-
BYK HARFLERN KULLANILDII YERLERA. CMLE BYK HARFLE BALAR:Ak ake
kara gn iindir.
*Cmle iinde trnak veya yay ayra iine alnan cmleler byk harfle
balar ve sonlarna uygun noktalama iareti (nokta, soru, nlem) konur:
Atatrk, "Muhta olduun kudret, damarlarndaki asil kanda mevcuttur!"
diyor.
Anadolu kentlerini, kylerini (Ky szn de ekinerek yazyorum.)
gezsek bile grmek iin deil, kendimizi gstermek iin geziyoruz.
(Nurullah Ata)*Ancak iki izgi arasndaki aklama cmleleri byk harfle
balamaz: Bir zamanlar -bu zamanlar ok da uzak deildir, bundan on,
on iki yl nce- Trk saltanatnn maddi snrlar usuz bucaksz denilecek
kadar geniti. (Yakup Kadri Karaosmanolu) *ki noktadan sonra gelen
cmleler byk harfle balar:Menfaat sandalyeye benzer: Banda tarsan
seni kltr, ayann altna alrsan ykseltir. (Cenap ahabettin)*Ancak iki
noktadan sonra cmle niteliinde olmayan rnekler sralandnda bu
rnekler byk harfle balamaz: Bu eskilii siz de ok evde grmsnzdr:
duvarlarda iviler, ivi yerleri, lekeler... (Memduh evket
Esendal)UYARI: Rakamla balayan cmlelerde rakamdan sonra gelen
kelime byk harfle balamaz: 2005 ylnda Trk Dil Kurumunun 73. yln
kutladk.
-
B.DZELER GENELLKLE BYK HARFLE BALARKorkma! Snmez bu afaklarda
yzen al sancakSnmeden yurdumun stnde tten en son ocak.C.ZEL ADLAR
BYK HARFLE BALAR Kii adlaryla soyadlar byk harfle balar: Mustafa
Kemal Atatrk, smet nn, Kzm Karabekir, Ahmet Haim, Takma adlar da
byk harfle balar: Muhibbi (Kanuni Sultan Sleyman), Demirta (Ziya
Gkalp), Tarhan (mer Seyfettin), Aka Gndz (Hseyin Avni, Enis Avni),
Kirpi (Refik Halit Karay), Deli Ozan (Faruk Nafiz amlbel), Server
Bedi (Peyami Safa), rfan Kudret (Cahit Stk Taranc), Mehmet Ali Sel
(Orhan Veli Kank).2. Kii adlarndan nce ve sonra gelen sayg szleri,
unvanlar, lakaplar, meslek ve rtbe adlar byk harfle balar:
Cumhurbakan Mustafa Kemal Atatrk, Kaymakam Erol Bey, Sayn Prof. Dr.
Hasan Eren, Hamdi Bey, Mustafa Efendi, Zeynep Hanm, Bay Ali ieki,
Prof. Dr. Mehmet Kaplan, Doktor Behet Uz, Mareal Fevzi akmak, Yzba
Cengiz Topel;
Akrabalk bildiren kelimeler byk harfle balamaz: Tlay abla, Aye
teyze, Fatma nine, Kemal day, Saim amca, Ali enite. Akrabalk
bildiren kelimeler baa geldiinde lakap yerine kullanld iin byk
harfle balar: Nene Hatun, Baba Gndz, Day Kemal, Hala Sultan.
