Top Banner
BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ 2017 Güz Dönemi (2. Dönem) Hizmet İçi Eğitim Programı
85

BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

Sep 17, 2018

Download

Documents

ledan
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ

SAĞLIK UYGULAMA VE ARAŞTIRMA

MERKEZİ

2017 Güz Dönemi (2. Dönem)

Hizmet İçi Eğitim Programı

Page 2: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

DİYABETUS MELLİTUS

Diyabet Hemşireleri

Safiye Çatalçam

Ebru Boz Uzaldı

Page 3: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

DİYABETİN TANIMI

İnsülin hormonunun yetersizliği, yokluğu

ve/veya eksikliği sonucu oluşan

karbonhidrat, protein ve yağ

metabolizmasında bozukluklara yol açan,

kronik hiperglisemiyle karakterize bir

metabolik sendromdur.

Page 4: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

DİYABET NEDEN ÖNEMLİ

BİR HASTALIKTIR?

Page 5: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

Neden önemli !Görülme sıklığı giderek artış göstermektedir.

Ülkemizde diyabet görülme oranı beklenenin çok

üstünde artmaktadır.

Dünya Sağlık Örgütü;

Türkiye’de 2000 yılında yaklaşık 3 milyon

diyabetli sayısı varken

2030 yılında 6,5 milyona ulaşacağını tahmin

etmiş, ancak !

2030 için tahmin edilen bu değer 2014 yılında

aşılmış ve ülkemizdeki diyabetli sayısı 7 milyonun

üstüne çıkmıştır.

Page 6: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

Neden Önemli !

• Diyabet ağır organ hasarlarına ve

erken ölümlere sebep olabilir.

• Maliyeti çok yüksektir.

• Diyabet her yaşta görülebilir.

• Yaşam kalitesini olumsuz etkiler.

Page 7: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

Glukoz ve İnsülin•Vücut, sürekli olarak kanda bir miktar şekere

(glukoza) ihtiyaç duyar

•İnsülin kan dolaşımındaki glukozu hücrelere

taşımakla görevlidir.

•İnsülin pankreas tarafından üretilen bir

hormondur.

•Hücrelerdeki glukoz, günlük yaşamımızı devam

ettirmeyi sağlayacak enerji kaynağıdır.

Page 8: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

glukoz

hücre

Glukoz ve İnsülin

Page 9: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

İnsülin Direnci Nedir?• İnsülin hormonunun vücutta yeterli hatta bazen yüksek oranda

bulunmasına rağmen işlevini yeterince yapamamasıdır.

• Fiziksel aktivitenin azlığı ve şişmanlık özellikle bel çevresinde

yağ birikimi insülin direncine neden olur.

• İnsülin direnci geliştiğinde kan şekerinin normal değerlerde

olması için pankreasın beta hücrelerinden giderek daha fazla

insülin salgılanmaya başlar.

• Bu durumda tip 2 diyabetin öncülü olan “prediyabet”halk

arasındaki adıyla “gizli şeker”gelişir.

• Bu sürecin uzaması sonucunda beta hücreleri yorulur ve

kaybedilmeye başlanır.

• Beta hücrelerinin yarısının kaybı ile aşikar diyabet ortaya

çıkar.

Page 10: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

İnsülin Direnci Hesaplaması

HOMA : GLUKOZ X İNSÜLİN

405

SONUÇ >2,5 İNSÜLİN DİRENCİ var..

Page 11: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

DİYABET TANISI NASIL KOYULUR?

