Büyüsel Düşünce Ölçeği'nin Türkçe Formunun Üniversite Öğrencilerindeki Geçerlik ve Güvenilirliği

31

Büyüsel Düşünce Ölçeği’nin Türkçe Formunun Üniversite Öğrencilerindeki Geçerlik ve GüvenilirliğiDr. E. Cem ATBAŞOĞLU1, Dr. Canan KALAYCIOĞLU2, Dr. Erhan NALÇACI3

Teşekkür: Çeviri ve uyarlamadaki katk›lar› için Dr. Ömür Budanur, İpek Budanur, Dr. Metehan Çiçek, Feza Nalçac› veProf. Dr. Selma Yörükan’a teşekkür ederiz. 38. Ulusal Psikiyatri Kongresi’nde poster bildiri olarak sunulmuştur.1Doç., Psikiyatri AD. 2Yrd. Doç., 3Prof., Fizyoloji AD., Ankara Ü. T›p Fak., Ankara.

Türk Psikiyatri Dergisi 2003; 14(1):31-41

ÖZET

Amaç: fiizotipal kiflilerin flizofreniye ya da psikoza yatk›n-l›klar› yüksektir. fiizotipinin derecesinin standart biçimdede¤erlendirilmesi, flizotipal bozuklu¤a ya da flizofreniyeiliflkin araflt›rmalar için gereklidir. Ancak flizotipal kiflilerinhekime baflvurma ya da getirilme olas›l›klar› düflük oldu-¤undan, flizotipi çal›flmalar›nda, klinik d›fl› popülasyonlardaflizotipal özellikleri olanlar›n saptanmas›na ve bu özellikle-rin derecesinin belirlenmesine baflvurulmaktad›r. Bu bo-zuklu¤un önemli boyutlar›ndan biri olan büyüsel düflünce-nin fliddeti, hem psikoz riskini yordar hem de flizotipininfliddetini gösterir. Bu çal›flmada, bir kendini-bildirim ölçe¤iolan Büyüsel Düflünce Ölçe¤i’nin (BDÖ) Türkçe formununpsikometrik özellikleri araflt›r›lm›flt›r.

Yöntem: ‹ç tutarl›l›k ve yüksek kesme noktas›, 332 t›p fa-kültesi ö¤rencisinde çal›fl›lm›flt›r. Test-tekrar test güvenilir-li¤i için ölçek 43 dene¤e 3 hafta sonra tekrar uygulanm›fl-t›r, benzer ölçek geçerli¤i için ölçe¤in 96 denekte NormalÖtesi ‹nan›fllar Ölçe¤i (N‹Ö) ile ne kadar uyufltu¤una bak›l-m›flt›r.

Bulgular: Ölçe¤in iç tutarl›l›¤›, test-tekrar test güvenilirli¤ive benzer ölçek geçerli¤i, klinik d›fl› genç popülasyonlar›nkat›ld›¤› araflt›rmalarda flizotipinin önemli boyutlar›ndan bi-rini ölçmede yeterli bulunmufltur. Cronbach alfa katsay›s›0.78, test-tekrar test puanlar› aras›ndaki korelasyon 0.84,toplam puan›n N‹Ö puan›yla korelasyonu 0.61’dir. Yüksekkesme puan›, erkeklerde 21, kad›nlarda 23, bütün örnek-lem için 22’dir.

Sonuç: BDÖ’nün, üniversite ö¤rencilerinin kat›ld›¤› araflt›r-malarda, flizotipinin önemli boyutlar›ndan birini ölçebilen,güvenilir bir ölçek oldu¤u söylenebilir.

Anahtar Sözcükler: fiizotipi, flizotipal kiflilik bozuklu¤u,büyüsel düflünce ölçe¤i, geçerlik, güvenirlik

SUMMARY: Reliability and Validity of Turkish Version ofMagical Ideation Scale in University Students

Objective: Schizoptypal disorder shares many clinical,neuropsychological and neurophysiological features withschizophrenia and is included in the schizophreniaspectrum. Patients with schizotypal disorder orindividuals with mild schizotypal features are thereforehighly valuable in the study of neuropsychological andneurophysiological characteristics of psychosis, and inparticular schizophrenia, as they are likely to be free of thepotential confounding factors of medication, chronichospitalization and manifest psychosis. We report herethe psychometric properties of the Turkish version of theMagical Ideation Scale (MIS), a self-report questionnairethat focuses on delusion-like beliefs and hallucination-likeexperiences and that has been used to quantify animportant dimension of schizotypy.

Method: Internal consistency and high cut-off scoreswere studied in 332 medical students. Forty-threestudents were readministered the scale 3 weeks later, and96 received the Paranormal Belief Scale-R (PBS-R) alongwith the MIS, in order to measure test-retest reliability andconvergent validity, respectively.

Results: The internal consistency of the scale issatisfactory with a Cronbach alpha coefficient of 0.78.Test-retest scores are highly correlated (r= 0.84). Thehigh cut-off score is 21 for males, 23 for females, and 22for the whole sample. Convergent validity was establishedby the significant correlation between the total MIS andPBS-R scores (r= 0.61).

Conclusions: The scale is valid and reliable for studiesthat require a standard quantification of schizotypal signsand symptoms in young university students.

Key Words: Schizotypy, schizotypal personality disorder,magical ideation scale, validity, reliability

32

GİRİŞ

Psikiyatrik hastal›k belirtilerinin hafif biçim-leri hastal›k başlamadan önce varolabilir (Bleuler1911, Chapman 1966). Şizofreninin patofizyolo-jisini aç›klamaya yönelik çal›şmalar, bu gözlemdoğrultusunda, şizotipi, şizotaksi, hipokrisi(Meehl 1962), psikotisizm (Eysenck ve Eysenck1976) gibi başka kavramlar›n geliştirilmesini ge-rektirmiştir. Meehl (1990), şizofreniye ilişkinyatk›nl›k-zorlanma kuram›nda, şizofreniye yat-k›nl›ğ›n yayg›n bir nörolojik kusur olarakkal›t›ld›ğ›n›, sonradan karş›laş›lan zorlanmalar›n,kimilerinde hastal›ğ› ortaya ç›kard›ğ›n› savlar.Hipokrisi, Meehl’in kuram›ndaki kal›tsal yayg›nnörolojik kusura verilen add›r; özgül bir bozuk-luktan çok, bütün nöronlar›n uyaranlar karş›s›ndafazla h›zl› etkinleşip ateşlenmelerine işaret eder.Bu kusur bütün nöronlar› etkileyecek kadar yay-g›n, ancak merkezi sinir sisteminin temel işlevle-rini bozmayacak kadar hafiftir. Uyar›lman›n seçi-cilikten yoksun olmas›, duyusal entegrasyonu,duyusal-motor eşgüdümü bozar; düşünce süre-cinde bilişsel kaymalara (cognitive slippage),Bleuler’in (1911) tarif ettiği çağr›ş›m gevşekliği-ne yol açar. Bütün bunlar›n neden olduğu olum-suz yaşant›larla, kişinin çekingenliği, sak›nganl›-ğ› pekişir. Şizofreninin patofizyolojisini aç›kla-maya yönelik olan bu kuram, nörobiyolojik ay-r›nt›dan yoksundur, s›nanmas› kolay değildir; an-cak hem şizofreni araşt›rmalar›nda yeni bir yolaçm›ş, hem de şizofreniye benzeyen başka birklinik antitenin, şizotipal bozukluğun tarifinekatk›da bulunmuştur.

