1
4. KOLON EMASI VE BORU API HESABI
Tesisat oluturan kazan, kollektrler, borular, vanalar, stclar,
genleme deposu ile dier donanm ve armatrlerin tmnn dey grnn iki
boyutlu olarak gsteren resme Kolon emas denir. Kolon emasnda dey
ller lekli, eimli olarak denen yatay borular leksiz izilir.
Ykseklikleri farkl olan radyatrler deiik ykseklikte gsterilir.
Kolonlar ana datm borularndan ayrldklar sraya gre kazan veya
kollektrlere daha uzak veya daha yakn olarak gsterilir.
Kat planlarnda zerine dilim says veya panel radyatrde ise
uzunluu ve cinsi yazlan radyatrlerin, kolon emasnda gsterildikleri
dikdrtgenin iine oda no, oda scakl ve radyatr verimi dnda ve st
ksmna radyatrn dilim says ve cinsi yazlr.Kolon emas ve kat plannda
gidi borular dz, dn borular ise kesik izgiler ile gsterilir.
Kolonlarda her bir boru parasnn s yk boru uzunluu hesaplanr ve
zerine yazlr. Bundan sonra boru apnn belirlenmesine balanabilir.
Kritik devreyi gsteren kolonda her bir boru paras radyatrden balayp
kazana doru byyen saylarla numaralanr. Boru aplar bu amala hazrlanm
izelgeler (izelge 4.1) doldurularak hesaplanr.Boru ap hesab
yaplrken ya R basn dm kabulnden yada hz deerlerinden hareket
edilir. Genellikle bir R basn dm kabulnden hareket edilir. Bu arada
ap seilirken hz deerlerine de baklmaldr. Bramanlarda en kk deerde
olan su hz boru aplar bydke dzgn ekilde artmal ve kazan giriinde en
byk hza ulamaldr. Su ak sesi evreyi rahatsz etmemelidir. Bu nedenle
konfor stmasnda su hz branmanlarda 0,2 0,3 m/s mertebesinde olmasna
dikkat edilir. Su hznn 2 e kadar borularda 1 m/s, daha byk apl
borularda ise 1,5 m/s deerini amas istenmez.R basn dmnn byk
seilmesi durumunda boru aplar kk kacak ve buna bal olarak da boru
ebekesi daha ucuza mal olacaktr. Ancak basn dmnn byk seilmesiyle
sirklasyon hzlar ve basn kayplar artacandan pompann tkettii enerji
miktar artacaktr.R basn dmnn dk seilmesi durumunda ise boru aplar
byk kacak ve boru ebekesi daha pahalya mal olacaktr. Buna karlk
pompann tkettii enerji azalacaktr. Boru ebekesinin ve iletme
giderlerinin daha ekonomik olmas asndan ortalama basn dmleri kk
tesislerde R= 5-8 mmSS/m , byk tesislerde R=8-15 mmSS/m
alnabilir.Bu bilgiler dorultusunda aadaki admlarla boru aplar
belirlenir.
1. ncelikle binann boru plan izilir.2. Kritik devre seilir.
Kritik devre yatay dorultuda en uzak ve dey dorultuda en yukardaki
radyatrdr.3. Kritik devrenin en yukarsndaki radyatrden balayarak
her iki T paras arasna ayr bir numara vermek suretiyle devre
zerindeki btn ksmlar numaralandrlr. 4. Numaralandrdmz her boru
parasnn zerine tadklar s ykleri yazlr.5. Gidi ve dn borular
birletirilerek, boru ap hesab izelgesinin a, b ve d stunlarna sra
ile para numaras, s miktar ve parann uzunluu yazlr. 6. Pompal scak
sulu stmada borulardaki basn kayb izelgesinden (Ek-4) boru ap deeri
aratrlr. Bu amala nceden kabul edilen R deeri bulunur. Bu R
deerinden itibaren yatay olarak gidilir ve borudan geen s miktarna
en yakn snn byk olannn yazl olduu stun bulunur. Bu stunun banda
yazl olan ap deeri, aranan boru apn verecektir. Bu ap deerinden
aaya inilmek suretiyle bu borudaki s miktarna karlk gelen en yakn s
miktar bulunur. Is yknn hemen altnda bulunan hz deeri izelge 4.1in
f stununa yazlr. Buradan yatay olarak giderek bu borudaki gerek R
deeri tespit edilir ve izelge 4.1in g stununa yazlr.
7. Gerek R basn dm ile buna ait boru boyu arplarak bu ksmdaki
toplam basn dmesi bulunur ve boru ap hesab izelgesinin h stununa
yazlr 8. izelge yardmyla zel diren saylar toplam deeri bulunarak
boru ap hesab izelgesinin stununa yazlr.izelge de 1.stuna para
numaras, 2 stuna boru ap (izelge 4.1 den), 3.-21 stunlara izelge
4.2 de gsterilen kayplar yazlr. 22. stuna ise zel direnlere ait
kayplarn toplam yazlr.9. Hz ve yardmyla scak sulu sistem iin
borularn Z zel direnlerini veren Tablodan giderek zel direnler
tespit edilir. Tespit edilen Z deeri izelge 4.1in k stununa
yazlr.10. Srtnme (LR) ve zel direnler (Z) bir boru iin, buru ap
hesab izelgesinin h ve k stunlarna tek tek yazlr. h ve k stunlarnn
toplam LR ve Z yi verir. LR ve Z nin toplam aadaki ifadede yerine
konursa H toplam basnc bulunur.11. e ve k stunlar yaklak boru apna
gre yaplr.Boru ebekesinde dzensizlikler grld taktirde elde edilen
ilk boru ap deitirilerek uygun bir ak salanmaldr. Deitirilen apa
gre yaplan hesaplar izelge 4.1 in l ve q stunlarna yazlr.
Deitirilen buru ap ile hesap yapmann bir amac da seilen iki farkl R
deeri ile yaplan hesaplarn karlatrmasn yapmaktr. Kayplar arasndaki
fark izelge 4.1 in r ve s stunlarna yazlarak en uygun R seimi
yaplr. Pompal stma sistemlerinde toplam basn iin aadaki ifade
bulunur.
H = ( LR) + Z (mmSS/m)
Bu denklemde ;L : Boru parasnn uzunluunu (m)R : Metre boru bana
basn kayb (mmSS/m)Z : zel diren kayplar (mmSS/m)
Pompa basnc H basncn yenebilecek gte olmaldr.
4.1 SRKLASYON POMPASI HESABI
Pompalar debi ve basn karakteristik zellikleriyle belirlenir.
Sirklasyon pompas, sistemde meydana gelen srtnme kayplarn
yenebilecek gte seilmelidir.
Sirklasyon Pompas Debisi (Vp)
Sirklasyon pompasnn debisi Vp aadaki ifadeden bulunur.
3,6 QKVp = ---------------- C. g (Tg- Td)
Burada;QK : Tesisin toplam s ihtiyacC : Suyun zgl snma ss (C=
4,18 kj/KgC)g : Suyun younluu (Kg/m3)Tg-Td : Sisteme gidi ve dn
scaklklar arasndaki fark (C)
Sirklasyon Pompasnn Basnc
Pompann basnc;
Hp = ( LR) + Z (mmSS)
olacak ekilde seilmelidir. Emniyette alma iin bu basnca % 10
ilave yaplr. Kazan dairesi kayplar dikkate alnmadysa , hesaplanan
basn 300-800 mmSS kadar artrlr. Bu basn artrm, kapasitenin bykl de
dikkate alnarak yaplr.
Hp = ( ( LR) + Z )1.1 (mmSS
Hp = ( LR) + Z +(300 800) (mmSS)
Uygulamada zellikle byk tesislerde pompa basncna % 50 ye varan
eklemeler yaplmaktadr.
4.2 Boru ap Hesabna rnek
rnek boru ap hesab iin ekil .4.1 de kolon emas gsterilen tesisat
kullanlmtr.Kolon emas zerinde her parann tad s miktar o parann
zerine yazlmtr. 1 Nolu kolonun en st noktasndaki radyatr, kritik
radyatr olarak belirlenmi ve her para numaralandrlmtr.Boru ap hesab
iin izelge 4.3 ve izelge 4.4 doldurulacaktr. izelge 4.3n h stununa
kadar gelindikten sonra, izelge 4.4 doldurularak deeri stununa
yazlr. Ek- 6 daki Z zel Direnler Hesab izelgesini kullanarak, W hz
ve diren katsays deerleri yardmyla Z zel direnci bulunur.izelge
4.3n 1. satr aada ayrntl olarak yaplmtr.a stununa para no: 1 (ekil
4.1 den)b stununa 1 numaral parann s yk : 2678 kcal/h (ekil
5.1den)d stununa1 numaral parann uzunluu: 8 m (ekil 5.1den)e,f,g
stununun doldurulmas iin Ek-4 yararlanlr.R basn kayb 6 mmSS/m
balang kabul deeriyle hesaba balanr. Seilen R=6 mmSS/m deerinden
itibaren saa doru giderek 1 nolu borunun s yk olan 2678 kcal/hdan
byk ve en yakn deer 3180 kcal/h seilir. Bu deerden yukar doru karak
boru ap 1/2" olarak saptanr. Seilen boru apndan aaya doru inilir.
2678 kcal/hdan byk ve en yakn deer olan 2710 kcal/h seilir. Bu
deerin yanndaki 0.20 m/sn borudaki su hzn vermektedir. Buradan sola
doru gidilerek R basn kayb deeri 4.5 mmSS/m bulunur. Bulunan
deerler izelge 4.3 de yerine konulur.
e stununa d= 1/2" f stununa W= 0.20 m/sn g stununa R= 4.5
mmSS/m
L boru boyu ile R basn kayb deerleri arplarak h stunundaki (LR)
yerine yazlr. LR = 8 x 4.5 = 36 mmSS
i stunundaki toplam diren says nn bulunmas iin izelge 4.4n
doldurulmas gerekmektedir.
izelge 4.4n doldurulmas ksaca aada aklanmtr:1.stuna para numaras
1 yazlr.2. stuna boru ap 1/2" deeri izelge 4.3den yazlr3.- 21.
stunlarda hangi tr kayplar varsa bunlar yazlr. 1 nolu parada
radyatrden dolay 3, T ayrlmadan dolay 1.5, dirsek kayb olarak 6,
radyatr vanasndan dolay da 10 yazlr. 22. stuna toplam diren = 20.5
deeri yazlr.izelge 4.3n k stunundaki Z deerinin belirlenmesinde
burudaki su hz 0.20 m/sn ve =20.5 deerlerine bal olarak Ek- 6 dan Z
deeri 32.8 olarak bulunur.2, 3, 4, 5 numaral paralar iin de izelge
4.3 benzer ekilde doldurulur. h stunundaki LR ve k stunundaki Z
deerleri toplanrsa,LR =165.2 mmSSZ = 158.7 mmSSbulunur. Bu iki
deerin toplanmasyla toplam diren yle bulunur.
