Buddhist Psychology : Psychotherapy issue 02

BuddhistPSYCOLOGYDECEMBER 2 0 1 4 issue 2ndPsychoTHERAPY

issue

MiNDfulNESSTherapyสตบำบด

F R E

E i ss

ueCognitive

Therapyมารจก

พทธวธ

คด

ควบคมความ

BuddhistPSYCOLOGYDECEMBER 2 0 1 4 issue 2ndPsychoTHERAPY

issue

by Pra Bhattharasinthorn Supatto 5 7 0 1 4 0 3 0 7 2

Dedicate for

พระเอกภทร อภฉนโท ผศ.ดร. น.ธ.เอก, พธ.บ.(ครศาสตร), MA.(Clinical Psy.) , Ph.D.(Psy.)

�1

จตบำบด คอกระบวนการของปฏสมพนธระหวางสองฝายทมแบบแผน

โดยปกตแลว แตละฝายประกอบดวยบคคลหนงคน แตกเปนไปไดวาอาจจะมคนสองคน

หรอมากกวานน มจดมงหมายเพอเยยวยาความตงเครยดของฝายหนง ซงเกยวของกบประเดนปญหาหนงๆ หรอหลายประเดนปญหา ไดแก ปญหาดานความคด ปญหาดานความรสก หรอปญหาดานพฤตกรรม ผบำบดใชทฤษฎทเกยวของกบตนกำเนด พฒนาการ การคงไว และการเปลยนแปลงบคลกภาพ พรอมดวยวธการบำบดทเกยวเนองสอดคลองกบทฤษฏนนๆ และมการรบรองทางวชาชพและ

ทางกฎหมายใหปฏบตงานในฐานะผบำบด

เรยมอน เจ. คอรซน

PsychoTherapyจตบำบด

�2

ทกวนนนกจตบำบดสวนใหญไมไดยดวธการ

รกษาทตายตวเพยงวธเดยว หากแตนำหลายๆวธมาปรบใชใหเหมาะกบผปวยแตละราย อยางไรกตาม นกจตบำบดสวนใหญจะผานการอบรมขนพนฐานและฝกความชำนาญในการรกษาดวยวธการอยางใดอยางหนง

โดยเฉพาะ ดงนนกอนทคณจะตดสนใจเขารบการรกษากบนกจตบำบดควรซกถามใหแนใจกอนวาคณเหนดวยกบหลกการในการ

รกษาของเขา และวธการบำบดของเขาเปนอยางทคณตองการ จตบำบดเปนการรกษาทางจตชนดหนง ทำโดยการพดคยกบผปวย โดยผบำบดจะวเคราะหสภาพปญหา หาสาเหตของปญหาและรวมกนในการแกไขสงทเปนปญหา หรอความทกข ความคบของใจของผปวย สวนวธการทำจตบำบด โดยทวไปม 2 วธ คอ

1. จตบำบดระดบลก (Genetic-dynamic Therapy / Deep

Psycho-therapy) เปนการทำจตบำบดในเชงลก เนนการเปลยน

บคลกภาพระยะยาวในผปวยโดยการสบคนปญหา ความคบของใจ

ความวตกกงวล ในจตใตสำนก (preconscious) และจตไรสำนก (unconscious) ของผปวยซงกดเกบไว การทำจตบำบดม 2 แบบคอ -จตวเคราะห (Psychoanalysis) ตามแนวคดของซกมนด ฟรอยด ซงใชวธการ

<> Free-association เนนการปลอยใหผปวยเกดความรสกอสระ

สบาย และผอนคลาย เพอใหผปวยเลาเหตการณทเปนปญหา และความทกขออกมา

<> Dream interpretation เนนการใหผปวยเลาความฝน และผรกษาดความจากความฝน

<> Transference เนนการโอนถายความรสกไปยงบคคลอน - จตบำบดแบบ Distributive-Synthesis ตามแนวคดของ Adof Meyer วธการน Adof Meyer เนนวธการใหผปวยเลาประสบการณในอดต และผรกษาวเคราะหสถานการณ และสาเหต และรวมกนหาทางแกไขตอไป

2. จตบำบดระดบตน (Superficial Psychotherapy) เนนการบำบดเบองตน 3 ลกษณะ คอ - จตบำบดแบบประคบประคอง (Supportive psychotherapy) เนนการพดคยและบำบดชวยเหลอประคบประคองเบองตน - จตบำบดเนนการระบายปญหา (Superficial expressive psycho-therapy) เนนการระบายปญหา ความทกข ความคบของใจ - จตบำบดเนนการกดเกบ (Suppressive psychotherapy) เนนการใหขอเสนอแนะ เพอลดภาวะเครยด ความวตกกงวล และปญหาทไมลก

จตบำบดอยางไรHow toPsychoTherapy

�3

จตบำบดกลม (Group Psychotherapy) ความหม า ย แ ละ ค ว า ม เ ป น ม า จ ต บำ บ ด ก ล ม ห ร อ G r o u p Psychotherapy เปนการบำบดทางจตชนดหนงในผทมปญหาทางจตใจ อารมณ และพฤตกรรม ดวยการใชกระบวนการของกลมทมการวางแผน โ ดยบคลากรวชาชพเฉพาะทางทไดรบการศกษาอบรมมาโดยเฉพาะ มเปาหมายเพอใหผเขากลมรจกตนเอง เขาใจตนเอง เขาใจผอน ยอมรบตนเองและผอนได ตลอดจนสามารถปรบเปลยนความคด เจตคต และพฤตกรรม อนจะนำไปสการแกปญหาไดอยางถกตองเหมาะสม ลกษณะของกลม เปนการจดใหผปวยมารวมกลมกน โดยมผบำบดและบคคลากรวชาชพเขารวมกลมดวย กระบวนการกลมเนนการสนทนาแลกเปลยนความคดเหน การใหขอเสนอแนะเพอการปรบปรงเปลยนแปลงเจตคต และการแกปญหาทบกพรองของผปวยในกลม หวใจหลกของกลมจตบำบดกคอ การใหผปวยชวยกนเองในกลม ไดมการใชกระบวนการกลมตงแตป ค.ศ. 1905 โดย Dr. J. Pratt นำมาใชในกลมของผปวยวณโรค โ ดยการสอนการปฏบตตวและการปฏบตงาน

จ ต บำ บ ด ร า ย บ ค ค ล ( I n d i v i d u a l Psychotherapy) ความหมาย จตบำบดรายบคคล เปนการรกษาทางจตชนดหนง ดวยการทผบำบดรกษาพดคยกบผปวยเปนรายบคคล ผบำบดรกษา วเคราะหสภาพปญหา หาสาเหตของปญหาและรวมกนในการแกไขสงทเปนปญหา หรอความทกข ความคบของใจของผปวย โดยผบำบดใชทฤษฎ หลายทฤษฎ เชน - ทฤษฏจตวเคราะห (Psychoanalysis) เชน Free-association, Dream interpretation, Transference - ทฤษฎกลมมนษยนยม (Humanistic) เชน Client-centered, Existen-tialism, Gestalt Therapy, Reality Therapy, Rational emotive Therapy - ทฤษฎกลมพฤตกรรมนยม (Behaviorism) การใชการเสรมแรง การลงโทษ และการใชแบบอยาง กระบวนการในการทำจตบำบดรายบคคล กระบวนการในการทำจตบำบดรายบคคล เนน 3 ระยะดงน ระยะแรก เนนการสรางสมพนธภาพ การรบฟงปญหา การแสดงความเหนใจและรบความรสก ระยะท 2 เปนระยะการโอนถายความรสกสผร กษา พฒนาการตระหนกรในปญหา การสนบสนน ประคบ ประคอง การตความ การสอน การใหกำลงใจ การจดการกบสงแวดลอม ระยะสนสด เปนการเตรยมสนสดสมพนธภาพ

องคประกอบทสำคญของการทำจตบำบด การทำจตบำบดทมประสทธภาพควรพจารณาถงหลกการตอไปน - ความรความสามารถของผบำบด ตองผานการเรยนและฝกฝนดานการทำจตบำบดมาโดยตรง - บคลกภาพและนสยของผบำบด ตองมความพรอม มความร ความเขาใจ ยอมรบ และพฒนาตนเอง ในการทำจตบำบดเปนอยางด - ผบำบดและผรบการบำบด มแรงจงใจ ใ นการทำจตบำบด เชอและศรทธาในตนเองและผบำบด - มความสามารถในการพด ถายเทความรสก

จตบำบดอยางไร

How to

PsychoTherapy

�4

ทมา http://healthmeplease.com/

พฤตกรรมบำบด จะมงเปลยนแปลงหรอกำจดพฤตกรรมทไมพงประสงค เชน อาการของโรคหวาดกลว(phobia) หรอการตดยาเสพตดพฤตกรรมบำบดนเปนวธการรกษาในระยะสนและแกปญหาแบบ

เฉพาะเจาะจง รวมทงมการตงเปาหมายชดเจนทสามารถวดผลได วธ

นไมเหมาะทจะใชวเคราะหปญหาชวตในระดบลก

Behaviour Therapy

การใหคำปรกษา มจดมงหมาย เพอชวยใหคนทำใจยอมรบวกฤตการณท

เกดขนในชวต หรอสามารถปรบปรงชวตและความสมพนธใหดขน

การใหคำปรกษาเปนการใหความชวยเหลอในระยะสนและ

มเปาหมายทเฉพาะเจาะจง อยางเชน การใหคำปรกษาแกผททกขโศกจากการสญเสยบคคลอนเปนทรก การใหคำแนะนำแกคสมรสทมปญหา หรอการแนะแนวอาชพ

Counselling

การบำบดดานการรคด เนนการเปลยนแปลงวธคด ซงเปนตวกำหนดความรสกและพฤตกรรมบางอยาง การบำบดดวยวธนจะกระทำอยางรวบรด ใ ชระยะเวลาสนๆและมงทปญหาโดยตรง เชน อาการซมเศราและอาการหวนไหวเกนเหตตอคำวจารณ

การบำบดแนวมนษยนมยมหรออตถภาวนยม วธการของนกบำบดเหลานแตกตางกนอยางมาก แตมจด

หมายทเหมอนกนคอพยายามชวยใหผปวยรบผดชอบตอชวต

ของตนเองและตระหนกถงความสามารถของคนทมอย

อยางเตมเปยม การบำบดอาจใชระยะเวลาสนๆหรอระยะยาว ขนอยกบความจำเปนและจดประสงคของผมารบการบำบด

Cognitive Therapy

Humanistic or Existential therapy

จตวเคราะห นกจตบำบดจะวเคราะหอดตของผปวยอยางละเอยดลกซง เพอชวยใหเขาเขาใจถงแรงผลกดนและ