Şizotipi sözcüğü (Meehl 1962), şizofreniyebenzeyen ama daha hafif bir klinik tabloya işareteder. Şizotipal belirtileri olanlarda sonradan her-hangi bir psikotik hastal›ğ›n ortaya ç›kma olas›l›-ğ› görece yüksektir (Hoch ve Cattell 1959). Ayr›-ca, şizofreniyle şizotipi aras›nda genetik bir ilişkiolabileceğine işaret eden epidemiyolojik çal›şmasonuçlar› mevcuttur (Kety ve ark. 1968).Meehl’e göre (1990), şizotipal özellikler gösterenherkesin şizofreniye genetik yatk›nl›ğ› olduğusöylenemez; demek, bütün şizotipal kişilerdesonradan şizofreninin ortaya ç›kmas› beklenmez.Bu kuramda, şizofreniye yatk›nl›ğ›n tek genle(şizogen) kal›t›ld›ğ›, taksonik (s›n›fsal) özellikteolduğu, başka bir deyişle, yatk›nl›ğ›n derecesininsöz konusu olmad›ğ› kabulü vard›r. Gene bu ku-ramda, şizofreni benzeri belirtilerin şizofreniye“gerçek” genetik yatk›nl›ğ› olmayan kişilerde de

ortaya ç›kabildiği belirtilmiştir. Bunlar, şizotipi-nin fenokopileridir. Şizotaksi sözcüğü, “gerçek”genetik yatk›nl›ğ›n bulunduğu, şizofreni öncesibir duruma (şizotaksona ait olma durumuna) işa-ret eder.

Özetle, şizotipi, şizofreni spektrumunda bulu-nan, ancak şizofreniden daha selim bir klinik an-titedir. Şizotipal kişilerde şizofreninin ortaya ç›k-ma olas›l›ğ› görece yüksektir; ancak belirtilerihiçbir zaman şizofreni tan›s› konacak şiddeteerişmeyen şizotipal kişiler ya da önceden şizoti-pal özellikler göstermemiş olan şizofreni hastala-r› da bulunduğundan, şizotipi ayr› bir klinik anti-te olarak ele al›nmal›d›r.

Bu klinik tablo, 1980’den beri “şizotipal kişi-lik bozukluğu” ad›yla Amerikan PsikiyatriBirliği’nin s›n›flamas›nda yer almaktad›r. DünyaSağl›k Örgütü’nün (1992) Ruhsal ve Davran›şsalBozukluklar S›n›fland›rmas›’nda ise “şizotipalbozukluk” ad›yla, şizofreniyle ayn› başl›k alt›ndayer al›r. Şizotipal bozukluğu olanlar›n konuşma-lar›, davran›şlar› tuhaft›r, tuhaf inançlar taş›maya,büyüsel düşüncelere, alg›lamada sapmalara(aberration), şüpheciliğe, üstüne al›nmaya, sosyalilişkiden kaç›nmaya eğilimlidirler; duygulan›m-lar› k›s›tl›d›r; bedensel-fiziksel hazlara yatk›n de-ğildirler; yak›n ilişki kurmakta güçlük çekerler;davran›şlar› tuhaf ya da eksantriktir; zorland›klar›dönemlerde k›sa süreli psikotik belirtiler göstere-bilirler (Dünya Sağl›k Örgütü 1992, AmerikanPsikiyatri Birliği 1994). Şizotipal kişiler, bu özel-likleriyle, şizofreni hastalar›n›n birinci derece ak-rabalar› gibi (Stephens ve ark. 1975, Kinney veark. 1986, Egan ve ark. 2001), şizofreninin pato-fizyolojisini çal›şmaya elverişli bir popülasyonoluştururlar (Cadenhead ve ark. 1999, Cadenheadve ark. 2000, Dickey ve ark. 2000). Bununla bir-likte, hekime başvurma ya da getirilme olas›l›kla-r›, şizofreni hastalar›na göre çok daha düşüktür.Bundan ötürü, şizotipiye ilişkin çal›şmalarda, ge-nellikle, klinik d›ş› popülasyonlarda şizotipalözellikleri olanlar›n saptanmas›na ve bu özellik-lerin derecesinin belirlenmesine başvurulmakta-d›r. Sağl›kl› kişiler ile şizofreni hastalar›n› birçizginin iki ucunda ele alan, şizotipal özellikleriya da şizotipal bozukluğu olanlar› bu ikisinin ara-s›na yerleştiren bu yaklaş›m›n geçerliliği, şizofre-ni hastalar›n›n akrabalar›nda şizotipal bozukluğadaha s›k rastland›ğ›n› gösteren çal›şmalarla des-teklenmiştir (Baron ve ark. 1983, Kendler ve ark.1995, Asarnow ve ark. 2001). Nöropsikolojik

33

(Cadenhead ve ark. 1999) ve elektrofizyolojik(Cadenhead ve ark. 2000, Kimble 2000) çal›şma-lar da, şizofrenide, şizotipal bozuklukta ve şizof-reni hastalar›n›n akrabalar›nda ortak özelliklerbulunduğuna işaret etmektedir. Bundan ötürü, şi-zofreni hastalar›n›n akrabalar›n›n ya da şizotipalözellikleri olan kişilerin incelendiği çal›şmalar›n,hem şizotipal bozukluğun hem de şizofrenininpatofizyolojisinin anlaş›lmas›na katk›da bulun-mas› beklenebilir. Gerek klinik uygulamada ge-rekse araşt›rmalarda, şizotipal bozukluk tan›s›n›nkonmas› kadar, şizotipal özelliklerin derecesininstandart biçimde değerlendirilmesine de gereksi-nim vard›r. Şizotipal kişilik bozukluğunun belir-tilerini değerlendiren ölçekler ile şizotipinin bo-yutlar›n› ayr› ayr› soran, psikoz riskini değerlen-dirmeye yönelik ölçekler ve testler çok say›dad›r;kimileri sonradan gözden geçirilip değişikliğeuğram›şt›r. Tablo 1’de konuyla ilgili olabilecekbütün standart değerlendirmeler hakk›ndaki bilgi-ler ile özgün kaynaklar› özetlenmiştir. Şizotipalbozukluğun belirtilerini sormaya ve şiddetini ölç-meye yönelik olan Şizotipal Kişilik Ölçeği’nin(Raine 1991) yan›s›ra, bu bozukluğun boyutlar›n-

dan üçünü, anhedoniyi, alg›lamada sapmalar› vebüyüsel düşünceyi ayr› ayr› değerlendiren ölçek-ler de mevcuttur: Fiziksel Anhedoni Ölçeği(FAÖ) (Chapman ve ark. 1976), Alg›lamada Sap-malar Ölçeği (ASÖ) (Chapman ve ark. 1978),Büyüsel Düşünce Ölçeği (BDÖ) (Eckblad veChapman 1983) ve Sosyal Anhedoni Ölçeği(SAÖ) (Mishlove ve Chapman 1985). Bu üç kav-ram, anhedoni, alg›lamada sapmalar ve büyüseldüşünce, hastal›ğ›n birbirinden bağ›ms›z boyutla-r›na işaret ediyor olabilir (Eckblad ve Chapman1983, Battaglia ve ark. 1997). Meyer (1999), ikiy›ll›k izleme çal›şmas›nda, BDÖ’nün şizotipal ki-şilik özelliklerini yordamada diğer ölçeklerdendaha başar›l› olduğu, iki y›ll›k kararl›l›ğ› en yük-sek olan›n ise FAÖ olduğu sonucuna varm›şt›r.Ölçekleri geliştiren Chapman’›n on y›ll›k izlemeçal›şmas›ndan da (Chapman ve ark. 1994), BDÖya da ASÖ’nün DSM-III-R’deki (Amerikan Psi-kiyatri Birliği 1987) psikotik bozukluklar›, şizoti-pal belirtileri ve psikoz benzeri yaşant›lar›(Chapman ve Chapman 1980) başar›yla yordad›ğ›sonucu ç›km›şt›r.

