Bulaşıcı Bulaşıcı Hastalıklardan Hastalıklardan Korunma Korunma Recep ÖZTÜRK İÜ Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD [email protected]
Bulaşıcı Bulaşıcı Hastalıklardan Hastalıklardan
KorunmaKorunmaRecep ÖZTÜRK
İÜ Cerrahpaşa Tıp FakültesiEnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD
Mikroplar
Mikroskopla (Işık/ Elektron) görülebilen organizmalar Hastalık yapanlar Yararlı olanlar
Bakteriler(0,2-2 mikrometre:1/1000 mm)
Mantarlar Virusler Protozoonlar
1998 Ölüm: 54 milyonİnfeksiyona bağlı ölüm: 13 milyonZatürre: 3,5 milyonAIDS:2,3 milyonİshal:2,2 milyonTüberküloz: 1,5 milyonSıtma:1,1 milyonKızamık:1 milyonGrip:300 bin
İnfeksiyon Hastalıkları
Toplum kaynaklı infeksiyonlar Hastane kaynaklı infeksiyonlar
Sağlam insanda Bağışıklığı baskılanmış insanda meydana gelen
infeksiyon hastalıkları
Sporadik, endemik, epidemik
TEİ ÜSYE %50-60 Üriner Sist İnf %8 Enterik İnf %8 CTBH %8 ASY İnf %5 Deri İnf %5 Diğer %5
HEİ(Nİ) Üriner Sist İnf %20-40 Cerrahi Yara İnf %20 Alt Sol Yolu İnf %17 Bakteriyemi %10 Deri ve deri altı doku inf %7 Diğer %11
Mikroorganizmaların Bulaşması
İnfeksiyon etkeninin kaynaklarından değişik vasıtalarla duyarlı konaklara taşınmasına bulaşma denir
Bulaşma araçları-vasıtaları (infeksiyon kaynağı-ABD Halk sağlığı derneği): İnfeksiyon etkeninin yeni bir konağa hemen geçebildiği canlı veya cansız cisimlerdir Bulaşma araçları(vasıtaları), infeksiyonlu insanlar ve
hayvanlar, hava, toprak, su, gıda, kan, eşya, tıbbi araç-gereç ve vektörlerdir
Bulaşma yolları
Bulaşma yolu: etken kaynağından yeni bir konağa yerleşmek için takip edilen yoldur
Horizontal bulaşma Hastalığın günlük temasla,hava, su, gıda,
vektörlerle bulaşmasıdırDüz bulaşma yolu: temasla, damlacıkla
(dirençsiz parazitler)Dolambaçlı bulaşma yolu:canlı veya cansız
vasıtalarla bulaşma (dirençli parazitler)
Bulaşma yolları
Vertikal bulaşma İnfeksiyon etkeninin ebeveynden sperm,
ovum, plasenta, süt veya direkt temasla çocuğa bulaşmasıdır(kongenital, perinatal, postnatal)
Bulaşma Tarzları(I)
Tohumdan bulaşma İnsanlarda retrovirusler? Kenelerde Borrelia ve
Rickettsia infeksiyonları nesilden nesile geçer..... Dölyatağı içi hayatta bulaşma:
SLAVE-TORCH sendromuS:sy, L:listeria, A:adenovirus., Au.ag., V:VZV, E:EBVT:Toxoplasma, O:diğer, R: rubella, C:
cytomegalovirus, H:Herpesvirus İlk üç ay sakatlıklar yönünden önemli!!!!!
Bulaşma Tarzları(II)
Doğumdan sonra bulaşma Sindirim sistemi, solunum yolu/inhalasyon,
damlacık çekirdeği), transfüzyonla bulaşma(HBV, HCV, HIV, Sy, sıtma) vücut dış örtülerinden bulaşma meydana gelir
Dış örtülerden bulaşma: a-basit temasla bulaşma i:cinsi temasla ,, ii:cinsi olmayan temasla bulaşma- yılancık, dermatofitozlar, trahom, ruam,.....