ความปรารถนาภายในทซอนเรนอย ปจจยสำคญของการรกษาดวยวธนอยทความสมพนธอนดระหวางนกจตบำบดกบคนไข การบำบดอาจใชเวลานานเปนป วธนเหมาะสำหรบผทตองการคนพบตนเองหรอมปญหาดานบคลกภาพ

psychoanalysis

TherapyWhat

KiNDOFบำบดการประเภท

�5

นายแพทย Aaron T.Beck เปนผคนพบ cognitive therapy คนพบในตนทศวรรษ 1960 cognitive therapy เปนจตบำบดชนดหนงทม

โครงสรางเปนของตนเอง มจดมงหมายเพอใหผปวยกำหนดจดหมายของ

การคดอยทปจจบน เปนจตบำบดทใชเวลาสน มไวสำหรบรกษาอารมณซมเศรา ชวนผปวยแกไขปญหาปจจบนและดดแปลงแกไขวธการคดและแกไขพฤตกรรมทคอยทำใหทำหนาทไดไมด ไ ดมการดดแปลงวธการรกษาแบบ cognitive therapy ไ ปใชรกษาความผดปกตทางจตเวชชนดอนๆ และผปวยทางจตเวชหลายๆ ชนด อยางไรกตามใจ ความสำคญของภาคทฤษฎกยงยดตาม cognitive model เดมทเสนอวาเราจะคนพบ distorted หรอ dysfunctional thinking ในความผดปกตทางจตหลายๆ ชนด การประเมนวธการคดและการดดแปลงแกไขความคดใหอยในสภาพทเปนจรงและดดแปลงวธการคดใหมจะทำให

อารมณและพฤตกรรมดขน แตถาจะใหดนานๆ กตองดดแปลง dysfunctional belief ทซอนอยของผปวยดวย

เราสามารถใช cognitive therapy ตามลำพงรกษาความผดปกตทางจตเวชหรอใชเปน adjunct therapy กได มใชเพยงแคใชรกษาความผดปกตทางจตเวชเทานน เรายงใชรกษาประชาชนทวไปไดอกดวยเชนผตองขง เดกนกเรยน ผปวยโรคทางกายนานาชนดเปนตน cognitive therapy ใชไดกบคนทกอายตงแตเดกจนถงคนชรา ทกระดบการศกษา ทกเศรษฐฐานะและไมวาภมหลงจะเปนอยางไรหรอใชในลกษณะ group therapy ,couple therapy และ family therapy กได การประยกตท า cognitive therapy ไปใชมหลกการดงนคอสราง cognitive formulation ส าหรบโรคนนๆ แลว นำ cognitive formulation ทไดไปประยกตกบผปวยเพอคนควาหาคตนยมในตวผปวยหรอพยายามเขาใจผ

ปวย จากนผรกษาจะพยายามชวนผปวยหาวธเปลยนแปลงวธการคดและ belief system เพอจะน ามาซงการเปลยนแปลงในอารมณและพฤตกรรมตามมา

วธการชวนผปวยเปลยนแปลงวธการคดประกอบ

ดวยการตงคำถามดงตอไปน 1. ความคดอะไรวงผานเขามา 2. มหลกฐานอะไรทสนบสนนความคดทวงผานเขามา 3. มอะไรอก 4. หลกฐานทสนบสนนวาคณอาจจะเปนในทางตรงกนขามมอะไรบาง 5. มอะไรอก 6. ถาหากเปนไปตามความคดแรกนน สงทเลวรายทสดทอาจจะเกดขนคออะไร 7. ถาพจารณาตามสภาพทเปนจรงแลว สงทนาจะเกดขนจรงๆ คออะไร 8. ถาคณเชอตามความคดทแยทสด อะไรจะเกดขน 9. ถาคณเปลยนแปลงความคด คอตระหนกวาคณท าได อะไรจะเกดขน 10.ลงทายคณจะเลอกอะไร 11.ถงตอนนคณรสกอยางไร

CognitiveTherapyมารจก

�6

3. เนนความรวมมอและ active participation กระบวนการ

รกษาจะเกดจากทง ผรกษาและผปวยรวมมอกนทำงาน ทง 2 ฝายตองชวยกนตดสนใจวาจะพดเกยวกบอะไรในแตละ session จะพบกนบอยขนาดไหน และผปวยควรทำอะไรเปนการบานในระหวางทยงไมมาพบแพทย ใ นตอนแรกแพทยจะ active คอจะ เสนอแนวทางในการรกษาแตละครงและสรปวาไดพดกนในเรอง

อะไร เมอผปวยอาการเรมดขนและเรมพดจามากขน (socialize) ผรกษาจะตองยมากขน(encourage)ใหผปวย active ใ น session มากขนใหผปวยตดสนวาจะพดกนในเรองอะไร ใ หคนหาวาความคดของตนเองบดเบอนอยางไร ใ หสรปใจความทสำคญและใหตงการบานดวยตนเอง

หลกการของ cognitive therapy ประกอบดวย 1. พยายามเขาใจวธการคด (formulation) และเขาใจปญหาของผปวยในแง cognition ขนตอน นประกอบดวย 3 ขนตอน ขนตอนท1 เปนการทผรกษาพยายามเขาใจวาขณะนผปวยคดอยางไร เมอคดอยางนแลวพฤตกรรมทเปนปญหาตามมาคออะไร โปรดสงเกตวาพฤตกรรมทเปนปญหาตามมาในตอนแรกกมาจากวธ

การคด แตพอเกดพฤตกรรมจะยงไปเสรมวธการคดนนๆ ขนตอนท2 คอการคนหาวาเหตการณทมากระตนใหเกดการรบรผดๆ จนเกดอารมณเศราคออะไร ขนตอนท3 จะเปนการคนหาสมมตฐานทเกยวกบเหตการณในอดตทสำคญททำใหผปวยเกดวธการตความหมายของเหตการณและเปน

วธทตดตวแตทำให (predispose) ทจะทำใหเกดอารมณเศรา (เชน เวลาดๆ มกจะเปนเรองของโชคลาภแตเวลาลมเหลวมกเกดจากตนเองไมเกง)

2. ตองม therapeutic alliance ดงนนผรกษาจะตองมปจจยพนฐานทจะสามารถใหคำปรกษาไดดวย เชน มความรสกทอบอน empathy ใ หการดแล ใ หการนบถออยางจรงใจ และตองมความสามารถ ผรกษาจะพดอะไรกตองพดแบบ empathy ตงใจฟง ฟงอยางละเอยดละออ สรปความคดและความรสกอยางถกตอง มอง โลกในแงดและ upbeat กอนจากกนในแตละครงผรกษาจะขอใหผปวย feedback เพอแสดงวาผรกษาเขาใจผปวยและเพอแสดงวาผปวยรสกในทางทดทไดมาพบผรกษา ผปวยบคลกภาพผดปกตจะยงตองการ therapeutic alliance ผรกษาจงอาจจะตองใชเวลาสำหรบการสรางความสมพนธเชงการรกษาใหมากขนรวมทงอาจจะ

ขอใหผปวยคนหาและประเมนความคดเกยวกบการมาพบผรกษา

โดยใหทำแบบนเปนพกๆ ดวย

CognitiveTherapyหลกการ

�7

4. การรกษาจะมจดมงหมาย (Goal oriented) และเพงเลงทตวปญหา ในการพบกบผปวยครงแรกๆ จงเปนการประเมนวามปญหากปญหาแลวรวมกนตงเปาหมาย เปาหมายอาจจะเปนทางดานพฤตกรรมเชน ถาผปวยรสกวาเหงา และผปวยตงเปาหมายของการรกษาในรปพฤตกรรมวาอาจจะเปนการมสมพนธภาพใหมๆ เกดขนหรอหาวธทำใหความสมพนธทมอยแลวแนนแฟนยงขน

ผรกษาจะชวยผปวยประเมนความคดและชวยผ

ปวยใหตอบสนองตอความคดทไปขดขวางเปาหมาย เชนความคดทวา “ฉนไมมอะไรจะให” “พวกเขาอาจจะไมตองการฉน” เปนการทผรกษาชวยผปวยให evaluate ความคดวาคดไดตรงเรองแคไหน (validity) โ ดยตรวจสอบจากหลกฐานทมอย ตอนแรกกชวยกนตรวจโดยนกคนหาหลกฐานเอาในขณะทอยกบผรกษา จากนนผปวยกทำการทดลองเพอตรวจสอบความคดทมอยดวยการ

สรางแผนการอยางหนงขนแลวไปชวนคนรจกหรอเพอนๆมาทำเมอ

ผปวยทราบวาความคดของตนเองบดเบอนไป และผปวยแกไขความคดใหถกตองผปวยกจะเกดความสามารถในการแกปญหาตอไป ผรกษาจงสนใจวามอปสรรคใดทคอยขดขวางผปวยในการแกปญหา

และเขาถงจดมงหมาย ผปวยจำนวนมากทสบายดมาตลอดกอนทจะมอาการทาง

จตเลกๆ นอยๆ ผปวยอยางนอาจจะไมตองฝกฝนวธการแกปญหา ผรกษาเพยงแคสอนผปวยประเมนวธคดทไมสงเสรมใหท าหนาทได (dysfunctional) แตกลบไปขดขวางทกษะดๆ ทเคยมมากอนกพอแลว แตผปวยบางคนมวธการแกป ญหาทไม เหมาะสม (deficient) ผปวยอยางนจะตองเรยนรวธการแกปญหาจงจะดขนดวย ผรกษาจงตองประเมนความตองการของผปวยแตละรายไป

5. ในระยะแรกๆ cognitive therapy จะเนนการแกไขปญหาทเกดขนในปจจบนและเนนทเหตการณหรอสถานการณทเฉพาะท

ทำใหผปวยทกขใจ การแกปญหาหรอการเขาใจปญหาทกำลงทำใหทกขทรมานโดยเขาใจตามทเปนจรงไดจะทำใหอาการดขน cognitive therapist จงมกจะเรมการรกษาดวยการสำรวจปญหาในขณะนน (here and now) ไมวาการวนจฉยโรคจะเปนอยางไรกตาม ผรกษาจะหนไปสนใจอดตกตอเมอผปวยตองการทำอยางนนอยางมาก หรอการพยายามแกไขปญหาในปจจบนทำใหเกดการเปลยนแปลงทาง cognition พฤตกรรมและอารมณนอยมาก หรอผรกษาตดสนวาจะตองทำความเขาใจวา dysfunctional idea เรมขนเมอไรและเรมขนอยางไรและ idea นนสงผลตอผปวยอยางไร ถาผปวยมความผดปกตในบคลกภาพ ผรกษาจะใชเวลาอภปรายความเชอและ coping behavior ทเกดในระยะ development และในวยเดก การเปลยนแปลงความสนใจเกยวกบ

เงอนไขเวลาทปญหาเรมกอตวขางตน มจดมงหมายคอเพอชวยผ

ปวยประเมนความเชอทงในอดตและปจจบนวาเชอไดตรง

กบความจรงขนาดไหนและชวยผปวยพฒนาความเชอทสมเหตสม

ผลมากขนหรอทำงานไดมากขน (more functional)