TABLO 1. Psikoz Riskini ve/veya Şizotipinin Boyutlar›n› ve/veya Şizotipal Kişilik Bozukluğunu Değerlendiren Ölçekler.

Anket/Ölçek

Fiziksel ve Sosyal Anhedoni Ölçeği (FAÖ)

Eysenck Psikotisizm Ölçeği

Alg›lamada Sapmalar Ölçeği (ASÖ)

MMPI (Minnesota Multiphasic PersonalityInventory) 2-7-8 (MMPI PsikotisizmÖlçeği)Psikoz ve Psikoz Benzeri Belirtiler ElKitab›

Büyüsel Düşünce Ölçeği (BDÖ)

Sosyal Anhedoni Ölçeği (SAÖ)

Şizofrenizm Ölçeği

Şizotipal Kişilik Ölçeği

Kullan›m alan›

1. Psikoz riskinin değerlendirilmesi 2. Şizotipinin boyutlar›ndan birinin

şiddetinin ölçümü Kişiliğin bir boyutu olarak psikoza yatk›nl›ğ›n değerlendirilmesi

1. Psikoz riskinin değerlendirilmesi 2. Şizotipinin boyutlar›ndan birinin

şiddetinin ölçümü Psikoza yatk›nl›ğ›n değerlendirilmesi

Varsan›lar›n ve Schneiderian sanr›lar›n hafif biçimlerinin şiddetinin alt› madde ile ölçümü

1. Psikoz riskinin değerlendirilmesi 2. Şizotipinin boyutlar›ndan birinin

şiddetinin ölçümü 1. Psikoz riskinin değerlendirilmesi 2. Şizotipinin boyutlar›ndan birinin

şiddetinin ölçümüŞizotipinin şiddetinin ölçümü

1. Genel popülasyonda şizotipal kişilik bozukluğunun taranmas›

2. Dokuz şizotipi boyutunun şiddetinin ölçümü

Özgün çal›şma

Chapman LJ ve ark. (1976)

Eysenck HJ ve Eysenck SBG (1976)

Chapman LJ ve ark. (1978)

Golden RR ve Meehl PE (1979)

Chapman LJ ve Chapman JP (1980)

Eckblad M ve Chapman LJ (1983)

Mishlove M ve Chapman LJ (1985)

Venables PH ve ark. (1990)

Raine A (1991)

34

Eckblad ve Chapman (1983), büyüsel düşün-ceyi, kişinin, kavramlar aras›nda, ait olduğu kül-türde yayg›n kabul görmeyen nedensellik ilişkile-ri kurma eğilimi olarak tan›mlam›şt›r. Bu tan›m-da, herhangi bir nedensellik ilişkisinin kuramsalolarak olanakl› olduğunun savlanmas›ndan çok,kişinin böyle bir olas›l›ğa ilişkin öznel yaşant›s›önemlidir. Bu tür bir düşüncenin güçlü bir inançolmas› gerekmez; hatta kişinin düşüncesindenkuşkuya düştüğü, vazgeçtiği, ya da şaka yollusöz ettiği olabilir. Bir düşüncenin büyüsel nitelik-te olup olmad›ğ›na karar verebilmek için, sahibi-nin kültürel özelliklerinin bilinmesi gerektiği aşi-kârd›r. Bununla birlikte, ister baz› nesnelerinuğur getirdiğine ya da nazar değmesine inanmagibi görece yayg›n, ister nesneler aras› enerji al›ş-verişine inanma gibi seyrek olsun, kimi düşünce-lerin, yaşant›lar›n, aşina olduğumuz birçok kül-türde büyüsel olarak nitelenebileceğini söylemekyanl›ş olmaz. Büyüsel düşünceye yatk›nl›ğ› şizo-tipinin boyutlar›nda sayan bak›ş aç›s›, ayn› kül-türde yetişmiş kişilerin bu tür düşüncelere eği-limlerinin derecesinin farkl› olduğu gözlemindenyola ç›kmaktad›r. Başka bir deyişle, büyüsel dü-şünce eğilimine çevresel ve kültürel etmenlerinyan›s›ra biyolojik özellikler de katk›da bulunuyorolabilir (Baron ve ark. 1983, Reynolds ve ark.2000).

Bu çal›şmada, Büyüsel Düşünce Ölçeği’nin(Eckblad ve Chapman 1983) Türkçe formununpsikometrik özelliklerini araşt›rd›k. Özgün ölçe-ğin psikoz riskini yordama gücü tatminkâr ol-makla birlikte (Eckblad ve Chapman 1983,Chapman ve Chapman 1987, Chapman ve ark.1994), günümüzde psikoz kavram›n›n ölçeğin ge-liştirildiği döneme göre daha seyrek kullan›ld›ğ›-

n›, gerek klinik uygulamada gerek araşt›rmalardadaha özgül kavramlar›n tercih edildiğini gözönü-ne alarak, bireysel psikoz riskini yordama gücünüçal›şmaya gerek görmedik. As›l gerek duyduğu-muz, şizofreniye ya da şizotipiye ilişkin çal›şma-larda şizotipinin önemli bir boyutunu standart vesay›sal veriye dönüştürülebilecek biçimde değer-lendirebilmek idi. Bundan ötürü, BDÖ’nün Türk-çesinin benzer ölçek geçerliğine, iç tutarl›l›ğ›nave test-tekrar test güvenilirliğine bakman›n yeter-li olacağ›n› düşündük.

GEREÇ VE YÖNTEM

Örneklem

Örneklem, Ankara Üniversitesi T›p Fakültesi2. s›n›f öğrencilerinden oluşmaktad›r. Çal›şmahakk›nda bilgilendirilip kat›lmay› kabul eden öğ-renciler, Fizyoloji Anabilim Dal› NörofizyolojiLaboratuar›’nda ölçeği tek başlar›na doldurmuş-lard›r. Kat›lan öğrencilere fazladan ders puan› ve-rilmemiş, herhangi bir ücret ödenmemiştir. Ölçe-ği eksiksiz olarak doldurmuş olan 332 deneğinyaş ortalamas› 19.87 (ss= 1.32, aral›k: 17-28),151’i (%45.5) kad›n, 181’i (%54.5) erkektir. Ka-d›nlar›n yaş ortalamas› 19.92 ± 1.28, erkeklerinyaş ortalamas› 19.84±1.35’tir; aralar›nda anlaml›fark yoktur.

Test-tekrar test güvenirliği için, 22’si (%51.2)kad›n, 21’i (%48.8) erkek, 43 deneğe ölçek 3 haf-ta sonra tekrar uygulanm›şt›r. Bu deneklerin yaşortalamas› 20.09’dur (ss= 1.62, aral›k: 18-28).

Benzer ölçek geçerliği için, 49’u (%51.0) ka-d›n, 47’si (%49.0) erkek olan 96 öğrenciye BDÖile Normal Ötesi İnan›şlar Ölçeği (NİÖ) birlikte

TABLO 2. Büyüsel Düşünce Ölçeği’nin Puan Ortalamalar› ve Geçerlik-Güvenilirlik Değerleri.