www.edebiyatogretmeni.net
-
*Resm yazlarda sayg bildiren szlerden sonra gelen ve makam,
mevki, unvan bildiren kelimeler :Sayn Bakan,Sayn Bakan,Sayn
Rektr,Sayn Vali,*Hitap kelimeleri :Sevgili Kardeim,Aziz Dostum,
Deerli Arkadam, 3.Hayvanlara verilen zel adlar :Sarkz, Fino,
Karaba, Pamuk, Minno, Tekir.4. Millet, boy, oymak adlar Trk, Alman,
Rus, Ouz,Karakeili, 5. Dil ve lehe adlarTrke, Almanca, Arapa;
Ouzca, Kazaka, 6. Devlet adlar : Trkiye Cumhuriyeti, Amerika
Birleik Devletleri, Suudi Arabistan, Azerbaycan Cumhuriyeti.7. Din
ve mezhep adlar ile bunlarn mensuplarn bildiren szler : Mslmanlk,
Mslman; Hristiyanlk, Hristiyan; Musevilik, Musevi; 8. Din ve
mitoloji ile ilgili zel adlar : Tanr, Allah, Cebrail, Zeus, Oziris,
Kibele. *Ancak tanr kelimesi zel ad olarak kullanlmadnda kk harfle
balar: Eski Yunan tanrlar. *Baz din terimlerin kk harfle balamas
geleneklemitir: cennet, cehennem,peygamber, srat kprs.9. Gezegen ve
yldz adlar Merkr, Dnya,Gne, Ay vb. UYARI: Dnya, gne, ay kelimeleri
gezegen anlam dnda kullanldnda kk harfle balar.
-
10. Yer adlar (kta, blge, il, ile, ky, semt, cadde, sokak, semt
vb.) : Asya, Avrupa, Afrika, Anadolu , Dou Anadolu, Gneydou
Anadolu, Yakn Dou ; ayrba, Akaky; Bahelievler, UYARI: Dou ve bat
szleri yn bildirdiinde kk olarak yazlr: Bursann dousu. Bu szler
dnce, hayat tarz, politika vb. anlamlar bildirdiinde ise byk olarak
yazlr: Bat medeniyeti, Dou mistisizmi vb.
Yer adlarnda ilk isimden sonra gelen deniz, nehir, gl, da, boaz
vb. tr bildiren ikinci isimler byk harfle balar: Ar Da, Aral Gl,
anakkale Boaz, Dicle Irma, Ege Denizi, Erciyes Da, Frat Nehri, Tuna
Nehri, Van Gl, Zigana Geidi, Svey Kanal.
Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarnda geen mahalle,
meydan, bulvar, cadde, sokak kelimeleri byk harfle balar: Yldz
Mahallesi, Yunus Emre Mahallesi, Zafer Meydan, Gazi Mustafa Kemal
Bulvar, Nene Hatun Caddesi, Cemal Nadir Soka,
UYARI: Yer bildiren zel isimlerde de ksaltmal syleyi sz konusu
olduu zaman,kelime banda byk harf kullanlr:
Hisardan,Boazdan,Bulvardan
-
11. Saray, kk, han, kale, kpr, ant vb. yap adlarnn btn
kelimeleri byk harfle balar: Topkap Saray,ankaya Kk, Horozlu Han,
Ankara Kalesi, Galata Kprs, Fatih Sultan Mehmet Kprs, Beyazt
Kulesi, Zafer Abidesi, Bilge Kaan Ant.
12. Kurum, kurulu ve kurul adlarnn her kelimesi byk harfle
balar: Trkiye Byk Millet Meclisi, Trk Dil Kurumu, Dil ve
Tarih-Corafya Fakltesi, Devlet Malzeme Ofisi, Mill Ktphane, ocuk
Esirgeme Kurumu, Atatrk Orman iftlii, Pendik Lisesi,Bakanlar
Kurulu, Danma Kurulu, Talim ve Terbiye Kurulu Bakanl; Trk Dili ve
Edebiyat Blm.
13. Kanun, tzk, ynetmelik, ynerge, genelge adlarnn her kelimesi
byk harfle balar: Medeni Kanun, Borlar Hukuku (kanun), Atatrk
Uluslararas Bar dl Tz, Telif Hakk Yayn ve Sat Ynetmelii.
UYARI: Kurum, kurulu, kurul, merkez, bakanlk, niversite, faklte,
blm, kanun, tzk, ynetmelik vb.ni bildiren kelimeler, belli bir
kurum vb. kastedildiinde byk harfle balar: Bu yl Meclis, yeni dneme
erken balayacaktr. Son aylarda Kurum, yazm konusunda youn bir alma
iine girmitir. 2876 sayl Kanun bu yl yeniden gzden geiriliyor. Bu
madde Ynetmelikin 4nc maddesine aykr dmektedir.
