lub Przyjaciel Pies. Niestety, oficjalny organ ZKwP, dwumiesicznik "Pies" jest z trudnoci dostpny poza oddziaami zwizku kynologicznego i niewiele w nim ogosze. Tu trzeba niestety przestrzec przed bezwzgldn wiar we wszystko, co napisano w Internecie. Ogldajc strony KADEJ hodowli mona doj do wniosku, e jest to najlepsza hodowla rasy na wiecie, a przynajmniej w naszym kraju. Strony hodowli rzadko s materiaem informacyjnym, zawsze natomiast s reklam i trzeba je tak wanie traktowa: jak reklam. Pamitajmy, e nikt w najmniejszym stopniu nie odpowiada za to, co wypisuje o swych psach na swej stronie internetowej, zdjcia bywaj ju bardziej wiarygodne - cho te nie bez reszty. Nawimy kontakt z kilkoma hodowcami, nawet takimi, ktrzy nie spodziewaj si szczenit w najbliszym czasie. Zapytajmy ich, jakiego psa by nam polecali, z jakiej linii, psa czy suk, pytajmy o wszystko, co tylko przyjdzie nam do gowy. Hodowcy bulterierw to zazwyczaj fanatycy rasy, ktrzy z prawdziw przyjemnoci podziel si sw wiedz i swoimi dowiadczeniami, poka zdjcia, opowiedz o wystawach. Dziki nim bdzie mona dotrze do archiwalnych wyda nieodaowanego kwartalnika ABS (Amstaff, Bulterier, Stafford), w ktrym ukazao si kilka bardzo ciekawych materiaw o bulach, do unikatowych, wydawanych na caym wiecie ksiek o bulterierach, do angielskich czy niemieckich pism klubowych. Jeszcze nie mamy psa, ale juz moemy wiedzie o bulterierach cakiem duo!

29

Kupujemy bulterieraMoemy take sporo wiedzie ju o naszym - choby jeszcze nie narodzonym szczeniciu. Wrd bulterierw nadal zdarzaj si typy, o ktrych pisalimy poprzednio: buldoy, terierzy czy poredni. Obejrzenie potencjalnych rodzicw naszego psa powie nam w przyblieniu o tym, jak bdzie wyglda (staranne obejrzenie matki jest zawsze moliwe i konieczne, z ojcem bywa gorzej, czciej moemy go obejrze tylko na fotografii, ale moe si nam poszczci i spotkamy go na wystawie? Hodowca wie, ktrym psem bdzie kry swoj suk zazwyczaj na kilka miesicy przed mariaem...). Jeszcze wicej obejrzenie suki i ewentualnie ojca powie nam o psychice szczenicia: cechy psychiczne (agresywno, podatno na szkolenie, stosunek do wiata) nie do, e mocno si dziedziczy, to jeszcze wiele z nich ksztatuje si w pierwszym okresie ycia szczenicia, kiedy to zna tylko matk i ludzi-wacicieli. Szansa na to, ze nieufna matka wychowa nieufne szczenita jest cakiem spora. Jeli upatrzony przez nas hodowca nie chce - pod najrniejszymi pretekstami - pokaza nam matki szczenit, to czym prdzej rbmy w ty zwrot i skrelmy tak hodowl z naszej listy zainteresowa. Najwyraniej ma co do ukrycia, a w hodowli psw jak w rzadko czym zaufanie do kontrahenta-hodowcy jest spraw pierwszoplanow. Szukajmy innej hodowli. Nie spieszmy si z kupnem psa. Pamitajmy, e nasz bulterier bdzie dzieli z nami dom przez kilkanacie lat, wic tydzie czy miesic duej oczekiwania nie ma a takiego znaczenia. Przygotujmy si na psa, i organizacyjnie, i psychicznie. Rozwamy wszystkie za i przeciw, bo gdy pies przyjdzie do domu, to za pno bdzie ustala, kto bdzie wychodzi ze szczeniakiem na ostatni, wieczorny spacer. Jeli mamy jakiekolwiek wtpliwoci, jeli nie wiemy jeszcze wszystkiego, to nie kupujmy sobie bulteriera! Wida nie jestemy jeszcze na niego gotowi. W najlepszych hodowlach najczciej na psa trzeba czeka - odpowiedzialni hodowcy (a tylko tacy interesuj nas jako hodowcy NASZEGO psa!) maj mioty tylko wtedy, gdy maja zamwienia na kilka szczenit lub gdy sami chc sobie zostawi psa z konkretnego skojarzenia. Musimy pogodzi si z tym, e chcc kupi psa z hodowli X bdziemy musieli na szczeni poczeka, czasami nawet i kilka miesicy. Nie zmarnujmy tego czasu. Zbierajmy literatur i zbierajmy sprzt, zbierajmy urlop i... zbierajmy pienidze. Przygotowania Najwaniejsze jest przygotowanie si organizacyjne. Nowy domownik bdzie do absorbujcy i trzeba mc zapewni sobie odpowiednio duo czasu - zwaszcza w pierwszym miesicu pobytu psa w domu. Naleycie odchowany bulterier musi by psem pewnym siebie, wesoym i ciekawym wiata, a to oznacza, e jego hodowca i jego waciciel powicali mu w szczenictwie szczeglnie duo czasu. Z psem trzeba si bawi, trzeba duo chodzi na spacery (zwaszcza w okresie uczenia czystoci), trzeba rozbudza jego zainteresowanie wiatem bez rozwijania agresywnoci. Mnstwo z tym roboty! Dawniej uwaano, e najlepszym momentem do wzicia psa jest wrzesiepadziernik lub grudzie-stycze. Daty te nie wynikaj z niczego oprcz przywizania do tradycji podarunkw witecznych i wygodnictwa, zwizanego z dziecicymi wakacjami. "Kupimy psa po urlopie" - to czste sowa. Wprost