6. Cognitive therapy จะเหมอนกบสอนและใหความรแกผปวย

เพอวาผปวยจะเปนผรกษาใหแกตนเอง cognitive therapy จะเนนการปองกนการกลบมากำเรบ ในชวโมงแรกๆ ผรกษาจะใหความรแกผปวยวาโรคทผปวยเปนอยางไร มการด าเนนโรคอยางไร รปแบบการรกษาเปนอยางไร (คอสอนใหทราบวาความคดมอทธพลตออารมณและพฤตกรรม) กระบวนการ cognitive therapy จะเปนอยางไร ผรกษาจงไมเพยงชวยผปวยตงเปาหมาย วาจะพสจนวาความคดและความเชอของตนเองคออะไร จะประเมนอยางไร จะวางแผนเปลยนแปลงพฤตกรรมไดอยางไร แตผรกษายงสอนผปวยวาจะทำอยางไรเกยวกบกระบวนการขางตน ผรกษาจะขอใหผปวยจดขอคดสำคญๆ ทผปวยไดเรยนรเพอวาผปวยจะไดประโยชนจากความเขาใจใหมๆทเกดขนในการพบ

กนครงถดไป และทเกดขนแมจะสนสดการรกษาแลวกตาม

CognitiveTherapyหลกการ

�8

7. Cognitive therapy จะจำกดเวลา สวนใหญแลวผปวยอารมณซมเศราและผปวยวตกกงวลแบบตรงไปตรงมาจะรกษาดวยวธน

เพยง 4-14 ครง ผรกษาพบกบผปวยสปดาหละ 1 ครง แตถาภาวะอารมณซมเศรารนแรงมากๆกอาจจะพบกนบอยขน เมอผปวยดขนกอาจจะตกลงกนใหมวาพบกนทก 2 สปดาห จากนนพบกนทก 1 เดอน แมกระทงเมอสนสดการรกษาแลวกยงอาจจะนดมาพบผรกษาทก 3 สปดาหอก 1 ปเพอกระตน (booster) กได ไมใชวาผปวยจะดขนภายในเวลา 2-3 เดอนทกคน ผปวยบางคนทมอาการมานานกวาจะดดแปลง rigid dysfunctional belief และดดแปลงพฤตกรรมทเปนรปแบบทชดเจนมาแลว (pattern) ไดกตองใชระยะเวลารกษานาน 1-2 ป หรอนานกวานกม

8. Cognitive therapy แตละครงจะมโครงสรางการทำงาน ใ นแตละ session จะประกอบดวยการตรวจสอบอาการ (ยกตวอยาง อารมณ) สำรวจเหตการณเกดขนในรอบสปดาห รวมกนกำหนดเรอง (agenda) สำหรบ session นน รวมกนอภปรายเกยวกบ agenda ตงการบาน สรปบอยๆ ตอนจบของแตละ session กจะตองมการ feedback ทก session จะมโครงสรางเปนแบบน ใ นตอนแรกๆ ผรกษาจะชวยรเรมงานในแตละขนตอนกอน แตเมอผปวยดขนมาบางแลวผรกษาจะขอใหผปวยมบทบาท active ขนในการกำหนดเรอง กำหนดการบาน การประเมนและการตอบสนองตอความคดของตนเอง การมโครงสรางจะทำใหเขาใจกระบวนการรกษางายขน ผปวยเองกสามารถใชโครงสรางเดยวกนนรกษาตนเอง

ภายหลงการรกษาไดสนสดลงแลว โครงสรางแบบนจะเพงความ สนใจไปทสงทสำคญทสดสำหรบผปวยและชวยทำใหใชเวลาไดอยาง

มประสทธภาพ

9. Cognitive therapy จะสอนผปวยใหคนหา(identify) ความคดและความเชอททำใหทำหนาทตอไปไมได(dysfunctional) ใหพบ แลวประเมนความคดและความเชอนน และตรวจสอบพฤตกรรมทเราตอบสนองตอความคดและความเชอนน เราประเมน dysfunctional thought ดวยการทำ socratic questioning, guided discovery เพอชวนผปวยตรวจสอบวาการคดอยางนนตอตนเอง ตอโลกภายนอก ตอคนอนๆ มความหมายอยางไร ผรกษาจะชวยผปวยประเมนวาความเชอของผปวยตรงกบความจรงแคไหนและเชอแบบนนแลวทำงานไดแคไหน (functionality) เปนตน

10. Cognitive therapy เปลยนแปลงการคด อารมณ (mood) และพฤตกรรมดวยวธตางๆ หลายวธ วธทสำคญ ไดแก socratic questioning และ guided discovery นอกจากนยงใชวธการอนๆทปรากฏอยในวธรกษา วธอนๆเชน behavior therapy และ gestalt therapy เปนตน เราจะเลอกวธใดกขนกบ case formulation และ วตถประสงคของการรกษานนๆ

เราใชหลกการขางตนกบผปวยทกคนแตอาจจะมราย

ละเอยดแตกตางกนขนกบอาการเปาหมาย ความสามารถในการสราง therapeutic bond แรงจงใจทอยากจะเปลยนแปลง มประสบการณกบการรกษามากอนหรอไม ยกตวอยาง cognitive therapy สำหรบ generalized anxiety disorder จะเนนทการ reappraisal risk ในสถานการณใดสถานการณหนงและ resource ของผปวยในการจดการกบการคกคาม การรกษา panic disorder จะเนนทการตรวจสอบ catastrophic misinterpretations (life หรอ sanity-threatening erroneous prediction) ทมตอ body หรอ mental sensation เปนตน

CognitiveTherapyหลกการ

�9

Cognitive therapy มรากฐานจาก cognitive model ซงตงสมมตฐานไววาการรบร (perception) เกยวกบเหตการณจะมอทธพลตออารมณและพฤตกรรมของผปวย มนไมใชเรองของสถานการณทเปนตวกำหนดวา คนเราควรจะรสกอยางไร แตเปนเรองของการทวาคนคนนนพจารณา (construe) คด (think) รบร (perceive) เกยวกบสถานการณอยางไรตางหาก ความคดทเกดขนในขณะนนเปนอยางไร ความคดในทนเราหมายถงทงความคดในระดบลกและระดบผวๆ ทคอยควบคมความรสกของเราทมตอเหตการณ ความคดทเกดขนมาทนทและเปนความคดทเราประเมนทนทในเหตการณหนงๆ เรยกวา automatic thought ความคดอยางนมไดเกดจากการบรรจงคดขนมา (deliberate) และไมไดเกดจากการใหเหตผลแตเปนความคดทผดโผลขนมาอยางอตโนมต เรารตวหรอรจกหรอตระหนกในความคดอตโนมตนอยมากแตเรากลบรบรหรอตระหนกในอารมณทเปนผลตามมา เรามกจะยอมรบความคดหรอคำพดหรอภาพนก(image) ทผดโผลขนมาอยางอตโนมต มนเปน cognition ทอยผวทสด เรายอมรบโดยไมไดพจารณาเลย เราสามารถเรยนรทจะจบใหไดวา automatic thought ของเราเปนอยางไร โ ดยการใสใจกบอารมณทเปลยนแปลงไปทนท เชน ถาเราก าลงรสกหดหเรากถามตวเราวาอะไรผานเขามาในจตใจในขณะนน ถาเราจบไดวา automatic thought ของเราเปนอยางไร เราจะสามารถประเมนวา automatic thought ถกตอง (validity) แคไหน ถาพบวาเราตความผดพลาดแลวเราแกไขความคดนน อารมณของเราอาจจะดขน ใ นมมมองของ cognitive therapy ถาความคดททำใหทำหนาทผดพลาด (dysfunctional) จนมมกบเหตผลอารมณกจะเปลยนแปลงตาม ผอานพงตระหนกวาเรองเดยวกนแตตางเวลากนกอาจจะทำใหเกด automatic thought ทแตกตางกนได

Cognitive conceptualisation เปนกรอบ (framework) สำหรบผรกษาในการเขาใจผปวย ผรกษาจะตองตอบคำถามตอไปนกอนทจะรเรมกระบวนการ formulate case 1. ผปวยไดรบการวนจฉยวาเปนโรควาอะไร 2. ปญหาในปจจบนของผปวยคออะไร พฒนาขนมาไดอยางไร ปญหานนคงอยไดอยางไร 3. Dysfunctional thought และ dysfunctional belief ทเกดรวมกบปญหานคออะไร และนำไปสปฏกรยาทางอารมณ สรรวทยาและพฤตกรรมอะไร จากนผรกษาสรางสมมตฐานวาผปวยเกดความผดปกตทางจตได

อยางไร ดวยการตอบคำถามดงตอไปน 1. ประสบการณและการเรยนรตงแตในวยเดก รวมทง genetic predisposition ทมสวนทำใหเกดปญหาในปจจบนคออะไร 2. ความเชอทซอนอย (underlying belief) (รวมทงทศนคต ความคาดหวงและกฎในการดำเนนชวต) และความคดทซอนอย (underlying thought) ของผปวยคออะไร 3. ผปวยรบมอกบ dysfunctional belief อยางไร ในการรบมอผปวยไดงดเอากลไกทางอารมณ ทางพฤตกรรมไมวาทงทางบวกและลบอยางไร ผปวยมองตนเอง คนอน โลกและมองอนาคตอยางไร 4. ความเครยดทรวมเปนสาเหตใหเกดปญหาทางจตหรอมสวนรวมสงผลกระทบตอความสามารถในการแกไขปญหาคออะไร ผรกษาเรมสราง cognitive conceptualization ตงแตพบผปวยเปนครงแรกและปรบ conceptualization ใหดขนจนกระทง session สดทาย formulation ทสรางขนนจะชวยผรกษาวางแผนการรกษาทมประสทธภาพ

CognitiveCONceptความคดนก

9

สชาต พหลภาคยพ.บ. วว.จตเวชศาสตร

�10

ความเชอ (Belief) ความคดทเปนศนยกลางทสดหรอเราเรยกอกชอหนงวาความคดทเปน

แกน (core) หมายถงความเขาใจทเปนรากฐานและอยลกจนกระทงเราไมพดออกมา มนเปนความจรงทสมบรณสำหรบคนนน ความคดนจะเถรตรงและครอบคลมเรองตางๆ มากเกนไป (overgenralized) ความคดทเปนแกนกลางนจะทำงานในขณะทบคคลเศราแต

กอาจจะถกกระตนอยเรอยๆกได บคคลจะใหความหมายกบเหตการณตางๆ ผานความคดทเปนแกนกลางนแมวาการตความจะไมถกตองกตาม ความคดนทำใหคนเราเลอกทจะสนใจเฉพาะขอมลทไปเสรมความคดนอกทหนง จะไมใสใจกบขอมลทอยตรงขาม ทำใหความคดนคงอยเรอยแมวาจะเปนความคดทไมถกตองและทำใหทำงานไมได