LR+Z = 323.9 mmSS
Pompa basnc Hp = LR + Z + (300-500) (mmSS) Hp = 165.2 + 158.7 +
500 = 824 mmSS bulunur.
Pompa debisi Vp = QK / 20.000 formlnden Vp = 26.388/20.000 =
1.32 m3/h bulunur.
1
BORU API HESABI ZELGES..... Binas Sayfa
Kat
abcdefghkLmnopqrs
Boru ParalarIsMiktarScaklk fark ...C olduuna gre s miktarBoru
Paras UzunluuYaklakboru apna greDeitirilmiboru apna greFark
dWRLRZDWRLRZLRZ
Nokcal/hkcal/hmm/smmSSmmmSSmmSSm/smmSSmmmSSmmSSmmSSmmSS
12678--80.24.53620.532.8
25150--60.223.319.82.55
37828--1210.22.226.411.122
418746--1010.282.8288.332.5
525132--1110.385559.266.4
+____ +____
165.2 158.7
Hp = TOPLAM (LR) + TOPLAM (Z) + 500 mmSS Hp = 165.2 + 158.7 +
500 Hp= 824 mmSS
izelge 4.3 Boru ap Hesab izelgesi
DEERLERN HESAPLAMA ZELGES.....BinasSayfa
Kat
12345678910111213141516171819202122
Para NoBoru apKazan veya radyatrKollektr giri veya kPantolon
ParasS Parasift dirsek (Geni)ift dirsek (Dar)T BirlemeT AyrlmaT
Kart akmT Gei (ayrlma)T Giri (ayrlma)Boru aplarDeve boynu
90Dirsekiber VanaKolon vanas (dz)Kolon vanas (eik)Radyatr ventili
(dz)Radyatr ventili (ke)TOPLAM
" "1 "1 "1 "2
"1.51.10.90.50.40.52.01.71.31.11.00.81.10.60.50.40.30.317.013.012.010.08.07.03.03.03.02.52.52.06.56.06.05.0--5.03.02.02.0--
3.00.51.60.51.02.01.01.53.00.51.0
13--1.561020.5
211.52.5
3111.52.6611.1
41211.52.21.68.3
5131----4.40.89.2
izelge 4.4 Deerlerini Hesaplama izelgesi
5. KAZANLAR VE KAZAN DARES YERLEM
5.1 Kazanlarn Snflandrlmas
Istma tesislerinde kullanlan kazanlarn snflandrlmas eitli
kriterlere bal olmak zere aadaki gibi yaplr.
1. Kazan yapmnda kullanlan malzemenin cinsine gre; - Dkme
dilimli kazanlar - elik kazanlar2. Kullanlan yaktn cinsine gre; Gaz
yaktl kazanlar (Doal gaz) Sv yaktl kazanlar (Motorin, fuel oil )
Kat yaktl kazanlar3. Yanma odasnn basncna gre; Kar basnl kazanlar
Kar basnsz kazanlar4. Istc akkan cinsine gre; Scak sulu kazanlar
Kaynar sulu kazanlar Buharl kazanlar5. Kazann yapsal tasarm asndan;
Alev borulu kazanlar Alev duman borulu kazanlar Duman borulu
kazanlar Su borulu kazanlar6. Kazann biimi asndan; Yarm silindirik
kazanlar Tam silindirik kazanlar Prizmatik paket kazanlar
ekil 5.1de Tam silindirik kalorifer kazan, ekil 5.2de Prizmatik
paket kazann ekli grlmektedir.
ekil 5.1 Silindirik Kalorifer Kazan
ekil 5.2 Prizmatik- Paket Kalorifer Kazan
5.2. Kazan Kapasitesi ve Istma Yzeyi Hesab
Sv yakt ve doal gaz kazanlarnda, kazan kapasitesi kazan yzeyi
(m2) olarak deil sl kapasite olarak tanmlanmaktadr.
Bu durumda kazan kapasitesi QK;
QK= QH (1+ZR) olacaktr.
Burada;QH : Kazan s yk (kcal/h)ZR : Kazan s yk artrm katsaysZR
Katsays iin durum tanmlanmtr.
1- Ana datma ve toplama borular yaltlm, scak hacimlerden geiyor
ve kolonlar duvarn i yzeyinde bulunuyorsa ZR = 0,05 alnr.2- Ana
datma ve toplama borular yaltlm,souk hacimlerden geiyor ve kolonlar
duvarn i yzeyinde bulunuyorsa ZR = 0,10 alnr.3- Ana datma ve
toplama borular yaltlm, stlmayan hacimlerden veya kanallardan,
kolonlar ise tesisat bacalarndan geiyorsa ZR = 0,15 alnr.
Kmrl kazanlarda ise kazan kapasitesi genellikle stma yzeyi ile
tanmlanmaktadr. Kazan kapasitesi (Istma yzeyi) s hesab sonucu
bulunan QH s kayb deeri esas alnarak yaplr.Tek kazan kullanlmas
durumunda kazan stma yzeyi hesabnda aadaki forml kullanlr.
AK = QH /KK ( 1+ZR )
Burada;AK : Kazann metre kare cinsinden stma yzeyi alan (m2)KK:
Kazann birim stma yzeyinden alnan ortalama s miktar (kcal/m2h)
KK deeri iin; Sv yakt kullanlmas durumunda KK = 8000 kcal/m2h
Linyit kmr kullanlmas durumunda KK = 6000 kcal/m2h
Hesap sonucunda kazan stma yzeyi kesirli karsa bir st tam sayya
ykseltilir.
5.3 Kazan Seiminde Dikkat Edilecek Hususlar
1. Mmkn olduu kadar sl verimi ve stma verdisi yksek kazanlar
seilmelidir.2. Genellikle stma kazanlar standart imalatlar olup,
hesaplanan gerekli sl kapasite veya stma yzeyi deeri iki standart
imalat arasnda kalrsa bir st deer seilmelidir. 3. Elle beslemeli
kmr yakan kazanlarn sl kapasitesi 500.000 kcal/h deerini veya zgara
alan 2 m2 yi gememelidir. Aksi halde kmr beslemesinde glkler
doar.Bu gibi hallerde daha kk kapasiteli birden fazla sayda kazan
kullanlmaldr.4. Tesisatta iki kazan kullanlmas durumunda, her biri
gereken kapasitenin 2/3 n salayan iki kazan seimi tavsiye edilir.
kazan kullanlmas durumunda kapasite eit olarak paylatrlr. Boylerli
tesislerde toplam s gereksinimi 300.000 kcal/h deerini ayorsa
kullanma scak suyu retimi iin ayr bir kazan kullanlmas nerilir.5.
ki veya daha ok sayda kazan kullanlacaksa, her kazan tesisattan
ayrlarak bamsz alacak ekilde vanalarla donatlmaldr. Her kazann
gvenlik borular ayr olmaldr.
5.4 KAZAN DARES YERLEM
Kazanlar deme sularndan ve evre ykama sularndan korunmak zere
10-15 cm ykseklikte bir kaide zerine oturtulmaldr. Brlrn en alt
noktas yerden en az 20 cm yukarda olmaldr.Kazan dairesinde evre
sularn toplayan byk boy deme szgeci bulunmaldr. ok byk kazan
dairelerinde 50*50*60 cm llerinde evre suyu toplama ukuru bulunmal,
kanalizasyona balanmyorsa bir pompa ile kanalizasyona
aktarlmaldr.Kazan dairesi uygun bir ekilde havalandrlmaldr. Kazan
dairesine gerekli temiz havann girebilmesi iin zemin dzeyinde,
duman bacas kesitinin en az yars kesitte bir temiz hava girii
bulunmaldr. Pis havann uzaklaabilmesi iin en az baca kesitinin % 25
i byklkte pis hava bacas yaplmaldr.Kazanlar bacaya en yakn yolda
balanmaldr. Kazan kenarlarnn duvarlardan veya duvara monte edilmi
cihazlardan uzakl en az 70 cm, iki kazan arasndaki uzaklk en az 40
cm olmaldr. Kazan dairesinin ykseklii kazan zerinde yer alacak
ekipmanlarn gerektiinde tamir ve bakmnn yaplmasnda zorluk dourmamas
iin en yksek kazan ekipmanlarnn zerinde, en az bir metrelik serbest
mesafe bulunmaldrKazann eitli ynlerinden baklacak mesafenin kazann
L uzunluu cinsinden boyutlar iki veya kazana ilikin yerletirme
emalarnn verildii dzenleme ekil 5.2 ve ekil 5.3 dedir. Tek kazan
olmas durumunda, kazan kenarnn duvardan uzakl iin ekil 5.2 deki
deerler esas alnr.
a- Duman bacas b-Pis hava atma bacas c- Duman kanallar
d-Temizleme kapaklar e- Kazann genilii
ekil 5.2 ki Kazann Kazan Dairesine Yerletirilmesi
R-Duman borusu ve duman bacas temizleme kapaa- Duman bacasb- Pis
hava atma bacasc- Yakma hava penceresi
K1, K2,K3 - Kazanlarb1, b2,b3 Kazan genilikleriL1,L2 Kazan
uzunluklar
ekil 5.3 Kazann Kazan Dairesine Yerletirilmesi6. ISITICI
ELEMANLAR ortam scakl ile d ortam scaklnn farkl olmas durumunda
hacmin yap bileenlerinden darya s kayb olacaktr. Konfor scaklnn
salanabilmesi iin kayp olan snn hesaplanarak hacmin i ortamna
verilmesi gerekir. Bu amala eitli stclar kullanlmaktadr. Bu stclar
su , kzgn su veya buhar ile kendilerine ulaan sy kondiksiyon,
konveksiyon veya radyasyon yoluyla hacmin i ortamna ileterek hacmin
snmasn salarlar.Bu stclar aadaki ekilde snflandrmak mmkndr.1. Boru
stclar2. Radyatrler 3. Konvektrler Istc olarak konutlar ,okullar ve
hastanelerde radyatr, brolar ve otellerde konvektr veya salon tipi
scak hava cihazlar, fabrika ve atlye gibi kat ykseklii fazla olan
binalarda duvar tipi scak hava cihazlar nerilir.
