129 Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012 BULAS INQUISITORIAIS: AD ABOLENDAM (1184) E VERGENTIS IN SENIUM (1199)* Leandro Duarte Rust Universidade Federal de Mato Grosso Resumo Neste trabalho apresentamos numa tradução bilíngue, latim-português, dois importan- tes documentos medievais, as decretais Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium - mentos para pesquisa. Palavras-Chave Contato: Universidade Federal de Mato Grosso E-mail: [email protected].
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
129Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012
BULAS INQUISITORIAIS: AD ABOLENDAM (1184) E
VERGENTIS IN SENIUM (1199)*
Leandro Duarte RustUniversidade Federal de Mato Grosso
ResumoNeste trabalho apresentamos numa tradução bilíngue, latim-português, dois importan-tes documentos medievais, as decretais Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium
131Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012
Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).
como legítimo papa. Mas o gesto não embalou qualquer atitude de rendição da
1
-
Encurralado pela oposição romana, ele se viu completamente dependente daquele
nefarii
1 -
o reconhecimento da legítima posse imperial das terras matildinas, desgastando seriamente as re-
-
The Papacy: . -The Lands of St Peter: the
papal state in the middle ages and the early renaissance -LEY, Daniel. The Papal State in the Thirteenth Century
dias terríveis Vita Alexander III Papaecampanhas imperiais empreendidas na península como o sopro de uma destruição quase inigua-
Liber Pontificalis
132 Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012
Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).
-
-
-4
circulação de homens e ideias, o norte peninsular tornou-se palco de intensas
-tadas pelos agudos contrastes sociais urbanos, comumente arredios aos preceitos hierárquicos da eclesiologia papal. À medida que o tempo passava tais grupos
Frederick Barbarossa: a study in medieval politics.
4 AevumThe Plenitude of Power: the doctrines and
exercise of authority in the Middle Ages – essays in memory of Robert Louis BensonAdrian IV: the english pope
(1154-1159)The Towns of Italy in the Later Middle Ages. Manchester: Manchester University
Italy in the Central Middle Ages: 1000-1300Waldenses: rejections of holy church
in medieval EuropePower & Purity: Cathar heresy in medieval Italy
133Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012
Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).
contra os hereges.Ad Abolendam.
-
Ad Abolendam pode ser considerada o registro de uma característica que costumamos recobrir com
inquisitiones) estabelecidos por ela
8 Em páginas
The Bishop’s Palace: architeture & authority in medieval Italy
, Emil (Ed.). Corpus Iuris Canonici: pars secunda Decretalium Collectiones
Histoire des Conciles aprés les documents originaux.
Pontificum Romanorum Vitae qui fuerunt inde ab exeunte saeculo IX usque ad finem saeculi XIII.
8 A History of the Inquisition of the Middle Ages -Eretici e inquisitori in Italia: studi e documenti
Heresy and authority in medieval Europe: documents in translation -Inquisition and Medieval Society:
power, discipline & resistance in LanguedocThe Inquisition: a history
134 Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012
Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).
9
Decretum de Graciano e das
11
em si, mas direcionadas a um espectro maior de comportamentos dissidentes. Não bastava endireitar uns poucos espíritos desviantes. Era preciso desbaratar o
-
-Ad Abolendam os dis-
9 InquisitionContinuity and Discontinuity in Church History.
Decretum incluindo o Decretum Panormia Collectio Cano-num Canon Law and the Christian Community
The Making of Gratian’s Decretum
11 Liber Pontifi-calis , Emil (Ed.). Quinque Compilationes Antiquae
Pope Alexander III and the Council of Tours -hannes D. (Ed.). Sacrorum Conciliorum Nova et Amplissima Collectio
Histoire des Conciles aprés les documents originaux. -
Lateranense I, II y III Le Troisième Concile de Latran (1179): sa place dans l’histoire
135Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012
Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).
-
consciências comunitárias cristãs deveriam reconhecer a identidade do desvio,
religiosa então partilhada.