กตาม ความเชอทไมถกตองน ทำใหบคคลตความสถานการณตางๆ ไปทางลบและตเตยนตนเอง(selfcritical) อยางอตโนมต

ทศนคต กฎ (rules) และ assumption มกลมของความเชอทอยตรงกลางๆ (intermediate belief) ระหวางความเชอทเปนแกนกลางและ automatic thought กลมความเชอตรงกลางน ไ ดแกทศนคต กฎและ assumptions กลมนพฒนาขนมาจากความเชอ ทเปนแกนกลางและมกจะไมสามารถพดออกมาเปนคำพดได (unarticulate) เหมอนกน แนวทางการรกษาใน cognitive therapy ขนแรกจะ

จดการเกยวกบ automatic thought เพราะเราพอจะรตว (conscious awareness) ไ ดมากทสด ผรกษาจะสอนผปวยใหคนหาหรอจบ (identify) ความคดของตนเองใหไดแลวกประเมน (evaluate) แลวกดดแปลง (modify) ความคดนนเพอจะทำใหอาการสบายขน จากนนเราจะแกไขความเชอทงความเชอทเปนแกนกลาง

และความเชอทอยตรงกลางทอยภายใต dysfunctional thought ทเราแสดงออกเพอวาขอสรป (conclusion) และการรบร (perception) เกยวกบเหตการณจะเปลยนแปลงไปในทางท เหมาะสมขน การดดแปลงความเชอทอยในระดบพนฐานจะชวยปองกนการกำเรบของอาการไมสบายไดดทเดยว

ภาพแสดงความเชอทเปนแกนกลาง Core beliefs

Intermediate beliefs ไดแก 1. rules หรอ expectation ไดแกฉนตองทำงานหนกเทาทจะทำไดตลอดเวลา 2. attitude ไดแก คงจะ แยถาไมเกง 3. assumption ไดแก ถาฉนทำงานหนกเทาทฉนจะทำได ฉนกอาจจะทำงานทคณทำไดอยางงายๆ

automatic thought

CognitiveCONceptความคดนก

�11

ความสมพนธระหวางพฤตกรรมกบ automatic thought ในสถานการณหนงๆ ความเชอของคนคนหนงจะมอทธพลตอการทคนนนจะคดอานหรอรบร (perception) เกยวกบสถานการณหนงๆ และจะสงผลตอไปใหเกด automatic thought ตอสถานการณใด สถานการณหนงซงกจะสงผลตออารมณ พฤตกรรมและการตอบสนองทางสรรวทยาทจะเกดขน ยกตวอยาง

เชน ม automatic thought วา “หนงสอเลมนยากฉนคงไมเขาใจแนเลย” ทำใหรสกเศราและรสกวาแนนๆหนาอก ทำใหปด

หนงสอเลย แตถาเราเปลยน automatic thought วา “เดยวกอน มนยากกจรงแตมนไมจำเปนวาจะตองถงกบอานไมรเรองเลยนะ ฉนเคยพอจะอานหนงสอประเภทนไดมากอน ดงนนถาฉนตงใจอานมน ฉนกอาจจะเขาใจไดดขน” ถาคดแบบนกจะลดความเศราลงไปและทำใหอานหนงสอเลมนนตอไปได ความรสกเศราในตวอยางแรกเกดจากความคดทมตอ

สถานการณทเฉพาะอยางหนง ความคดทวา หนงสอนยาก อานไมไดไมไดเกดกบทกคนทอานหนงสอน ความเชอทเปนแกนและไมไดพดออกมาทวา “ฉนไมมความสามารถ” จะคอยควบคมการรบรเกยวกบสถานการณ

ผรกษาจงตอง conceptualize อาการของผปวยใหเปนภาษาของ cognition เพอกำหนดแนวทางการรกษา เชน กำหนดวาเมอไรจงจะจดการกบ specific goal ,automatic thought, ความเชอหรอพฤตกรรม จะใชเทคนคใด ในการรกษาจะทำใหความสมพนธดานการรกษาดขนไดอยางไร คำถามทผรกษาตองถามตนเองกคอ ผปวยมาอยจดนไดอยางไร ความออนแอและเหตการณในชวต (trauma ประสบการณ ปฏสมพนธ) อะไรท มความสำค ญ ผป วยร บมอก บความออนแอน นอย างไร

automatic thought ทเกดขนคออะไร มาจากความเชออะไร ผรกษาจะตองเขาถงจตใจของผปวยเพอจะสราง empathy วาผปวยก าลงเปนอยางไร เขาใจความรสกของผปวย มองโลกแบบเดยวกบทผปวยมองคอมองดวยตาของผปวยเลยทเดยว ผรกษาจะตองเขาใจว า ก า ร ร กษา จะ เหม อนก บการ เด นทา ง ร วมก บผ ป ว ยโดยม conceptualization เปน roadmap ผรกษากบผปวยจะตองพดคยกนเกยวกบเปาหมายในการรกษาและพดคยกนเกยวกบการเดนทางไปหาเปา

หมายตาม conceptualization ซงรายละเอยดอาจจะมการเปลยนแปลงไดบาง เราเรมทำ conceptualization ตงแตแรกทพบกบผปวย และกตรวจสอบ (refine) ใหมทกครงทผปวยมาพบเพราะสมมตฐานใน conceptualization อาจจะมการเปลยนแปลงไปตามขอมลทผปวยบอก เ ร า จ ง ต อ ง ต ร ว จ ส อบ โ ด ย ทำ ร ว ม ก บ ผ ป ว ย โ ด ย ท วไ ป ถ า conceptualization ไ ดครอบคลมเปาหมายแลวผปวยกจะพดเหนดวยวาถกตองแลว

CognitiveCONceptความคดนก

สชาต พหลภาคยพ.บ. วว.จตเวชศาสตร ศาสตราจารย

ภาควชาจตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

�12

1. Cognitive therapy is based on an ever-changing formulation of the patient and problems in cognitive terms. การทา cognitive therapy อยบนพนฐานของการสงเคราะห (formulate) ปญหาของผปวย โดย นาขอมล ท ไดจากผปวยมาวเคราะหในรปแบบของ cognitivemodel ซงจะทาใหเขาใจผปวยวาในแตละสถานการณเขามความรสกและความคดอยางไร แลวพจารณา cognitive model วามปญหาดานใดบาง ซ งใน formulation ของคนไขนน สามารถเปล ยนแปลงไดตลอดเวลา การพบกบผปวยในแตละครง cognitive model กอาจเปล ยนไดเมอเราไดขอมลเพมขน

2. Cognitive therapy requires a sound therapeutic alliance. การท า cogn i t i ve the rapy เปนจ ตบำบ ด (psychotherapy) อยางหนง ดงนน cognitivetherapy จงตอง มพนฐานของ therapeutic alliance หรอความสมพนธอนดระหวางผบำบดกบผปวยท มขอบเขต โ ดยผบำบดใชเทคนคการบาบดเบองตนเพ อสรางความสมพนธน และคอยตรวจสอบความมนคงของ ความสมพนธ นในขณะท การบาบดดาเนนไปเร อยๆ เราจะเหนไดจากการวจยหลายชน ท แสดงใหเหนวา ความเขมแขงของความสมพนธในการรกษาเเปนตวทานายท ดท สดถงความสาเรจในการบาบด ความสมพนธในการรกษาท มประสทธภาพมจดมงหมายเพยงประการเดยว คอ การพยายามทาใหผปวย อาการดขน ซ งจาเปนตองมพนธมตรทเขมแขงในการรกษา เมอความสมพนธมนคง ผปวยจะไววางใจผรกษามากพอท จะพดอยางตรงไปตรงมาแสดงความรสกทแทจรงไมแสแสรงผรกษา คอพนธมตรและผรวมมอ ไ มใชผปกครองหรอผนำท เอาแตออกคาสงสวนสญญาณเตอนท บอกใหรวาความสมพนธนอาจมปญหา เชน - ไมมาตามนด ขอยกเลกนด มาสาย หรอขวาจะหยดมารกษา - ลมทางานท ตกลงกน ไววาจะทา - กลาวโทษ ตาหน หรอวพากษวจารณ - ทา “การบาน” ไมเสรจ -ขดแยงกบผบำบดตลอดเวลา - พฤตกรรมยวยวนทางเพศ - มลกษณะพ งพงสง หรอยอมตามมากเกนไป

3. Cognitive therapy emphasises collaboration and active participation. การทา cognitive therapy เนนท collaboration ทตองอาศยความรวมมอและการมสวนรวมอยาง แขงขน แมผบำบดจะมหนาทแกปญหาใหผปวยแตผปวยเองกมหนาท ตองชวยเหลอตนเองดวยผบำบดแบบCBT จะพยายามกระตน ใ หผปวยมบทบาทสาคญ ในการบาบดซง collaboration อาจรวมถง การทาการบานตามทตกลงกนวาจะทาในแตละครง การบาบดทมประสทธภาพเปนผลจาก การทางานแบบเปนทม (teamwork)ระหวางผบำบดและผปวยในการบาบดทประสบความสาเรจผปวยจะมบทบาทมากขนเร อยๆ ในขณะท การบาบดดาเนนตอไป ความรวมมอกนคอการพดโตตอบแสดงความคดเหนกนอยางสรางสรรคระหวางคนสองคนไ มใชการพดคนเดยว บทบาทของผบำบดแบบCBT นน จงเหมอนกบครฝก (Coach) ทจะชวยใหผปวยเรยนรเทคนคตางๆ ชวยใหผปวยเขาใจเหตผลวาเหตใดเราถงตองใชเทคนคนน (rationale) และชวยใหผปวยไดฝกฝนการใชเทคนคนนๆ จนเกดความชานาญ

บญญต10ประการ

แ ห งCognitiveTherapy

12

�13

4. Cognitive therapy is goal-oriented and problem-focused. การทา cognitive therapy มงเนนทปญหา มเปาหมายทชดเจนและพยายามไปใหถงเปาหมาย ซงผปวยและผบำบดตองทางานรวมกนตงแตเรมตนเพ อกาหนดปญหาและเปาหมายท เปนประโยชน

5. Cognitive therapy initially emphasises the present. การทา cognitive therapy เนนทปจจบน ถงแมเมอบาบดไประยะหนงอาจมการยอนกลบ ไ ปดทอดตเพ อประเมนวาอดตมผลตอความเช อในปจจบนอยางไรแตอยางไรกดมวตถประสงคเพ อแกปญหาในปจจบนเปนสาคญ ผบำบดชวยใหผปวยแยกแยะประเมนและตอบโตก บ

ความคดและความเชอทไมเปนประโยชนของตนเอง ใ หเหนลกษณะความคดในปจจบนท ทาใหเกดความคดท ไมเปนประโยชนหรอพฤตกรรมทเปนปญหาสรางสมมตฐานเก ยว กบปจจยทกระตนใหเกดปญหาในปจจบนเหตการณตางๆ ใ นชวงของการเตบโตท มอทธพลตอความคดและลกษณะการตความเหตการณท เปนแบบนนมานาน