Page 12: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

AÇLIK KAN ŞEKERİ

12

≥126mg/dl 100-125 mg/dl <100 mg/dl

DİYABET VAR 75 gr glukoz ile OGTT yapın

DİYABET YOK

Page 13: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

12.01.2018 13

75 gr OGTT (2.saat tokluk glukozu)

200 mg/dl 140-199 mg/dl <140 mg/dl

PREDİYABETDİYABET VAR DİYABET YOK

Page 14: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

Diyabetin Belirtileri

• Polidipsi (çok su içme)

• Polifaji (çok yemek yeme)

• Poliüri (çok idrara çıkma)

• Kilo kaybı

• Halsizlik,yorgunluk

• Görmede bozukluk

• Mantar enfeksiyonları

Page 15: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

DİYABETİN TİPLERİ

• TİP 1 DM

• TİP 2 DM

• Gestasyonel Diyabet

• Diğer tipler

(b-hücre fonksiyonunda genetik

bozukluklar, ekzokrin pankreas

hastalıkları, endokrinopatiler (ilaç

veya kimyasal maddelere bağlı) ve

diğer nadir formlar)

Page 16: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

12.01.2018 16

Tip 1 Diyabet

Mutlak insülin eksikliği vardır.

Genellikle çocukluk çağında ve genç erişkin yaşlarda ortaya

çıkar.

Polidipsi, poliüri, polifaji, kilo kaybı, dehidratasyon

Tedavide mutlaka insülin kullanılır.

Tıbbi beslenme tedavisi (TBT), egzersiz, eğitim ve hastaların

kendi kendini takibi önemlidir.

Page 17: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

12.01.2018 17

Tip 1 Diyabet Risk Faktörleri

• Bazı virüs enfeksiyonları (kabakulak, konjenital

rubella vb.),

• Beslenme özellikleri (bebekleri inek sütüyle

besleme),

• Toksinler,

• Stres,

• Genetik yatkınlık

Page 18: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

12.01.2018 18

Tip 2 Diyabet

• Toplumda en sık görülen diyabet tipidir.

• Genellikle 40 yaş

• Kronik komplikasyon belirtileriyle (retinopati,

nefropati, nöropati, aterosklerotik KH) ortaya

çıkar.

• TBT, egzersiz, OAD ilaçlar / insülin tedavisi,

bireysel takip,eğitim ve eşlik eden hastalıkların

tedavisi önemlidir.

Page 19: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

12.01.2018 19

Tip 2 Diyabet Risk Faktörleri

• Soy geçmişinde diyabet öyküsü

• Obezite (BKİ 27 kg/m2)

• Yaş 45

• HT 140/90 mmHg

• GDM öyküsü veya iri bebek öyküsü

• Hareketsizlik

• Stres

Page 20: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

12.01.2018 20

Gestasyonel Diyabet

• İlk kez hamilelik sırasında ortaya çıkar

• Gebeliğe bağlı oluşan insülin direnci

diyabetin ortaya çıkmasını kolaylaştırır

• Belirtileri değişkendir.

Hafif Şiddetli

Page 21: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

12.01.2018 21

GDM Risk Faktörleri

• Ailede diyabet öyküsü

• Yaş > 25

• Obez gebeler

• Önceden > 4000 gr bebek doğuranlar

• Daha önce OGTT bozulma tespit edilenler

Page 22: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

GDM Tanısı Nasıl Konur?• Gebeliğin 24-28. haftalarında rastgele bir

zamanda 50 gr OGTT yapıldıktan 1 saat sonra

kan şekeri ≥ 140mg /dl ise normal değildir.

• 100 gr OGTT:

açlık : ≥ 95mg/dl

1. saat : ≥ 180mg/dl (en az 2 adet pozitiflik)

2. saat : ≥ 155mg/dl

3.saat : ≥ 140mg/dl

Page 23: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

12.01.2018 23

Diyabetin Akut Komplikasyonları

Hipoglisemi

• Kan şekerinin 70 mg/dl nin

altına inmesi

• Ciddi komplikasyonlardan

biridir

Page 24: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

Hipoglisemi

24

Page 25: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

Hipogliseminin Nedenleri

• Besinlerle yetersiz CHO alımı

• İnsülin dozunun fazla olması

• Egzersiz süresinin uzaması

• Açlıkta egzersiz yapılması

25

Page 26: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

12.01.2018 26

Hipoglisemi Nasıl Yönetilir ?