Bulaşma Tarzları(III)
Yaralanmalarla ilgili bulaşmalar Adi yaralar: Stafilokok, streptokok, Pseudomonas,
gazlı gangren-C.perfringens, tetanus-C.tetani Isırıklarla bulaşma: kurt, köpek- kuduz; fare, keme-
sodoku, streptobasilloz; çeşitli hayvanlar-tularemi, pastörellöz
Kateterlerle ilgili bulaşmaKontamine iğne batması(HBV %30, HCV %3,
HIV %0.3)
Kaynaklar-RezervuarİnsanlarHayvanlarCansız çevre
Su Gıda Toprak Eşyalar(tıbbi aletler, havlu, göz damlaları)
İnfeksiyonlu insanlarla bulaşma
Tek rezervuarı insan olan hastalıklar Kızamık Kızamıkçık Kabakulak Grip Poliomyelit CTBH (Sy, gonore...) Boğmaca Difteri.....
İnfeksiyonlu insanlarla bulaşma
Bulaşıcı dönem Bulaşma anından vücuttan mikroorganizma kaybolana
kadar:kızıl, difteri KD sonu, hastalığın ilk başladığı günler: kızamık, su
çiçeği, kabakulak.... Mikroorganizmanın bulunduğu iyileşmemiş
lezyonlarla:TB, frengi(Sy).... Etkenler salgı ve çıkartılarla; ayrıca bulundukları
yerden travmalarla dışarı çıkarlar Etken vücuttan çıkışta bulaştırıcıdır:düz bulaşma
Vücuttan çıkışta bulaştırıcı olmayan etkenlerde var: Ascaris lumbricoides, Necator americanus....
Kan ile Bulaşan PatojenlerKan ile Bulaşan Patojenler
Virusler:Virusler:HBV, HCV ve HIVHBV, HCV ve HIVHAV, HEV, HDV, TTV, CMV, EBV, HAV, HEV, HDV, TTV, CMV, EBV, Parvovirus B19Parvovirus B19
Bakteriler:Bakteriler:Treponema pallidum, Brucella spp Treponema pallidum, Brucella spp
Parazitler:Parazitler:Toxoplasma gondii, Plasmodium türleriToxoplasma gondii, Plasmodium türleri
Sağlık Çalışanları Arasında Risk Sıralaması
Hemşireler Hekimler Diş hekimleri Yardımcı sağlık personeli
Laboratuar, ameliyathane, acil ve yoğun bakım Temizlik personeli
Bulaşma YollarıPerkütan Enjektör yada diğer sivri uçlu aletlerin batması Kesici aletler ile derinin kesilmesi ve soyulması Derinin diğer hasarlar ve yanıkları
Yara, akne, güneş yanığı
Mukozal
Kan İçeren Diğer Vücut Sıvıları Semen Vajinal sekresyonlar Amniyotik sıvı Serebrospinal sıvı Perikardiyal sıvı Peritoneal sıvı Plevral sıvı Sinovyal sıvı Tükrük
SAĞLIK ÇALIŞANLARINA HIV,HBV, HCV BULAŞ ORANLARI
________________________________________Etken Risk(%)________________________________________HIV
Perkütan 0.31Mukozal 0.09
Hepatit CPerkütan 1.8
Hepatit B VirusPerkütan
HBe Ag(+) 19-30HBe Ag(-) 5-6
________________________________________
Bulaşmada diğer kaynaklar
İnfeksiyonlu hayvanlar: Etoburlar, kemirgenler, maymunlar, tırnaklılar (ruam, şarbon), Kanatlılar(Kuş gribi, papağan-psittakoz-Chlamydia psittaci)
Bulaşmada diğer kaynaklar
Toprak, su ve başka cansız maddeler: Toprak (Histoplasma capsulatum, Sporothrix schenkii, Cryptococcus neoformans, Nocardia asteroides)
Sular ( Vibrio, Aeromonas, Salmonella, Legionella)
Cansız ortam-hastanelerde aletler, göz damlalıkları (Pseudomonas aeruginosa, MRSA)
İnfeksiyonlu hayvanlarla bulaşma Zoonoz
Omurgalı hayvanlardan insanlara bulaşan infeksiyonlardır
Önemli zoonozlar Kuş gribi, kuduz, şarbon, bruselloz, salmonelloz,
tularemi, leptospiroz, Q humması, psittakoz, listerioz, kedi tırmalaması hastalığı (Bartonella henselae), veba, toksoplazmoz, ekinokokkoz, trişinoz.......