6. Cognitive therapy is educative, aims to teach the patient to be his/her own therapist, and emphasises relapse prevention. การทา cognitive therapy จะมสวนทเปนการสอนและใหความรแกผปวยเชนใน session มกม การสอนผปวยเรองการดาเนนของโรค หลกการและแนวคดของ cognitive therapy และ cognitive model รวมทงเทคนคตางๆท ใชจดการกบความคดคณสมบตทสาคญของผบำบดแบบ CBT ท ดประการหนง จงตองมความเปน“คร” ทสามารถถายทอดเรองราวตางๆใหกบผฟงไดอยางชดเจนและเขาใจโดยเปาหมาย สดทายหวงวาผปวยจะสามารถเรยนรจนสามารถนาไปใชบาบดตนเองไดซ งจะเปนการปองกนไมใหโรค กลบมาเปนซาไดอยางมประสทธภาพ

7. Cognitive therapy aims to be time limited. การทา cognitive therapy มกมการกาหนดเวลาในแตละ session ไวชดเจนเชน ครง ละ 45 นาท หรอ 1 ชวโมงรวมทงจานวนครง ท ใชในการบาบด เชนในผปวยโรคซมเศราท ไมซบซอน อาจกาหนดไว 12 ครง หรอ16 ครง จดประสงคของการกาหนดเวลาทสาคญคอ เพอใหผปวยเขาใจถงคณคาของเวลาและพยายามบรหารเวลาทมใหเกดประสทธ ภาพสงสด

บญญต10ประการ

แ ห งCognitiveTherapy

13

�14

8. Cognitive therapy sessions are structured. การทา cognitive therapy ใ นแตละครง มโครงสรางท ชดเจนตามลาดบดงน ! ตรวจสอบอารมณของผปวย ! ใหผปวยเลาคราวๆ วาสปดาหทผานมาเปนอยางไรบาง ! ทบทวนการบานของสปดาหท แลว รวมทงขอมล สะทอนกลบ (feedback) จากsession ทแลว ! รวมมอกนกาหนดหวขอ (setagenda) สาหรบการพดคยวนน ! พดคยหวขอตามท ตกลง ! สรปเนอหาทพดคย ! กาหนดการบานสาหรบวนน ! ขอขอมลสะทอนกลบจากผปวยตอนทาย session

9. Cognitive therapy teaches patients to identify, evaluate, and respond to their dysfunctional thoughts and beliefs. การทา cognitive therapy เปนการสอนใหความรหรอใหการศกษาเพอใหผปวยสามารถ identify และ evaluate ความคด ความเช อของตนเอง รวมถงการจะทาอยางไรกบตนเองเพ อแกไข dysfunctional ใ หเปน functional thought เปาหมายสงสด ของ CBT คอสอนใหผปวยพฒนาตนเองจนสามารถเปนผ บาบดของตนเองได ในการใช CBT ผบำบดจะทาตวเหมอนครสอนใหผปวยรทกษะและเทคนคใหมๆ ซงผปวยจะเรยนรมากขน ไ ดดวยการนาไปฝกฝน เปรยบเชนการเลนฟตบอล ทถงแมเราจะดมามากแคไหนก ไมอาจทาใหเราเลนเกงได ถาเราไมไดลงไปฝกฝนเอง เราจงตองเรยนรวธทจะเลนฟตบอลวาเลนอยางไร เชนเดยวกบการลงฝกซอมอยางสมำเสมอ

10. Cognitive therapy uses a variety of techniques to change thinking, mood, and behaviour. Cognitive therapy ใ ชเทคนคหลากหลายเพ อเปลยนแปลงความคดอารมณและพฤตกรรม ซ งการเปลยนแปลงจะเรมตนทจดไหนกอนขนกบความเหมาะสม เชนในผปวย depression ท เกบตวไมอยากทาอะไรเพราะอารมณเศรา ถาเราสามารถแกไขใหอารมณด กนาจะกลบไปทางานได แตการแกไขอารมณโดยตรงอาจทาไดยากหรอการปรบแกความคดกอาจทาไดยากในชวงแรกเชนกน เน องจากผปวยยงอยในชวงทความคดความอานยงเชองชาคดอะไรไมออก ดงนน จงอาจปรบแกทพฤตกรรมกอน โ ดยกาหนดกจกรรมททาใหผปวยชวยคดกจกรรมหรอตารางกจกรรมท ผปวยควรทาแลวเฝาสงเกตตดตามและปรบเปล ยนพฤตกรรมในทางท ทาใหผปวยกระฉบกระเฉงมากขนซงผลสดทายแลวกจะทาใหอารมณดขนตามมา

บญญต10ประการ

แ ห งCognitiveTherapy

ทมา : การบำบดผปวยโรคซมเศรา โดยเทคนคการปรบเปลยนความคดและพฤตกรรม (Cognitive Behavior Therapy : CBT)

โดย อ.นพ.ณทธร พทยรตนเสถยรและคณะ

�15

งานสขภาพจตของทางตะวนตกไดนำเอาหลกการ

สต( Mindfulness ) ไ ปปรบใชในการชวยเหลอผทมปญหาทางสขภาพจต หรอในการพฒนาสขภาพจต โ ดยนำเอาเฉพาะหลกการแนวคดของสตไปใช โ ดยไมเกยวของกบทางศาสนา และพบวาสามารถทจะทำใหบคคลทไดรบการชวยเหลอสามารถบรรเทาหรอพนจากปญหาทางสขภาพจตได (ทกข - ) โด ย แน วท า ง เ ร อ ง ส ตไ ด ถ ก นำไ ปใช ห ล ง จ า ก แน วท า ง

สมาธ( concentration-based meditation ) ไดถกนำไปใชในโลกตะวนตกนาน โ ดยขอสำคญทแยกสมาธออกจากสตคอการทสมาธจะใหความสนใจไปยงสงๆเดยว เชน การหายใจ หรอคำพดบางคำ เชน matra ใ น Transcendental

Meditation สวนแนวทางสตนนจะตองคอยตดตามรปและ

นามทเกดขนตลอดเวลา ซงกเหมอนกบสงท เกดขนในประวตศาสตรของศาสนาพทธท สมาธนนเกดขนกอนพทธกาล สงทพระพทธเจาคนพบใหมคอสต

ในทางตะวนตกไดนำหลกการของสตไปประยกตใช โดยมแนวทางการชวยเหลอทไดรบการยอมรบคอนขางมากอย ๔ แนวทางคอ ๑. Mindfuness-base stress reduction ( MBSR ) ๒. Mindfuness-base cognitive therapy ( MBCT) ๓. dialectical behavior therapy( DBT ) ๔. acceptance and commitment therapy ( ACT )

โดยความตางกนของทง ๔ วธจะเหนวธการทสอนใหเกดความตระหนกรในสต (mindful awareness) บางวธจะตองมการนงเพอใหสตอยางเปนแบบแผน บางวธจะเนนการมสตในชวตประจำวน เชนขณะรบประทานอาหาร หรอ ลางจาน บางวธจะฝกทงสองอยาง แตทกวธจะใชแนวสต โดยใหสงเกตการณเกดของความคด ความจำ อารมณทเกดขน และเมอเกดขนกใหเกดความตระหนกรวาไดเกดสงเหลานขน (การเกดของรปนาม - ธมมานปสสนาสตปฎฐาน) โดยผฝกจะอยในบทบาทของผสงเกตการณไมใชผลงไปยงเกยว นอกจากนยงสงเกตการณเมอยลาของรางกายทเกดขน (เวทนานปสสนาสตปฎฐาน) และใหใชคำพดบงถงทรสนๆเชน ปวด เมอย หรอเรองอารมณ เชน เสยใจ ในบางแนวทางกจะใหสงเกตสงแวดลอมทเกดขนเชน เสยง กลน โดยการสงเกตทงหมดจะไมทำการตดสน ตำหนตนเอง ตความ ปลอยใหเกดขนเองโดยการร เชนจะไมพยายามประเมนความคดวามเหตผลหรอไมมเหตผล ไมพยายามไปเปลยนความคดหรอความรสก ไมพยายามไปลดความรสกทไมด โดยผฝกจะเปนเพยงผสงเกต ความคด ( cognition ) ความจำ ( memory ) ความรสก ( sensation ) และอารมณ (emotion) (Mindfulness-Based Treatment

บคลากรทางสขภาพจตทางตะวนตกมองวาการมสตคอ

การตงใจทจะใหเกดความสนใจกบประสบการณทเกดใน

ปจจบน โ ดยไมไปตดสนหรอยอมรบ (intentionally focusing one’s attention on the experience occurring at the present moment in a nonjudgmental or accepting way Kabat-Zinn , 1990 อางใน Mindfulness-Based Treatment Approaches) ซงในทางพทธศาสนาไดใหความหมายของสตไวหลายอยาง เชน ความระลกร นกได ความไมเผลอ การคมใจไวกบกจ หรอกมจตไวกบสงทเกยวของ จำการททำหรอคำทพดแลว แมนานได (พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท พระธรรมปฎก) หรอ ความระลกไดถงความปรากฏของรปนาม สตเปนอนตตาเชนเดยวกบธรรมทงปวง ดงนนไมมใครทจะสงหรอจงใจใหเกดสตเกดขนได เวนเสยแตจะมเหตทสมควร สตจงจะเกดขนเองโดยไมตองพยายามใหเกด เหตใหเกดสตไดแกการทจตรจกและจดจำสภาวะของรปนามไดแมนยำ เพราะไดเจรญสตปฎฐานหรอตามสภาวะของ กาย เวทนา จต หรอธรรมเนองๆ (ทางเอก พระประโมทย ปาโมชโช ) โดยจะเหนวามมมมองทเหมอนกน เชน การอยในปจจบน การเปนผสงเกตการณไมใชผเขาไปมสวนรวม แตกมมมมองทตางกน เชนในประเดนความตงใจทำใหเกด

MiNDfulNESSTherapyสตบำบด

15

ทมา http://drvichai.blogspot.com/2010/02/mindfulness-base-treatment.html

�16

พระพทธเจาทรงสอนวธควบคมความคด ใ หอยในอำนาจใจไววา ถามสตรวากำลงคดในเรองไมควรคด ซงเมอกำลงพดถงการแกโทสะ กหมายความไดถงเรองทจะทำใหโทสะเกด หรอเกดอยแลวแตนอยใหเพมมากขน เมอมสตรวากำลงคดเชนนน ใ หเปลยนเรองคดเสย เชน กำลงคดถงเรองเกยวกบนาย ก. กำลงเกดโทสะเกยวกบนาย ก. กใหเปลยนเปนคดถงเรองเกยวกบนาย ข. เสย โทสะทกำลงจะเกดเกยวกบนาย ก. กจะดบไป