6.1 BORU ISITICILAR
Boru stclar, borularn kvrlarak veya kaynakla birletirilmesi
suretiyle yaplr. Is geii, borular ierisinden geen scak su veya
buharn ssn temas ettii yzeye vermesi ve bu snn boru d yzeyinden
havaya gemesi suretiyle gerekleir. Borularn stma yzeylerinin kk
olmas nedeniyle istenilen sl kapasiteyi elde etmek iin uzun boru
kullanlr.Borularn zerine sa kanatlar geirilmek suretiyle daha fazla
stma yzeyi elde edilerek stma kapasitesi artrlr. Bu ekilde elde
edilen borulara Kanatl Boru Istclar denir.Genellikle seralarda ,
fabrikalarda ve gemilerde kullanlr. ekil 6.1 de plak boru stclar,
ekil 6.2 de kanatl boru stclar grlmektedir.
ekil 6.1 plak Boru Istclar
ekil 6.2 Kanatl Boru Istclar
6.2 RADYATRLER
Radyatrlerde snn evreye yayl nm (radyasyon) ve tanm
(konveksiyon) yoluyla gerekleir. Inmla olan s geii tanma gre daha
dktr.Radyatrler yaplm olduklar malzemenin cinsine gre aadaki gibi
snflandrlabilir- Dkm radyatrler (kolonlu, perkolon, ridem.)- elik
radyatrler (dilimli elik radyatr, panel radyatr)- Alminyum
radyatrler ( alminyum alurad, elba ) olarak snflandrlabilir. ekil
6.3de dkm radyatrler gsterilmitir.
ekil 6.3 Dkm Radyatrler
6.2.1 Radyatrlerin Karlatrlmas
Farkl radyatrler arasnda seim yapabilmek iin aadaki kriterler
dikkate alnr.
1. mr: Bir radyatrn mr kullanlan malzemeye gre deiir. En uzun
mrl radyatrler dkm radyatrlerdir. Panel radyatrlerin mrleri 15 ila
20 yl olup, alminyumlarda ise deikendir.2. Radyatr yatrm maliyeti :
Radyatr fiyatlarn karlatrrken m2 fiyatlar deil, kalori maliyetleri
esas alnmaldr. En pahal radyatrler dkm ve alminyum radyatrlerdir.
Panel radyatrler daha ucuzdur. En ucuz radyatrler ise dilimli elik
radyatrlerdir.3. Gerekli stma yzeyi miktar : Bir radyatr ayn sy
,ayn artlarda ne kadar kk yzeyle verebiliyorsa sl verimi o kadar
iyidir. Radyatrler iinde en kk stma yzeyi dkm radyatrlerin 144/500
kolonlu ve 900/70 perkolon tiplerinde grlmektedir.4. Estetik:
Estetik olarak panel ve alurad radyatrler daha tercih edilmektedir.
5. Toz tutma ve temizlenebilme: Bu adan dz yzeyli olan elik
radyatrler tercih edilmektedir. 6. Gvenlik: Dilimli elik
radyatrlerde olduu gibi kenarlar keskin olan radyatrler arpma
halinde tehlike olutururlar.7. Arlk:Arlk radyatrn montajn etkileyen
bir faktrdr.Bu adan dkm radyatrler dier radyatrlere gre daha
dezavantajldr.8. Su hacmi: Su hacmi fazla olan radyatrler ge snp ge
sourlar. Bunlar dilimli elik radyatrlerdir. Su hacminin byk olmas
genleme deposunun bykln etkiler.6.2.2. Radyatr Saysnn Belirlenmesi
ve Yerletirilmesi
Radyatr kullanlmas durumunda, farkl i scaklklarda her dilim
radyatrn verimi prospektsnde belirtilmitir.Her hacmin s kayb bir
dilim radyatrn verimine blnerek o hacim iin gerekli radyatr miktar
bulunur. Hesap sonucu kesirli karsa radyatrn bir dilim artrlmas
uygun olur.Bir grup radyatr, zorunluluk yoksa 30 dilimi gememeli ve
geiyorsa iki grup radyatr kullanlmas yoluna gidilmeli veya ters
balant yaplmaldr.Istc saylar ile birlikte, dier donanmn (grup,
konsol, kelepe vb) belirlenmesinde kullanlan form izelge 6.1 de
verilmitir. Bu izelgede, 1. Stuna, Odann Nosu (101), 2. Stuna,
Odann Ad ( SALON), 3. Stuna, Odann scakl (Salon iin 22 C ), 4.
Stuna, Odann hacmi m3 olarak yazlr.5. Stuna, Odann s kayb iin
hesaplanan deeri yazlr. 6. Stuna, radyatrn birim verimi yazlr.
Radyatr verimi hesaplanrken firmalarn verdikleri kataloglardan
yararlanlr. Kataloglarn kullanmnda tesisattaki su scakl ve oda
scaklndan yararlanlr. Kataloglardan, aranan tip radyatrn dkme
dilimli olmas halinde bir diliminin bir saatte verecei s miktar,
panel radyatr olmas halinde 1 msinin verecei s miktar bulunmaktadr.
90/70 lik scak sulu sistemlerde dkme dilimli 144/500 tipli kolonlu
radyatr seilmi ise ve oda scakl 20 C ise radyatrn birim verimi
katalogdan 103 kcal/h bulunur. 22 PKKP 500 tipi panel kullanlmas
durumunda 20 C oda scaklnda 1 msinin verecei s 1914 kcal/h olarak
bulunur Bulunan deer 6. stuna yazlr. 7. Stuna, Seilmi olan radyatrn
stma yzeyi katalogdan bulunarak bu stuna yazlr.8. Stuna, radyatrn
verimi yazlr. rnek olarak odann s kayb 2200 kcal/h, odaya konulacak
radyatr tipi 144/500, bu tipteki radyatrn 20 C deki birim verimi
103 kcal/h olarak katalogdan alndktan sonra odann s kayb 2200 kcal
/h radyatrn birim verimi 103 kcal/h blnerek 21,3 olarak radyatr
says bulunur. 21,3 dilim radyatr says olamayacandan radyatr says 22
olarak alnr. 22 dilim radyatr ile birim radyatr verimi 103 kcal/h
arplrsa; 22x103 2266 kcal/h deeri bulunur. 22 PKKP 500 tipi panel
radyatr kullanlmas durumunda 2200 kcal/h panel radyatrn 1 msinin
verdii s olan 1914 kcal/he blnerek 1,14 m olarak radyatr uzunluu
bulunur. Bu deerin virglden sonraki hanesi bir ste tamamlanrsa,
panel radyatrn boyu 1,2 olarak belirlenir. Bu deer 1914 kcal/h ile
arplrsa 2297 kcal/h olarak bulunur ve 8. stuna yazlr. 9, 10, 11 ve
12 stunlara, ayn binada farkl radyatr kullanlmas durumunda radyatr
cinsleri yazlr.13. Stuna, oda iin belirlenen grup says yazlr.rnein
oda iin belirlenen radyatr dilim says 22 ise her grupta 11 dilim
olacak ekilde 2 grup olarak pencere altlarna konulabilir.14. ve 15.
Stunlara, her grupta 15 dilime kadar 2 konsol 1 kelepe, 25 dilime
kadar 3 konsol 1 kelepe, 45 dilime kadar 4 konsol 2 kelepe olacak
ekilde konsol ve kelepe miktarlar yazlr.16, 17 ve 18. Stunlara,
kullanlacak musluk saylar yazlr.19, 20 ve 21. Stunlara, kullanlacak
rekor saylar yazlr.
ISITICI VE TEFERRUATI HESABISAYFA:KAT :
123456789101112131415161718192021
MAHALLNISITICILARINTEFERRUATLARIN
NOADISICAKLII CHACM m3HESAPEDLENISI KAYBI
Kcal/hBRM VER.YZEY m2KONACAKISITICILARVERM
Kcal/hCNSGRUPKONSOLKELEPEMUSLUKRAKOR
DLM AD.ANMALLER15mm
1/2"20mm
3/4"25mm
1"15mm
1/2"20mm
3/4"25mm
1"
izelge 6.1. Istc ve Teferruat Hesab Formu
Istlan hacimlerin en souk yerleri pencere nleridir. Bu nedenle,
stclar pencere altlarna pencereyi ortalayacak ekilde yerletirilir.
Istc seiminde, stc yksekliinin pencerenin altnda kalan duvarn
yksekliini gememesine dikkat edilmelidir. Penceresi bulunmayan veya
ok kk olan odalarda radyatr d duvar nlerine yerletirilir.Is kayb
byk pencere says ok olan hacimlerde her pencere nne radyatr
yerletirilmesi snn homojen olarak datlmas iin uygun olur.Ni iine
konan stclar iin ekil 6.4 da belirtilmi olan verim dkl dikkate
alnmaldr.Yksee aslan radyatrler grevlerini tam olarak yapamazlar.
Radyatrn yukar aslmasnn zorunlu olduu hallerde % 10 luk bir verim
dkl gz nne alnmaldr.Radyatrn koyulaca duvar mutlaka izole edilmeli,
yerden ykseklii 70 mm, duvardan uzakl en az 40 mm alnarak monte
edilmelidir.
ekil 6.4 Ni Ebadnn ve eklinin Verime Etkisi
6.3. KONVEKTRLER
Konvektrler kanatl borularn kaset iine yerletirilmi
eklidir.Kasetin alt tarafndan giren souk hava kanatl stc borularda
snr ve ykselen snm hava kasetin st tarafndan odaya verilir.
Konvektrlerde s geii % 95-98 gibi byk oranda konveksiyonla olur.
Radyasyonla s geii ok azdr.Konvektrler doal ekili ve flemeli olmak
zere ikiye ayrlr. Doal ekili konvektrlerde hava hareketi tamamen
kasetin yaratt baca etkisiyle gerekleir. Konvektr stma gcn
ayarlamak iin hava akmn azaltp oaltmak zere hava klapeleri
kullanlabilecei gibi konvektre giren su miktarn ayarlamak zere
kontrol vanalar da kullanlabilir.flemeli konvektrlerde ise hava
hareketini salamak zere radyal fanlar kullanlr. Fan tarafndan bir
filtreden geerek emilen hava, stc borulardan geerek odaya flenir.
Bu dzenlemede fan altta stc borular ise sttedir. Baz tiplerde ise
hava giriine d hava balants da yaplabilir. Bylece flemeli
konvektrler ayn zamanda havalandrma ilevini de yerine
getirir.Konvektrler az yer kaplamalar ve abuk stmalar nedeniyle
tercih edilirler. Konvektrlerde temizlik ok nemlidir. zellikle
flemeli tip konvektrlerin filtreleri abuk kirlenir ve tkanr.Bu
nedenle filtrelerin belirli aralklarla temizlenmesi gerekir.Isl g
ayar iin, genellikle devri kademeli olarak ayarlanabilen fanlar
kullanlr. Fan tamamen durdurulduunda ise konvektrden yaylan s ok
azalr. ekil 6.5de flemeli konvektr gsterilmitir.
ekil 6.5 flemeli Konvektrler ( Salon Tipi Scak Hava Apareyi )7.