-
14. Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin (tablo, heykel,
mzik) her kelimesi byk harfle balar: Nutuk, Safahat, Kendi Gk
Kubbemiz, Anadolu Notlar, Sinekli Bakkal; Trk Dili, Trk Kltr,
Varlk; Resm Gazete, Hrriyet, Milliyet, Trkiye, Yeni Yzyl, Yeni Asr;
Saraydan Kz Karma, Onuncu Yl Mar.
UYARI: zel ada dhil olmayan gazete, dergi, tablo vb. szler byk
harfle balamaz: Milliyet gazetesi, Trk Dili dergisi, Hal Dokuyan
Kzlar tablosu.UYARI: Byk harflerin kullanld yerlerde bulunan ve,
ile, ya, veya, yahut, ki, da, de szleriyle m, mi, mu, m soru eki kk
harfle yazlr: Mai ve Siyah, Su ve Ceza, Leyla ile Mecnun, Turfanda
m, Turfa m? Diyorlar ki, Dnyaya kinci Geli yahut Sr inde Esrar, Ya
Devlet Baa ya Kuzgun Lee, Ben de Yazdm.
15. Mill ve din bayramlarla bayram nitelii kazanm gnlerin adlar
byk harfle balar: 29 Ekim Cumhuriyet Bayram, 23 Nisan Ulusal
Egemenlik ve ocuk Bayram, Ramazan Bayram, Kurban Bayram, Nevruz
Bayram, Anneler Gn, retmenler Gn, 27 Mart Dnya Tiyatrolar Gn, 14
Mart Tp Bayram, Hdrellez.
Kurultay, bilgi leni, ak oturum vb. toplantlarn adlarnda her
kelime byk harfle balar: V. Uluslararas Trk Dili Kurultay, Manas
Bilgi leni.
-
16. Tarih olay, a ve dnem adlar byk harfle balar: Kurtulu Sava,
Mill Mcadele, Cilal Ta Devri, lk a, Ykselme Devri, Mill Edebiyat
Dnemi, Servetifnun Dnemi, Tanzimat Dnemi.UYARI: Tarih dnem
bildirmeyip tr veya tarz bildiren terimler kk harfle balar: divan
iiri, divan edebiyat, halk iiri, halk edebiyat, eski Trk edebiyat,
Trk dili, Trk sanat mzii, Trk halk mzii, tekke edebiyat.17. zel
adlardan tretilen btn kelimeler byk harfle balar: Trklk, Trklemek,
Trk, Trklk, Trke, Trkolog, Trkoloji, Avrupal, Avrupallamak,
Asyallk, Darvinci, Konyal, Bursal. UYARI: Para birimleri byk harfle
balamaz: avro, dinar, dolar, lira, yeni kuru, liret.UYARI: zel
adlar yerine kullanlan "o" zamiri cmle iinde byk harfle yazlmaz.18.
Yer, millet ve kii adlaryla kurulan birleik kelimelerde zel adlar
byk harfle balar: Antep fst, Brksel lahanas, Frenk gmlei, Hindistan
cevizi, ngiliz anahtar, Japon gl, Mara dondurmas, Van kedisi..
BELRL BR TARH BLDREN AY VE GN ADLARI BYK HARFLE BALAR: 29 Mays 1453
Sal gn, 29 Ekim 1923, 28 Aralk 1982'de greve balad. Lale festivali
25 Haziranda balayacak.1919 senesi Maysnn 19'uncu gn Samsun'a ktm.
(Atatrk)Belirli bir tarihi belirtmeyen ay ve gn adlar kk harfle
balar: Okullar genellikle eylln ikinci haftasnda retime balar.
Yrtme Kurulu toplantlarn perembe gnleri yaparz.
- BRLEK KELMELERN YAZIMIBirleik kelimeler aadaki durumlarda
bitiik yazlrlar:1. Ses dmesine urayan birleik kelimeler bitiik
yazlr: kaynana (< kayn ana), kaynata (< kayn ata), nasl (<
ne asl), niin (< ne iin), pazartesi (< pazar ertesi), stla
(< stl a), birbiri (< biri biri).2. Et- ve ol- yardmc
fiilleriyle birleirken ses dmesine veya ses tremesine urayan
birleik kelimeler bitiik yazlr: emretmek (
-
4.Ara ynleri belirten kelimeler bitiik yazlr: gneybat, gneydou,
kuzeybat, kuzeydou.