14 -
Ad Abolendam ganhou contornos em meio ao cerceamento do governo
-Heresia, Cruzada e Inquisição na França Medieval
Ad Abolendam-
Hugh Eteriano: Contra PatarenosAd Abolendam para reconhecer, como
A History of Medieval Heresy and Inqui-sition
Heretic Lives: medieval heresy from Bogomil and the Cathars to Wyclif and Hus
Humiliati -.). Self-Representation of Medieval Religious Communities.
The Early Humiliati
14 Inquisition
136 Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012
Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).
não um documento papal em sentido estrito.
poderes seculares evocados na bula não estariam limitados ao subordinado papel
estudo notável. Ad Abolendam -
-
Compilatio
apresentado a seguir.
-nados pela Ad Abolendam
Ad abolendam Bulletin of Medieval Canon Law, vol. 19, 1989, p. 1-11.
The Spirit of Classical Canon Law-
Ad Abolendam
, Emil (Ed.). Quinque Compilationes AntiquaeMedieval Church Law and
the Origins of the Western Legal Tradition
137Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012
Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).
18
muito.19 -
obedecer. Mas a proclamação agiu em outra direção: acendeu os sentimentos -
los habitantes ao poder eclesiástico local, malvisto por muitos como um agente dos interesses romanos. Desgastada por uma sucessão de embates envolvendo
-
rector da cidade, o enviado deveria recompor a
18 The Interdict in the Thirteenth Century19 The Interdict: its history and its operations
The Interdict
Mirari Cogimur et Cum unus Dominus POTTHAST, The Inquisition: A Critical and Historical Study
of the Coercive Power of the ChurchThe Cathars
Power & Purity: Cathar heresy in medieval ItalyPassion and Order: restraint of grief in the medieval Italian
communes Dualist Heresy in the Middle Ages Mediaeval Orvieto: the political history of an Italian city-state
. Cities of God: the religion of the Italian communes, 1125-1325
138 Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012
Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).
autoridade episcopal e garantir o livre curso dos procedimentos da inquisitio. Mas
Ad Abolendam produced in
-
ministeriales
Vergentis in Senium outra cidade papal povoada pelo
-cio.
ganhando contornos ainda mais apavorantes, era por que a decrepitude humana -
Medieval heresy: popular movements from the Gregorian reform to the Reformation S. Pietro Parenzo: la leggenda scritta dal Maestro Giovanni canonico di Orvieto -
Studi su Innocenzo III Christendom and Its Discontents: exclusion, persecution, and rebellion, 1000-1500
Regesta Pontificum Romanorum inde ab a. post Christum natum MCXCVIII ad a. MCCCIV.
Masters, Princes, and Merchants: the social views of Peter the Chanter & his circle
139Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012
Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).
decomposição permitiria aos pecados e vícios se espalharem sem peia, manchan-do as almas, arrastando-as para o abismo dos erros. Estes temas, típicos de uma longínqua tradição letrada associada ao ideal do Contemptus Mundi
De contemptu mundi sive de miseria conditionis humanae.
-Vergentis
que se espalhou amplamente de modo oculto e que agora derrama abertamente
-
Ad Abolendam e
De Contemptus Mundi sive De Miseria Conditionis Humanae.). Innocentii III De Contemptus Mundi.
Contemptus Mundi era constituída por um
The Three Temptations: medieval man in search of the World
O Pecado e o Medo: a culpabilização no Ocidente (séculos 13-18)
-Medieval Church Law and the Origins of the Legal
Western Tradition
140 Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012
Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).
laesum maiestas
monárquico. Formulado pela Lex Quisquis, redigida por ordem dos imperado- o conceito era mencionado
pelos Annales Regni Francorum e a Fulberto
constitutio do imperador Henrique
Schism, Heresy and Religious ProtestInquisition and medieval society: power, discipline,
and resistance in Languedoc
etiam virorum illustrium qui consiliis et consistorio nostro intersunt, senatorum etiam (nam et ipsi pars corporis nostri sunt), cuiuslibet postremo qui nobis militat cogitarit (eadem enim severitate
Corpus Iuris Civilis: volumen secundum, codex
Lex Quisquis. Antichthon
-Sacrorum Conciliorum Nova et Amplissima
Collectio
-
-The Republic of St. Peter:
the birth of the Papal State, 680-825-
suas linhas iniciais: Tam horrendo facinore praesentiam domini regis tui dedecoravere satellites, ut mundani iudices asserant capitale te quoque reum maiestatis qui eis postea patrocinium tuum et receptacula praebuisti
141Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012
Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).