GENLEME DEPOLARI
Genleme depolar sistemdeki basncn kontrol ve sisteme gerekli su
desteinin salanmas bakmndan ok nemlidir. Genleme depolar ak ve
kapal olmak zere iki tiptedir.
7.1 AIK GENLEME DEPOSU
Ak genleme deposu atmosfere ak alr. Genleen su hacmini toplamak
zere datma sisteminin en yksek noktasndan biraz daha yksek noktaya
genleme deposu yerletirilir. Kazanda genleen su gidi emniyet borusu
vastasyla genleme deposunda depolanr. Tesisattaki su souduu zaman
tesisatn eksilen suyu dn emniyet borusu vastasyla genleme deposu
tarafndan tamamlanr. Genleme deposu ayn zamanda sistemi atmosfere
atndan stma tesisatndaki basncn atmosfer basncnn stne kmasna engel
olarak sistemin emniyetini salar. Havalk borular genleme deposundan
atmosfere almak suretiyle sistemdeki hava tahliye edilir. Tesisatta
bulunan her kazan iin kapasitelerine gre ayr ayr genleme deposu
kullanlmas tavsiye edilmektedir. Yani iki kazan tek bir genleme
deposuna balamak doru deildir. Her kazan ve genleme deposu iin gidi
ve dn emniyet borular vardr. Bu emniyet borular zerine hibir kapayc
vana konulmamaldr. ekil 7.1de ak tip eitli genleme depolarnn
tesisata balant ekilleri grlmektedir.
Tesisattaki Vs litre su snma sonucu genleerek ;
Vg = 0,08 Vs (lt)
kadar artar. Artan bu hacmi depolayacak ak genleme deposunun
hacmi ise;
Vgd = 0.0025 QK (lt)QK : Kazan s gc (kcal/h)
Gidi ve dn emniyet borularnn ise;
QKdgidi= 15+ 1.5 (mm) 1000
QKddn= 15 + (mm) 1000
RNEK: Is gc 110.000 kcal/h olan bir kalorifer kazan iin gerekli
ak genleme deposu hacmi, gidi ve dn emniyet borularnn aplar
hesaplanacaktr.
Vgd = 0.0025 .110.000= 275 (lt)Standart depo hacmi 300 lt olan
genleme deposu seildi.Emniyet borularnn aplar:
110.000dgidi= 15+ 1.5 = 31 mm 1 1/4 boru ap seildi. 1000
110.000ddn= 15 + = 25 mm 1 boru ap seildi. 1000
ekil 7.1 Ak Tip Genleme Depolarnn Tesisata Balant ekilleri
7.2 KAPALI GENLEME DEPOLARI
Istma tesisatnda ak genleme depolar, hem yerletirme problemi hem
de iletmedeki problemler dolaysyla yerini kapal genleme depolarna
brakmaktadr. Kapal genleme depolar emniyet ventili ile birlikte
kullanlr. Ayrca manometre mutlaka bulunmaldr.Kapal genleme depolar
mebranl veya daha byk kapasitelerde gaz yastkl olabilir. Kapal
genleme kab ieren sistemler otomatik kontroll yanma salanan kazan
kullanld zaman mmkndr. Modern stma sistemlerinde artk daha ok kapal
genleme depolar kullanlmaktadr. Kapal genleme deposu ekil 7.2 de
grld gibi stnde basnl azot gaz bulunan bir diyafram ierir. Altndaki
su genileyince diyafram yukar doru alr ve azot gazn sktrr. Gaz
tarafndan sisteme uygulanan basn biraz artar.
ekil 7.2 Mebranl Kapal Genleme Deposu
Sistemde kullanlmas gereken diyaframl ve yayl emniyet
ventillerinin boyutlar izelge 7.1 ve 7.2 de verilmitir.
Emniyet Ventil ap Istma gc kW Kcal/h
DN 15 (R ) 50 (45000)
DN 20 (R ) 100 (90000)
DN 25 (R 1) 200 (175000)
DN 32 (R1 ) 350 (300000)
DN 40 (R1 ) 600(ca. 500000)
DN 50 (R 2) 900(ca. 750000)
izelge 7.1 Diyaframl Emniyet Ventili Seimi (3 barlk iletme
basncna kadar kullanlr)
EfektifBasn (bar) 3/4" 20 1 25 1 32 1 40 2 50 2 65 3 80 4
100EmniyetVentili ap
1.0 119 186 310 477 746 1261 1910 2984
1.5 157 245 406 626 978 1653 2504 3912 Sistem
2.0 173 270 448 691 1080 1825 2765 4320 Is
3.0 234 366 608 936 1463 2472 3745 5852 Gc
3.5 264 412 685 1055 1648 2786 4220 6593 (kW)
4.0 292 456 758 1168 1824 3083 4670 7297
4.5 318 497 826 1273 1989 3361 5092 7957
5.0 344 538 894 1378 2154 3640 5514 8615
5.5 370 578 960 1480 2313 3908 5920 9251
izelge 7.2 Yayl Emniyet Ventili Seimi ( Sistem s gcne gre)
7.2.1 Kapal Genleme Deposunun Sisteme Balants
Kapal genleme depolar,zerlerinde emniyet valf, manometresi ve
doldurma valf bulunmaldr. Kapal genleme deposunun tesisata balants
yapldktan sonra su doldurmadan nce azot gaznn basnc, balant
noktasndaki statik basnca eit olmaldr.Basn fazla ise gaz atlmal,az
ise doldurulmaldr.Tek kazanl kk stma sistemlerinde tek genleme kab
kullanlr. ok kazanl byk stma sistemlerinde her kazana birer adet
genleme kab baland gibi sisteme de ayr ve birden fazla sayda
genleme kab balanabilir. ift kazanl bir sistemde kapal genleme
deposunun sistemdeki yeri ekil 7.3 de kapal genleme deposunun
sisteme balants ise, ekil 7.4de verilmitir.
ekil 7.3 ift Kazanl Bir Sistemde Kapal Genleme Deposunun
Sistemdeki Yeri
ekil 7.4 Kapal Genleme Deposunun Sisteme Balant ekli
7.2.2 Kapal Genleme Depolarnn Yararlar
1.Kalorifer sistemi kapal sisteme dneceinden hava ile temas
bulunmayacak ve korozyon azalacaktr2.Kapal kalorifer sisteminde su
buharlap kaybolmayacandan,su eksilmesi olmayacaktr.3.Kapal sistemde
basn dalm edeerde olacandan, her radyatrn snmas daha dengeli
olacaktr.4.Kazann hemen yanna monte edildiinden,atya kadar ekilen
borudan, izolasyondan,borularn her katta kaybettirdii alandan ve
iilikten tasarruf salanacaktr.5.atdaki genleme deposu
kalkacandan,borularn s kayb nlenmi olacaktr.
7.2.3 Kapal Genleme Deposu Hacminin Hesaplanmas
Kapal genleme deposu hacminin hesaplanmasnda nce sistemdeki
toplam su hacmi Vs belirlenir. Istma kazan , stclar ve borular
iindeki toplam su hacmi retici firma kataloglarndan belirlenir.
izelge 7.3 de eitli aptaki borularn 1 m uzunluk bana su
kapasiteleri ve eitli tip stc ve kazanlarn genel olarak ierdikleri
su miktarlar verilmitir.
izelge 7.3 Kazan Radyatr ve Borularn Su Hacimleri
Bina stmasnda yaklak hesap yaplmak istendiinde sistemdeki su
hacmi ;
Vs= W.QK (lt)
ifadesi ile bulunabilir. Burada; QK kazan s gc, W ise zgl s
miktar olup stma sisteminde konvektr kullanldnda 5.2 , panel
radyatr kullanldnda 8.33, dkm radyatr kullanldnda 12 ve demeden
stma sisteminde 18.5 L/KW deerindedir. Ayrca sistemdeki su hacmi
izelge 7.4 den de alnabilir.
izelge 7.4 Sistemdeki Su Hacminin Belirlenmesi
Kapal genleme deposu hacminin hesaplanmasnda aadaki denklem
kullanlr.
Pt + 1 Vgd,k = Vd + Vs.E ---------------- Pt - Pg Denklemdeki
sembollerin anlam aadaki gibidir. Vgd,k: Kapal genleme deposu hacmi
(lt) Vs : Tesisattaki su hacmi ( izelge 7.4 den alnr veya yaklak
olarak hesaplanr.) E : Su genleme oran ( izelge 7.5 den alnr.) Pt :
Tesisat iletme st basnc (bar) Pg : Kapal genleme deposu n basnc
(bar) Vd : Sistem soukken depodaki su miktar ( Nominal hacmi 15
litreye kadar, depodaki su hacmi, nominal hacmin %20 si olmal, daha
byk tesislerde ise sistem su hacminin % 0.5i kadar olmaldr. Buna
gre ; Vd = 0.005 Vs olmaldr.)
izelge 7.5 Tesisattaki Maksimum Su Scaklna Bal Olarak Su Genleme
Oran
RNEK: 175.000 kcal/h (200 kW) lk kalorifer kazan iin kapal
genleme deposu seilecektir. Sistemde dkm radyatr kullanlmaktadr.
Tesisata giden suyun maksimum scakl 90 C, statik su ykseklii 15 mSS
deerindedir.letme basnc 2,5 bar olarak verilmektedir.Bu durumda
emniyet ventili ama basnc Pa = 3 bar, emniyet ventili kapama fark
basnc ise 0.5 olmaktadr.Emniyet ventili ama basnc iletme basncndan
0.5 daha byk olmaldr. Sistemde diyaframl emniyet ventili
kullanlacaktr. izelge 7.1 den 175.000 kcal/h n karl olarak DN (R
3/4) seilir.Genleme deposu hacmini hesaplayabilmek iin nce
tesisattaki su hacminin belirlenmesi gerekir. Bunun iin izelge 7.4
den 175.000 kcal/h (200 kW) lk g ve dkm radyatr iin;
Vs= 2500 lt deeri bulunur.
Su genleme oran E ise izelge 7.5 den, maksimum su scakl 90C
kullanlarak,
E = % 35E = 0.035 deeri bulunur.
Tesisat iletme st basnc,
Pt = 2.5 bar olarak verilmitir.
Kapal genleme deposu n basnc, Pg = 1.5 bar olarak alnr.Buna gre
genleme deposu hacmi;
Pt + 1 Vgd,k = Vd + Vs.E ------------------ Pt - Pg Pt + 1 Vgd,k
= 0.005VS + Vs.E ------------------ Pt - Pg
2.5 + 1 Vgd,k = 0.005.2500 + 2500.0.035 ------------------ 2.5
1.5
Vgd,k = 320 lt olarak bulunmaktadr.