*Bunlardan baka dilimizde her iki gesi de asl anlamn koruduu
hlde yaygn bir biimde geleneklemi olarak bitiik yazlan kelimeler de
vardr:* Ba szyle oluturulan sfat tamlamalar: baarlk, babakan,
baavu, baeser, bafiyat, bahekim, bahemire, bakahraman, bakarakter,
bakent, bakomutan, bake, bamfetti, baretmen, baparmak, bapehlivan,
barol, basavc, baehir, bayazar.
* Bir topluluun yneticisi anlamndaki ba szyle oluturulan
belirtisiz isim tamlamalar: aba, binba, arkba, eriba, eleba,
mehterba, onba, ustaba, yzba. * Biraz, birka, birka, birtakm,
birok, birou, hibir, hibiri, herhangi belirsizlik sfat ve zamirleri
de geleneklemi olarak bitiik yazlr.Not:Semizotu,dereotu,reotu gibi
yaygn bir biimde geleneklemi kelimeler bitiik yazlr.
-
Hane, name, zade kelimeleriyle oluturulan birleik kelimeler
bitiik yazlr: ayhane, dershane, kahvehane, yazhane; beyanname,
kanunname, seyahatname, siyasetname; amcazade, dayzade,
teyzezade.
UYARI: Eczahane, hastahane, pastahane, postahane szleri
kullanmdaki yaygnlk dolaysyla eczane, hastane, pastane, postane
biiminde yazlmaktadr.
*D,i,te,sra szleriyle oluturulan birleik kelime ve terimler ayr
yazlr:a d, din d,kanun d,olaan d,yasa d;yurt ii,hafta ii;fizik
tesi,kzl tesi,snr tesi,mor tesi;akl sra ,ara sra,ard sra,pei
sra,yan sra, * Alt ve st szleriye oluturulan birleik kelime ve
terimler ayr yazlr:su alt, yer alt, arka st, ba st,
-
DE,DABALACININ YAZIMIKendisinden nceki kelimeden ayr yazlr ve
kelimenin son nlsne uyar.Kz da geldi gelini de.Durumu oluna da
bildirdi.Konuur da konuur.
UYARI: Bulunma eki ile bu balac kartrmamak gerekir.Bulunma eki
yer bildirir ve eklendii szce bitiik yazlr.Ayn zamanda bu ek cmle
iinde dolayl tmle ya da zarf tmleci grevi stlenen kelime ya da
kelime gruplar oluturur.Seninle yarn okulda grelim./ Ben bugn evde
kalacam.
K BALACININ YAZIMIKi balac
belki,nk,halbuki,mademki,meerki,oysaki,sanki kalplam balalar dnda
daima ayr yazlr.Duydum ki unutmusun gzlerimin renginiAnladm ki hi
kimse sen deilGrdm araba o kadar gzel ki...UYARI: Dilimizde tam
belirtme sfat eki(aret sfatlarna dahil edilir) ve ilgi zamiri eki
olan iki ek vardr.Bunlarla kartrmamak gerekir.Arabadaki eyalarm
almalym.Defterimdeki notlara gz gezdirmem yeterli olacaktr.Yarnki
toplantya muhakkak katlmalym.Dn geceki partide lgnca dans
ettik.Seninle gelebilmem iin evdekilere danmalym.
-
KISALTMALARIN YAZIMI
-
1. Kurulu, kitap, dergi ve yn adlarnn ksaltmalar genellikle her
kelimenin ilk harfinin byk olarak yazlmasyla yaplr: TBMM (Trkiye
Byk Millet Meclisi), TDK (Trk Dil Kurumu), ABD (Amerika Birleik
Devletleri); KB (Kutadgu Bilig); TD (Trk Dili), TK (Trk Kltr), TDED
(Trk Dili ve Edebiyat Dergisi); B (bat), D (dou), G (gney), K
(kuzey); GB (gneybat), GD (gneydou), KB (kuzeybat), KD
(kuzeydou).Ancak bazen kelimelerin, zellikle son kelimenin birka
harfinin ksaltmaya alnd da grlr. Bazen de aradaki kelimelerden hi
harf alnmad olur. Bu tr ksaltmalarda, ksaltmann aklda kalabilmesi
iin yeni bir kelime oluturma amac gdlr: BOTA (Boru Hatlar ile
Petrol Tama Anonim irketi), LESAM (lim ve Edebiyat Eseri Sahipleri
Meslek Birlii), TMER (Trke retim Merkezi).Geleneklemi olan T.C.