destaque no Decretum
-
considerado catholicus Vergentis reascendeu um princípio presente no Dictatus Papae
augustus omnibus decet imperialem solertiam contemptorem suae praesentiae capitali dampnare
Authority and Resistance in the Investiture Contest: the polemical literature of the late eleventh century
DecretumCanon Law and the Letters of Ivo of Chartres
Sane quisquis hanc sanctam et uenerandam antistitis sedem pecuniae interuentu subisse, aut si quis, ut alterum ordinaret uel eligeret, aliquid accepisse detegitur, ad instar publici criminis et lesae maiestatis accusatione proposita, a gradu sacerdotis retrahatur. Nec hoc solum deinceps honore priuari, sed perpetuae quoque infamiae dampnari decernimus, ut e facinus quos par coinquinat et equat, utrosque similis pena comitetur. , Emil (Ed.). Corpus Iuris Canonici: pars prior Decretum Magistri Gratiani
memorandum. Il Sole e la
Luna:Papato, impero e regni nella teoria e nella prassi dei secoli XII e XIII. -
Genèse de l’Etat moderne en Méditer ranée
142 Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012
Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).
(...) por seus pais e (...) o castigo recai não apenas sobre os autores dos crimes,
herança divinaRatione Peccati -
testemunhos, escrita. Era preciso arrancá-lo do convívio cristão e purgar tudo
se tratasse de um notário, os registros lavrados por ele seriam inválidos. Legis-Vergentis
aos que tomaram parte da violenta conquista senhorial no Languedoc a partir de
Ad Abolendam, a bula inocenciana não contava com
-
Bulario de
The Church and Sovereignty c.590-1918: essays in honour of Michael Wilks. . Innocent III: stu-
dies on papal authority and pastoral careVilles d’Italie: textes et documents des XIIe, XIIIe et XIVe
siècles. Il Sole e la Luna... op. cit.
-
Epistola
143Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012
Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).
la Inquisición Española hasta la muerte de Fernando el Católico
Ver-gentis in Senium
41
--
sor de águas na compreensão cristã da relação entre a lei e a ilicitude.
-44 � �
Entretanto, seria um equívoco tratar a Vergentis in Senium -
III’s Decretal Vergentis, publicado por a bula -
Bulario de la Inquisición Española hasta la muerte de Fernando el Católico
41 Inquisition... op. cit., p. 48. La Lunga Storia dell’Inquisizione: luci e ombre della “leggenda nera”
Law and the Illicit in medieval Europe -
44
ClioHeythrop Journal, vol. 8, n. 1,
Heretics and Scholars in the Middle Ages: 1000-1200
“Pro Peccatis Patrum Puniri”: Church History
Law as Profession and Practice in Medieval Europe: essays in honor of James A. Brundagep. 41-48.
Vergentis. Études d´histoire du droit canonique dédiées à Gabriel Le Bras.
144 Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012
Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).
laesa maiestatis
-
de 1198, na assembleia de Gerona.48
indicadas pela Ad Abolendam
corpora eorum ignibus crementur).49
-
48 Enchiridion Fontium ValdensiumEdicto antiherético promulgado por el rey de Aragón Alfonso el Trovador contra valdenses,
pobres de Lyon y otros herejes , , VII Congreso de Historia de la Corona de Aragón
Pedro el Católico, Rey de Aragón y Conde de Barcelona (1196-1213): documentos, testimonios y memoria histórica
49
Urgellia: Anuari d’estudis històrics dels antics comtats de Cerdanya, Urgell i Pallars, d’Andorra i la Vall d’Aran
El cuerpo derrotado: cómo trataban musulmanes y cristianos a los enemigos vencidos (Península Ibérica, siglos VIII-XIII)
. Espacio, Tiempo y Forma -. Innocent III and the crown of Aragon
Crusade, Heresy and Inquisition in the Lands of the Crown of Aragon, c. 1167-1276
Pope Innocent and His World
145Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012
Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).