Kad›n

Erkek

Bütünörneklem

BDÖ puan›*(Ort. ± SS)

12.13 ± 5.31(n= 151)

11.05±4.63(n= 181)

11.54±4.97(n= 332)

BDÖ test-tekrar test korelasyonu

0.91**(n= 22)0.67**(n= 21)0.84**(n= 43)

NİÖ puan›(Ort. ± SS)

55.47±9.96(n=49)

55.74 ± 10.47(n= 47)

55.60 ± 10.16(n= 96)

BDÖ-NİÖkorelasyonu

0.57**(n=49)0.66**(n=47)0.61**(n= 96)

BDÖ: Büyüsel Düşünce ÖlçeğiNİÖ: Normal Ötesi İnan›şlar Ölçeği*Kad›nlarla erkeklerin puanlar› aras›ndaki fark için, t= 1.98, p<0.05**Pearson korelasyon katsay›lar› için, p<0.01

35

verilmiştir. Bu deneklerin yaş ortalamas›19.79’dur (ss= 0.89, aral›k: 19-23). Muhtemel birs›ra etkisini engellemek amac›yla, ölçeklerin dol-durulma s›ras› örneklemin iki yar›s›nda farkl› tu-tulmuştur.

Test-tekrar test örnekleminin ya da benzer öl-çek örnekleminin yaş ortalamalar› ile cinsiyet da-ğ›l›m›, 332 kişilik büyük örneklemdekinden fark-l› değildir.

Gereçler

Büyüsel Düşünce Ölçeği (BDÖ)

Eckblad ve Chapman (1983), bu ölçeği genç-lerde, ilerde ortaya ç›kabilecek psikotik durumla-r› yordamak amac›yla geliştirmiştir. BDÖ’dekiifadeler, psikoza yatk›nl›ğ›n bir göstergesi olabi-lecek, psikoz benzeri belirtilerdir. Çoğu,

Schneider’in birinci s›ra belirtilerinin hafif biçim-leridir. Ölçek, doğru-yanl›ş seçeneklerinden biri-nin işaretlendiği 30 ifade içerir. Yirmi üç maddedüz, 7 madde ters yönlüdür. “Baz› insanlar benidüşündüklerinde, o insanlar›n fark›na varabiliyo-rum” gibi düz yönlü maddelerde “doğru”yu,“uğur eşyalar› iyi şans getirmez” gibi ters yönlümaddelerde “yanl›ş”› işaretlemenin büyüsel dü-şünce eğilimini yans›tt›ğ› düşünülür. Büyüsel dü-şünceyi kabul eden her maddeye (onaylanan düzyönlü maddeler ile reddedilen ters yönlü madde-lere) birer puan verilir; böylece, al›nabilecek pu-an 0 ile 30 aras›nda değişir. Toplam puan›n yük-sekliği büyüsel düşünce eğiliminin güçlü olduğu-na işaret eder.

Fiziksel ve Sosyal Anhedoni Ölçeği (FAÖ)(Chapman ve ark. 1976), Alg›lamada Sapma Öl-çeği (ASÖ) (Chapman ve ark. 1978) ve Sosyal

TABLO 3. Büyüsel Düşünce Ölçeği’nin İç Tutarl›l›ğ›.

Madde

1234567*89101112*13*141516*1718*1920212223*24*252627282930

Kad›nlar(n=151, α= 0.81)

Düzeltilmiş madde-toplamkorelasyonu

0.270.170.270.400.290.210.130.210.390.210.280.250.280.170.360.290.510.430.560.520.320.280.000.400.310.270.430.460.290.48

Maddeat›ld›ğ›nda α

0.810.810.810.800.810.810.810.810.810.810.810.810.810.810.810.810.800.800.800.810.810.810.820.800.810.810.800.800.810.80

Erkekler(n=181, α=0.74)

Düzeltilmiş madde-toplamkorelasyonu

0.330.270.150.380.110.100.130.080.260.160.220.220.270.110.300.280.360.330.400.310.200.23-0.030.220.320.280.420.370.320.39

Maddeat›ld›ğ›nda α

0.730.740.740.730.740.740.740.740.740.740.740.740.740.740.730.740.730.740.730.730.740.740.740.740.730.740.730.730.730.73

*Ters yönlü maddeler

Bütün örneklem(n= 332, α=0.78)

Düzeltilmiş madde-toplamkorelasyonu

0. 310. 220. 210. 390. 220. 140. 130. 150. 320. 170. 260. 240. 280. 110. 340. 290. 440. 380. 470. 410. 230. 24-0. 010. 330. 320. 280.430.410.300.45

Maddeat›ld›ğ›nda α

0.770.780. 780. 770. 780. 780. 780. 780. 770. 780. 770. 780. 780. 780. 770. 780. 770. 780. 760. 780. 780. 780. 780. 780. 770. 770. 770. 770. 770. 77

36

Anhedoni Ölçeği de (SAÖ) (Mishlove veChapman 1985), BDÖ gibi psikoz riskini ve/veyaşizotipinin birer boyutunu değerlendirmeye yöne-liktir (Tablo 1). Büyüsel Düşünce Ölçeği’ne iliş-kin özgün makalede, bu üç belirti kümesinin (bü-yüsel düşünce, fiziksel ve sosyal anhedoni, alg›-lamada sapmalar) şizofreni öncesi döneme özgüolmad›ğ›, başka psikotik sendromlar›n öncüsü deolabilecekleri, bundan ötürü, FAÖ’nün, ASÖ’nünve BDÖ’nün başl› baş›na şizofreniye değil genelanlamda psikoza yatk›nl›ğ› ölçmeyi hedeflediğivurgulanmaktad›r. Özgün çal›şmada (Eckblad veChapman 1983), BDÖ, ASÖ ile pozitif, FAÖ ilenegatif korelasyon göstermiştir. Yazarlar,BDÖ’nün ölçtüğü prepsikotik belirtilerinASÖ’nün ölçtüklerinden farkl› olup olmad›ğ›n›s›namak amac›yla, BDÖ puan› ortalaman›n 2standart sapma üstünde olan ama ASÖ puan›yüksek olmayan denekleri seçip Chapman veChapman’›n (1980) Psikoz ve Psikoz BenzeriBelirtiler El Kitab› ile değerlendirmiş, belirtilerinbirçoğu bak›m›ndan denek grubu ile normalkontrol grubu aras›nda anlaml› fark bulmuşlard›r.Başka bir çal›şmadan da (Meyer 1999),BDÖ’nün paranoid ya da şizotipal kişilik özellik-leri yordama gücünün diğer iki ölçeğinkindenyüksek olduğu sonucu ç›km›şt›r.

Çeviri-Uyarlama

Yazarlardan CK ile EN de aralar›nda olmaküzere, Ankara Üniversitesi T›p Fakültesi Fizyolo-ji Anabilim Dal›’n›n dört öğretim eleman› ölçeğibirbirlerinden bağ›ms›z olarak İngilizce’denTürkçe’ye çevirmiş, daha sonra dört taslağ› karş›-laşt›r›p üzerinde tart›şarak geri çevirinin yap›la-cağ› yeni bir metin oluşturmuşlard›r. İngilizce’yegeri çeviriyi, her iki dile hakim olan iki kişi yap-m›ş, bu metinler incelenerek gerekli düzeltmeleryap›lm›şt›r. Ölçeğin yeni metni, amac› aç›klana-rak 8 hekime doldurtulmuş, anlaş›lmas› güç görü-nen maddeler düzeltilmiştir. Ölçeğin içeriğininkültürel farklara duyarl› olabileceği düşünüldü-ğünden, son hali hakk›nda, anadili İngilizce olanama uzun süredir Türkiye’de yaşayan başka biröğretim üyesinin de fikri al›nm›ş, başka düzeltmegerekmediği karar›na var›lm›şt›r.