Hasta piliçler
Ölü piliçler
Hava ile bulaşma
0.1 mm’den küçük damlacıklar havada asılı kalır, sıvıları uçar (damlacık çekirdeği), damlacıklar veya damlacık çekirdekleri yoluyla TB, boğmaca, meningokoklar, kızamık, grip, su çiçeği, kabakulak, psittakoz....bulaşır
Kuruluğa dayanıklı mikroorganizmalar tozlarla bulaşabilir Şarbon, Q humması
Tükrükle bulaşma:EBV, kuduz(hayvandan)
Toprakla bulaşma
Şarbon, tetanoz, gazlı gangren (sporlar ile); N. asteroides
H. capsulatum, C. neoformans, S.schenckii, A.fumigatus bazı etkenler belirli bölgelere yerleşiktir.
Su ile bulaşma
İçme, yıka(n)ma suları ile Kolera, salmonelloz, shigelloz, tularemi, leptospiroz, iç
cisimli konjuktivit(C. trachomatis) (yüzme havuzlarından), amipli dizanteri, giardiyaz, Cryptosporidium, bulaşıcı sarılık (HAV, HEV), Rotavirus, Calicivirusler, HEV
Havalandırma sistemleri, banyo(duş başlıkları):Legionella
Besinlerle bulaşma(I) Etler:domuz(S. cholerasuis, S.typhimurium),
sığır (S.typhimurium), Toxoplasma gondii, tavuk:Campylobacter, Salmonella
Tavuk , ördek yumurtaları(S.enteritidis...) Süt ve süt ürünleri (pastörize olmayan)-Bruselloz,
Q humması, tüberküloz (Mycobacterium bovis), salmonelloz
Dışardan pislenen besinler; marul, turp, maydanoz, tere.....ile bulaşma oluşabilir
Besinlerle bulaşma(II)
Bakteriler Staphylocccus aureus, Bacillus cereus, Clostridium perfringens, C.
botulinum, Salmonella sp., Campylobacter sp., Shigella sp., Listeria monocytogenes, Vibrio cholera, V. parahaemolyticus, Yersinia enterocolitica, Escherchia coli(ETEC,EPEC, EİEC, EHEC, EA-EC)...
Virüsler Poliovirus, rotavirus, calicivirusler, HAV, HEV.....
Protozoon Entamoeba histolytica, Giardia intestinalis (lamblia), Cryptosporidium
Helmintler Taenia saginata, T. solium, Trichinella spiralis, Enterobius
vermicularis,Trichuris trichiura, Ascaris lumbricoides.....
Emniyetli su ve gıda
Emniyetli su/buz kaynatma( 1dak) dezenfektan:iyot, klor, çamaşır suyu(berrak
su: 2 damla /L, bulanık su:4 damla/L) Filtrasyon
Pişmiş, bekletilmeden sıcak servis yapılan gıda Kümes hayvanı ve deniz ürünlerine dikkat "Boil it, cook it, peel it, or forget it."
Dışkıyla bulaşma
Bulaşma araçları Dışkıyla pişlenmiş su, toprak, eller- tırnaklar,
sebzeler-meyveler, kaplar, çamaşırlar, helalar, hela muslukları, kapı tokmakları, karasinekler.
Bulaşma sanitasyon noksanlığı ve/veya temizlik noksanlığı dışkısı ile meydana gelir
Dışkıyla Bulaşan Hastalık Yapıcı EtkenlerBakteriler
• Salmonella typhi,S.paratyphi A....Tifo, paratifo
• Shigella sp............Dizanteri• E. coli:ETEC,EPEC,EİEC,EAEC,EHEC....• Campylobacter sp.• Vibrio cholera......Kolera• Aeromonas sp.• Yersinia enterocolitica• Clostridium dificille
C.perfringes,C.botulinum• Listeria monocytogenes
Dışkıyla Bulaşan Diğer Etkenler
VİRUSLERHAV,HEV, Enterovirusler-Poliovirus, Rotavirus, Norwalk virus......