แตถาเปลยนเรองคดเชนนน กยงคอยแตจะยอนกลบไปคดเรองเกาทกอใหเกดโทสะอยนนเอง ทานใหพจารณาโทษของความคดเชนนน คอ พจารณาใหเหนวา การคดเชนนนทำใหจตใจเรารอน ไมสบาย ไ มมประโยชน ถาไมคดเชนนนแลวจะสบาย ตนเองไดประโยชนจากความสบายนน แมพจารณาโทษของความคดทไมดนนแลว กยงไมอาจยบยงความคดนนใหสงบลงได ทานกใหไมใสใจเรองนน คอ พยายามไมสนใจเสยเลย พยายามลมเสยเลย แตถาไมสำเรจอก ลมไมไดอก คอยงใสใจอยอก ทานใหใชความใครครวญ พจารณาหาเหตผลวาทำไมจงคดเชนนน ขณะทคดหาเหตผลอยน ความโกรธจะลดระดบความรนแรงลง

ทานเปรยบเหมอนคนกำลงวงเรวกจะเปลยนวงชา กำลงวงชากจะเปลยนเปนเดน กำลงเดนกจะเปลยนเปนยน กำลงยนกจะเปลยนเปนนง และกำลงนงกจะเปลยนเปนลงนอน ถาทำเชนนนแลวกยงไมไดผล ความคดเดมยงไมหยดทานใหใชฟนกดฟนใหแนน เอาลนกดเพดานไว เชนนความคดจะหยด เมอแกไขความคดทจะนำไปสความมโทสะไดสำเรจ คอเลกคดในทางทจะทำใหเกดโทสะได กเทากบไมเพมเชอแกไฟโทสะ ไ ฟโทสะกจะเยนลง และหากบงคบความคดเสมอๆ จนเคยชน ใหไมคดไปในทางทจะทำใหเกดโทสะ โ ทสะกจะลดลง ทำใหความรอนในจตใจเบาบางลง มความเยอกเยนเกดขนแทนทนนแหละจะมความสข ทงตวเองและทงผเกยวของใกลชดดวยทงหลาย นบเปนผลอนนาปรารถนาทเกดจาการบรหารจตตามหลกพระพทธศาสนา

พทธวธ

คด

ควบคมความ

ธรรมบรรยายของ สมเดจพระญาณสงวร

สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก

�17

จะอธบายในขอทวา เมอโทสะเกด ใ หใชสตความระลกพรอมทงความรตว กบใชปญญา ความรสำหรบพจารณาใหรความคดของตน วามอะไรเปนนมต คอเครองหมายกำหนดหรอเรองทกำหนดคด คำวานมตนใชในความหมายหลายอยาง เปนวตถกมเปนเรองจตใจกม เปนวตถกเชนลกนมตทฝงเปนเครองหมายเมอผกพทธสมาในโบสถ เปนเรองจตใจกฝงอยในจตใจ สำหรบจตกำหนดหมาย คออารมณทไดเหน ไดยน เปนรปเปนเสยง แลวมาฝงอยเปนนมตในใจ เหมอนนมตโบสถ ใหรนมตหรออารมณทฝงในใจตนวาเปนเรองอะไร ถาเปนเรองทำใหเกดฉนทะ ความพอใจรกใคร โ ทสะ ความโกรธแคนขดเคอง โ มหะ ความหลง ใ หรวาเปนอกศลนมต คอลกนมตในใจทเปนอกศล เชน มโทสะกหมอนมลมสลกปกอยในใจ สมมตตนเปนชางไม เมอตองการถอนสลกทปกใจอย กตองเอาสลกอกอนมาตอกถอนเอาออก คอตองหาอารมณอยางอนทจะไมนำใหเกดโทสะมาเปนนมตขนในใจ กลาวอกอยางหนงกคอ ตองตงใจคดถงเรองอนใหแรง เรองทคดอยเกดอนเปนเหตใหเกดโทสะจะดบไดเมอคดเรองใหมแรงพอ เมอเรองทคดดบ อารมณอนเกดจากเรองทคดนนกจะดบดวย คอโทสะดบนนเอง วธดบโทสะดวยการเปลยนนมต หรอเปลยนเรองไดผลแน แตกเปนการไดผลชวระยะ คอชวระยะทใจยงไมคดเรองทจะนใหเกดโทสะ ถาใจคดถงเรองใดกตามทจะนำใหเกดโทสะ โทสะกจะกลบเกดไดอกเพราะวธดบชนดน เปนวธระงบมใชเปนวธรกษาใหหายขาด วธแกกเลสทกประเภทรวมทงโทสะ ใ หลดนอยถงใหหายขาดไปไดนน พระพทธองคทรงสอนใหใชเหตผล คอใชปญญา พจารณาลงไปเปนเรองๆ วาอะไรเปนอะไร ทำไมจงเกดขน ควรปลอยใหเกดอยตอไป หรอควรแกไขอยางไร ควรปลอยวางอยางไร พจารณาดวยปญญาดงกลาวนในเรองใดกตาม หากทำใหเรองนนคลคลายลงได เชน กำลงเกดโทสะในเรองใดอย ทำใหหายไดดวยเหนตามปญญาพจารณา โทสะในเรองนนจะไมกลบมาเกดอก เรยกวาใชปญญาถอนรากถอนโคนใหเดดขาดไป ตวอยางในกรณทเปนคนงานทมผรวมงานหลายคนตองเกยวของกนอยอยางใกลชด ยอมเปนธรรมดาทจะตองทำอะไรไมถกใจกนบาง คนโทสะแรงจะหาความสขไดยากในททำงานนน เพราะจะตองเกดโทโสอยเสมอ คนนนทำงานไมดพอ คนนทำไดไมถกใจ หรอไมกคนนนมความสามารถนอยจนทำอะไรแลวไดผลออกมาเปนการยวโทสะ รวมความแลวกคอ ไ มวาใครทำอะไรกตองเกดโทโสเปนสวนมาก

ทจรงกอาจเปนจรงดงนน คอบางคนอาจจะทำงานไดไมดพอ หรอมความสามารถไมเพยงพอ แตกอยในตำแหนงหนาททจะตองทำงานนน ผใดจำเปนตองรวมงานดวย กตองรวมงานไป และถาหากจะยอมเกดโทโสเพราะผรวมงานอยเรอยๆ กเปนการบกพรองของตนเองมใชของผรวมงานอน เพอแกโทสะทเกดในกรณนใหลดลงหรอหมดไป ไมใชปลอยใหดบไปเปนครงคราว ตองใชปญญาหาเหตผล เชนหาเหตผลมาอธบายใหตวเองเขาใจและเหนใจวาทำไมเขาจงเปนเชนนน ถามความตงใจจรงวาจะตองหาเหตผลมาชวยตวเองใหเลกเกดโทโสเพราะเขาใหได กจะตองหาเหตผลได เหตผลทจะทำใหคนเจาโทโสนทตองการจะแกไขตนเองจรงๆ ไดรบความสำเรจมอยมากมาย ในกรณดงตวอยางขางตนกเชน ใ หคดวาคนเราเกดมาไมเสมอกน สตปญญากไมเทากน ความคดเหนกแตกตางกน เขาทำไดเชนนนกคงสดความสามารถของเขาแลว เขาเหนวาดแลว เขาไมไดแกลง เขาทำดวยความตงใจด ผลทไมถกใจเรานนมไดเกดจากเจตนาของเขาเลยสกครงเดยว เราจะไปเกดโทโสใหรอนแกตวเอง ทงๆ ทไมมเหตผลสมควรทำไม ใ จหนงอาจจะแยงวา กมนยวโทโสททำงานเชนนน ใชไมไดเลย อาจจะแกวา เกดโทโสแลวผลงานทเขาทำดขนหรอถกใจหรอ สบายใจขนหรอ ถาเกดโทโสแลวผลงานของเขาเคยอยางไรกอยางนนไมดขน ไ มถกใจขน ยงรอนใจเพราะอำนาจโทสะอกดวย เชนนแลวโทสะชวยอะไรได ใจหนงอาจจะเถยงอยางดอดงวา ชวยไมไดกชาง จะตองโกรธ อยากทำอยางนนใหยวโทสะทำไม อาจจะตอบวาเขาไมไดตงใจจะยวโทสะ เขาอาจจะตงใจเอาใจเสยดวยซำ ทำไมเขาจงจะมาตงใจทำงานซงแสดงความสามารถของเขาใหเสยหายไป เขาทำไดเพยงเทานนจรงๆ ใหหาเหตผลโตแยงใจฝายทคอยจะเขาขางโทสะไปเรอยๆ ฝายเขาขางโทสะแยงอยางไร ใ หหาเหตผลมาแกอยายอมจำนน มเหตผลเพยงไร ใ หยกมาแสดงตอบโตจนฝายเขาขางโทสะพายแพ นนแหละโทสะจะไมกลบเกดขนในกรณนอก จะขาดหายไปไดจรงๆ อยางแนนอนเดดขาด เกยวกบโทสะทเกดในกรณอนทกกรณ กแกไดทำนองเดยวกนน คอใหหาเหตผลแยงอยางไมยอมหยดยง จนฝายเขาขางโทสะจำนน โทสะกจะดบ และจะเปนการดบสนทไปทกกรณทนำมาพจารณาเหตผลตอบโตขดแยงกนดงกลาว สามญชนทกคนมโทสะ มเรองททำใหเกดโทสะกนเปนประจำ ถาตองการแกไขกจะทำใหสำเรจดวยการตอบโตฝายเขาขางโทสะอยางไมยอมเปนฝายแพ ตองใหฝายเขาขางโทสะแพใหได โ ทสะจงจะดบอยางไมกลบเกดขนอกเลยในแตละเรองนน ความเยนใจกจะเพมขนเปนลำดบ พรอมกบทโทสะแตละกรณหมดไป

Chan

geyo

ur MiN

D

วธทหนง:เปลยนความคด

17

�18

แตถาหากพจารณาความคดของตนเสยแตเรมแรก ทำสตใหรเสยแตตนวา ความคดเชนนนแมปลอยใหดำเนนตอไป ผลรายคอโทษจะเกดขนอยางไรบาง กอาจทำใหเลกคดอยางนนได แตการมสตพยายามยบยงความคดเชนนนอาจจะไมเกดผลทนท คอบางทพอเรมจะเกด จะหามใหหยดคดทนทไมได แตถาไมยอมแพ รกษาสตไว พยายามใชสตตอไป จะไดผลในจดหนงกอนทจะทนเกดโทษ เชน ความคดดำเนนไปจนถงทวาจะตองไปฆาผทเปนตนเหตเสย สตจะชใหเหนโทษวาฆาเขาตายเรากเหมอนตายดวย เพราะอาญาบานเมองทจะลงโทษผรายฆาคนตายนนรนแรง