Özgün ölçek ABD’deki gençler için tasarlan›pçal›ş›lm›ş olduğundan, kültürel farkl›l›klardanötürü anlaş›lmas› güç olabilecek ya da kastedileniifade etmeyebileceği düşünülen üç maddedeuyarlama yap›lmas› gerekmiştir. Ölçeğin İngiliz-

ce asl›nda, 10. maddede “UFO’lar konusundakigerçeği” [aç›klamad›ğ›] söylenen, “hükümet”tir(government). Bu tür bir aç›klaman›n hükümetçeyap›lmas› fikrinin bu kültürde yad›rganabileceği,ya da ifadeye kastedilenden farkl› bir anlam kata-bileceği düşünülerek, “hükümet” sözcüğününyerine daha yüksüz olan “bilim adamlar›” sözcü-ğü konmuştur. On dördüncü maddedeki “plak”sözcüğü, kullan›m› daha yayg›n olduğundan, “ka-set” sözcüğü ile değiştirilmiştir.

Normal Ötesi İnan›şlar Ölçeği’nin GözdenGeçirilmiş Biçimi (NİÖ)

Bu ölçeğin 26 maddelik özgün biçimi, yeditür normal ötesi inan›ş› ölçer (Tobacyk veMilford 1983, Tobacyk ve ark. 1988). Dağ(1999) özgün ölçeği Türkçe’ye uyarlam›ş, her bi-ri beşli Likert ölçeği üzerinde cevapland›r›lan (1:kesinlikle kat›lm›yorum, 5: kesinlikle kat›l›yo-rum) 23 maddelik bir ölçek oluşturmuştur. Al›na-bilecek puanlar 23 ile 115 aras›nda değişir; top-lam puan›n yüksekliği normal ötesi inan›şlar›ngüçlülüğüne işaret eder. Ölçek, yaş ortalamas›20.3 olan 350 üniversite öğrencisine uygulanm›ş,temel bileşenler analizinden, varyans›n %63.1’iniaç›klayan 5 faktörlük bir çözüm elde edilmiştir:1. Dini inanç ve büyücülük, 2. Önceden bilme vepsişik yetenek ve yaşant›lar, 3. Ruhçuluk, 4. Bat›linanç, 5. Olağand›ş› yaşam biçimleri. Ölçeğin buçal›şmada hesaplanan iç tutarl›l›ğ› (Cronbach alfadeğeri) 0.87’dir; düzeltilmiş madde-toplam kore-lasyonlar› 0.23 ile 0.68 aras›nda değişmektedir.Test-tekrar test güvenirliği (Pearson r katsay›s›)0.95’tir. Kad›nlar bat›l inançlar alt ölçeğinden,erkekler olağand›ş› yaşam biçimleri alt ölçeğin-den daha yüksek puanlar alm›şlard›r.

Normal ötesi inan›şlarla şizotipal özellikleraras›nda anlaml› pozitif korelasyon vard›r(Thalbourne 1994, Checquers ve ark. 1997).

İstatistiksel işlemler

Örneklemin BDÖ puan ortalamas›ndan 2standart sapma kadar yüksek olan en düşük puan,ölçeğin yüksek kesme noktas› (high cut-offscore) olarak bildirilmiştir.

Güvenilirlik ölçütleri olarak test-tekrar testgüvenilirliği ile iç tutarl›l›k kullan›lm›şt›r. İç tu-tarl›l›k için Cronbach alfa katsay›s› hesaplanm›ş,düzeltilmiş madde-toplam korelasyonlar›na ba-k›lm›şt›r. Geçerlik çal›şmas›nda, BDÖ’nün NİÖ

37

ile uyuşma derecesine bak›larak (iki ölçeğin top-lam puanlar› aras›ndaki korelasyon katsay›s› he-saplanarak) benzer ölçek geçerliği s›nanm›ş, ayr›-ca BDÖ’nün NİÖ’nün alt ölçekleriyle korelasyo-nu bildirilmiştir.

Gerek büyüsel düşüncenin (Eckblad veChapman 1983) gerekse normal ötesi inan›şlar›n(Irwin 1993, Dağ 1999) cinsiyetten etkilenenözellikler olduğu bilindiğinden, ortalamalar vegeçerlik-güvenilirlik değerleri, hem bütün örnek-lem için hem de kad›nlarla erkekler için ayr› ayr›verilmiştir.

Büyüsel Düşünce Ölçeği ve NİÖ puanlar›n›nnormal dağ›l›ma uyduğu görülmüş, bütün kore-lasyon analizlerinde Pearson korelasyon katsay›s›kullan›lm›şt›r. Cinsiyete göre ortalamalar aras›farklar›n anlaml›l›ğ›na t testi ile bak›lm›şt›r.

Bütün istatistik işlemler Statistical Programfor Social Sciences (SPSS) 10.0.1 kullan›larakyap›lm›şt›r.

BULGULAR

Tablo 2’de, -iç tutarl›l›k d›ş›nda -güvenilirlikve geçerlik için hesaplanan bütün değerler, ka-d›nlar, erkekler ve örneklemin geneli için ayr›ayr› gösterilmiştir. İç tutarl›l›k için hesaplanandeğerler, Tablo 3’dedir.

Geçerlik Ölçütleri

Toplam BDÖ puanlar› ile toplam NİÖ puanla-r› aras›ndaki korelasyon 0.61’dir (p<0.01). Top-lam BDÖ puan›n›n NİÖ’nün alt ölçekleriyle ko-relasyonlar› ise şöyledir: “Dini inanç ve büyücü-lük” ile 0.27 (p<0.05), “Önceden bilme ve psişikyetenek ve yaşant›lar” ile 0.58 (p<0.01), “Ruhçu-luk” ile 0.44 (p<0.01), “Bat›l inanç” ile 0.32(p<0.01), “Olağand›ş› yaşam biçimleri” ile 0.27(p<0.05).

Yüksek kesme puan› (ortalaman›n en az 2standart sapma üstünde olan en düşük puan), er-keklerde 21, kad›nlarda 23, bütün örneklem için22’dir.

Güvenilirlik Ölçütleri

Test-tekrar test güvenilirliği: K›rk üç deneğe 3hafta arayla iki kere doldurtulan BDÖ puanlar›aras›ndaki korelasyon 0.84’tür (p<0.01).

İç tutarl›l›k: İç tutarl›l›ğa ilişkin değerler Tab-

lo 3’de özetlenmiştir. Ölçeğin Cronbach alfa kat-say›s›, 0.78’dir. Düzeltilmiş madde-toplam kore-lasyonlar›na bak›ld›ğ›nda, 30 maddenin alt›s›n›ntoplamla düzeltilmiş korelasyonunun düşük(0.20’den küçük) olduğu görülmüştür. Geri kalan24 maddenin toplamla düzeltilmiş korelasyonlar›0.21 ile 0.47 aras›ndad›r.

Cinsiyete bağl› farklar

Kad›nlar›n ortalama BDÖ puan› erkeklerin-kinden yüksek (t= 1.98, p<0.05), yüksek kesmenoktalar› aras›ndaki farklar da (kad›nlarda 23, er-keklerde 21) dikkat çekecek boyuttad›r. Gene ka-d›nlarda, hem test-tekrar test güvenilirliği hem içtutarl›l›k erkeklerdekinden yüksektir.