(Trkiye Cumhuriyeti) ve T. (Trke) ksaltmalarnn dnda byk harflerle
yaplan ksaltmalarda nokta kullanlmaz.2. Element ve llerin
uluslararas ksaltmalar kabul edilmitir: C (karbon), Ca (kalsiyum),
Fe (demir); m (metre), mm (milimetre), cm (santimetre), km
(kilometre), g (gram), kg (kilogram), l (litre), hl (hektolitre),
mg (miligram), m (metre kare), cm (santimetre kare).9-N
24.02.2010
-
3. Kurulu, kitap, dergi ve yn adlaryla element ve llerin dnda
kalan kelime veya kelime gruplarnn ksaltlmasnda, ilk harfle
birlikte kelimeyi oluturan temel harfler dikkate alnr. Ksaltlan
kelime veya kelime grubu; zel ad, unvan veya rtbe ise ilk harf byk;
cins isim ise ilk harf kk olur: Alm. (Almanca), ng. (ngilizce),
Kocatepe Mah. (Kocatepe Mahallesi), Gniz Sok. (Gniz Soka), Prof.
(Profesr), Dr. (Doktor), Av. (Avukat), Alb. (Albay), Gen.
(General); is. (isim), sf. (sfat), hzl. (hazrlayan), ev. (eviren),
ed. (edebiyat), fiz. (fizik), kim. (kimya). * * * Kk harflerle
yaplan ksaltmalara getirilen eklerde kelimenin okunuu esas alnr:
cm'yi, kg'dan, mm'den, YKrun. Byk harflerle yaplan ksaltmalara
getirilen eklerde ise ksaltmann son harfinin okunuu esas alnr:
BDT'ye, TDKden, THY'de, TRT'den, YTLnin. Ancak ksaltmas byk
harflerle yapld hlde bir kelime gibi okunan ksaltmalara getirilen
eklerde ksaltmann okunuu esas alnr: ASELSAN'da, BOTA'n, NATO'dan,
UNESCO'ya. Sonunda nokta bulunan ksaltmalar kesmeyle ayrlmaz. Bu tr
ksaltmalarda ek, noktadan sonra ve kelimenin okunuuna uygun olarak
yazlr: Alm.dan, ng.yi, vb.leri
-
SATIR SONUNDA KELMELERN BLNMES
-
Ayrmada satr sonunda ve satr banda tek harf
braklmaz:...........................................................................................................
u-urtma
deil,......................................................................................................uurt-ma;..................................................................................................
mdafa-a
deil,.....................................................................................................
mda-faa;Kesme iareti satr sonuna geldiinde yalnz kesme iareti
kullanlr; ayrca izgi
kullanlmaz....................................................................................................
Edirne'nin.....................................................................................................
Ankara'dan........................................................................................................
1996'da...
-
NOKTALAMA ARETLER
-
Nokta ( . ) 1. Cmlenin sonuna konur: Trk Dil Kurumu, 1932 ylnda
kurulmutur.Saatler getike yollara daha mahzun bir sszlk
kyordu.(Reat Nuri Gntekin)2. Baz ksaltmalarn sonuna konur: Alb.
(albay), Dr. (doktor), Yrd. Do. (yardmc doent), Prof. (profesr),
Cad. (cadde), Sok. (sokak), s. (sayfa), sf. (sfat), vb. (ve bakas,
ve benzeri, ve bunun gibi), Alm. (Almanca), Ar. (Arapa), ng.
(ngilizce).3. Saylardan sonra sra bildirmek iin konur: 3. (nc), 15.