PARAZİT ve MANTARLARAscaris lumbricoides,Taenia saginata, Hyme-nolopis nana, Enterobius vermicularis, Trichiuris trichiura, Strongyloides stercoralis, Giardia lamblia, Entamoeba histolytica, Cryptosporidium, Balantidium coli, Cyclospora, Candida albicans
İdrarla bulaşan infeksiyonlar
• Tifo• Schistosomiasis• Polyomavirus(BK ve JC virusleri)• CMV• Leptospiroz• Lassa humması• Trichomonas vaginalis alafranga tuvaletlerle
bulaşabilmektedir.
Cinsel temasla bulaşan infeksiyon hastalıkları
BakterilerTreponema pallidum:sifilizNeisseria gonorrhoeae: bel soğukluğuHaemophilus ducreyi: yumuşak yaraChlamydia trachomatis (L1,L2,L3):
Lenfogranuloma venorumCalymatobacterium granulomatis:granuloma
inguinale-donovaniosis,
Cinsel temasla bulaşan infeksiyon hastalıkları
BakterilerC.trachomatis ve Ureapalsma urealyticum,
Mycoplasma hominis(?):nongonokoksik uretritGardnerella vaginalis:bakteriyel vaginosisGrup B streptokok:neonatal sepsisShigella sp-Campylobacter
sp.:homoseksüellerde enterit
Cinsel temasla bulaşan infeksiyon hastalıkları
Virüsler HIV 1-2:AİDS Herpes simpleks 2:genital herpes Hepadnavirus(HBV):B hepatiti Cytomegalovirus Human papilloma virus( tip 6,11, 16,
18,31....) Molluscum contagiosum virusu
Cinsel temasla bulaşan infeksiyon hastalıkları
Protozoonlar: Trichomonas vaginalis; Entamoeba histolytica ve Giardia intestinalis(homoseksüellerde).
Mantar:Candida albicans.Ektoparazitler: Sarcoptes scabei:uyuz,
Phthirius pubis: kasık bitlenmesi.....
Vektörlerle Bulaşma(I)
Arthropodlar ve diğer omurgasız hayvanlar vektör olabilir Mekanik bulaştırma:
a-Değerek bulaştırma:karasinekler, et sinekleri, hamam böcekleri.....tifo, kolera, dizanteri, trahom..... b-Sokarak bulaştırma: at sinekleri-şarbon...... *mekanik bulaştırmada sayı ve evrimce değişim yok.
Vektörlerle Bulaşma(II)2-Biyolojik bulaştırma
Sokucu konak bulaştırması Üretici vektörler-Yersinia pestis-pire, Ricketsia prowazeki-
bitler Geliştirici vektörler- Wuchereria bancrofti-sivrisinek,
Onchocerca volvulus-similiumlar Geliştirici-üretici vektörler- protozoon vektörleri...anofel-
plasmodium, flebotom-leishmania, glosina-trypanosoma Konak yutulmasıyla bulaştırma-Hymenolopis diminuta larvalı
arthropodlar tahıl veya unla yutulunca bu parazit bulaşır
İnfeksiyon zincirleri
1-Tek türden konaklı infeksiyon zincirleri: insaninsan insan; ör.kızamık, difteri, tifo.
Çok türden konaklı infeksiyon zincirleri Vektörsüz konak zincirleri: kurt kurt köpek köpek; kurt
köpek insan; köpek kedi insan: kuduz Vektörlü zincirler
omurgalı konak tek tür:bit tifüsü-insan bit insan omurgalı tür birden fazla:pire tifüsü-keme pire keme pire
insan.... Bazı infeksiyonlarda değişik zincirler vardır: veba:kemirgen
pire kemirgen pire; kemirgen pire keme; keme pire insan; insan pire insan; insan insan insan.