sistema normativo
-portamentos sociais, em sua amplitude, estivessem ligados aos princípios gerais
Nesta perspectiva, a Ad Abolendam e a Vergentis in Senium são encaradas como
-
-
-
Os Fundamentos da Ordem Jurídica
La punibilità degli innocenti nel diritto canonico dell’età classicaPopes, Canonists and Texts, 1150-1550
Études d’histoire du droit canonique dédiées à Gabriel Le Bras
Nos Confins do Direito
146 Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012
Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).
da ordem legal
institucional.-
-
ou mesmo em alguma transposição direta.
lei, ele a ultrapassava como uma densa e dispersa nuvem de poderes locais, não
estudo de documentos como a Ad Abolendam e a Vergentis in Senium parece ser
Bullettino dell’Istituto Storico Italiano per il Medio Evo
Vergentis in senium Bulletin of Medieval Canon Law
Sancta Prisca e legado ,
Catharisme et Valdéisme em Languedoc à la fin du XIIe siècle et au début du XIIIe siècle -
banus
-Acta Historica Archaeologica Mediaevalia
147Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012
Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).
-tada pelo pensamento liberal.
intelectual tanto quanto um dever moral.
graças aos quais pudemos perceber que as inqui-
-
La Invención de la Inquisición
Historia de la Leyenda Negra Hispa-noamericana Los Protestantes y la Inquisición en España en tiempos de Reforma y Contrarreforma
La Inquisición Española: una revisión histórica
Historia, memoria y ficción: 1750-1850. IX Encuentro de la Ilustración al Romanticismo
Inquisition and Power: catharism and the confessing subject in medieval Languedoc
Intolerancia e Inquisición. Madrid: A Verdade e as
Formas Jurídicas
Ordonner et exclure: Cluny et la societe chretienne face a l’heresie, au judaisme et a l’islam, 1000-1150 Inquisition... op. cit.
Torture Sexo, Desvio e Danação: as minorias na Idade Média
148 Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012
Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).
inquisitioque as abrigava. Este parece um raciocínio elementar, verdadeiramente basilar.
-
conceito de poder -
- e a Nova
La Formación de una... op. cit. . The Devil and Demonism in Early Modern England
Rethinking Political Institu-tions: the art of the State
La Inquisición EspañolaTantas Personas como Estados: por una antropología política de la
historia europea A Sociedade contra o
149Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012
Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).
-
Ad Abolendam e a Vergentis in Senium e as
-
Estado Arqueologia da Violência.Legal Anthropology: an introduction. La-
Political Anthropology: paradigms and power. Introducción a la Antropología Política.
The Anthropology of Politics: a reader in ethnography, theory and critique
Le Pouvoir dans touts ses États. Construire le politique: contingence, causalité et connaissance dans la
Science Politique ContemporainePolitics in Time: history, institutions, and social analysis
Science Politique et InterdisciplinaritéLes Nouvaux Pouvoirs: savoir, richesse et violence à la veille du XXIe
siècle La Nouvelle Science du PolitiqueThe Spanish Inquisition
150 Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012
Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).
1184, novembris 4. Veronae.Lucii III Constitutio Apostolica
Bula Ad AbolendamLiber Quintus. Ed.: Emil Friedberg. Corpus Iuris
Canonici. Leipzig: Bernhard Tauchnitz, 1881, vol. 2, col. 780-782. Reeditado em Graz: Akademis-
che Druck-U. Verlagsanstalt, 1959.
pravitatem, quae in plerisque mundi
partibus modernis coepit temporibus
-
-
-
tibus elidatur, et catholicae simplicitas
veritatis in ecclesia sancta resplendens,
-
-
nostrorum consilio, nec non aliorum pa-
triarcharum archiepiscoporum multoru-
mque principum, qui de diversis partibus
imperii convenerunt, contra ipsos haere-
ticos, quibus diversa capitula diversarum
decreti generali sanctione consurgimus,
et omnem haeresim, quocumque nomine
censeatur, per huius constitutionis seriem
auctoritate apostolica condemnamus.
4 de novembro de 1184. Verona.