(on beinci); II. Mehmet, XIV. Louis, XV. yzyl; 2. Cadde, 20. Sokak,
4. Levent.UYARI: Arka arkaya sralandklar iin virglle veya izgiyle
ayrlan rakamlardan yalnzca sonuncu rakamdan sonra nokta konur: 3, 4
ve 7. maddeler; XII XIV. yzyllar arasnda.4. Bir yaznn maddelerini
gsteren rakam veya harflerden sonra konur: I. 1. A. a.5. Tarihlerin
yazlnda gn, ay ve yl gsteren saylar birbirinden ayrmak iin konur:
29.5.1453, 29.X.1923.Tarihlerde ay adlar yazyla da yazlabilir. Bu
durumda ay adlarndan nce ve sonra nokta kullanlmaz: 29 Mays 1453,
29 Ekim 1923.6. Saat ve dakika gsteren saylar birbirinden ayrmak
iin konur: Tren 09.15'te kalkt. Toplant 13.00te balad
-
virgl(,)1. Birbiri ardnca sralanan e grevli kelime ve kelime
gruplarnn arasna konur: Frtnadan, souktan, karanlktan ve biraz da
korkudan sonra bu scak, aydnlk ve sevimli odann havasnda erir gibi
oldum.(Halide Edip Advar)Sessiz dereler, solgun aalar, sar
gllerDillenmi azlarda tutuk dilli gnller (Faruk Nafiz amlbel)
Zindana atlan mahkmlar gibi titreerek, haykrarak geri geri
kamaya urayorduk. (Hseyin Rahmi Grpnar)2. Sral cmleleri birbirinden
ayrmak iin konur: Bir varm, bir yokmu.Umduk, bekledik, dndk. (Yakup
Kadri Karaosmanolu)Fakat yol otomobillere yasak olduundan o da
herkes gibi tramvaya biner, kimse kendisine dikkat etmez.(Falih Rfk
Atay)
-
3. Cmlede zel olarak vurgulanmas gereken gelerden sonra konur:
Binaenaleyh, biz her vastadan, yalnz ve ancak, bir noktainazardan
istifade ederiz. (Mustafa Kemal Atatrk)4. Uzun cmlelerde yklemden
uzak dm olan geleri belirtmek iin konur: Saniye Hanmefendi,
merdivenlerde olunun ayak seslerini duyar duymaz, hasretlisini
karlamaya atlan bir gen kadn gibi, koltuundan frlam ve ona kapy
kendi eliyle amaya gelmiti. (Yakup Kadri Karaosmanolu)5. Cmle iinde
ara szleri ve ara cmleleri ayrmak iin konur:imdi, efendiler, msaade
buyurursanz, size bir sual soraym.6.Anlama g kazandrmak iin
tekrarlanan kelimeler arasna konur:Akam, yine akam, yine
akam,Gllerde bu dem bir kam olsam! (Ahmet Haim)
7. Trnak iinde olmayan aktarma cmlelerinden sonra konur: Data'ya
yarn gideceim, dedi.ehirde ilk nce hkmet doktoruyla karlatm.
Bugnlerde bam kamaya vakit bulamyorum, dedi. (Reat Nuri Gntekin)8.
Konuma izgisinden nce konur:Bahe kapsn at. Sermet Beye, Bu anahtar
kk de aar, dedi.
-
Noktal Virgl ( ; )1. Cmle iinde virgllerle ayrlm tr veya takmlar
birbirinden ayrmak iin konur: Erkek ocuklara Doan, Turul, Aslan,
Orhan; kz ocuklara ise nci, iek, Gnl, Yonca adlar verilir. Trkiye,
ngiltere, Azerbaycan; stanbul, Londra, Bak.2. geleri arasnda virgl
bulunan sral cmleleri birbirinden ayrmak iin konur: Sevinten,
heyecandan iim iime smyor; barmak, kahkahalar atmak, alamak
istiyorum. At lr, meydan kalr; yiit lr, an kalr.ki Nokta(:)1.
Kendisinden sonra rnek verilecek cmlenin sonuna konur: Budayla
arpadan baka ne biter bu topraklarda?Ziraat sayar: Yulaf, pancar,
zerzevat, ttn... 2. Kendisinden sonra aklama yaplacak cmlenin
sonuna konur:Bu kararn istinat ettii en kuvvetli muhakeme ve mantk
u idi: Esas, Trk milletinin haysiyetli ve erefli bir millet olarak
yaamasdr.
3. Edeb eserlerdeki karlkl konumalarda, konuan kiinin adndan
sonra konur:Bilge Kaan:Trklerim, iitin!