Sağlık çalışanların infeksiyon riskleri
Diğer hastalar, diğer sağlık çalışanları, aile bireyleri ve toplum içinde risk oluşturur
Kazanılan infeksiyonların hastalara bulaştırılması söz konusu
Dirençli kökenlerle kolonizasyon ve topluma taşıma
Hastadan sağlık çalışanlarına bulaşabilen hastalıklarKan yoluyla
HIV: %0.3 Hepatit B
HBe antijen + %30 HBe antijen - %3
Hepatit C:%3 Cytomegalovirus:Çok düşük Hemorajik hummalar (Kırım Kongo, Ebola): Çok
yüksek
Hastadan sağlık çalışanlarına bulaşabilen hastalıklarHava yoluyla
Tüberküloz:salgınlarda %20-50 Varicella:%5-15 İnfluenza: Çok yüksek Kızamık: Çok yüksek Kızamıkçık %13 Parvovirus B19 >%25 RSV Z%40 Adenovirus>%20 Boğmaca %43 SARS
Hastadan sağlık çalışanlarına bulaşabilen hastalıklarEnterik(fekal-oral)
Hepatit A: %20Salmonella :%5-20Norwalk virus>%50Cryptosporidium >%20Clostridium difficile ?Helicobacter pylori?
Korunma Bağışıklığı güçlendirme
Aşılama, profilaksi, yeterli beslenme Sanitasyon ve hijyen önlemleri İzolasyon
Hastalıklı insanın toplumdan tecridi
Karantina Bulaş sonrası sağlıklı insan veya hayvanın toplumdan
ayrılması Vektör kontrolü Sürveyans ve hastalık bildirimi
İzolasyon
Kesin /sıkı ayrım Akciğer şarbonu, akciğer vebası, Çiçek, Lassa humması, Ebola—
Marburg virus inf Temas ayrımı
Ayrı oda, temas eden eldiven, maske takar MRSA, VRE inf
Solunum ayrımı Tüberküloz, kızamık, meningokok meninjiti, boğmaca MDR Tbc’de negatif basınçlı oda
Enterik izolasyon Kan ve vücut sıvıları ayrımı
Hasta olsun olmasın her türlü kan ve vücut sıvısı(BOS, doku, vagina salgısı, sperm….)
Aşılama
Erişkinde Aşılama
Erişkinde Aşılama
Pasif bağışıklama
İmmunglubulin Hepatit A, kızamık
Tetanoz İG Hepatit B İG Kuduz İG VZV İG
Profilaksi
Pürülan menenjit Meningokok, H.influenzae tip b
Yakın teması olan arkadaşları(4 saat) Aynı evde yaşayanlar Kalabalık sınıflarda kiçocuklar Çocuk bakımevi çalışanları Ağızdan ağıza solunum yaptıran sağlık personeli
Grip Endokardit Cerrahi profilaksi Açık kırıklar...
Sanitasyon ve hijyen önlemleri
Temiz çevre Uygun alt yapı
Kanalizasyon, tuvalet Kişisel hijyen önlemleri
Su ve Gıda Kaynaklı infeksiyonlardan korunma
Su kaynaklarının ıslahı ve klorlanması; şüpheli suların kaynatıldıktan(10 dak) sonra içilmesi veya Halozone tab. ile muamele edilmesi
İnsan ve hayvan atıklarının ortadan kaldırılması Gıda hijyenine dikkat edilmesi; meyve ve sebzenin
iyice yıkanması/soyulması; yemeklerin iyi pişirilmesi Gıdaların uygun depolanması , nakli ve tüketimi Taşıyıcıların gıda sektöründe çalışmaması
Kişisel hijyen kurallarına uyum: el yıkama
HIV Korunma
“Bilmek en iyi korunma yoludur” HIV dış şartlara duyarlıdır: hücreden yoksun bir materyelde
56 °C’de kısa sürede ;hücreden zengin bir materyelde ise 10-30 dakikada inaktive olur.
Virus kan ve sperm sıvısı içinde yuvalanmadıkça çok çabuk ölür. Yiyecekler, tabak, kaşık, çatal vs bulaşma aracı değildir.