Hafif belirtilerde;

• Hasta bilinçli ve yutabiliyorsa 15 gr CHO;

• 2-3 adet kesme şeker yada glikoz tablet

• 1 bardak meyve suyu

• 15 dk sonra tekrar ölçülür yine düşükse tekrarlanır.

Orta ve ciddi belirtilerde;

• Hasta bilinçli ve yutabiliyorsa 30 gr çabuk emilen

CHO ;

• İlk verilecek CHO yüksek şeker içermeli.

Page 27: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

12.01.2018 27

Hipoglisemi Nasıl Yönetilir ?

Yanıtsız, yutamayan hastalarda ;

• IM veya SC Glukagon

(5 yaş 0.5 mg, 5 yaşın 1 mg)

• %50 Dekstroz dan 30-50 cc ıv verilmeli

Yanıt verene kadar yanında sürekli biri kalmalı ve

yanıt verdiğinde 30 gr CHO ve proteinli gıda ile

beslenmeli.

Page 28: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

•Kan şekeri 200 mg/dl’nin üstünde

olduğunda

•Şekerin hücrelere girişini sağlayacak yeterli

insülin olmadığında ortaya çıkar.

Hiperglisemi

Page 29: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

Hiperglisemin Nedenleri

• Öğünleri düzenli yememek yada miktarı arttırmak

• İnsülinleri veya ilaçlarını düzenli almamak

• Egzersiz planını değiştirmek yada yapmamak

• Hastalık yada enfeksiyon

• Stres

• Hipoglisemi korkusu

29

Page 30: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •
Page 31: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

12.01.2018 31

Diyabetik Ketoasidoz (DKA)

• İnsülinin belirgin bir biçimde azlığı ya da yokluğu

sonucu

* hiperglisemi,

* hiperketonomi,

* dehidratasyon ve

* asidozla seyreden,

Hastaneye yatış nedenleri arasında ilk sırada

yer alan ciddi bir komplikasyondur.

Page 32: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

12.01.2018 32

Hazırlayıcı Faktörler

• Enfeksiyonlar,

• Yeni başlayan Tip 1 DM (%20-25 vakada),

• İnsülin tedavisindeki hatalar,

• Kalp damar hastalıkları,

• Alkol,

• Pankreatit,

• Travma,

• Yeme bozuklukları

Page 33: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

Diyabetik Ketoasidoz Belirtileri

• Poliürü ,noktüri, susama

• Kilo kaybı

• Görme bozukluğu ,göz kürelerinde çökme

• Kussmaul solunum

• Abdominal ağrı

• Bacak krampları

• Bulantı-kusma

• Ağızda aseton kokusu

• Koma

33

Page 34: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

Diyabetik Ketoasidoz

İnsülin Tedavi Protokolü

• Regüler insülin 6 -10 ünite bolus

• 5-10 ünite/st IV olarak verilir.(genellikle 250 ml sf içine 25 ünite

konularak .10 ml 1 ünite insülin olur.)

• Kan şekeri 250 mg/dl oluncaya kadar iv insülin tedavisine devam edilir.

• 250 mg/dl olunca sf yerine %5 lik dextroz içine insülin konularak mayi

hazırlanır.

• Kan şekeri ilk 4-5 st 250 nin altına indirilmez. (Ozmatik uyumsuzluğa

bağlı beyin ödemi gelişir

• Saatlik kan şekeri takibi önemlidir.

34

Page 35: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

Diyabetik Ketoasidoz

Tedavi Protokolü

• Potasyum replasmanı dikkatli yapılmalıdır

• Elektrolit dengesizlikleri

• Bikarbonat düzeyleri

• Bilinç düzeyi sık takip edilmelidir

35

Page 36: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

12.01.2018 36

Diyabetin Kronik Komplikasyonları

Makrovasküler Komplikasyonlar

• Ateroskleroz

• Hipertansiyon

• İskemik Kalp Hastalığı ve MI

• Serebrovasküler atak

Mikrovasküler Komplikasyonlar

• Retinopati

• Nefropati

• Nöropati

Page 37: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

•Diyabet, gözün arkasında retina olarak adlandırılan bölümdeki

kan damarlarına zarar verir.