7.2.4 Kapal Genleme Sistemlerinde Emniyet
Kapal tip genleme depolarnda tesisatn s kapasitesine bal olarak
DIN 4751 de aklanan aadaki emniyet tedbirlerinin alnmas
istenmektedir.
300000 kcal/h kapasitenin altndaki mebranl tip genleme deposu
olan sistemlerde uyulmas gereken artlar unlardr:
1. Sadece sv ve gaz yakt iin kullanlabilir.2. Statik ykseklik 15
metreyi gememelidir.3. Sistem termostatik kontrole ve limit
termostata sahip olmaldr.4. Kazan zerinde emniyet ventili
olmaldr.5. 150 kW gcn zerinde su seviyesi emniyeti bulunmaldr.6.
Termometre ve manometre bulunmaldr.
300000 kcal/h kapasitenin stnde ya da 300000 kcal/h kapasitenin
altnda olup , statik ykseklii 15 m yi geen tesislerde uyulmas
gereken artlar unlardr.
1. Maksimum su gidi scakl 100C, toplam basn 5 bar olmaldr.2.
Termostat ve limit termostat kontrol bulunmaldr.3. Sadece sv ve gaz
yakt kullanlmaldr.4. Emniyet ventili bulunmaldr.5. Presostat ve su
seviyesi kontrol bulunmaldr.6. Sistemin basnlandrmas genleme
deposundaki basnl gazla, hava kompresr ile veya basnlandrma pompas
ile gerekletirilmelidir.7. Gerekli gstergeler bulunmaldr.8.
Sistemin test edilmesi ve belgelenmesi gereklidir.
8. BRLRLER
8.1 Fuel Oil Brlrleri
8.1.1 Fuel Oil Yakan Brlrlerin yaplar
ekil 8.1 de grld gibi namlu biimindeki gvde zerine yanma iin
gerekli paralar yerletirilir. Yanmann olabilmesi iin yakt, hava ve
tutuma gerekir.Brlrde bulunan pompa, yaktn uygun bir basnta memeden
ocaa fkrmasn salar. Vantilatr yanma iin gerekli havay verir. Bir
ateleme trasformatrnn salad yksek gerilimin elektrotlar arasnda
meydana getirdii ark, yakt tututurur. Aadaki ksmlarda brlr nemli
paralarnn yaplar, almalar ve zellikleri geni lde
gsterilecektir.
ekil 8.1 Fuel Oil Brlr ve Ana Paralar
1-Brlr Gvdesi :2-Menteeli Tespit Flan: zel mentee dzeni ile
brlrlerin sklmeden saa veya sola dndrlerek kolay servisine olanak
salar.3- st Kapak: Kapak yerinden kaldrlarak brlr namlusu iindeki
donanma mdahale edilir.4- Hava Klapesi Grubu: Brlr yanma havasnn
debisini ayarlar. El ile veya servo motor ile kumanda edilir. Hava
ayar kolu sabitlendikten sonra alma esnasnda ayar bozulmaz. 5- Hava
Klapesi Servo motoru : ki kademeli brlrlerde, yakt debisine uygun
olarak hava debisini uygun olarak ayarlar. Durma halinde klapeyi
tam kapatarak yanma hcresinin soumasn nler.6- Brlr Motoru:
Brlrlerde 1 fazl veya 3 fazl asenkron motorlar kullanlr. Brlrlerde
kullanlan motor, pompay ve fan dndrr. Motor, pompa ve fan ayr ayr
yataklandrlrlar. Bu eleman arasndaki balant iki plastik mille
yaplr. Brlrn motoru altnda, ocaa yakt ve hava verilir. Bu arada
ateleme salanrsa , yanma balar.7- Fan: Yaktn yanmas iin gerekli
olan oksijen fann verdii havadan salanr. Brlrlerde kullanlan
fanlar, tambur biiminde ok kanatl olarak yaplrlar. Dnme hareketini
brlrdeki motordan alrlar. Fanlar yanma iin gerekli ok miktardaki
havay dk basnta salarlar. Bir litre yaktn iyi ekilde yanmas iin
11,5 m3 hava gerekir. Fakat yakt ile havay tam olarak kartrmak mmkn
olmadndan, bir litre yakt iin ocaa 15 m3 hava verilir. Fann
giriindeki bir kapak ayarlandnda, iyi bir yanma iin gerekli
miktardaki hava salanm olur. Fandan kan hava namludan geerek ocaa
gelir. Ocaa pskrtlen yakt ile fandan gelen hava direkt olarak
karrsa, yanma dumanl olur. Bu sakncay gidermek iin brlrlerde
trblatrler kullanlr.8- Brlr Pompas: Her hangi bir sv yaktn
yanabilmesi iin, bu yaktn gaz haline gemesi gerekir. Brlrlerde sv
yakt dar bir delikten pskrtlerek gaz haline dntrlr. Dar delikten
fkran ya ok kk paralara ayrlr. Bu kk paralar da ok ksa bir zaman
iinde buharlaarak gaz haline dnrler. Sv yaktn bir delikten
pskrtlebilmesi iin basncn ykseltilmesi gerekir. Gazya ve motorin
gibi hafif yalarn pskrtlme basnc 7 kg/cm2 , ar yalarn ise 18 kg
/cm2 olur. Ya basncnn en uygun deere kartlmas pompa ile salanr.
Brlrlerde genellikle ekil 8.2de grld gibi dili pompa kullanlr.
Burada gvde iinde iki dili birlikte dnerler. Dnme hareketini motor
milinden alan kk dili, kendi dnerken byk diliyi de dndrr. Pompann
sol tarafndan giren ya, dililerin oyuklarndan pompa kna tanr. Pompa
knda biriken yan basnc artar. Eer yakt pompaya kendiliinden
geliyorsa, tek boluklu pompa kullanlr. Yakt deposu pompadan daha
aada ise biri ya emmek iin, dieri ise ya basmak iin iki boluklu bir
pompann kullanlmas gerekir.
1- Yakt girii 2- Pompa mili 3- Dndren dili 4- Pompa gvdesi 5-
Hilal 6- Dnen dili 7- Yakt k
ekil 8.2 Dili Pompann Yaps
9- Ateleme Transformatr : Brlrlerde yaktn tututurulmas elektrik
arkyla yaplr. Elektrik ark ise , brlrn zerinde bulunan bir ateleme
transformatrnn 10.000 V luk sekonder geriliminin ateleme
elektrotlarna uygulanmas ile salanr.10- Buji Kablolar : Yksek
gerilime mukavim zel izolasyonlu ve zel tespit uludur.11-
Elektrotlar : Elekrodlar yksek gerilime mukavim, krom- nikel
alamndan yaplm ve porselen izolasyonlu ve ular bklebilir tiptendir.
Bu elektrodlar bir kelepe ile memeye gelen yakt borusuna
ayarlanabilecek ekilde balanrlar. Elektrodlarn birbirleri ve meme
ile olan aralklar gvenli bir tutuma iin nemlidir. Elektrod
ayarlarken oluacak kvlcmn trblatr ve memeye arpmamasna, ayn zamanda
pskrtlen yakt hzmesinin de trblatr ve elektrodlara dememesine
dikkat edilir. ekil 8.3de elektrot ayarlar iin en uygun deerler
verilmitir. ekil 8.3 Elektrod Ayar lleri
12- Meme : ekil 8.4de grld gibi bir meme, konik para, szge ve
gvde olmak zere 3 ksmdan oluur. Konik para gvdeye vidalanarak
balanr ve gvde iine tam olarak oturur. Szge, konik para ile gvde
arasnda bulunur. Meme ok hassas bir eleman olduundan , yakt meme
iindeki szgete bir kere daha szlr. Szlen yakt konik para ile
gvdenin birletii yerde bulunan iki ince kanaldan meme ucuna gelir.
Bu kanallar ok ince olduundan, yakt meme ucuna hz kazanarak
ilerler. Meme ucunda bulunan anofor boluunda bir dnme hareketi
meydana gelir. Yakt dnerek byk bir hzla ( 65 km/h ) meme deliinden
ocaa fkrr. Delikten fkran yakt dnmekte olduundan bir koni biiminde
alr ve ok ufak paralara ayrlr. Paralarn bykl 0,002 mm kadar
olduundan, bu paralar ok abuk olarak buharlar ve gaz haline
geerler. Ocaklarn ekilleri ve kapasiteleri ok farkl olduundan,
memeler de deiik zelliklerde yaplrlar. Uygulamada kullanlan
memelerin kapasiteleri 2 120 litre/ saat, pskrtme alar da 30-90
derece arasnda deiir. Ayrca pskrtme ii bo veya dolu koni eklinde
olabilir.
ekil 8.4 Bir Memenin Yaps13-Trblatr ve Yanma Bal:
ekil 8.5 Trblatr Ayar emas14- Solenoid valf: Tek kademeli
tiplerde bir adet, ift kademeli tiplerde iki adettir. ki hareketle
n sprme srasnda yaktn devridaim ettirilerek stlmasn temin eder ve
brlrn durmas srasnda art pskrtmeyi nler.15- Ya n Istcs: Yan
bozulmadan sratle stlmasn salayan kuru tip stclar ayar
termostatndan baka alt limit ve st limit termostatlar ile
donatlmtr.16- Burun Paras: lk hareket srasnda yaktn memeden
pskrtlmeden dolatrlmasn salar.17- Elektrik Panosu: 18- Kumanda
Beyni: Brlrn belli bir programa gre yol almasn salar. Normal alma
srasnda brlrn alev kontroln yapar. Alev arza sebebiyle sndnde brlr
hemen durdurup arza lambasn yakar.19- Fotosel: lk hareketle alevin
teekkl etmemesi veya alma esnasnda snmesi halinde kumanda beyni
vastasyla brlrn durmasn salar.
8.1.2 Fuel Oil Brlrlerinin letmeye Alnmas
8.1.2.1 Genel Kontroller
1- Brlr ile tank arasndaki yakt borular doru ekilmi balants
yaplm m ?2- Yakt tank yakt ile doldurulmu mu?, brlr montaj doru
yaplm m ?3- Sistemin kablo balantlar doru ekilmi mi?, stc termostat
doru ayarlanm m ?4- Duman kanalnda damper var m?, doru ayarlanm m ?