1/10 sulandırılan sodyum hipoklorit, %50 alkol, %0.5 lysol veya formaldehyde, %0.3 H2O2 , gluter aldehid etkili dezenfektan maddelerdir
HIV Korunma
Tek eşlilik, aksi halde cinsel temasta mutlaka kondom kullanılması
IV ilaç bağımlıları ortak injektör kullanmamalı Hastaya kullanılacak her türlü alet steril olmalıdır: diş
hekimi aletleri, endoskop, göz içi basınç aletleri, bronkoskop
Manikür, pedikür aletleri, dövme yapmada, kulak delmede vs. kulanılan aletler kuru ısıda 170 °C’de bir saat steril edilmeli
Hasta kanı veya vücut sıvıları ile, ör. sivilce sızıntısı ile ancak eldivenle temas etmelidir
Bulaş sonrası koruma
Bulaşma olasılığı halinde profilaksi en erken (72 saat içinde) şekilde başlatılır
Üçlü: İki NNRTİ+Bir Pİ İki NRTİ+Bir NNRTİ Zidovudin/lamivudinPİ:4 hafta
Gebelikte vertikal bulaşı önlemek için 300 mgx2 zidovudin, 14-34 hafta anneye, doğumda da ilacı
uygula ve yenidoğana 6 haftaya kadar şurup ver Gebelerde korunma için nevirapin de uygundur
Nozokomiyal İnfeksiyon Kontrolü
Etkin Hİ kontrolü için sürveyans zorunlu ilk adımdır Kontrolde 2. adım EĞİTİM olmalıdır Sürveyans sonuçları analiz edilip raporlar, kartlar, broşürler,
kitapçıklar hazırlanır Yüz yüze birebir eğitime ağırlık verilir Eğitim hekim, hemşire, hasta bakıcı, hasta, refakatçisi,
ziyaretçi düzeyinde düzenlenmelidir Antibiyotik kullanımı, dezinfeksiyon-asepsi, infeksiyon
hastalıklarının bulaşma yolları, pratik önleme kuralları, izolasyon konusunda eğitim verilir
El Hijyeni
Repeat procedures until hands are clean
Routine Hand Wash
Areas Most Frequently Missed
HAHS © 1999
El Yıkama
El Yıkama
Hastane infeksiyonlarını önlemenin en önemli , en basit yolu (özellikle çapraz infeksiyonları önler) Her bir hastaya temas etmeden önce ve sonra akan suda en az
10-30 saniye ellerin sabunla iyice ovarak yıkanıp kağıt havluyla kurutulması gerekir
Kan ve kan içeren sıvılar, cerahat, vücut sekresyonları(yara...),şüpheli materyelle temas edilirse antiseptikle 1-3 dakika eller yıkanmalıdır
Hİ’nin kontrol etmek için olmazsa olmaz önlem Bu etkili korunma yolu başta hekimler olmak üzere sağlık
personellerince önemsenmiyor!!!
Sağlık Çalışanlarının İnfeksiyonnlardan Korunması
CDC’nin Hastane Enfeksiyon Kontrol Önlemleri Danışma Komitesi (HİCPAC) Genel Önlemleri
Hasta ile temastan sonra ellerin yıkanması Eldiven, maske, önlük, gözlük kullanılması Ucu sivri aletler ve onların konulduğu kaplara mümkün olduğu kadar az
dokunulması Teknolojik gelişmelerin hızla adaptasyonu ve uygulamaların kontrolü Temas kontrol planları oluşturulması ve geliştirilmesi Sağlık birimlerinin yıllık denetimleri HBV aşısı gibi profilaksi uygulamaları
Operasyondan sonra çıplak elle operasyonda kullanılan materyallere dokunulmaması
Çevre temizliği için tek kullanımlık havlu kullanılması Yenilecek yada içilecek materyallerin kan ile kontamine
olma ihtimali olan bölgelere bırakılmaması Laboratuarda yeme ve içmenin yapılmaması
Gözler temiz su, serum fizyolojik yada steril göz temizleyicileri Gözler temiz su, serum fizyolojik yada steril göz temizleyicileri ile yıkanmalı. ile yıkanmalı. Yara bakımı için antiseptikler kullanılabilir. Yara bakımı için antiseptikler kullanılabilir. Çamaşır suyu yada diğer yakıcı ajanlar lokal travma Çamaşır suyu yada diğer yakıcı ajanlar lokal travma yapmasından dolayı tavsiye edilmemelidir.yapmasından dolayı tavsiye edilmemelidir.