TARTIŞMA

Çal›şmada, BDÖ’nün benzer ölçek geçerliğigösterilmiştir. Ölçek büyüsel düşünce eğiliministandart olarak değerlendirip say›sal veriye dö-nüştürmeye uygundur; şizotipi ve şizofreni araş-t›rmalar›nda bu amaçla kullan›labilir. Bireyselpsikoz riskinin değerlendirilmesinde işe yaray›pyaramad›ğ›n›n anlaş›lmas› için, heterojen bir ör-neklemde yordama geçerliğinin çal›ş›lmas› gere-kir.

Toplam BDÖ puan›n›n, NİÖ’nün “Ruhçuluk”alt ölçeğiyle ve “Önceden bilme ve psişik yete-nek ve yaşant›lar” alt ölçeğiyle korelasyonunundiğer alt ölçeklerle (“Dini inanç ve büyücülük”,“Bat›l inanç” ve “Olağand›ş› yaşam biçimleri”)aras›ndaki korelasyondan yüksek olmas› da, ölçe-ğin geçerliğine dolayl› bir destek oluşturabilir.Çünkü daha yüksek korelasyon saptanan alt öl-çekler, kültürel özelliklerle ya da dini inançlaaç›klanmas› daha güç olan maddeler içermektedir(medyumluk, psikokinezi, vb).

Yüksek kesme puan› (ortalaman›n en az 2standart sapma üstünde olan en düşük puan), er-keklerde 21, kad›nlarda 23, bütün örneklem için22’dir. Bu değer, ABD’de erkekler için 19, ka-d›nlar için 20 (Eckblad ve Chapman 1983),Fransa’da erkekler için 20, kad›nlar için 19(Dumas ve ark. 1999) bulunmuştur. İki çal›şma-n›n örneklemi de, bizim örneklemimiz gibi, üni-versite öğrencileridir. Kesme puan›n›n diğer ikiçal›şmadakinden daha yüksek ç›km›ş olmas›, ilkolarak, bu kültürde büyüsel düşüncenin daha yay-g›n olduğunu düşündürmektedir. Çal›şmada öğ-rencilerin sosyokültürel özelliklerini ve ailelerine

38

ilişkin değişkenleri hesaba katm›ş olsayd›k, bukonuda daha ayr›nt›l› bir yorum yapabilirdik. Üs-telik, benzer ölçek olarak seçilen NİÖ’nünDağ’›n (1999) örneklemindeki ortalama puanla-r›yla bizim örneklemimizdeki ortalama puanlar›birbirine yak›n olmakla birlikte, seçilen mesleğinve/veya üniversite giriş s›nav›nda al›nm›ş olanpuan›n BDÖ puanlar› ile ilişkisiz olduğundan daemin olamay›z. Şizotipinin bütün boyutlar›n›ngenetik-biyolojik belirleyicileri olduğu yolundagörüşler (Meehl 1962, Meehl 1990) ve çal›şmasonuçlar› (Baron ve ark. 1983, Reynolds ve ark.2000) olsa da, büyüsel düşünce eğiliminin-diniinançlar dahil olmak üzere (Diduca ve Joseph1997) -çevresel-kültürel özelliklerden bağ›ms›zolduğunu savlamak olanaks›zd›r. Nitekim, şizoti-pinin bu boyutunun, alg›lamada sapmalara göre,çevresel etmenlerden daha fazla etkilendiğineişaret eden çal›şma sonuçlar› da vard›r(MacDonald ve ark. 2001). Özetle, AnkaraÜniversitesi T›p Fakültesi 2. s›n›f öğrencilerin-den oluşan örneklemin Türkiye’deki genç nüfusutemsil ettiği söylenemez; bundan ötürü, çal›şma-da bulunan yüksek kesme noktalar›n› belirtmekleyetinmek ve 22 olarak bulunan yüksek kesme pu-an›n›n Türkiye normu olduğunu savlamamak ge-rekir. Büyüsel düşünce eğiliminin kültürel-çevre-sel etmenlerle etkileşimi, kan›m›zca, yeni biraraşt›rma konusu olmay› hak edecek kadar önem-li bir sorudur.

Ne var ki, şizotipinin boyutlar›na ilişkin bugüçlük kavramlar›n tan›mlar›ndan kaynaklan-maktad›r ve tam olarak aş›lmas› olanaks›zd›r. Ça-l›şman›n daha heterojen bir örneklemde tekrar-lanmas› ve şizotipinin nörofizyolojik karş›l›kla-r›yla da geçerlenmesi iyi bir çözüm olabilir.

Çal›şma, bireylerin şizofreniye ya da genelolarak psikoza yatk›nl›ğ›n› tek tek değerlendir-meye değil, büyüsel düşünce eğilimini standartolarak değerlendirip say›sal veriye dönüştürmeyeyönelik bir ölçek elde etmek için yap›lm›şt›r.Bundan ötürü, benzer ölçek geçerliği gösterilmişolan BDÖ’nün, bu amaçla şizotipi ve şizofreniaraşt›rmalar›nda kullan›labileceği söylenebilir.

Benzer ölçek olarak kullan›lan NİÖ’nün deBDÖ gibi bir kendini-bildirim ölçeği olmas›, birdezavantajd›r. Ölçeğin klinik bir değerlendirmey-le uyuşma derecesine bakmak daha sağlam birgeçerlik hesab› yapmaya olanak tan›yabilirdi.Yordama geçerliği çal›ş›lacak olursa, BDÖ’nün

yaln›zca izlemde değil kesitsel olarak da şizotipi-ye odaklanan bir klinik değerlendirme ile s›nan-mas› uygun olacakt›r.

Bizim çal›şmam›z›n örneklemi de, diğer ikiçal›şman›nki gibi (Eckblad ve Chapman 1983,Dumas ve ark. 1999) üniversite öğrencisi genç-lerden oluşmuştur. Ölçek başka yaş gruplar›ndaya da farkl› sosyokültürel özelliklere sahip genç-lerde kullan›lacak olursa, verileri bu noktay› he-saba katarak değerlendirmek gerekir. Ölçeğintest-tekrar test güvenilirliği yeterlidir. Şizofreniya da şizotipiye ilişkin, klinik d›ş› genç örnek-lemleri olan izleme çal›şmalar›nda, daha uzun za-man aral›klar›ndaki kararl›l›ğ›na bakmak damümkün olacakt›r.

Cronbach alfa iç tutarl›l›k katsay›s› 0.78’dir.Ölçek bireysel değerlendirmede değil araşt›rma-larda kullan›lacak olduğundan, bunun arzu edilen0.80 değerine (Nunnaly ve Bernstein 1994) yak›nve yeterli olduğu söylenebilir.

Düzeltilmiş madde-toplam korelasyonlar› 30maddenin alt›s›nda, arzu edilen 0.20 değerinden(Nunnaly ve Bernstein 1994) küçüktür; diğer 24maddede 0.21 ile 0.47 aras›nda değişmektedir.Demek, ölçeğin genel olarak iç tutarl›l›ğ› yeterli-dir, ancak alt› maddesi iyi çal›şmamaktad›r. Bumaddeler 6,7,8,10,14 ve 23’tür ve yeterince anla-ş›lam›yor ya da ölçeğin bütününden farkl› yaşan-t›lar› ifade ediyor olabilirler. Bununla birlikte,başka örneklemlerde de çal›ş›lmalar› olanağ›n›sakl› tutmak ve yüksek kesme noktas›n›n başkadillerde yap›lan araşt›rmalarla karş›laşt›r›labilirkalmas›n› sağlamak için ölçekte kalmalar› tercihedilmiştir.