5- Sistemde kazan, radyatrler ile tesisat su il doldurulmu mu ?6-
Scak su sirklasyon pompalar alr durumda m ?7- Pot depo brlr stcs
yaktla dolu mu ?
letmeye Almadan nce Meme (Lans) Mekanizmasnn Szdrmazlk
kontrol
1- Termostatlarn ayarlarn 0 konumuna getirin ve brlr pompas
yardm ile n stcy yaktla doldurun.2- Istc dolduktan sonra
termostatlar 15C farkla 60- 75 C olarak ayarlayn.3- Fotoseli
yuvasndan, ateleme devresini klemensten kartn.4- Brlr altrn ve yakt
memesinden yakt damlamas veya aktmas olup olmadn kontrol edin.5-
Pompa basncn yaklak 4 bara ayarlayn, n sprme srasnda yaklak (15
sn.) stcnn ve lansn yaktla dolup dolmadn kontrol edin. ( memeden
kesinlikle yaktn kamamas gerekir.)6- Pompa basncn pompaya balanan
manometreden kontrol ederek 8 bara ayarlayn. Memeden yakt damlamas
olmamaldr. Sonunda brlr emniyet sresi sonunda otomatik olarak
arzaya geecektir. 7- Sirklasyon srasnda veya yakma konumunda 8 bar
pompa basncnda memeden yakt geliyorsa brlr derhal durdurun, memeyi
ve lans pistonunu karn, mazotla ykayp temizleyin ve tekrar kontrol
edin.8- Son kontrol sonucunda lansn karmad grlmelidir, eer hala
karyorsa pistonu yenisi ile deitirin.
Lansn kapatma Fonksiyonunun Kontrol
1- Lans 10-12 pompa basncnda amaldr.2- n sprme srasnda pompa
basncn 14 bara ayarlayn. Brlr altrn, sprme annda memeden yakt
akmamaldr.3- Manyetik ventilin kapamas ile birlikte pompa basnc 20
bar gstermeli ve memeden yakt pskrmelidir.4- Brlrn arzaya gemesi
veya kazan termostatnn kesmesi ile brlrn durmas halinde lans smaz
bir ekilde meme ucunu kapamaldr.
8.1.2.2 Devreye Alma Srasnda Yaplmas gereken Genel
kontroller
1- Yakt tanknda yakt olup olmad kontrol edilmelidir.2- n stc pot
termostat deeri 50 C olmaldr ve pot stc kndaki ve geri dnteki
vanalarn ak olmasna dikkat edilmelidir.3- Varsa oda termostatlar
ayarlanmal, kazanda su olup olmad kontrol edilmelidir.4- Elektrik
tesisat kurallara uygun olarak yaplmaldr, voltaj brlre uygun
olmaldr.5- Yakt tesisat yaktn rahatlkla n stc pot ve brlr pompasna
akmasn salayacak ekilde olmaldr.
8.1.2.3 Devreye Alma ve Brlrlerin almas
1- Bahsedilen genel kontroller yapldktan sonra motor kontaktre
baslarak yaktn brlr stc potuna dolmas ve geri dnten delmesi
salanr.2- Geri dn hortumu check valfiyle birlikte n stc pota balanr
ve brlrn iletme pako alteri alr. 3- Brlrn pot stcsndaki fuel oil
henz souk olduundan rezistanslar almaya balar.4- Belli bir mddet
sonra fuel oil yanma scaklna eriince yol verici termostat , motorun
devreye girmesini salar. Motor devreye girince motora akuple olan
pompada almaya balar ve fuel oil sirklasyona balar. Ayn zamanda
motora bal olan fan da alarak yanma hcresine hava fler.5- n sprme
sresi yaklak 17 sn. dir ve bu sre ierisinde yakt srayla n stc,
pompa, pot stc, mekanizma , ventil n stc ... eklinde dolar.6-
Sirklasyon basnc yaklak 14-18 at olmaldr.7- Elektrotlar trafodan
gelen yksek gerilim sayesinde atelemeye balar. Sprme sresi sonunda
rleden solenoid ventile enerji gnderilir ve normalde ak olan ventil
fuel oilin geri dn hattn kapatr, bu srada mekanizma artan fuel oil
piston arasndaki yay kuvvetini yenerek memeden pskrmeye balar. Yakt
memeden 60 veya 45 derece ayla toz haline gelerek pskrr ve
elektrotlardaki kvlcm sayesinde alev alr ve yanmaya balar. 8-
Yanmann salkl olup olmad krmz aleve kar duyarl olan QRB 1 fotosel
tarafndan kontrol edilir. Eer yanma olmusa fotosel alevi grr ve
rleyi kilitler, brlr almasna devam eder. Ateleme 17 sn. daha srer.
Kazan iindeki su scakl ayarlanan deere ulancaya kadar brlr almasn
srdrr. Ayarlanan scakla ulaldnda kazan termostat devreyi keser ve
brlr dinlenmeye geer.9- Eer brlr iki kademeli ise 1. kademe devreye
girdikten ksa bir sre sonra rleden hava ayar servo motoruna hava
miktarnn artrlmas iin komut gider ve servo motor hava klapesini
amaya balar, bununla birlikte 2. kademe normalde kapal ventil de
enerjilenir ve 2. memeden yakt pskrmeye balar. Bylece brlr yksek
kapasitede almasn srdrr.10- Kazan zerinde 2 adet termostat vardr.
Bunlardan 1 kademe termostat 2 kademe termostatndan daha yksek bir
deere ( yaklak 5) ayarlanmaldr. Su scakl 2. kademe termostatnn
ayarland deere ulanca 2. meme devre d kalr, servo motor hava
miktarn ksar ve brlr 1. kademeye der.
8.1.3 Fuel Oil Brlrlerinin Genel Bakm
1- zerinde nemle durulmas gereken konu kullanlan yaktn temiz
olmas ve tesisatn hatasz yaplm olmasdr. Yakt pis ise ierisindeki
yabanc zerrecikler pompann dilerinin ve yataklarnn anmasna, memenin
tkanmasna sebep olur. Bu tr arzalara sebebiyet vermemek iin yakt
tesisatnda bir filtrenin bulunmas ve pompa nndeki pislik tutucu ile
ve bu filtrenin en az 15 gnde bir temizlenmesi gerekmektedir.2-
Meme temizlii haftada bir kez yaplmal ve fra veya tel fra gibi sert
aletler kesinlikle kullanlmamaldr.3- Trblatr 10 gnde bir
temizlenmelidir. Temizlenmedii taktirde salkl bir yanma olumaz.4-
Fan kanatlarnn, yanmann ve balansn bozulmamas iin iki ayda bir
temizlenmesi gerekir.5- Yanma ayarlarnn iki ayda bir yaptrlmas
gerekir.6- Kazan ierisinde oluacak kurumun iki haftada bir
temizlenmesi gerekir.7- Yakt tanknda biriken tortularn her yl
temizlenmesi gerekir.8- Gnlk yakt tanknda ve n stcda meydana
gelebilecek su birikintilerinin haftada bir temizlenmesi gerekir.
Otomatik havalandrmas olmayan potlardaki hava boaltma vanas haftada
bir almaldr.9- Brlrn sezon banda ve sonunda komple bakm
yaptrlmaldr.10- Yaz aylarnda kalorifer bacalar yetkili merci
itfaiye tarafndan temizlenmelidir.
8.1.4 Fuel Oil Brlrleri ve Tesisatlarnn Montaj Kurallar
1- Yaktn st seviyesi brlr pompa seviyesinden aada olmamas
tavsiye edilir.2- yakt tesisatnda brlrden nce bir n stc pot, bu
potun rezistans , hava borusu ve geri dn check valf, boaltma vanas
ve termometresi olmaldr.3- Rakorlu ve dili yakt balant hatlarnn ok
iyi yaplm olmas ve szntnn meydana gelmemesi gerekmektedir.4- n stc
pot ile pompa arasna mutlaka bir fuel oil filtresi koymak
gerekir.5- Ana yakt tanknda scak su serpantini veya yakt k vanasna
yakn stc rezistans kullanlmaldr. Ana tank ile n stc pot aras mesafe
3 metreden fazla ise aradaki boruya stc bant sarlmas gerekir.6- Ana
yakt tank ile brlr arasndaki mesafe 10 metreden fazla ise ek bir
pompalama sistemi gerekir.7- Brlr, kazan zerine monte edilirken ,
cehennemlik ile alev borusu mesafesini iyi ayarlamak , brlr flan
ile kazan flan arsna sl izolasyon ve gaz szdrmazl iin amyant conta
kullanmak gerekir.8- Elektrik tesisatnn projeye uygun olarak
yaplmas, kablolarn boru ve elik spirallerle koruma altna alnmas ve
emniyetin n planda tutulmas gerekir.9- Kazan Brlr- Tesisat montaj
yaplrken , bir arza annda rahat alabilme imkan gz nnde
bulundurulmaldr.
8.1.5 Fuel Oil Brlrlerinin Arza ve Nedenleri
Arza durumunda ilk nce kontrol edilmesi gereken noktalar
unlardr:1- Brlr ana sigortasnda yada pano ile brlr arsndaki
kablolarda ksa devre var m ?2- Baca ekii normal mi ?3- Tankta ve n
stc depoda yakt var m ?4- Memede tkanma var m ? , Elektrotlar temiz
mi, ayarlar normal mi ?5- Pompann nndeki filtre veya tesisattaki
filtre tkal m ?6- Pompada hava var m ?7- Kazan duman borularnda ve
dilimlerinde fazla kurum var m ?8- Yakt vanalar ak m ?9- Kazan
termostat doru ayarlanm m ?10- Voltaj normal m ? Elektrik var m
?Yaplan bu genel kontrollerden sonra arza tespit edilmemise dier
olaslklar zerinde durmak gerekir. Bu olaslklar ise aada
aklanmtr.
8.1.5.1 Brlr Motoru almyorsa
1- Motor termii atk olabilir. Motor yanm olabilir. Motor
rulmannda veya yataklarnda skma, dalma gibi arzalar olabilir.2-
Brlr stc pot rezistanslar almyor olabilir.3- Istc pot termostat (
yol verici termostat ) arzal olabilir.4- Kumanda panosuna 3 faz
gelmiyor olabilir.5- Role arzal olabilir.
8.1.5.2 Brlr almyorsa
1- Klemensler kontrol edilerek ateleme trafo kablolarnda bir
geveme veya kma olmu olabilir.2- Ateleme trafosu arzal olabilir.3-
Elektrot kablolar km yada ase yapyor olabilir. Elektrot ayarlar
bozulmu, elektrotlar kirlenmi veya seramikleri krlm veya atlam
olabilir.4- Meme tkanm, lans mekanizmasna pislik girmi olabilir5-
Trblatr ayarsz veya kirlenmi olabilir.6- Pompa hava yapm olabilir.
Yakt memeden pskrmyorsa pompa filtresi tkal olabilir.7- Selonoid
ventil arzal olabilir, bobini yanm olabilir. 8- Yaktta su olabilir.
Yakt tam snmadan pskryor olabilir.9- Motor- Pompa balant kaplini
syrm olabilir.10- Pompa basnc 14 atden dk olabilir11- Hava ayar
klapesi ok aktr ve alevi sndryor olabilir. 12- Kumanda rlesi arzal
olabilir.13- Fotosel k gryor olabilir.