Constituição Apostólica de Lúcio III.Bula Ad Abolendam
das heresias que no tempo presente
tem começado a pulular em várias
partes do mundo, deve-se provocar o
ilustre imperador dos romanos, sem-
pre augusto, com o habitual conselho
de nossos irmãos, [os cardeais], bem
como de outros patriarcas, arcebispos
e muitos príncipes, que vieram de ou-
mediante a promulgação do presente
decreto geral, nos erguemos contra os
-
-
151Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012
Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).
-
decernimus anathemati subiacere.
[4] Et quoniam nonnulli, sub specie
sibi vendicant praedicandi: quum idem
-
prohibiti, vel non missi, praeter auctori-
tatem, ab apostolica sede vel ab episco-
po loci susceptam, publice vel privatim
praedicare praesumpserint.
-
reliquis ecclesiasticis sacramentis aliter
sentire aut docere non metuunt, quam
et observat, et generaliter, quoscumque
episcopi per dioceses suas cum consilio
clericorum, vel clerici ipsi sede vacante
cum consilio, si oportuerit, vicinorum
episcoporum haereticos iudicaverint,
pari vinculo perpetui anathematis in-
nodamus.
-
-
[4] E porque alguns deles, sob a aparên-
cia de piedade e denegrindo a virtude,
para si a autoridade para pregar, mesmo
-
-
pregar publicamente ou em privado, sem
-
lica ou do bispo do lugar.
-
observa quanto aos sacramentos do
demais sacramentos eclesiásticos. E em
geral [ligamos com o mesmo vínculo]
bispo em sua diocese, aconselhado pelos
oportuno, aconselhado pelos bispos das
152 Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012
Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).
cunctosque pariter, qui praedictis haere-
-
tatem patrocinium praestiterint aliquod
-
superstitiosis nominibus nuncupentur,
simili decernimus sententiae subiacere.
-
doque contigit, ut severitatis ecclesiasti-
cae disciplinae ab his, qui virtutem eius
non intelligunt, contemnatur, praesenti,
nihilominus ordinatione sancimus, ut,
deprehensi, si clericus est vel cuiusli-
totius ecclesiastici ordinis praerogativa
-
ecularis reliquatur arbitrio potestatis,
animadversione debita puniendus, nisi
continuo post deprehensionem erroris
-
currere, et errorem suum ad arbitrium
episcopi regionis publice consenserit
praedictarum pestium notoria vel privata
culpa resperserit, nisi, prout dicutum
reliquantur, debitam recepturus pro
na mesma sentença todos os seus acolhedo-
-
[e igualmente] os consolados, ou crentes,
supersticiosos pelos quais são chamados.
-
tece que a severidade da disciplina ecle-
siástica contribui em estímulos para o
compreendem sua virtude, determinamos
a proteção de qualquer ordem religiosa,
toda ordem eclesiástica, destituído de todo
-
coberto, ele retornar espontaneamente
das mencionadas pestes, deve ser condu-
153Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012
Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).
suspicione notabiles, nisi ad arbitrium
-
cionis qualitatemque personae propriam
innocentiam congrua purgatione mons-
traverint, simili sententiae subiacebunt.
-
haeresim recidisse, saeculari iudicio sine
ulla penitus audentia decernimus relin-
quendos, bonis damnatorum clericum
ecclesiis, quibus deserviebant, secun-
dum sanctiones legitimas applicandis.
sententiam, cui omnes haereticos praeci-
pimus subiacere, ab omnibus patriarchis,
archiepiscopis et episcopis in praecipuis
habuerint vel quamlibet occasionem,
ad gloriam Dei et reprehensionem hae-
reticae pravitatis decernimus innovari,
auctoritate apostolica statuentes, ut, si
quis de ordine episcoporum in his negli-
triennale spatium ab episcopali habeatur
dignitate et administratione suspensus.
em evidente suspeita serão submetidos
-
consideração da suspeita e a qualidade da
-
sem nenhuma outra [possibilidade] de
apelação, e que os bens dos condenados
legítimas a serem aplicadas.
-
-
rada por todos os patriarcas, arcebispos
mantidas em todas as solenidades ou
-
derado negligente ou ocioso quanto ao
cumprimento desta constituição, por
-
mos sua suspensão da dignidade e da
administração episcopal pelo espaço
de três anos.