Yirmi üçüncü maddedeki sorunun çeviridenkaynaklanabileceği düşünüldüğünden, geçerlikçal›şmas›n›n yap›ld›ğ› 96 öğrenciye verilenBDÖ’de bu maddenin çevirisinde değişiklik ya-p›lm›ş, yeni ifade ile, maddenin toplamla düzel-tilmiş korelasyonu 0.32’ye ç›km›şt›r. Önerimiz,ölçeğin bu biçimiyle kullan›lmas›d›r. Ek’e de,toplamla korelasyonu yeterli olan bu ifade kon-muştur. (Daha önceki ifade: “Tan›mad›ğ›m in-sanlarla tan›şt›r›ld›ğ›mda, çok nadiren onlar› ön-ceden tan›m›ş olabileceğimi düşünürüm.”)

Büyüsel düşünce eğiliminin kad›nlarda dahayüksek olmas›, Amerikan örnekleminin sonuçla-r›yla (Eckblad ve Chapman 1983) uyumludur;Fransa’da ise sonuç bunun tersidir (Dumas ve

39

ark. 1999). Değişkenleri aras›nda büyüsel düşün-ce bulunan araşt›rmalar›n istatistiksel işlemlerin-de cinsiyetin hesaba kat›lmas› gerekli görünmek-tedir.

Gene kad›nlarda, hem test-tekrar test güve-nilirliği hem iç tutarl›l›k erkeklerdekinden yük-sektir. Ölçeğin kad›nlarda daha güvenilir bir öl-çüm sağlad›ğ› söylenebilir. Dindarl›kla şizotipalözelliklerin ilişkisinin araşt›r›ld›ğ› bir çal›şmada(Diduca ve Joseph 1997), kad›nlarda şizotipalözelliklerin hiçbirinin dindarl›kla ilişkili olmad›-ğ›, erkeklerde ise dini inanc›n güçlülüğü, duygu-sal bağ ve dini düşünce s›kl›ğ›n›n BDÖ puanla-

r›yla ilişkili olduğu sonucuna var›lm›şt›r. Ölçeğinkad›nlarda ölçtüğü büyüsel düşünce eğilimi, çev-resel-kültürel etmenlerden daha bağ›ms›z, dahagüvenilir bir özellik olabilir.

Sonuç olarak, BDÖ’nün, klinik d›ş› genç po-pülasyonlar›n kat›ld›ğ› araşt›rmalarda, şizotipininönemli boyutlar›ndan biri olan büyüsel düşünceeğilimini ölçebilen, güvenilir bir ölçek olduğusöylenebilir. Kullan›lacağ› araşt›rmalarda (1) sos-yoekonomik ve kültürel özelliklere ilişkin veritoplanmas›, (2) geçerliğinin şizotipinin nörofiz-yolojik özellikleriyle ya da klinik değerlendir-meyle s›nanmas› önerilir.

KAYNAKLARAmerikan Psikiyatri Birliği (1980) Diagnostic and Statistical

Manual of Mental Disorders, 3. bask›. American Pscyhiatric Press,Washington DC.

Amerikan Psikiyatri Birliği (1987) Diagnostic and StatisticalManual of Mental Disorders, gözden geçirilmiş 3. bask›. AmericanPsychiatric Press, Washington DC.

Amerikan Psikiyatri Birliği (1994) Diagnostic and StatisticalManual of Mental Disorders, 4. bask›. American Psychiatric Press,Washington DC.

Asarnow RF, Nuechterlein KH, Fogelson D ve ark. (2001)Schizophrenia and schizophrenia-spectrum personality disorders inthe first-degree relatives of children with schizophrenia: the UCLAfamily study. Arch Gen Psychiatry, 58: 581-588.

Baron M, Gruen R, Asnis L ve ark. (1983) Familial relatednessof schizophrenia and schizotypal states. Am J Psychiatry, 140:1437-1442.

Battaglia M, Cavallini MC, Macciardi F ve ark. (1997) Thestructure of DSM-III-R schizotypal personality disorder diagnosedby direct interviews. Schizophr Bull, 23:83-92.

Bleuler E (1911) Dementia praecox, or the group of schizoph-renias (İng. çev: J Zinkin). New York, International UniversitiesPress, 1950.

Cadenhead KS, Perry W, Shafer K ve ark. (1999) Cognitivefunctions in schizotypal personality disorder. Schizophr Res,37:123-132.

Cadenhead KS, Light GA, Geyer MA ve ark. (2000) Sensorygating deficits assessed by P50 event-related potential in subjectswith schizotypal personality disorder. Am J Psychiatry, 157:55-59.

Chapman J (1966) The early symptoms of schizophrenia. Br JPsychiatry, 112:225-251.

Chapman LJ, Chapman JP, Raulin ML (1976) Scale forphysical and social anhedonia. J Abnorm Psychol, 85: 374-382.

Chapman LJ, Chapman JP, Raulin ML (1978) Body-imageaberration in schizophrenia. J Abnorm Psychol, 87:399-407.

Chapman LJ, Chapman JP (1980) Scales for rating psychoticand psychotic-like experiences as continua. Schizophr Bull, 6:476-489.

Chapman LJ, Chapman JP (1987) The search for symptomspredictive of schizophrenia. Schizophr Bull, 13:497-503.

Chapman LJ, Chapman JP, Kwapil TR ve ark. (1994)Putatively psychosis-prone subjects 10 years later. J AbnormPsychol, 103:171-183.

Checquers J, Joseph S, Diduca D (1997) Belief in extraterrest-rial life, UFO-related beliefs, and schizotypal personality. Per-sonality and Individual Differences, 23:519-521.

Dağ İ (1999) The relationships among paranormal beliefs,locus of control and psychopathology in a Turkish college sample.Personality and Individual Differences, 26:723-737.

Dickey CC, Shenton ME, Hirayasu Y ve ark. (2000) LargeCSF volume not attributable to ventricular volume in schizotypalpersonality disorder. Am J Psychiatry, 157:48-54.

Diduca D, Joseph S (1997) Schizoptypal traits and dimensionsof religiosity. Br J Clin Psychol, 36:635-638.

Dumas P, Saoud M, Gutknecht C ve ark. (1999) Traductions etadaptations françaises des questionnaires d’ideation magique etd’aberrations perceptives. Encephale, 25:422-428.

Dünya Sağl›k Örgütü (1992) ICD-10 Ruhsal ve Davran›şsalBozukluklar S›n›fland›rmas›. (Çev. ed.: MO Öztürk, B Uluğ. Çev.:F Çuhadaroğlu, İ Kaplan, G. Özgen, M Rezaki, B Uluğ) TürkiyeSinir ve Ruh Sağl›ğ› Derneği Yay›n›, Ankara, 1993.

Eckblad M ve Chapman LJ (1983) Magical ideation as an in-dicator of schizotypy. J Consult Clin Psychol, 51:215-225.

Egan MF, Goldberg TE, Gscheidle T ve ark. (2001) Relativerisk for cognitive impairments in siblings of patients with schizoph-renia. Biol Psychiatry, 50:98-107.

Eysenck HJ, Eysenck SBG (1976) Psychoticism as a Dimen-sion of Personality. London, Hodder and Stoughton.

Golden RR, Meehl PE (1979) Detection of the schizotaxonwith MMPI indicators. J Abn Psychol, 88:217-233.

Hoch P, Cattell J (1959) The diagnosis of pseudoneuroticschizophrenia. Psychiatric Quart, 33:17-34.

Irwin HJ (1993) Belief in the paranormal: a review of the em-pirical literature. JSPR, 87:1-39.

Kendler KS, McGuire M, Gruenberg AM ve ark. (1995)Schizotypal symptoms and signs in the Roscommon Family Study.Their factor structure and familial relationship with psychotic andaffective disorders. Arch Gen Psychiatry, 52:296-303.