•Diyabetik Retinopatinin semptomları; bulanık, karanlık ve

çarpık görüntü. Görüntüde uçuşan cisimler görmek yaygındır.

•Diyabetliler, diyabetik retinopati semptomlarının erken teşhis

edilebilmesi için senelik göz muayenesinden geçirilmelidir.

•Diyabet körlüğün başlıca nedenidir.

Diyabetik Retinopati

Page 38: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

12.01.2018 38

Diyabetik Nefropati

• DM’lilerin yaklaşık %20-50’sinde görülür.

• İdrar miktarında göreceli azalma ve proteinüri

ilerleyerek yetmezliğe gidebilir.

Page 39: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

•Diyabet, bacaklarda ve ayaklarda yaralanmaya

sebebiyet vererek his kaybı veya acıya ve bazı

zor durumlarda ampütasyonla sonuçlanabilecek

ayak ülserine sebep olabilir.

•Kalp, ciğerler, mesane ve barsaklarda sinir

zedelenmesi görülebilir.

•Diyabet, erkeklerde iktidarsızlığa neden olabilir.

Diyabetik Nöropati

Page 40: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

12.01.2018 40

Diabetik Ayak

N Ö R O P A T İ İ S K E M İ

B A S I N ÇE

NF

EK

SİY

ON

Diyabetlilerde amputasyon hızı non-DM’lere göre

15 kat daha hızlıdır.

Page 41: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

• Enfeksiyonlu veya enfeksiyonsuz ülserler

• Kallus, kuruluk

• Lokalize ve tüm ayağı etkileyen gangren

• Çekiç parmak

• Charcot eklemi

• Büller

• Nöropatik ödem

• Tırnaklarda kalınlaşma, aşırı büyüme, renk

değişikliği

Diyabetik Ayakta Sık Rastlanan Lezyonlar

Page 42: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

12.01.2018 42

Genel Ayak Bakımı

• Her gün ayaklar ayna yardımıyla gözlenmeli,

yıkanmalı özellikle parmak araları kurulanmalıdır.

• Kuruluğu önleyici krem kullanılmalıdır.

• Tırnaklar düz olarak kesilmelidir,

• Banyo sıcaklığı ayarlanmalı aşırı sıcak soğuk

olmamalıdır.

• Çoraplar açık renk(akıntı varsa gözlem için) olmalı

lastikleri sıkmamalıdır,

• Uygun ayakkabı(önü geniş ,topuksuz vb.)

seçilmelidir.

Page 43: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

Diyabet Tedavisi

eğitim

beslenme ilaçlar

egzersiz

43

Page 44: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

12.01.2018 44

Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi

• İnsülin üretimi olan kişilerde kan şekerini düşürür,

• Sadece TBT ve egzersizin işe yaramadığı

durumlarda bir alternatiftir,

• TBT ve egzersizin yerini tutmaz,

• Kombinasyon halinde verilebilir.

Page 45: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

OAD’ler• Pankreastan insülin salgılatan ilaçlar

(sulfonilüreler ve meglitinitler)

• İnsülin duyarlılığını artıranlar

(metformin,piaglitazonlar)

• Glukoz emilimini engelliyenler

(acarboz)

• DPP-4 inhibitörleri(

stagliptin,vildagliptin vb.)

Page 46: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

İnsülin Salgılatan

(Sulfonilüreler) Oad’ler

Page 47: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

İnsülin Salgılatan

(Meglitinidler / Glinidler)

Page 48: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

İnsülin Duyarlılığını Artıranlar (Metformin)

Page 49: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

Glukoz Emilimini Engelliyenler

(Acorboz)

Page 50: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

GLİTAZONLAR

(Dokuda insülin yanıtını artırırlar)

Page 51: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

İnsülin Salınımını Arttıran Diğer

Ajanlar (Dpp-4 İnhibitörü)

Page 52: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

12.01.2018 52

Tıbbi Beslenme Tedavisi

• Kişiye özel olarak düzenlenir.