154 Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012
Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).
et suggestione culminis imperialis et
principum eius adiecimus, ut quilibet
archiepiscopus vel episcopus per se,
vel archidiaconum, suum [sic], aut per
alias honestas idoneasque personas, bis
vel semel in anno propriam parochiam,
circumeat, et ibi tres vel plures boni
videbitur, totam viciniam iurare com-
pellat, quod, si quis ibidem haereticos
scierit vel aliquos occulta conventicula
celebrantes, seu a communi conversatio-
eos episcopo vel archidiacono studeat
indicare. Episcopus autem vel archidia-
conus ad praesentiam suam convocet
accusatos, qui, nisi se ad eorum arbi-
obiecto reatu purgaverint, vel, si post
iurationem superstitione damnabili
hoc ipso haeretici iudicentur, et poenis,
quae praenominatae sunt, percellantur.
-
comendação do cume imperial e de seus
príncipes, acrescentamos que qualquer
arcebispo ou bispo, por si mesmo, ou por
seu arquidiácono ou por outras pessoas
qual tenha a notícia de que aí vivem he-
reges, e aí obrigue a três ou mais homens
de bem, ou ainda, se parecer proveito-
arquidiácono os que se sabe são hereges
bispo ou o arquidiácono convoque os
-
gamento deles e segundo o costume do
superstição condenável, recusando o
relacionadas acima.
155Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012
Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).
-
rones, rectores et consules civitatum et
archiepiscoporum et episcoporum, pra-
estito corporaliter iuramento promittant,
ecclesiam contra haereticos et eorum
complices adiuvabunt et studebunt bona
-
siastica simul et imperiali statuta circa
quem obtinent, spolientur et ad alios
nullatenus assumantur, eis nihilominus
ipsorum interdicto ecclesiae supponen-
-
contra commonitionem episcopi punire
commercio vicitatum et episcopali se
-
vocatione et testimonio et aliis publicis
sedis apostolicae potestati, nihilominus
in his, quae superius sunt contra hae-
reticos instituta, archiepiscoporum vel
episcoporum subeant iudicium, et eis
in hac parte, tanquam a sede apostolica
delegatis, non obstantibus libertatis suae
privilegiis, obsequantur.
a admoestação dos arcebispos e bispos,
-
-
-
os estatutos eclesiásticos e imperiais que
Mas, se não quiserem observar isto, que
de modo algum não obtenham outra e
a cumprir estas decretais estabelecidas
-
-
mos que todos os partidários dos hereges
-
mento dos arcebispos e dos bispos e nesse
de sua isenção.
156 Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012
Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).
1199, martii 25. Romae
Innocentii III Litterae Decretales
Bula Vergentis in Senium
Die Register Innocenz’ III. 2. Pontifikatsjahr. 2. Pontifiktsjahr 1199-1200. Ed.: O. Hagene-
der, W. Maleczek and A. Strnad.
Roma, 1979, n. 1, p. 3-5
-
telam non solum sapiunt elementa cor-
rupta, sed etiam dignissima creaturarum
ad imaginem et similitudinem condita
volucribus coeli et bestiis universae
terrae testatur, nec tantum eo quasi
-
qui non potuit in sui et mundi creatione
in paradiso persistere, circa sui et orbis
dissolutionem degenerat, et pretii suae
oblitus, dum variis ac vanis quaestionum
quam paravit. Ecce etenim, inimico
homine messi dominicae supersemi-
pullulant, vel potius polluuntur, triticum
Domini moliuntur.
25 de março de 1199. Roma.Cartas Decretais de Inocêncio III.
Bula Vergentis in Senium
-
-
mundo, permanecer no paraíso, dissemi-
esquece o preço de sua redenção levado
-
rebento iníquo semeando para o inimigo
eis que as searas germinam, ou melhor,
evanesce em palhas, a traça e a raposa
157Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012
Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).