Kety SS, Rosenthal D, Wender PH ve ark. (1968) The typesand prevalences of mental illnesses in the biological and adoptivefamilies of adopted schizophrenics. The Transmission of Schizoph-renia, D Rosenthal, SS Kety (Eds), New York, Pergamon Press.

Kimble M (2000) The effect of family status and schizotypy onelectrophysiologic measures of attention and semantic processing.Biol Psychiatry, 47:402-412.

40

Kinney DK, Woods BT, Yurgelun Todd D (1986) Neurologicabnormalities in schizophrenic patients and their families, II:Neurologic and psychiatric findings in relatives. Arch GenPsychiatry, 43:665-668.

MacDonald AW, Pogue-Geile MF, Debski TT ve ark. (2001)Genetic and environmental influences on schizotypy: a community-based twin study. Schizopr Bull, 27:47-58.

Meehl PE (1962) Schizotaxia, schizotypy, schizophrenia. AmPsychol, 17:827-838.

Meehl PE (1990) Toward an integrated theory of schizotaxia,schizotypy, and schizophrenia. J Pers Disord, 4:1-99.

Meyer TD (1999) Two-year stability of Psychosis PronenessScales and their relations to personality disorder traits. J Pers As-sess, 73:472-488.

Mishlove M, Chapman LJ (1985) Social anhedonia in theprediction of psychosis proneness. J Abnorm Psychol, 94:384-396.

Nunnaly JC, Bernstein IH (1994) Psychometric Theory, 3. bas-k›, McGraw-Hill, New York.

Raine A (1991) The SPQ: a scale for the assessment ofschizoptypal personality based on DSM-III-R criteria. SchizophrBull, 17: 555-564.

Reynolds CA, Raine A, Mellingen K ve ark. (2000) Three-fac-tor model of schizotypal personality: invariance across culture,gender, religious affiliation, family adversity, and psychopat-hology. Schizophr Bull, 26:603-618.

Stephens DA, Atkinson MW, Day DWK ve ark. (1975)Psychiatric morbidity in parents and siblings of schizophrenics andnonschizophrenics. Br J Psychiatry, 127:97-108.

Thalbourne MA (1994) Belief in the paranormal and itsrelationship to schizophrenia-related measures: A confirmatorystudy. Br J Clin Psychol, 33:78-80.

Tobacyk J, Milford G (1983) Belief in paranormal phenomena:Assessment instrument development and implications for per-sonality functioning. J Pers Soc Psychol, 44:1029-1037.

Tobacyk JJ, Nagot E, Miller M (1988) Paranormal beliefs andlocus of control: A multidimensional examination. J Pers Assess,52: 241-246.

Venables PH, Wilkins S, Mitchel DA ve ark. (1990) A scalefor the measurement of schizotypy. Pers Individ Dif, 11:481-495.

41

EK: BÜYÜSEL DÜŞÜNCE ÖLÇEĞİ

Lütfen aşağ›daki cümleler için doğru ya da yanl›ş seçeneklerinden birini işaretleyiniz.

1. Baz› insanlar beni düşündüklerinde o insanlar›n fark›na varabiliyorum. Doğru Yanl›ş2. İnsan olmad›ğ›ma dair anl›k duygulara kap›l›r›m. Doğru Yanl›ş3. Zaman zaman kald›r›m çizgilerine basmaktan korkar›m. Doğru Yanl›ş4. San›r›m eğer istersem başkalar›n›n düşüncelerini okumay› öğrenebilirim. Doğru Yanl›ş5. Y›ld›z fallar› ve burçlar rastlant›sal olamayacak kadar s›k doğru ç›k›yor. Doğru Yanl›ş6. Evde kimse olmad›ğ› halde, bazen eve geldiğimde eşyalar›n yerini

değişmiş buluyorum. Doğru Yanl›ş7. 13 ve 3 gibi say›lar›n özel güçleri yoktur.* Doğru Yanl›ş8. Aras›ra TV ya da radyo spikeri benim kendisini dinlediğimi biliyormuş gibi

aptalca bir hisse kap›lm›ş›md›r. Doğru Yanl›ş9. Başka gezegenlerde yaşayanlar›n dünyadaki olaylar› etkileyebileceklerini

düşündüğüm olmuştur. Doğru Yanl›ş10. Bilim adamlar› bize UFO’lar konusundaki gerçeği aç›klam›yor. Doğru Yanl›ş11. Eşyalar›n düzenleniş şekliyle (örneğin bir vitrinde) bana mesajlar verildiği

hissine kap›lm›ş›md›r. Doğru Yanl›ş12. Rüyalar›m›n yaln›zca benim akl›m›n ürünleri olduğundan asla şüphe etmedim.* Doğru Yanl›ş13. Uğur eşyalar› iyi şans getirmez.* Doğru Yanl›ş14. Kasetlerimde bazen olan bazen olmayan sesler farkettiğim olmuştur. Doğru Yanl›ş15. Zaman zaman, tan›mad›ğ›m insanlar›n, ellerinin hareketleriyle uzaktan beni

etkilediklerini hissetmişimdir. Doğru Yanl›ş16. Olaylar olmadan önce hemen hemen hiç rüyalar›n› görmem.* Doğru Yanl›ş17. Bir kişinin yerini bir benzerinin ald›ğ› hissine kap›ld›ğ›m olmuştur. Doğru Yanl›ş18. Sadece haklar›nda kötü düşünerek başkalar›na zarar vermek mümkün değildir.* Doğru Yanl›ş19. Bazen, göremediğim halde etraf›mda bir kötülüğün varl›ğ›n› hissediyorum. Doğru Yanl›ş20. Bazen, belli insanlar bana dokunduğunda ya da bakt›ğ›nda enerji kazand›ğ›m›

ya da kaybettiğimi hissederim. Doğru Yanl›ş21. Zaman zaman, tan›mad›ğ›m insanlar›n bana aş›k olduğu düşüncesi

akl›mdan geçmiştir. Doğru Yanl›ş22. Bazen, akl›mdan geçenlerin gerçekte başka birinin düşüncesi olduğu

hissine kap›lm›ş›md›r. Doğru Yanl›ş23. Tan›mad›ğ›m insanlarla tan›şt›r›ld›ğ›mda, onlar› önceden tan›m›ş olabileceğimi

düşündüğüm çok seyrektir.* Doğru Yanl›ş24. Olağand›ş› baz› deneyimlerimi, reenkarnasyon (yeniden hayata dönme)

teorisiyle aç›klamak olas› gözükmüyor.* Doğru Yanl›ş25. İnsanlar s›kl›kla öyle garip davran›yorlar ki, insan onlar›n bir deneyin parças›

olduklar›ndan şüphe ediyor. Doğru Yanl›ş26. Zaman zaman, negatif etkileri uzaklaşt›rmak için belli bat›l hareketler yapar›m. Doğru Yanl›ş27. Bir şeyi sadece çok fazla düşünerek gerçekleşmesine neden olabileceğimi

hissetmişimdir. Doğru Yanl›ş28. Ölülerin ruhlar›n›n yaşayanlar› etkileyip etkilemediğini merak etmişimdir. Doğru Yanl›ş29. Bazen, bir profesörün konferans›n›n özellikle benim için haz›rland›ğ›n›

hissetmişimdir. Doğru Yanl›ş30. Zaman zaman, tan›mad›ğ›m kişilerin düşüncelerimi okuduklar›n› hissetmişimdir. Doğru Yanl›ş

*Ters yönlü maddeler