30

Kupujemy bulterieraprzeciwnie, kupmy psa przed urlopem, zabierzmy go ze sob albo zostamy w domu i powimy miesic na uoenie sobie ycia z przemiesznym maym bulterierem. Bdzie to tak odmienne od tego, co robilimy dotychczas, e moemy by pewni cakowitego oderwania si od dotychczasowego stylu ycia. Nasz dzie bdzie teraz regulowany porami karmie i natychmiastowych spacerw po jedzeniu, nasz krg znajomych zmieni si, bo dojd do niego waciciele innych psw spotykanych na skwerku czy w parku, zamiast kina czy kawiarni czeka nas park czy podmiejski las, a najciekawsze rozmowy bdziemy prowadzili w pobliskim sklepie z artykuami dla zwierzt... Naprawd, bardzo ciekawy moe by taki urlop, ktry zaprocentuje nam przez wiele najbliszych lat. Przed kupnem psa musimy jeszcze poczyni przygotowania domu. Cho brytyjscy hodowcy twierdz, e bulterier moe czasowo mieszka w kojcu, to w naszym klimacie nie jest to wskazane, a w kadym klimacie czyni spustoszenia w psychice bula. Bulterier ma mieszka w domu, razem ze swym panem i pani, tak wic trzeba przygotowa mieszkanie na przyjcie szczeniaka. Po pierwsze - wszystkie kable elektryczne, lece dotychczas spokojnie na pododze, musz przej w gr, daleko ponad zasig zbw. To samo tyczy take kabli od kolumn gonikowych, telefonu czy anteny telewizyjnej. Wszystko, co zostanie w zasigu zbw zostanie pogryzione. Po drugie - koniec z porzucaniem butw niefrasobliwie pod wieszakiem w przedpokoju, z parasolem opieranym w kcie, z ksikami stojcymi na pkach poczynajc od poziomu podogi. Wszystko, co zostanie w zasigu zbw, zostanie pogryzione. Po trzecie - koniec z rozrzucaniem przez dziecko zabawek gdzie popadnie, z trzymaniem kwiatkw w doniczkach na pododze, z rodzinnym fikusem, z dugim obrusem zwisajcym rogiem ze stou. Wszystko, co zostanie etc... Po czwarte - przynajmniej do czasu opanowania przez psa zasad zachowywania czystoci w mieszkaniu, trzeba zwin i schowa na pawlaczu dywan. Wszystko, co nie zostanie zalane, zostanie etc... (Uwaga - nie znaczy to bynajmniej, e szczeni powinno by wychowywane na gadkich, lakierowanych powierzchniach! Optymalna wydaje si tu bardzo sztuczna wykadzina dywanowa, atwa do utrzymania w czystoci, ew. uprania i niezbyt droga.) Same akcesoria potrzebne modemu bulterierowi s wyjtkowo proste i atwe do kupienia. Miska - a nawet dwie miski, na wod i na jedzenie - powinny by stabilne i do due. Najlepsze zdaj mi si tu metalowe miski z dolnym rantem obitym gum (by nie suway si po pododze). W misce musi zawsze by wiea zimna woda! Posanie - i tak zostanie zdewastowane, nie ma co mie zudze. Najlepiej w tej funkcji sprawdzaj si due plastikowe posania dla psw, wyoone specjalnym materacykiem (kupujc posanie trzeba pamita o rozmiarach dorosego bulteriera, std najlepszy jest rozmiar 80 lub nawet 90 cm szerokoci podstawy.) Jest to wydatek znaczcy, ale mamy du szans, e posanie przetrwa okres modocianej dewastacji, przez jaki przechodzi kady bul. Oczywicie, moe by take posanko z gbki obszytej ptnem, ale nie wytrwa ono dugo... W adnym wypadku nie moe by to najpikniejszy nawet koszyk wiklinowy: prowokuje ono czworonoga do gryzienia, a poknity kawaek suchej wikliny moe by miertelnie niebezpieczny dla szczeniaka.