-
NOKTA(...)1. Tamamlanmam cmlelerin sonuna konur:Ne are ki
irkinlii hemencecik ve herkes tarafndan grlveriyordu da, bu yan...
(Tark Bura)2. Kaba sayld iin veya bir baka sebepten tr aklanmak
istenmeyen kelime ve blmlerin yerine konur: Klavuzu karga olann
burnu b...tan kmaz.Arabac B...'a yaklatn sylyor, ikide bir frsat
bularak arabann iine doru ban eviriyordu.(Ahmet Hamdi Tanpnar)3.
Alntlarda; bata, ortada ve sonda alnmayan kelime ve blmlerin yerine
konur: ... derken ehrin te bandan bouk bouk sesler gelmeye balad...
(Tark Bura)4. Szn bir yerde kesilerek geri kalan blmn okuyucunun
hayal dnyasna brakldn gstermek veya ifadeye g katmak iin konur:
Sana uurlar olsun... Ayrlyor yolumuz!(Faruk Nafiz amlbel) 5. nlem
ve seslenmelerde anlatm pekitirmek iin konur:Glgeler yaklatlar. Bir
adm kalnca onu kyafetinden tandlar: Koca Ali... Koca Ali, be!..
-
Soru areti(?)1. Soru bildiren cmle veya szlerin sonuna konur:Ne
zaman tkenecek bu yollar, arabac? (Faruk Nafiz amlbel)Sular m yand?
Neden tunca benziyor mermer? (Ahmet Haim)
UYARI : Soru ifadesi tayan sral ve bal cmlelerde soru iareti en
sona konur: ok yakndan m bu sesler, ok uzaklardan m?skdar'dan m,
Hisar'dan m, Kavaklar'dan m?(Yahya Kemal Beyatl)
UYARI : m / mi eki -nca / -ince anlamnda zarf-fiil ileviyle
kullanldnda soru iareti konmaz: Akam oldu mu srler dner. Hava
karard m eve gideriz.
-
nlem areti ( ! )1. Sevin, kvan, ac, korku, ama gibi duygular
anlatan cmlelerin sonuna konur:Ne mutlu Trkm diyene! (Mustafa Kemal
Atatrk)Hava ne kadar da scak!Ak olsun!Ne kadar akll adamlar
var!
2. Seslenme, hitap ve uyar szlerinden sonra konur:Ordular! lk
hedefiniz Akdenizdir, ileri! (Mustafa Kemal Atatrk)Ey Trk genlii!
Birinci vazifen, Trk istiklalini, Trk cumhuriyetini, ilelebet,
muhafaza ve mdafaa etmektir. (Mustafa Kemal Atatrk)
UYARI: nlem iareti, seslenme ve hitap szlerinden hemen sonra
konulabilecei gibi cmlenin sonuna da konabilir:
Arkada, biz bu yolda trkler tuttururkenSana uurlar olsun...
Ayrlyor yolumuz!
3. Alay, kinaye veya kmseme anlam kazandrlmak istenen szden
hemen sonra yay ayra iinde nlem iareti kullanlr:steseymi bir gnde
bitirirmi (!) ama ne yazk ki vakti yokmu (!).
-
Ksa izgi(-)1. Satra smayan kelimeler blnrken satr sonuna
konur:Souktan m titriyordum, yoksa heyecandan, zntden mi bil - mem.
2. Ara szleri ve ara cmleleri ayrmak iin kullanlr: Kk bir sr -drt
inekle birka koyun- kye giren geni yolun aznda durmutu. (mer
Seyfettin)3. Dil bilgisinde kkleri ve ekleri ayrmak iin konur: al-,
dur-ak, gr-g-sz-lk.
Uzun izgi(_)Yazda satr bana alnan konumalar gstermek iin
kullanlr. Buna konuma izgisi de denir.Gzleri uzun uzun burkuldu
kald bende,Dedi: Hana sa indi, l kt geende!(Faruk Nafiz
amlbel)UYARI : Konumalar trnak iinde verildiinde uzun izgi
kullanlmaz.