Sağlık çalışanlarında HIV bulaşma riski
Perkütan yaralanmalarla risk : % 0.3 Mukozal ve sağlam olmayan deriden
bulaşma ile risk : <% 0.1 Sağlam deriden bulaşma riski : % 0
HIV’ da RİSK En yüksek risk
İğne ile geniş derin delik oluşması Alette görülebilir kan olması İğnenin hastanın arter ya da venine uygulanmış olması Yüksek titrede HIV içeren kaynak
İlerlemiş AIDS, Primer HIV enfeksiyonu, Yüksek veya artan viral yük veya düşük CD4 sayısı
HIV’ da RİSK Artmış risk
Fazla miktarda kanla temas HIV miktarı yüksek kanla temas
Artmamış risk Ne fazla miktarda kanla Ne de yüksek titrede HIV içeren kanla temas (örn, asemptomatik HIV enfeksiyonlu hastaya uygulanan iğneyle temas)
HIV’ın Temas Sonrası Kemoproflaksisi_______________________________________________________________
Temas Şekli Kaynak Materyal Proflaksi Rejimler_______________________________________________________________
KanPerkutan, En yüksek risk Önerilir ZDV+LAM+IDV Mükoz Membran Artmış risk Önerilir ZDV+LAM+IDV Deri, riskli temas Risk artışı yok Önerilir ZDV+LAM
Görülebilir kan içeren vücut sıvısı veya Potansiyel risk taşıyan diğer sıvılar, veya doku Önerilir ZDV+LAM
Diğer vücut sıvıları(örn. İdrar, dışkı) Önerilmez_______________________________________________________________
ZDV: Zidovudine 200 mg günde 3 kez, LAM: Lamivudine, 150 mg günde 2 kez; IDV: İndinavir 800 mg günde 3 kez (IDV yoksa, saquinavir kullanılabilir, 600 mg günde 3 kez). Proflaksi 4 hafta verilir.
HBV bulaşması
HBV, kurumuş kanda bir haftadan fazla yaşayabilir Yüzeylerde yedi yıl müddetle HBsAg saptanmıştır “e” antijen pozitif olanların kanıyla perkütan
yaralanmada bulaşma riski %30 %23-37(30): %1-6 klinik hastalık
“e” antijen negatif olanların kanıyla perkütan yaralanmada bulaşma riski %3
HBV bulaşma kaynakları
Kontamine tıbbı araç –gereçKontamine çevre yüzeyiDiyaliz ünitelerinde ortak kullanılan
ekipmanHBeAg pozitif cerrahlar invazif işlemleri
yapmaları kısıtlanabilir
HBV’nin Temas Sonrası Proflaksisi
İdeal olarak immünproflaksi perkutanöz yada mukozal temastan sonra mümkün olan en kısa zamanda başlanılmalıdır.
Temastan sonraki 7 günden sonra etkinliği tam olarak bilinmemektedir.
Son yıllarda yapılan çalışmalarda; sağlık çalışanlarında koruyucu düzeyin üzerinde anti-HBs seviyelerinin ortalama 11.8 yıl devam ettiği, bu pozitifliği 18 yıla kadar koruyan sağlık çalışanların olduğu bildirilmiştir
Floreani A et al. Vaccine 2004
Hepatit-B aşısının rutin tekrar dozunun gerekli olmadığı düşünmektedir CDC Morbid. Mortal. Weekly Rep. 1997
Temas sonrası HBV profilaksisi
Anti-HBs> 10 mIU/ml: tedavi(-)<10 : HBIG-rapel aşı
Tedavi gerekmezAnti-HBs> 10 mIU/ml: tedavi(-)<10 : HBIG-rapel aşı
Aşı cevabı bilinmiyor
Tedavi gerekmezKaynak yüksek riskli ise HBsAg + gibi
Tedavi gerekmezTedavi gerekmez
Tedavi gerekmezHBIG :0.06 ml/kg+ tekrar aşı
AşılıAnti-HBs> 10 mIU/mlAntiHBs<10 mIU/ml
AşılamaAşılamaHBIG :0.06 ml/kg;+aşıAşısız
BilinmiyorHBsAg(-)HBsAg(+)Sağlık çalışanının bağışıklık durumu
Temas sonrası HCV profilaksisi