• TBT’in de günlük enerjinin

- %60’ının CHO

- %10-20’sini protein (0.8 gr/kg),

- %30’unu yağ

Page 53: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

12.01.2018 53

Tıbbi Beslenme Tedavisi

• Günlük besinler

3 ana (sabah, öğle,

akşam)

• 3 ara (kuşluk, ikindi,

yatmadan önce) öğünde

alınmalı

Page 54: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

12.01.2018 54

Egzersiz

• Genellikle kan şekerini düşürür çünkü hücreler şekeri daha

etkin kullanırlar,

• Kan basıncı ve kolestrolü düşürür,

• Tansiyon ve stresi azaltır,

• Kalorileri yakar.

• Egzersiz programının yarar sağlayabilmesi için, en az haftada

3 kez 20-30’ar dk sürdürülmelidir.

Page 55: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

• Diyabet nedir

• Hipoglisemi , hiperglisemi ,ketoasidoz tabloları nedir

• Diyabet ile ilgili metabolik ve biyokimyasal terimler

• İnsülin uygulamaları,yan etkileri,saklama koşulları

• Beslenme ve CHO sayımı

• Yaşam tarzı değişiklikleri,egzersiz durumu

• Glukometri kullanımı

• Kendi kendini takip ve kayıt tutma

• Sosyal hakları hakkında bilgilendirme

• Rehberlik ve danışmanlık desteği

55

Diyabet Eğitimi

Page 56: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

İnsülin Uygulamaları Ve

Doz Hesaplamaları

Page 57: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

İnsülin• Pankreastaki Beta hücreleri tarafından salgılanan

bir hormondur

• Kandaki glikozun ya da amino asitlerin artması

durumunda salgılanır

İnsülin

60

0

20

40

Kahvaltı Öğle yemeği

Akşam yemeği

Page 58: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

İnsülin• Normal insülin salınımı, iki şekilde devam eder.

– Bazal insülin salınımı: Yemek yenmediği dönemlerde ve gece

ihtiyaç duyulan düşük dozdaki insülini sağlar.

– Bolus insülin salınımı: Yemeklerden sonra ihtiyaç duyulan

yüksek dozdaki insülini sağlar.

İnsülin 60

0

20

40

Kahvaltı Öğle yemeği

Akşam yemeği

bazal

bolus

Page 59: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

İnsülin Tedavisinin Uygulandığı

Durumlar

• Tip 1 diyabetlerde,

• Diyabette gebelik ve emzirme dönemi veya

gestasyonel diyabetlerde,

• Özel bazı durumlarda tip 2 diyabette geçici kullanım

(ağır enfeksiyon, büyük cerrahi girişimler veya ağır

travmalar gibi),

• OAD lerle yeterince kontrol altına alınamayan tip 2

diyabetlilerde kullanılır.

Page 60: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

İnsülin Tedavisi

İnsülin tedavisi normal fizyolojik insülin salınımını taklit etmeyi

hedefler.

İnsülin tedavisi şu faktörler doğrultusunda bireyselleştirilmelidir.