8.1.5.3 Yanma Balyor ve 2-3 Sn. erisinde Brlr Arzaya
Geiyorsa
1- Fotosel arzal olabilir. Kirlenmi veya dnm olabilir, kablolar
km olabilir.2- Hava ok aktr ve alevi kopartyordur. Yada hava ok
kapaldr ve alevde boulma oluyordur.3- Meme bozulmutur ve yakt iyi
pskrmyordur.4- Trblatr ayar bozuktur veya cruf yapmtr.5- Rle
bozuktur ve fotoselden gelen sinyali alglayamyordur.6- Kazan baca
ekii iyi olmayabilir, alev bouluyordur ve tepme yapar.7- Motor ters
dnyor olabilir.8.1.5.4 Brlr Yanmaya Baladktan 2-3 Dak. Sonra Arzaya
Geiyorsa
1- Voltaj kontrol edilir.2- Hava ayarna baklr.3- Trblatr ayarna
baklr.4- Hava fannn normal alp almadna , kirlenip kirlenmediine
baklr.5- Baca ekiinin iyi olup olmadna baklr.6- Kazan duman
borularnn ve klhann kurum ile dolup dolmadna baklr.7- Brlrn kazana
gre uygun seilip seilmediine baklr. Eer kar basnl radyasyon tipi
kazan ise brlr uzun alev borulu olmaldr.
8.1.5.5 Brlr alrken Tepmeli veya Sarsntl alyorsa
1- Yakta su karm olabilir.2- Meme kapasitesi byk seilmi
olabilir.3- Pompa basncnda dalgalanmalar olabilir.4- Meme as veya
brlr alev borusu kazana uygun olmayabilir.5- Brlr namlusu kazana
uygun olmayabilir.6- Memeden pskren yakt miktarna gre hava debisi
ok fazladr ve yakttan yeteri kadar verim alamyordur. Bu durumda
hava miktarn azaltmak gerekir.7- Baca ekii ok fazla ise ve ar bir
vakum varsa yanm gazlar ok hzl olarak bacadan dar kyordur ve bylece
verim dk olur. 8- Kazanda ar kurum vardr.9- Kazan szdrmazlk
contalar grevini tam olarak yapmyordur.10- Hava miktar yakta gre ok
azdr, kazanda ve bacada kurum oluur.11- Pompa basnc ok dk olduundan
yakt tam yanmyordur.12- Trblatr cruf yapm olabilir.13- Kazan binaya
gre kk seilmi olabilir.
9. OTOMATK KONTROL SSTEMLER
Bir scak sulu stma sisteminde otomatik scakl kontrol sistemin
karmaklk derecesine, byklne ve kullanlan cihazlarn tipine bal
olarak byk lde deiir.Otomatik kontrol sistemleri, yakt tasarrufu,
sl konfor ve letme kolayl salamak amacyla kullanlr. Istma
tesislerinde otomatik kontrol sistemlerinin kullanlmasyla byk
oranda yakt tasarrufu salanacandan sistem kendisini ksa srede
amorti edecektir.Istma tesislerinde kullanlan otomatik kontrol
sistemleri ; kazan kontrol, stc kontrol, sistem kontrol ve zon
(blge) kontrol olmak zere drt ayr grupta incelenecektir.
9.1 Kazan Kontrol
Scak sulu stma sistemlerinde, kazan su k scaklnn istenen deerde
tutulmas amacyla yaplan kontrol sistemidir.Sv ve gaz yakt yakan
kazanlarda, kazan su k scakl kontrol iki ekilde yaplr.
9.1.1 Kazan TermostatKazan termostat kazan su scakln ayarlanan
sabit bir deerde tutar.Bunlarn en basiti iki kontakl
tiplerdir.Bunlar tek kademeli brlrn ON-OFF kontrolne balanr.
Genellikle ama kapama scaklk fark 6 C civarndadr. kontakl
termostatlar genellikle iki kademeli brlrlerde kullanlr.Bu
termostatlar yine ON-OFF kontrolldr. Kontaklara balanan 1. ve 2.
kademeyi sra ile devreye sokar ve karr. Byk sistemlerde
kullanlr.Oransal termostatlarda ise srekli kontrol vardr. Oransal
termostat ayar ile su scakl kademeli olarak deitirilirken yakt ve
hava miktar da kademeli olarak deiir.
9.1.2 Oda Termostat le Kazan KontrolDuyar elemannn yerletirildii
odada scaklk sabit kalacak ekilde kazan almas ON-OFF olarak kontrol
edilir. Oda termostat ile kazan kontrol daha ok kat kaloriferi
sistemlerinde yaplmaktadr.
9.2 Istc Kontrol
Istclarn yayd s kontrol edilerek oda scaklnn ayarlanan sabit bir
deerde tutulmas eklinde yaplr.
9.2.1 Termostatik Radyatr VanasRadyatrden nce monte edilen
vanann zerinde oda scaklndan kumanda alan bir termostat vardr. Bu
termostat oda scaklndaki deiiklikleri alglayarak vanay ap kapamak
suretiyle radyatre giren suyun debisini ayarlar ve bylece radyatrn
yaym olduu s oda scaklna bal olarak kontrol edilir. Genellikle
villa tipi kk apl stma uygulamalarnda kullanlr.
9.2.2 flemeli Konvektrlerin Is Ayarflemeli konvektrlerde devri
kademeli olarak ayarlanan fanlar kullanlr. Bu fanlarn devir saylar
artrldka yaym olduklar s da artar. Devir saylarnn artrlmas fann
daha sesli almasna neden olacandan evreyi daha fazla rahatsz
edecektir.flemeli konvektrlerin zerinde veya odann uygun bir
yerinde oda scaklndaki deiiklikleri alglayabilen bir termostat
bulunur.Bu termostat oda scaklndaki deiiklikleri alglayarak fan
durdurup altrmak suretiyle konvektrn yayd s kontrol edilir.
9.3 Sistem Kontrol
Sisteme gnderilen scak su scaklnn, d hava scaklndaki deimelere
bal olarak, ayarlanmas scak sulu stma sistemlerinde daima istenilen
bir husustur. D hava sistem kontrol; kk stma sistemlerinde gerekli
btn kontrol mkemmeliyetlerini salayabilir. Scak su kazanlarnda d
hava sistem kontrolnn gerekletirilebilmesi iin iki yntem mevcuttur.
Bunlardan birincisinde kazan su scakl deitirilir.kincisinde ise
kazan su scakl sabit tutulurken, sisteme gnderilen su scakl
deitirilir. lk yntemin boylerde kullanma scak suyu retimine uygun
olmamas, sistem su scaklnda deiik dalgalanmalara neden olmas ve dk
yzey scaklklar dolays ile korozyona neden olmas gibi sakncalar
vardr. Bu nedenle bir yollu vana kullanan ikinci yntem tercih
edilir. Bu ikinci yntemde yollu vana d hava termostatndan kumanda
alarak, ekil 9.1 de grld gibi, sisteme giden su scakln ayarlar.Eer
scak su retimi kazan yerine buhar veya kzgn su ile alan bir s
deitirgecinde gerekleiyorsa, d hava sistem kontrol deitirgece olan
buhar veya kzgn su beslemesini buhar halinde iki, kzgn su halinde
yollu vana ile ksarak ayarlar. Buna gre deitirgete retilen su scakl
deiir.(ekil 9.2)
ekil 9.1 Yollu Vana le Sistem Kontrol
ekil 9.2 ki Yollu Vana le Is Deitirgelerinde Sistem Kontrol
9.4 Blge (Zon) Kontrol
Scak sulu stma sistemlerinde blge (zon) kontrol sk rastlanan bir
uygulamadr. Istlan bina iinde benzer konuma veya kullanma sahip
odalardan veya mahallerden meydana gelen grup veya blgeye zon ad
verilmektedir. Bu blgede stma kontroln, ayn deere ayarlanm tek bir
kontrol dzeni ile gerekletirmek mmkndr. Zon kontrol sistemini tek
zonlu ve ok zonlu olarak ayrmak mmkndr. Tek bir ailenin yaad kk
binalarn ou tek zonludur. Buradan binann zonlara ayrlmas
yne,ykseklie ve dier faktrlere gre belirlenir.ok zonlu
uygulamalarda her bir bamsz zonun kontrol deiik ekillerde
gerekletirilebilir. En fazla tercih edilen ekil 9.3 de gsterildii
gibi, sisteme sekonder sirklasyon pompalarnn ilavesi ile
gerekletirilir. Bu durumda sekonder sirklasyon pompas; yollu karm
vanas yardm ile stma ihtiyacna gre, stclardan geen su scakln
ayarlar. Her hangi bir zon kontrol sisteminde dzgn bir stmann
olabilmesi iin, zonlarn iyi bir ekilde seimi, stma elemanlarnn doru
boyutlandrlmas ve sistemin doru bir ekilde dengelenmesi
gerekir.
ekil 9.3 Byk Sistemlerde Zon Kontrol
10. BACALAR
Bacann grevi atk gazn evreye zarar vermeyecek ekilde kazandan
kmasn salamak ve scak gazn kazanda istenilen hzda dolaabilmesi iin
gerekli ekii salamaktr.Bacalar doal ekili ve zorlanm ekili olarak
ikiye ayrlr. Yanma iin gerekli havann emilmesi ve yanma rnlerinin
kazanda ve duman yollarnda istenilen hzda dolatrlmas bacada
yaratlan doal ekile salanyorsa buna doal ekili baca ad verilir.
Burada ekii yaratan kuvvet scaklk fark dolaysyla oluan younluk
farkdr. Zorlanm ekili bacalarda ise ekme kuvveti bir emi fan ile
oluturulur.Doal ekili kalorifer kazanlar baca asndan drt grupta
toplanr.
1-Kmr Kazanlar : Yakma havas emilmesi kazandaki, balant
kanallarndaki ve bacadaki direnlerin karlanmas baca ekii ile
gerekleir.2- Alak Basnl flemeli Brlrl Kazanlar: Kazandaki, balant
kanallarndaki ve bacadaki direnler baca ekii ile karlanr.Yakma
havas brlr ile salanr.3- Yksek Basnl flemeli Brlrl Kazanlar: Balant
kanallarndaki ve bacadaki direnler baca ekii ile karlanr.Yakma
havasnn temini ve kazanda dolatrlmas brlr tarafndan salanr. Yksek
basnl flemeli brlrler kar basnl kazanlarda kullanlr.4-Atmosferik
Brlrl Doal Gaz Kazanlar: Kanal ve bacadaki direnler doal baca ekii
ile salanr. Havann emilmesi ve kazanda dolatrlmas brlr tarafndan
salanr.