-
thymiama novis volunt altaribus ado-
dum caecus praebet caeco ducatum,
dum haereses pullulant, et quem divinae
-
tituit haereticus haeresis et damnationis
heredem. Hi sunt caupones, qui aquam
vino commiscent, et virus draconis in
-
pietatis, virtutem autem eius penitus
abnegantes. Licet autem contra vulpes
huiusmodi parvulas, species quidem ha-
bentes diversas, sed caudas ad invicem
colligatas, quia de vanitate conveniunt
in id ipsum, diversa praedecessorum
nostrorum temporibus emanaverint
instituta: nondum tamen usque adeo
sicut cancer, amplius serperet in occulto,
et iam in aperto suae virus iniquitatis
et multos decipit simplices, et quosdam
-
rão, Datã e os detestáveis descendentes
com novos incensos de novos turíbulos,
para guiar o cego, enquanto as heresias
-
vina, desprovido dela, se torna herege,
herdeiro de sua heresia e condenação.
Estes são os taberneiros que misturam
água com o vinho e misturam o veneno
-
mas negando por completo a sua virtude.
No entanto, contra tais raposinhas que,
levadas pela vaidade deste mesmo pro-
predecessores nossos tomaram medidas,
mas não ao ponto de ter podido aniquilar
modo oculto e que, agora, abertamente
derrama a iniquidade de seu veneno,
-
ligião engana muitos homens simples
num mestre do erro quem não tinha sido
um discípulo da verdade.
158 Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012
Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).
undecimam inter operarios, immo verius
-
vulpes demolientes vineam Domini, nec
arcere lupos ab ovibus videamur, et ob
hoc merito vocari possimus canes muti
non valentes latrare, ac perdamur cum
malis agricolis et mercenario compare-
-
qui per se ad viam rectitudinis revocari
viderint ab omnibus evitari, reconciliari
desiderent omnium unitati.
designados para estar entre os lavrado-
res ou, melhor, na verdade, acima dos
capturar as raposas que estão destruindo
-
amos ser merecidamente chamados de
sermos comparados a maus lavradores
medidas um tanto severas contra os
-
colaboradores e adeptos, e quando eles
se virem, repelidos por todos, que dese-
159Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012
Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).
consilio, assensu quoque archiepis-
coporum et episcoporum apud sedem
inhibemus, ne quis haereticos recep-
statuentes, ut, si quis aliquid horum
-
cundove commonitus a sua super hoc
curaverit praesumptione cessare, ipso
eligendos aliquos ad huiusmodi, nec ad
-
tabilis, nec ad hereditatis successionem
accedat. Nullus praeterea ipsi cogatur
super quocunque negotio responde-
nec causae aliquae ad eius audientiam
nullius sint penitus momenti, sed cum
-
bus etiam idem praecipimus observari.
consensual de nossos irmãos, [os carde-
ais], e igualmente, com o assentimento
dos arcebispos e bispos presentes nesta
atreva, de algum modo, a acolher os
algumas dessas coisas, a não ser que se
-
tomar parte nos conselhos citadinos ou
-
para testemunhar nem tenha direito
tenha valor algum, nem causa alguma
os documentos redigidos por ele care-
-
160 Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012
Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).
evitare, anathematis se noverit senten-
nostrae iurisdictioni subiectis, bona
haereticorum statuimus publicari, et in
-
tates et principes saeculares, quos ad
appellatione remota compelli volumus
et mandamus. Nec ad eos bona eorum
ulterius revertantur, nisi eis, ad cor
revertentibus et abnegantibus haeretico-
rum consortium, misereri aliquis volue-
rit, ut temporalis saltem poena corripiat
quem spiritualis non corrigit disciplina.
terem sido declaradas culpadas pela
anátema. Nas terras submetidas a nossa
dos poderes e dos príncipes seculares, os
quais, acaso se mostrem negligentes em
-
-
-la, mediante castigos eclesiásticos, sem
a tais hereges os seus bens, a não ser
para com os que tiverem se convertido
de coração e renegado a companhia dos
hereges, para que, ao menos, o castigo
temporal puna o que não se corrige por
161Revista de História, São Paulo, n. 166, p. 129-161, jan./jun. 2012
Leandro Duarte RUST. Bulas Inquisitoriais: Ad Abolendam (1184) e Vergentis in Senium (1199).