– diyabetin tipi

– enjeksiyon yapmaya istekli olma

– yaşam biçimi

– kendi kendine kan glikozunu izleme

– yaş

– beceri

– kan şekeri hedefler

Page 61: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

İnsülinler / Kısa Etkili İnsülinler

Jenerik

adı

Piyasa

adı

Etki

Başlangıcı

Pik

etki

Etki

süresi

Uygulama

zamanı

Kristalize Humulin R 30-60 dk 2-4

saat

5-7saat Yemekten

20-30 dk

Kristalize Actrapid 30-60 dk 2-4

saat

5-7saat önce yapılır

61

Page 62: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

İnsülinler / Hızlı Etkili İnsülinler

Jenerik

adı

Piyasa

adı

Etki

Başlangıcı

Pik

Etki

Etki

süresi

Uygulama

zamanı

İnsülin

glusilin

apidra 5-15 dk 30-60 2-4 Yemekten

önce

İnsülin

lispro

humolog 5-15 dk 30-60 3-4 Yemekten

Önce

İnsülin

aspart

novorapid 5-10 dk 30-60 3-5 Yemekten

önce

62

Page 63: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

İnsülinler/orta etkili insülinler

Jenerk

adı

Piyasa

adı

Etki

Başlangıcı

Pik

etki

Etki

süresi

Uygulama

zamanı

NPH Humulin N 1-3 saat 8 saat 10-16

saat

Yemekten

30-40 dakika

NPH insulatard 2-4 saat 10 saat 10-16

saat

Önce yapılır

63

Page 64: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

İnsülinler / Karışım İnsülinlerJenerik

adı

Piyasa

adı

Etki

Başlangı

Pik

etki

Etki

süresi

Uygulama

zamanı

Analog

karışım

Humolo

g

Mix25-

50

10-15 dk farklı 10-16

saat

Yemeğin

hemen

Novamix

30-50

10-15 dk farklı 10-16

saat

öncesinde

İnsülin

aspart+

insüln

declüdec

Ryzodec

***

10 dk farklı 36 saat yapılır.

64

Page 65: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

İnsülinler / Uzun Etkili İnsülinler

Jenerik

adı

Piyasa

adı

Etki

Başlangıcı

Pik

etki

Etki

süresi

Uygulama

zamanı

Glargine Lantus

Basaglar

Glarin

1-2 saat **** 20-24

saat

Yemekle

Glargine Toujeo 1-2 saat *******

48 saat ilişkili

Detemir Levemir 1-2 saat **** 20-24

saat

değil.

65

Page 66: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

İnsülin Dozunun Hesaplanması

• Tip 1 diyabetlilerde ;

0,5-1 ünite/kg/gün

• Tip 2 diyabetlilerde ;

0,3-1,5 ünite/kg/gün

• Bazal insülin desteği için 0,1-0,2 IU/kg/gün

Page 67: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

İnsülin Tedavi İlkeleri

1. Bazal insülinler açlık , bolus insülinler tokluk

kan şekerini kontrol eder

2. Bir öğünde bolus insülin değişimi 2 ünitenin

üzerinde olmamalıdır

3. Kan glukoz değerlerine göre insülin titrasyonu

en az 3 günlük glukoz değerlerinden sonra

yapılmalıdır

4. Hiperglisemik ölçümün öncesinde hipoglisemi

tablosu sorgulanmalıdır

5. Açlık kan glukozu 80 mg/dl nin altında

olduğunda bolus insülin dozu azaltılmalıdır.

67

Page 68: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

Enjeksiyon Bölgeleri

68

Enjeksiyon rotasyon kuralı

Page 69: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

İnsülin Uygulama Araçları

İnsülin enjektörü

insülin kalemi

İnhaler insülin

İnsülin pompası

Page 70: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

İnsülin Enjektörleri

1 ml.

• Enjektör üzerindeki

her çizgi 2 üniteye

karşılık gelir.

• 100 üniteye kadar

insülin yapabilme

imkanı sağlar

Page 71: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

1 Kartuş: 3 ml 300 ünite

1 Flakon: 10 ml 1000 ünite

1 Kutuda: 5 x 300 ünite = 1500 ünite

Page 72: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

İnsülin kalemleri

•Taşınması kolaydır.

•Daha pratiktir.

•Hatalı doz çekilmesini minumuma indirir.

•Görme sorunu olan hastalarda daha

uygundur.

Page 73: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

İnsülin Pompaları

– Gün içinde 24 saat

ayarlanan miktarlarda

sürekli insülin verilir.

– Büyük sorumluluk ve

hasta uyumu gerektirir

– Maliyeti yüksektir.

– Bu nedenlerle küçük

sayıdaki hasta grubunda

uygulanabilmektedir.