การตองเขาไปถกจองจำอยในคกในตะรางนนนากลว ไมใชนาสนก ชอเสยงเกยรตยศจะหมดสน จะดหนาผคนไดอยางไร เมอพนโทษแลวจะอยอยางไร มพอแมพนองลกหลานกจะตองมาพลอยไดรบโทษเพราะการกระทำของตนดวย คดลงไปใหลกลงไป ใหเหนชดเขาไปเหนภาพความทกขรอน นากลว นารงเกยจ ทจะเปนผลของสงทคดจะทำแลวความคดนนจะหลดพนจากใจ เหมอนคนหนมสาวผรกสวยรงามสลดซากอสภสงกลนเนาเหมนใหพนจาก

คอตนฉะนน ยงมตวอยางของการพจารณาใหเหนโทษของความคดอนจะนำใหเกดโทษอกมากมาย จะพจารณายอนไปดเรองราวทเกดกบตนเอง หรอกบผอนแลวกได ไ มจำเปนตองพจารณาแตเรองเฉพาะหนา

ทจรงผฝกพจารณายอนหลงไวเสมอ เมอเกดเรองเฉพาะหนาจะมความสามารถในการพจารณาไดรวดเรวกวาผไมเคยฝก

พจารณามากอนเลย จงควรอยางยงทผตองการจะควบคมความคดไมใหนำไปสความเดอดรอนเพราะการบนดาลโทสะ จะตองฝกพจารณาโทษของความคดทตนผานมาแลวไวใหเสมอ จนแลเหนถนดชดเจน และจนแลเหนไดรวดเรวทนเวลา ไ มสายเกดจนไปจนตองไดรบโทษเพราะโทสะทเกดจากความคดเสยกอน

วธทสอง:พจารณาโทษของความคด

การจะควบคมความคดไมใหเปนเหตใหเกดโทสะ มวธอยวา ใหพจารณาโทษของความคด ใหเหนวาความคดทนำใหเกดโทสะนนมโทษอยางไร เมอพจารณาจนเหนโทษของความคดเชนนนชดเจน ใ จกจะสลดความคดนนทง ทานเปรยบเหมอนหนมสาวทกำลงรกสวยรกงาม ยนดพอใจประดบตกแตงรางกายดวยอารภรณอนงาม เมอซากอสภเนาเหมนไปคลองคออย กยอมสลดทงเสยทนทดวยความรงเกยจ

อนทจรงแมจบพจารณากยอมจะเหนวา ความคดทจะนำใหเกดโทสะนนมโทษมากมายตางๆ กน ทงโทษหนกและโทษเบา ความคดทจะนำใหเกดโทสะ จะเรยกอยางงายๆ กคอการคดไปคดมาจนโกรธนนแหละ คดไปคดมาจนโกรธแลวมโทษอยางไรบาง พจารณาตรงน ทกคนเคยคดไปคดมาจนโกรธมาแลวดวยกนทงนน และทกคนกคงเคยไดรบโทษเพราะการคดไปคดมาจนบนดาลโทสะ

หรอเกดความโกรธมาดวยกนแลวมากบางนอยบางแลวแตกรณ

การตรนฟนแทงทปรากฏเปนขาวอยเสมอ มสาเหตมาจากความคดทนำใหเกดโทสะมากกวาอยางอน ตวอยางเชนเหนคนหนงมองหนา ใจกคดไปวา มองเพราะดถก เพราะจะทาทาย เพราะเหนตนออนแอ ขลาด ถาโทสะไมทนเกดรนแรงในขณะนน แยกทางกนมาแลวกลบมาคดถงตอไปอก ยงคดกยงอารมณรอนขนทกทจนถงจดทเรยกวาเกดโทสะ เลยไปถงตองแสดงออกเพอใหเปนการกระทำทางกาย

ตรงนแหละททำใหเกดเรองรายขน โ ทษเกดขน คอเมอปลอยใหโทสะเกดขนเตมทเพราะความคด ความคดเกดจากโทสะอกตอหนงกจะพาใหกระทำกรรมตางๆ เชน ทะเลาะกบเขาเปนอยางเบา หรอชกตอยทบต จนถงฆาฟนกน แมวาฝายตรงขามจะบาดเจบหรอถงตายไปกตาม ฝายทปลอยใหความคดดำเนนไปจนเกดการบนดาลโทสะเชนนน กไมใชวาจะไมไดรบโทษ จะตองไดรบโทษเหมอนกน ทงโทษอนเปนอาญาของบานเมอง และโทษทเกดขนในจตใจตนเอง เพราะแนละเมอกอเรองรายแรงเชนนนใหเกดขนแลว ผกอจะตองเดอดรอนทงใจดวย มใชเดอดรอนเพยงกายเทานน ยงกวานนหาไดเดอดรอนแตลำพงตนเองไม ผเกยวของเปนมารดาบดาญาตพนองทงหลายยอมตองพลอยเดอดรอนไปดวย

BADeffectOfTHiNKover

18

�19

ขอทวา ไมใหนกถง ไมใสใจ ในความคดหรออารมณ อนจะเปนเหตใหเกดโทสะ พดงายๆ กคอ อยานกถงเรองทจะทำใหเกดความโกรธ อยาไปเอาใจใสในเรองทจะทำใหเกดความโกรธ นหมายรวมไปถงอยาไปสนใจในผททำหรอพดเรองททำใหตนเกด

ความโกรธ เมอไมนกถงไมใสใจถงผใดหรอเรองใด กเหมอนไมมผนนหรอไมมเรองนนเกดขน โ ทสะหรอความโกรธกยอมไมเกดในผทไมมหรอในเรองทไมม ไ มมผกอเรองใหโกรธ ไ มมเรองใหโกรธ กเปนธรรมดาทจะไมโกรธ ดงนน การทำใจใหเหมอนไมมผกอเรองหรอไมมเรองเกดขน จงเปนการทำใจไมใหเกดโทสะหรอความโกรธนนเอง แตการจะไมนกถง ไ มใสใจ ใ นผใด หรอในเรองใดอารมณใด ทเกดขนอยางมผลกระทบถงจตใจแลว ไ มใชเปนเรองทจะทำกนไดงายๆ ตองอาศยการอบรมฝกฝน ตองอาศยอำนาจจตทแรงพอ ตองอาศยความตงใจจรง และตองอาศยปญญาประกอบดวยสต ทกลาววาตองอาศยฝกอบรม หมายความวาตองหดไมใสใจในเรองหรอในบคคลทไมควรใสใจไวใหเสมอ พยายามไมใสใจแมในเรองทกอใหเกดความหงดหงดเพยงเลกนอยไวใหเสมอ การไมนกถง การไมใสใจในเรองเลกนอย ยอมทำไดงายกวาในเรองทใหญโตรนแรง ดงนน แมฝกฝนอบรมดวยการไมใสใจในเรองเลกนอยไปกอน จะมความสามารถไมใสใจในเรองใหญโตไดเมอมกำลงความสามารถแรงขนพอสมควรกบเรองนน เปนการคอยหดคอยไป เหมอนขนบนไดขนหนงเพอกาวไปสขนสองขนสาม จนถงขนสงสดเปนลำดบ ซงถาไมหยดเสยทขนหนงขนใดในระหวางทาง กยอมจะไปถงขนสงสดไดดวยกนทงนน นนกคอแมคอยฝกฝนอบรมในเรองไมใสใจหรอไมนกถงบคคล หรอเรองทจะกอใหเกดโทสะไวใหเสมอ ในทสดกจะไมใสใจในบคคลหรอในเรองทงหลายดงกลาวไดเลย อยางไรกตาม ผจะฝกฝนอบรมตนเองไดสมำเสมอใหไมใสใจในเรองในอารมณดงกลาว กจะตองมความตงใจจรง ไ มเชนนนกจะทอดทงการฝกฝน ไ มกระทำ เมอไมกระทำกยอมไมมผล แตความตงใจจรงทจะกระทำสงใดสงหนงกตาม จะเกดขนไดจรงจงกตอเมอมความเหนมความมนใจแลววาควรจะกระทำ นนคอเมอกระทำแลวจะเกดผลดแกผกระทำ คอเกดผลเปนความสขสบายของผกระทำ ถาไมมความมนใจวาทำแลวจะไดรบผลดจรงๆ ความตงใจจรงทจะกระทำกจกไมเกด และกจกไมทำ ดงนนจงจำเปนตองใชปญญาตดสนลงไปในเหนชดเจนวา การฝกฝนอบรมใหไมนกถง ใ หไมใสใจในบคคลหรอในเรองทจะทำใหเกดโทสะนน จะใหผลดแกผปฏบตจรงๆ และปญญาในเรองน รวมทงปญญาในเรองทงหลาย จะเกดไดกตอเมอสตเกด คอมสตเสยกอน

นนกคอในการแกไขและตดสนเรองทกเรองทจะใหเปนไป

อยางถกตอง จำเปนตองใชปญญาประกอบดวยสต สตกบปญญาขาดไมได ไ มวาจะในการพจารณาเรองใดทตองการรความถกผด ความควรไมควร อยางถกตองถองแท อนการจะไมนกถง ไ มใสใจ ในบคคลหรอในเรองหนง เรองใดนน สำหรบบางทานทำไดงายมาก เพยงบอกตวเองวา คนนนไมม เรองนนไมม เทานนกเลกใสใจไดแลว ไมนกถงไดแลว แตผจะทำสำเรจไดงายๆ เชนน นาจะมไมมากนกสวนมากนาจะทำสำเรจไดยาก หรอไมสำเรจเสยเลยกคงมมาก อยางไรกตาม เมอมาคำนงถงผลดทจะไดรบจากการไมนกถง ไ มใสใจ ใ นบคคล หรอในเรองในอารมณทกอใหเกดโทสะ กนาจะพยายามกนใหสดความสามารถ เพอทำใจใหไดรบความสำเรจในเรองนใหได ใชวธงายๆ ดงกลาวขางตนไมได กควรใชวธทยากขนไป คอใชสตและใชปญญาพจารณาลงไป จนไดความรจรงวา บคคลนนกตาม เรองนนกตาม ไ มควรใสใจถง เมอความรจรงเกดเชนน ความไมใสใจหรอความไมนกถงกจะเกดตามมาไดในทนท พดอกอยางหนง กคอ เมอไมเหนคาควรสนใจแลวจะไปสนใจทำไม แมแตลงซงสตปญญาไมทดเทยมคน เมอไมเหนคาของแกวกยงไมสนใจแกว การพจารณาวาบคคลใดหรอเรองใด ไ มควรแกความนกถง ไมควรแกความสนใจ กอาจจะทำไดโดยการคดวาบคคล ททำเชนนนพดเชนนนได ไ มใชคนด เปนคนไมด คนไมด จตใจไมด จะพดอะไรกได จะทำอะไรกได ทไมด เราพดเชนนนไมได ทำเชนนนไมได เพราะเราไมเหมอนเขา เราไมใชเปนคนไมดอยางเขา คนอนๆ อกมากมายทไมใชเปนคนไมดอยางบคคลนนกมอย เราจะไปเสยเวลาสนใจกบคนไมดทำไม เขาจะพดจะทำอะไรทไมดกชางเขา การใหความสนใจในคนเชนนนเสยเวลา เสยสรมงคล ถาคดใหหนก คดใหแรง จะไดผล คอจะเลกใสใจบคคลผพดไมดทำไมดตอตนนนได เชนเดยวกน เรองใดจะนำใหเกดโทสะควรไมใสใจถง ควรไมนกถง กใหคดหาเหตผลมาชแจงกบตนเองจนใจปลอยวางเรองนนๆ ไมใสใจ ไมนกถงอก เชนอาจจะคดวา เรองเลกไมสำคญ ตวเราสำคญกวาเปนไหนๆ ควรจะสนใจเรองสำคญกวาเทานน ถงจะเปนเรองกระทบกระเทอนเราบางกชาง มนเลกนอย หรออาจจะคดไปถงวา สนใจเรองเชนนน เสยเกยรตเปลาๆ กยงได คดอยางไรกตาม ถาสามารถทำใหเลกใสใจในเรองทจะนำใหเกดกเลส ไ มเฉพาะโทสะเทานน รวมทงโลภะ และโมหะดวย นบวาคดถกทงนน เพราะการเลกใสใจเสยไดในเรองหรออารมณทจะนำให