Pozitif olanların kanıyla perkütan yaralanmada bulaşma riski %3
İmmunglobulin Yarasız
İnterferon Yararsız
Hasta izlenir O, 2, 8. Haftalar: AST/ALT, HCV RNA, anti-HCV
Akut hepatit C tedavi edilir 24 hafta İFN alfa-2b:%98 başarılı
HCV’nin Temas Sonrası Proflaksisi
Bağışıklama uygulamaları danışma komitesi (ACIP) hepatit-C için TSP’de IgG kullanımının herhangi bir faydasının olmadığını belirtmiştir
Alter MJ. Infect. Control Hosp. Epidemiol. 1994
Sağlık çalışanları arasında HCV’de temas sonrası proflaksi için alfa interferon gibi antiviral ajanlar da önerilmemektedir
Nakano Y et al. J. Gastroenterol. Hepatol. 1995
CDC anti-HCV Pozitif Kanla Temas Sonrası Takip Önerileri
Anti-HCV için kaynak tarama testleri yapılır. Temas eden personelin anti-HCV ve ALT aktivite testleri 4-6 ay
gibi aralıklarla test edilir. EIA ile pozitif olarak rapor edilen tüm anti-HCV sonuçları
destekleyici testlerle doğrulanmalıdır. Eğer HCV enfeksiyonu tanısının daha erken konulması
istenirse, HCV RNA aranması 4-6 haftada bir yapılabilir.
İnfluenza
Bulaşama:Hasta Sağlık çalışanı Bulaşma riski inkübasyon dönemi sonundan semptomların
başladıktan sonraki yedi gündür Her yıl sağlık personeli aşılanır
Bulaştırma riski azalır İş gücü kaybı önlenir
Salgın halinde amantadin, rimantadin, zanamivir, oseltamivir ile profilaksi
Hasta personele izin verilir
Su çiçeği
Varicella zoster virus: Varicella, zona Erişkinlerin %1-20’si su çiçeğine duyarlı Hastalık geçirmemişlere seroloji bakılır Seronegatfiler aşılanır
O, 4-8 hafta Yeni aşılananlar gebe, yeni doğan ve bağışıklık
yetmezliği olanla temastan kaçınır
Kızamık Kızamıkçık Kabakulak
Hastalık geçirme ve bağışıklama durumu incelenir
Bilinmeyenlere serolojik tarama yapılır Seronegatifler aşılanır İndeks olgu ile temas eden seronegatifler
aşılanıp, izin verilir
HSV infeksiyonları
Akıntılı orolabiyal herpesli sağlık çalışanı Koruyucu bariyer(maske) kullanmalı Yüksek riskli hastalara (yenidoğan, bağışıklık
yetmezliği) temas etmezler El yıkamaya özen gösterirler Herpetik dolaması olanlar eldivene rağmen
bulaştırıcı olabilir
CMV infeksiyonları
• Hastadan sağlık çalışanına bulaşma çok düşük• Diyaliz ve hematoloji-onkoloji verileri
• Gebe sağlık personeli virus çıkaran hastalardan korunur
• Korunma: El yıkama ve temas önlemlerine uyum
Sağlık çalışanları için aşılama
Bağışıklama durumu mümkünse belgelere dayanarak belirlenmeli
Belge yoksa serolojik durum incelenmeli HBV Suçiçeği Kızamık Kızamıkçık
PPD:+ cevapta akciğer grafisi
Sağlık kurumları çalışanları için aşılama
HBV MMR (özellikle pediatri, kadın-doğum ve acil
servis çalışanları kızamıkçığa karşı bağışık olmalıdır)
İnfluenza Varicella BCG (MDR riskinde)
Bulaşma Sonrası Bağışıklama
Hepatit A: Bulaşma sonrası 2 hafta içinde Ig +aşı HBV:HBsAg pozitif kişiden bulaş: HBIg+ aşı HCV hepatit bulaşında standart Ig etkisiz; izlenme yapılır Kızamık- Bulaşma sonrası 6 gün içinde Ig (0,25 ml/kg, maks-15 ml)
+aşı Kızamıkçık-Ig ile belirtiler silik geçer, viremi ve fetus infeksiyonu ve
konjenital rubella önlenemez
Teşekkür ederimTeşekkür ederim