Page 74: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

İnhaler İnsülinler

• Yalnızca bolus

dozları içindir

• Büyük bir alettir

• Akciğerler üzerinde

bilinmeyen uzun

dönemli etkileri

mevcuttur

Page 75: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

İğne Uçları

4, 5, 6, 8 ve 13 mm.

Page 76: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

1. kullanım 2. kullanım 3. kullanım 4. kullanım

İnsülin enjektörleri ve iğne uçları

tek kullanımlıktır.

Her enjeksiyon sonrasında iğne ucu değiştirilmelidir!

Page 77: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

Cildi kaldırma yöntemiCildi 2-3 parmakla tutup hafifçe kaldırınız.

Yanlış!

Tüm elle kavranarak kaldırılmış. Kas içi enjeksiyon riski yüksek.

Doğru

2-3 parmakla kaldırılmış, böylece SC doku kastan uzaklaştırılmış.

Page 78: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

• Açılmamış şişeler son kullanma tarihine kadarbuzdolabında 2-8 oC arasında saklanmalıdır.

• Şişe açıldıktan sonra buzdolabında ya da 30C'ninaltında, oda sıcaklığında 28 gün saklanabilir.

(hastanede kullanırken açtığınız tarihi üzerine yazınızve açılmış şişeyi kullanırken tarihi kontrol ediniz)

• Kesinlikle dondurulmamalıdır.

• Isı kaynağından uzak tutulmalıdır.

• Direk güneş ışığından ya da kuvvetli çalkalamadanhasar görebilir.

İnsülinin Saklanması

Page 79: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

Yan etkiler

• Hipoglisemi

• Kilo artışı

• Lipohipertrofi

• Lipoatrofi

• İnsülin ödemi

• Allerjik reaksiyon

Page 80: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

GLUKOMETRE KULLANIMI

Page 81: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

Glukometreler

• Pil ile çalışırlar.

• Büyüklüğü, şekli ve ağırlıkları değişebilir.

• Her markanın kendine özgü stripleri vardır.

• Her marka cihazın doğru uygulama ve

bakımının öğrenilmesi için eğitim gerekir.

• Glukometre ve strip seçiminde

basitlik,doğruluk ve ucuzluk esas

alınmalıdır.

Page 82: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

İyi Bir Şeker Ölçüm Cihazının Özellikleri

Sonuçları güvenilir olmalıdır

• Cihazın güvenilirliği denetlenebilmeli.Aynı

kan örneğinde ölçümler arasındaki fark %5

i geçmemeli.

• Glukometre ile yapılan ölçüm ile

labaratuvar değerlerine göre en fazla %15

değişim göstermelidir.

Page 83: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

Kan şekerini doğru ölçmek için !• Kodlama gerektiren cihazlarda ölçüm çubuğu kodu ile

kod çipinin aynı olması

• Ölçüm çubuklarının nemli ortamda bulunmaması

• Son kullanma tarihinin geçmemiş olması

• Ölçüm öncesi ellerin temiz olması

• Yeteri kadar kan olması

• 2. damla kanın ölçüm için kullanılması

• Kullanılan lansetlerin tek kullanımlık olması hastanın

kendine ait delme kalemi varsa sadece o hastaya

kullanılması gerekir.

• Her gün günlük temizliği yapılmalıdır.

Page 84: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •

Glukometre Kullanım Hataları

• Glukometre cihazının kodlama işleminin yapılmaması

• Stripin yanlış yerleştirilmesi

• Stripin saklama koşullarına uyulmaması

• Tarihi geçmiş strip kullanılması

• Ölçüm sırasında ellerin temiz olmaması

• İlk damla kan ile ölçümün yapılması

• Sürekli aynı parmağın delinmesi

• Alkol ile temizlenen parmağın kurumadan kullanılması

Page 85: BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK …hemsirelikhizmetleri.beun.edu.tr/dosyalar/2018/01/tek/diyabetus... · Oral Antidiyabetik (Oad) Tedavi ... • Glukometri kullanımı •