-
Kesme areti ( ' )1. zel adlara getirilen iyelik, durum ve
bildirme ekleri kesme iaretiyle ayrlr:a. Kii adlar, soyadlar ve
takma adlar: Atatrkm, Fatih Sultan Mehmete, Muhibbinin, Gl Babaya,
Sultan Anann, Yurdakuldan, Kzm Karabekiri, Yunus Emreyi, Ziya
Gkalptan, Refik Halit Karaym, Ahmet Cevat Emredir, Namk
Kemalse.UYARI: zel adlar iin yay ayra iinde bir aklama yapldnda
kesme iareti yay ayratan sonra konur: Yunus Emre (1240?-1320)'nin,
Yakup Kadri (Karaosmanolu)'nin. UYARI : zel adlar yerine kullanlan
"o" zamiri cmle iinde byk harfle yazlmaz ve kendisinden sonra gelen
ekler kesme iaretiyle ayrlmaz.2. Kii adlarndan sonra gelen sayg
szlerine getirilen ekleri ayrmak iin konur: Nihat Beye, Aye
Hanmdan, Mahmut Efendiye, Enver Paaya vb.UYARI: Unvanlardan sonra
gelen ekler kesmeyle ayrlmaz: Cumhurbakannca, Babakanca, Trk Dil
Kurumu Bakanna gre vb.3. Ksaltmalara getirilen ekleri ayrmak iin
konur: TBMM'nin, TDK'nin, BM'de, ABD'de, TV'ye.
-
UYARI : Sonunda nokta bulunan ksaltmalarla s iaretli ksaltmalar
kesmeyle ayrlmaz. Bu tr ksaltmalarda ek noktadan ve s iaretinden
sonra, kelimenin ve s iaretinin okunuuna uygun olarak yazlr:
vb.leri, Alm.dan, ng.yi; cme (santimetre kpe), mye (metre kareye),
64ten (alt ss drtten).4. Saylara getirilen ekleri ayrmak iin konur:
1985'te, 8'inci madde, 2'nci kat; 7,65lik, 9,65lik.1919 senesi
Maysnn 19'uncu gn Samsun'a ktm. 5. iirde seslerin l dolaysyla dtn
gstermek iin kesme iareti kullanlr: Bir ok attm karl dan ardna Dt
n'ola sevdiimin yurdunal yanmazken ben yanarm derdineEngel aramz at
n'eyleyim 6. Bir ek veya harften sonra gelen ekleri ayrmak iin
konur: a'dan z'ye kadar, b'nin m'ye dnmesi, Trkede -lk'la yaplm
szler.UYARI: Akm, a ve dnem adlarndan sonra gelen ekler kesmeyle
ayrlmaz: Eski an, Ykselme Dneminin, Cumhuriyet Dnemi Trk
Edebiyatna.
-
Trnak areti ( )1. Baka bir kimseden veya yazdan olduu gibi
aktarlan szler trnak iine alnr: Dil ve Tarih-Corafya Fakltesinin n
cephesinde Atatrk'n Hayatta en hakiki mrit ilimdir. vecizesi yer
almaktadr. Ulu nderin Ne mutlu Trkm diyene! sz her Trk'
duygulandrr.Baknz, air vatan ne gzel tarif ediyor:Bayraklar bayrak
yapan stndeki kandr.Toprak eer urunda len varsa vatandr.UYARI :
Trnak iindeki alntnn sonunda bulunan iaret (nokta, soru iareti,
nlem iareti vb.) trnak iinde kalr: Akl yata deil batadr. atasz
yzyllarn tecrbesinden szlp gelen bir gerei ifade etmiyor mu?2. zel
olarak belirtilmek istenen szler trnak iine alnr: Yeni bir bar
taarruzu balad.3. Cmle ierisinde kitaplarn ve yazlarn adlar ve
balklar trnak iine alnr:Yahya Kemal'in baz iirleri Kendi Gk
Kubbemiz ad altnda kt.
UYARI: Cmle ierisinde zel olarak belirtilmek istenen szler,
kitaplarn ve yazlarn adlar ve balklar trnak iine alnmakszn koyu
yazlarak veya eik yazyla (italik) dizilerek de gsterilebilir:Hyk sz
Anadolu'da tepe olarak geer.Cahit Stk'nn airin lm iirini Yahya
Kemal ok sevmiti.