31

Kupujemy bulterieraObroa i smycz - pierwsze wyposaenie spacerowe bulteriera musi by do trwae i jak najtasze. Bardzo dobre s tu obroe i smycze z tamy parcianej w rozmaitych kolorach, przy czym polecam smycze 'tresurowe', tj. skadane, z karabiczykami po obu kocach, po rozoeniu sigajce 2,5 metra dugoci. Dobierajc smycz starajmy si wicej uwagi powici jakoci karabiczyka ni samej smyczy: mao prawdopodobne, by pies zerwa smycz, a rozgi karabiczyk potrafi. Zabawki - niezbdne! Najlepsze s piki wykonane z kolorowego latexu (musz by na tyle due, by pies nie mg ich przypadkiem pokn - optymalna wielko to rozmiar piki tenisowej), piszczce gumowe zabawki (uwaga - po rozpreparowaniu ich przez psa trzeba mu je natychmiast zabra, by nie najad si kawakw gumy), specjalne baweniane sznury, zoone z mnstwa pojedynczych, ciasno zwizanych kolorowych nitek do zabaw w podrzucanie i przeciganie, gruboci co najmniej dwch palcw. Cika pika 'lanka' z penej gumy moe by dla szczeniaka zbyt cika, ale koci z takiej gumy - prosz bardzo. W niektrych sklepach mona dosta tzw. piki ramowe, bdce poczonymi kawakami twardego, nieamliwego plastiku w ksztat z grubsza przypominajcy pik. Bardzo godne polecenia! Klatka. Wiem, wiem, nie po to czowiek kupuje sobie psa, by go trzyma w klatce, ale wbrew pozorom wcale nie jest to najgorsze wyjcie. Dua, stojca na ziemi druciana klatka, wielkoci umoliwiajcej dorosemu bulterierowi swobodne obrcenie si, jest bardzo pomocnym rodkiem wychowawczym i bywa antidotum na niszczenie mieszkania. Psy szybko ucz si traktowa klatk jako 'swj domek na drzewie', widzc w niej schronienie i azyl. W klatce wykadamy dno starym czystym kocem lub fragmentem wykadziny dywanowej i uywamy jej jako posania dla psa. Take w klatce karmimy psa (miska z wod stoi na zewntrz!), w klatce dajemy mu do pogryzienia smakowit ko cielc. Jednoczenie nigdy ale to nigdy nie karcimy psa na posaniu czy w klatce! W niej ma si czu absolutnie bezpiecznie i radonie. Jeli musimy psa odesa na miejsce, to dajemy mu co, czym mgby si zaj (zabawka, ko, smakoyk) i... zamykamy go w klatce. Pozwalamy mu w niej w zasadzie na wszystko, z wyjtkiem samodzielnego wyjcia. (oczywicie, pobyt psa w klatce nie moe trwa w nieskoczono - w cigu dnia nie powinien przekracza kilkunastu minut, gdy jestemy w domu lub dokadnie tyle, ile nas w domu nie ma, ani minuty duej). Uywamy take klatki - zamykanej! - w momencie, gdy nasz mody pies ju umie zachowa czysto w domu przez ca noc, ale 'zdarza mu si zapomnie od czasu do czasu'. Przez kilkanacie dni zamykamy go w klatce, gdy idziemy spa i wypuszczamy z niej, gdy tylko bdziemy gotowi do porannego spaceru (to znaczy natychmiast po obudzeniu si...). Uycie klatki nie ma na celu separowanie psa od czowieka, ale jest rodkiem wychowawczym, utrudniajcym psu nabrudzenie w domu noc (zwierzta nie zanieczyszczaj swego gniazda) i uniemoliwiajcym mu zdemolowanie caego domu podczas naszej nieobecnoci. Jak pisaem w poprzednim rozdziale, bulterier nie jest psem, mogcym wytrwa w samotnoci kilka godzin dziennie, std nie grozi mu zamykanie go w klatce na 8-9 godzin pi razy w tygodniu! Zamknicie go w niej raz na tydzie czy rzadziej na 2-3 godziny nie przyniesie uszczerbku jego psychice, a ochroni wyposaenie naszego mieszkania.

32

Kupujemy bulterieraKlatka jako dodatkowe zabezpieczenie sprztw nie bdzie potrzebna, gdy bulterier zacznie si statkowa, wchodzc w drugi rok ycia - ale do tej pory zdy j na tyle polubi, e szkoda mu j bdzie zabiera. Nic wicej nie bdzie modemu bulterierowi potrzebne. Wybr szczeniaka Zakadam, e nawizae kon