เกดโลภะ โทสะ โมหะ เทากบเปนการไมสงเสรมโลภะ โทสะ โมหะ ซงมอยมากบางนอยบางในจตใจของสามญชนทกคน เมอไมเสรมกไมแขงแรงงอกงามเจรญ จะเสอมสนลงไป เหมอนชวตไมมอาหารกจะไมอาจดำรงอยได โลภ โกรธ หลง หรอโลภะ โทสะ โมหะ ออนแรงในผใด ผนนจะอยเยนเปนสข ในทางตรงกนขาม โลภ โกรธ หลง หรอโลภะ โทสะ โมหะ รนแรงในผใด ผนนจะรอนรนทนทกข

วธทสาม:ไมใสใจ

ShakeitOff

�20

ขอทวา ใหใครครวญหาเหตผลในเรองทกำลงคด และขอทวาใหกดฟนเขาดวยกนใหแนน เอาลนกดเพดานไวอยางแรงเพอเปลยนความคดอนกำลงดำเนนอยนน สำหรบขอหลงเปนทเขาใจไดงาย ชดเจนอยแลว จงจะไมอธบายเพมเตม จะอธบายเฉพาะขอตน คอใหมความใครครวญหาเหตผลในเรองทกำลงคด การใครครวญหาเหตผลในเรองความคด กคอการใชความคดใครครวญพจารณาเหตผลวา ทำไมจงคดเชนนน อะไรทำใหคดเชนนน ขณะทใจไปคดหาเหตผลเชนน ความคดเดมอนเปนเหตใหเกดอารมณกเลสใดกตาม จะเปนโลภะ โทสะ หรอโมหะกตาม จะลดความรนแรงลง เมอความคดนนลดความแรงลง ผลอนเกดจากความคดนนกจะลดความแรงลงดวย เชน โ ลภ โกรธ หลง ทกำลงเกดจากความคด จะลดระดบความแรงลงตามระดบความแรงของความคดทลดลง เพราะอารมณโลภ โ กรธ หลงเปนผล ความคดเปนเหต เหตรายยอมกอใหเกดผลราย ฉนใด เหตแรงยอมกอใหเกดผลแรง เหตเบายอมกอใหเกดผลเบา ฉนนน

การใครครวญพจารณาหาเหตผลของความคดในเรองหนง

เรองใด เชน ใ นเรองททำใหเกดโทสะ กจะทำใหโทสะลดระดบความแรงลง ทานเปรยบเหมอนคนกำลงวงเรวจะเปลยนเปนวงชา กำลงวงชาจะเปลยนเปนเดน กำลงเดนกจะเปลยนเปนหยดยน กำลงยนจะเปลยนเปนนง และกำลงนงจะเปลยนเปนลงนอน อารมณเปลยนแปลงไดเชนเดยวกบกรยาภายนอก เมอใชความใครครวญพจารณาเหตผล เชน เมอกำลงคดวา มผทไวใจเชอถอไดวาจะพดความจรงมาเลาใหฟงวา นาย ข. พดถงตวเราอยางนนอยางน นเปนการวารายเปนการตำหน ฯลฯ คดไปอารมณกเกดไปตามความคด เปนความไมพอใจ ไ มชอบใจ เปนโทสะ ถาไมควบคมความคด ปลอยใหคดไปเชนนนเรอยๆ โ ทสะกจะเกดตดตอกนไปเรอยๆ และกจะแรงขนเรอยๆ ไดดวย แตถาใชความใครครวญพจารณาเหตผลแมเพยงสนๆ วาคดทำไมเทานน ความคดทแมวากำลงแรงกจะเบาลงทนท หรอกำลงเบาอยแลวกจะหยดไดทนท กเหนจะเหมอนคนกำลงทำอะไรเพลนอย แลวมเสยงทกขดขน เชนทกวาทำไม ทำไม มอทกำลงทำอยกจะชะงกไดทนทเปนอตโนมต แตถาไมมใครมาทกเปนการขดจงหวะ กคงจะทำตอไปจนกวาจะชอบใจหยดเองเมอไร

ความคดกทำนองเดยวกน คอมเวลาหยด เพราะมเวลาเหนดเหนอยเหมอนการทำงานอยางอนนนเอง แตความคดนน ไ มวาจะเปนความคดดหรอความคดชวกตาม เมอคดขนแลวจะไมลบหายไปจากจตใจ จะฝงลงเปนพนฐานของจตใจ ความคดดกจะฝงลงเปนพนฐานทด ความคดชวกจะฝงลงเปนพนฐานทชว คดดนานกจะฝงลงเปนพนฐานทดมาก คดชวนานกจะฝงลงเปนพนฐานทชวมาก การพยายามควบคมความคดใหถกตองไวเสมอ เปนสงควรทำดวยกนทกคน เพอเปนการไมใสเชอใหแกกองไฟ ไ ฟทไดการเพมเชอและไดรบการพดกระพออยเสมอ ยอมจะไมดบแตจะใหญโตรอนแรงยงขน

ในทางตรงขาม ถาไมเพมเชอใหแกไฟ ไ มพดกระพอไวเสมอ ไฟกจะดบสนไปเอง หมดรอนเยอกเยน เปนการบรหารจตทถกตองตามพระโอวาทของพระสมมาสมพทธเจา ไ ดกลาวขยายความถงวธควบคมความคดตามทพระสมมาสมพทธเจาตรสไวในวตกกสณฐาน

สตร (ม. ม. 12/256/241) ครบบรบรณแลวทง5 ขอ คอ

1.เปลยนความคด 2.ใหพจารณาโทษของความคด 3.ใหเลกคด 4.ใหใครครวญหาเหตผลททำไมจงคด และ 5.ใหกดฟนใชลนกดเพดานใหแนน

ทงหมดนเพอควบคมความคดมใหเปนไปในทางทจะกอให

เกดโทษ วธทพระสมมาสมพทธเจาตรสสอนไวน เปนวธทเมอปฏบตแลวไมขอใดกขอหนงจะตองใหผล แตมใชวาพอจบปฏบตกใหผลทนท จำเปนตองอาศยความคนเคยกบการปฏบตพอสมควร เชนเดยวกบการทำอยางอนเหมอนกน ทำไมเปนกยงไมเปนผล ตองทำเปนเสยกอนจงจะเปนผล ดงนน การทำเสมอใหคนเคย จงเปนความจำเปนสำหรบการปฏบตเพอควบคมความคด ทถกแลวจะตองควบคมความคด แมทเลกนอยเพยงไร ไ มใชวาจะควบคมเฉพาะทใหญโต จนกอทกขโทษทมากมายเทานน

ทจรงการควบคมความคดเลก ๆ นอย ๆ นแหละสำคญจะเปนการปองกนมใหเกดความคดใหญๆ ทไมถกไมชอบได หรอถงเกดกจะสามารถควบคมได โ ดยอาศยความชำนาญทฝกฝนควบคมความคดในเรองเลกๆ นอยๆ ไ วกอนแลวนนเอง วนหนงๆ ทกคนมเรองคดเลกๆ นอยๆ ทไมควรคดมากมายหลายเรอง ถาจะหดควบคมความคดกนอยางจรงจง กตองพยายามมสตเปลยนความคดเสยจากเรองทเลกนอยนนเปนตนวา พอเชาขนกอาจจะคดวา ไ มอยากไปทำงานเพราะไมอยากเหนหนานาย ข. ไ มชอบ ไ มถกชะตา เมอความคดเชนนเกดขน เรยกไดวาเปนความคดเลกนอยทไมดเลกนอย และมโทษเพยงเลกนอย คออาจทำใหจตใจขนมวเพยงเลกนอย แตถาจะหดควบคมความคดใหไดผลจรงจงตอไป กตองควบคมความคดเลกนอยดงกลาวดวย คอตองเปลยนไปคดอยางอนเสยเชน คดถงคนใดคนหนงทชอบใจเสยแทนคดถงนาย ข. หรอไมกบอกตวเองวาคดถงนาย ข. แลวไมไดอะไรขนมา รอนใจเปลาๆ หรอไมกสงตวเองวาอยาคดถงนาย ข. คดถงเขาทำไม

เมอเปนเรองเลกๆ นอยๆ กยอมจะทำใหสำเรจงายกวาเปนเรองใหญโตกระทบกระเทอนจตใจรนแรง แลวฝกทำบอยๆ ความสามารถจะเกดขนเปนกำลงสำคญในจตใจจนอาจควบคม

ความคดทงหมดของตนได ใหเปนไปในขอบเขตทจะไมกอทกข โทษภยใหแกตนเอง ดงนนจงควรมสตมความเพยรดความคดของตนไวใหสมำเสมอทกวน พบความคดใดทจะอาจเปนโทษแมแตนอย กใหใชวธควบคมทพระสมมาสมพทธเจาตรสสอนไว จะเลอกใชเพยงขอใดขอหนงกไดทจะเกดผลจรงจงแกตน

วธทส:ใครครวญหาเหตผล

20

�21

สต โลกสม ชาคโร สตเปนธรรมเครองตนอยในโลก

เอววหาร สโต อปปมตโต ภกข จร หตวา มมายตาน ชาตชชร โสกปรททวญจ อเธว วทวา ปชเหยย ทกข

ภกษมธรรมเปนเครองอยอยางน มสตไมประมาท เปนผรละความถอมนวาของเราไดแลวเทยวไป พงละชาต ชรา โสกะ ปรเทวะ และทกขในโลกนได.

BuddhistPSYCOLOGYDECEMBER 2 0 1 4 issue 2ndPsychoTHERAPY

issue

by Pra Bhattharasinthorn Supatto 5 7 0 1 4 0 3 0 7 2

Dedicate for

พระเอกภทร อภฉนโท ผศ.ดร. น.ธ.เอก, พธ.บ.(ครศาสตร), MA.(Clinical Psy.) , Ph.D.(Psy.)