10.1 Baca Yapmnda Dikkat Edilecek Kurallar
1- Her kazan iin bamsz bir baca olmal, birden fazla kazan
kesinlikle ayn bacaya balanmamaldr. Kalorifer bacalarna soba,ofben
v.s balanmayacaktr.2- Baca kesiti yeterli byklkte olmaldr.3- Baca
duvarlarnda kesinlikle delikli tula kullanlmamaldr.Malzeme olarak
yzeyi dzgn yksek scakla dayankl ate tulas ve paslanmaz elik bacalar
tavsiye edilmektedir.4- Bacalar mmkn olmadka binann d duvarna
konulmamaldr. Binann orta noktalarna yakn konulmal ve bina mahyasnn
en az 80 cm zerine klmaldr.5- Bacalar komu yksek binalarn ekii
bozan etkilerini azaltmak amacyla , mmknse bu binalardan 6 m uzakta
bulunmaldr.6- Bacalar mmkn olduu kadar yn deitirmeyecek ekilde
yaplmal, yn deitirmenin zorunlu olduu hallerde ise yn deitirmede
yatayla a en az 60 olmaldr.7-Bacalar dardan hava almayacak ekilde
ii ve d sval olarak yaplmaldr. Baca duvarlarnn et kalnl bir tuladan
az olmamaldr.8- Duman kanallar bacaya dz bir kanalla balanmaldr.
Mmkn olduu kadar dirseklerden kanlmaldr.9- Yatay duman kanallar
bacaya en az % 5lik ykselen bir eimle balanmal, ve uzunluu hibir
suretle baca yksekliinin 1/4' n amamaldr.10- Duman gazlar bacada
soumamaldr. Bu durum hem ekii azaltr, hem de youmaya neden olur.
Bacalarn tavsiye edilen sl direnci 0,12 m2K/W deerindedir. Bu amala
bacalar izole edilmelidir.11- Bacalarn en alt kotunda , satan ve
hava szmayacak ekilde yaplm, contal bir temizleme kapa
yaplmaldr.12- Duman kanallar bacaya dorudan balanmal, zorunlu
durumlarda yuvarlak dirsek kullanlmaldr. 90 lik keskin dirsek
kullanlmamaldr.Kazanlarn bacaya balants ekil 10.1 de ematik olarak
gsterilmitir.
1.Kazan baca k, 2. Temizleme kapakl dirsek, 3. Baca balant
kanal, 4. Bacaya giri, 5.Temizleme kapa, 6 Baca kaidesi, 7. eki
snrlayc, 8. Kmr kazanlar iin klape
ekil 10.1 Kazanlarn Bacaya Balants
10.2 Baca Hesab
Kazanlarn baca hesabnda kullanlacak son derece detayl bir
hesaplama yntemi vardr. Bu yntemde kullanlan yaktn cinsine bal
olarak kazan, balant kanal , bacadaki basn kayplar ve s kayplar
hesaplanmakta ve bu durumda ortaya kan doal ekiin yeterli olup
olmadna baklmaktadr. Bu ynteme gre baca hesabnn yaplmas olduka zor
ve uzun bir yoldur.Bu nedenle kullanlan yaktn cinsine gre hazrlanm
diyagramlardan yararlanarak baca hesabn yapmak daha pratik bir zm
olmaktadr.
Kmr kazanlar iin baca aplar ekil 10.2de,Alak basnl brlrl sv yakt
ve doal gaz kazanlar baca aplar ekil 10.3de,Yksek basnl sv yakt ve
doal gaz kazanlar baca aplar ekil 10.4 de,Atmosferik brlrl doal gaz
kazanlar baca aplar ekil 10.5de verilmitir.
ekil 10.2 Kmr Kazanlar Baca aplar (cm)
ekil 10.3 Alak Basnl Brlrl Sv Yakt ve Doal Gaz Kazanlar Baca
aplar (cm)
RNEK: Kazan gc, Qk= 200kW ve baca ykseklii, H= 20 m iin Baca ap,
D= 30 cm.
ekil 10.4 Yksek Basnl Sv Yakt ve Doal Gaz Kazanlar Baca aplar
(cm)
ekil 10.5 Atmosferik Brlrl Doal Gaz Kazanlar Baca aplar (cm)
11.YILLIK YAKIT MKTARI HESABI VE YAKIT DEPOLARI
Istma tesisatnda yllk yakt miktar hesaplanarak, yakt deposu
tesisin en az 20 gnlk yakt gereksinimini karlayacak byklkte
olmaldr.
11.1 Yllk Yakt Sarfiyat Yllk yakt sarfiyat By iin; QK Zg ZyBy =
-------------- 2 Hu K
forml verilmektedir. Bu formldeki sembollerin anlamlar
yledir:
QK : Kazann sl kapasitesi (kcal/h)Zg : Gnlk alma sresi
(saat/gn)Zy : Yllk alma sresi (gn)Hu :Yaktn alt sl deeri (kcal/h) K
: Kazann verimi ( % ) Kazan verimi K iin aadaki deerler
verilmektedir.
Doalgaz iin : 0.85-0.92Fuel-oil iin : 0.75Linyit kmr iin
:0.60-0.65Kok ve maden kmr iin :0.65-0.70 11.2 Yakt Depolar
Sv yaktlarn depo edilmesi amac ile imal edilen yakt depolar
boyutlar standart olup, TS 712 kapsamndadr. Bu standart kapsamndaki
silindirik yer st deposu boyutlar ekil 11.2 de grlmektedir. Yakt
depolar ekonomik olarak sistemin yaklak 20 gnlk ihtiyacn karlayacak
lde veya yakt tankerinin bykl dikkate alnarak daha byk hacimde
seilebilir. Yakt depolarnn kazan dairesinden ayr bir hacimde olmas
ve kaplarnn sa olmas ve havalandrlmas gerekir. Yakt depolarnn alt
seviyesi, filtrenin monte edilebilmesi, yaktn doal olarak
akabilmesi iin zeminden en az 25 cm ykseklikte olmaldr.Istma
tesisatnda sv yakt olarak (motorin) veya orta ar (4-5 nolu fuel
oil) yaktlar kullanlr.Kalorifer yakt olarak kullanlan fuel oilin
depoda akabilir halde tutulabilmesi iin stc serpantin kullanlr.
Yakt borusu montajnda hazr dirsek kullanlmayacak, dirsek yerine
geni olarak kvrlm boru kullanlmaldr. Yakt deposu ile pot depo
arasndaki yakt borusu en ksa mesafede balanmaldr. Pot deponun brlrn
ald tarafa monte edilmesi gerekir.
Fuel oilin deiik noktalardaki scaklklar:
1- Pompalama scakl =20 C2- Yakt deposunda k scakl (pompasz
sistemde) =40 C3- Pot depo knda scakl = 70-80 C4- Brlr knda scakl =
105-110 C
Pot depolarn hacmi en az 80 L olmaldr. 80 L depo 35 L/h brlr
kapasitelerine kadar kullanlabilir.Daha byk brlrler iin brlr
kapasitesine bal olarak pot depo hacimleri aada
verilmitir.BrlrL/h35 50 65 90130
Pot depo L80100125150 200
Yakt depolar balantlar ve ekipmanlar aada sralanmtr:
1- Havalk (depo byklne bal, ancak DN 40 (1 1/2) alnabilir.2-
Boaltma musluu ve hatt (5 m3 e kadar DN 32, 10m3 kadar DN 40 (1
1/2)3- Yakt gidi hatt DN 50 (2)4- Yakt dn hatt DN 15 (1/2)5- Dolum
hatt DN (2)6- Seviye gstergesi (1/2 veya 3/4")7- Numune alma az
ekil 11.1 Yakt Deposu ile Brlr Balant emas
ekil 11.2 Yatay Silindirik Yer st Tank11.2.1 Sv Yakt Deposu
Hesab
Sv deposu hesab iin, belli bir periyot (rnein 20 gn) sresince
depolanacak yakt miktar Bp , aadaki ifade ile bulunur: QK Zg ZpBp =
------------- (kg/periyot) Hu K
Buradaki sembollerin anlamlar aadaki gibidir.
Bp : Depolanacak yakt miktar (kg/periyot)ZP : Depolanacak gn
says (gn/periyot)
Depolanacak yakt miktar yukardaki denklemden belirlendikten
sonra, sv yakt deposunun hacmi Vsyd aadaki ifadeden bulunur.
BpVsyd = --------- ( m3)
Bu ifadedeki sembollerin anlamlar aadaki gibidir.
Bp : Depolanacak yakt miktar ( kg) : Yaktn younluu = 860
(kg/m3)
11.2.1 Yakt Deposu Serpantin Hesab
Souk gnlerde fuel oilin akma zellii azaldndan brlre verilmeden
nce stlmas gerekmektedir. Bu amala fuel oil, ana yakt depolarnda
kazandan alnan scak su ile, n stc depo ve brlrde elektrikli stclar
kullanlarak stlr. Isnma amacyla verilecek enerji Qy;
Qy = C Gy ( T2 T1 ) (kcal /h)
Olmaktadr. Buradaki sembollerin anlamlar yledir:
C : Fuel oilin zgl ss ( C= 0.50 kcal/kgC)Gy : Saatte stlmas
gereken yakt miktar (kg/h)T1 : Yaktn ilk scakl (C)T2 : Yaktn son
scakl (C)
Saatte stlacak yakt miktarn belirten Gy seilecek brlrn
kapasitesini de kg/h olarak vermektedir.
QKGy = ---------- (kg/h) Hu br
Bu ifadedeki sembollerin anlamlar aadaki gibidir. QK : Kazann s
kapasitesi (kcal/h)br : Brlrn verimi (0.80-0.98)Hu : Yaktn alt sl
deeri (kcal/h) Istmada kullanlacak serpantin yzey alan As aadaki
ifadeden hesaplanr.
Qy As = 1.1 ------------------------------- (m2) T2 - T1 K (Tms
- ---------- ) 2
Serpantin boyu L iin ;
AsL = ------------ (m) 3.14 D
ifadesi verilmektedir. Bu formllerdeki sembollerin anlamlar
aadaki gibidir.
k : Serpantin borularnn s iletim katsaylar (kcal/mhC)Tms : Scak
suyun ortalama scakl (C)D : Serpantin borusunun d ap (m)Qy : Fuel
oili stmak iin gerekli enerji (kcal/h)
Ek 1. Yap Malzeme ve Bileenlerinin Is letkenlii Hesap Deerleri
(h)1),2),3),4).
Sra NoMalzeme veya Bileenin eidiBirim HacimArl 1)kg/m3Is
letkenliiDeeri(h) 4)kcal/mhoC
1 Doal talar
1.1 Kristal yapl pskrk ve metamorfik talar (granit, bazalt,
mermer vb.)>28003,00
1.2 Tortul talar (kum t traverten, konglomeralar vb.)