Bolnicke infekcije

UNIVERZITET BIJELJINA

FAKULTET ZDRAVSTVENIH STUDIJA

- S E M I N A R S K I R A D –

IZ PREDMETA: INFEKTIVNE BOLESTI

TEMA: STREPTOKOKNA INFEKCIJA

Predavač: Student:

Prof. dr Predrag Čanović Sretenka Ivanović 73-14

Bijeljina, decembar 2015.

Streptokokna infekcija INFEKTIVNE BOLESTI

2 Sretenka Ivanović

SADRŽAJ:

SADRŽAJ: ...................................................................................................................................... 2

UVOD .............................................................................................................................................. 3

1. BOLNIČKE INFEKCIJE ............................................................................................................ 4

1.1. Istorijski osvrt ....................................................................................................................... 4

1.2. Bolničke infekcije danas ....................................................................................................... 5

1.3. Učestalost bolničkih infekcija .............................................................................................. 6

1.4. Porijeklo intrahospitalnih infekcija ...................................................................................... 7

1.5. Uzročnici intrahospitalnih infekcija ..................................................................................... 8

1.6. Putevi prenošenja intrahospitalnih infekcija......................................................................... 9

1.7. Klinička slika bolničkih infekcija ......................................................................................... 9

2. INFEKCIJE MOKRAĆNOG SISTEMA .................................................................................. 10

3. PNEUMONIJA .......................................................................................................................... 11

4. SEPSA ....................................................................................................................................... 11

5. INFEKCIJE HIRURŠKIH RANA ............................................................................................ 12

6. OSTALE BOLNIČKE INFEKCIJE .......................................................................................... 13

7. PREVENCIJA INTRAHOSPITALNIH INFEKCIJA .............................................................. 13

ZAKLJUČAK ................................................................................................................................ 15

Literatura ....................................................................................................................................... 16



UVOD

Tema seminarskog rada kojom ću se baviti na narednim stranicama su bolničke

infekcije. Rad je podeljen u sedam poglavlja koje čine uvod, razrada i zaključak. Razrada,

odnosno glavni deo rada sastoji se od sedam poglavlja. U prvom poglavlju ću pisati o učestalosti, porijeklu, putevima prenošenja, kliničkoj slici i uopšteno o bolničkim infekcijama. Drugo poglavlje se baci infekcijama mokraćnog sistem, treće preumonijom, četvrto sepsom, peto infekcijama hirurških rana, šesto poglavlje je posvećeno ostalim bolničkim infekcijama, dok ću u sedmom pisati o prevenciji ove vrste infekcija.

Na kraju rada ću dati zaključak, te nakon toga i spisak literature koji sam koristila za izradu rada.



1. BOLNIČKE INFEKCIJE

Sve infekcije koje su stečene u bolničkoj sredini, nakon 48 sati hospitalizacije ili

ambulantnog liječenja nazivaju se bolničkim, hospitalnim ili nazokomijalnim infekcijama.

Bolničkim infekcijama se smatraju i infekcije stečene pri ambulantno učinjenim

dijagnostičkim i terapijskim zahvatima i u vanbolničkim zdravstvenim ustanovama, kao što

su npr. infekcije mokraćnih puteva nakon kateterizacije i infekcije ambulantno obrađenih

hirurških rana. No, infekcije nastale u bolnici mogu se klinički ispoljiti i dugo nakon otpusta

iz bolnice. Danas se bolničkim infekcijama smatraju i infekcije medicinskog osoblja koje

su stečene u procesu njege i liječenja bolesnika.

Učestalost i tipovi intrahospitalnih infekcija nesumnjivo zavise od mnogih faktora:

profila bolnice, imunološkog stanja oboljelih, bolničke higijene, obučenosti osoblja,

usvojene ili neusvojene doktrine primjene antibiotika u preventivne i kurativne svrhe, itd.

Njihova pojava komplikuje tok i ishod osnovnog oboljenja, produžava vrijeme liječenja i

znatno povećava materijalne troškove.1

1.1. Istorijski osvrt

Bolničke infekcije su zapažene još prije otkrića bakterija. Prvo razmišljanje o

bolničkim infekcijama pripisuje se Semelvajsu. Prije nego što su Paster i Koh otkrili prve

mikroorganizme i njihovu povezanost s bolestima, on je dokazao da porodiljska groznica

i velika smrtnost žena u porodilištima nastaju zbog loših higijenskih uslova u kojima se

obavljaju porođaji.2

1 Ljubović – Dedeić A., Bolničke i laboratorijske infekcije, U: Hukić M. i sar.: Bakteriologija, Jež, Sarajevo, 2005.

strana 147

2 Ljubović – Dedeić A., Bolničke i laboratorijske infekcije, U: Hukić M. i sar.: Bakteriologija, Jež, Sarajevo, 2005.

strana 148



Istovremeno je engleski hirurg Lister uočio da je velika smrtnost operisanih

bolesnika posledica infekcije. On je u hirurgiju uveo antiseptične postupke koji su izrazito

utcali na smanjenje infekcija hirurških rana i posteoperativne smrtnosti bolesnika. Posle

su antiseptični postupci zamijenjeni aseptičnima, koji su i danas osnova borbe protiv

hospitalnih infekcija u hirurgiji.

Snažnim razvojem bakteriologije u drugoj polovini 19. vijeka omogućeno je

otkrivanje i dokazivanje uzročnika bolničkih infekcija i borba protiv njih upotrebom

hemijskih sredstava sa antibakterijskim djelovanjem. U razdoblju prije upotrebe

antibiotika, bolničke infekcije najčešće su bile izazvane bakterijama i tada se nisu bitno

razlikovale od infekcija i bolesti koje su se pojavljivale kod bolesnika izvan bolnice. Ranije

su, dakle, bolničke infekcije najčešće bile prouzrokovane salmonelama, šigelama,

stafilokokom, beta-hemolitičkim streptokokom, difteričnim toksinom, te virusima osipnih

zaraznih bolesti.3

1.2. Bolničke infekcije danas

Bolničke infekcije u savremenoj zdravstvenoj zaštiti i organizaciji bolničkog

liječenja postaju sve važniji problem. Stalno im raste broj, težina i komplikacije, nerijetko

završavaju i smrtnim ishodom, a izrazito povećavaju troškove liječenja hospitalizovanih

bolesnika. Mogućnost obolijevanja od bolničkih infekcija postoji za sve hospitalizovane

bolesnike, a rizik je naročito veliki za one koji se liječe u jedinicama intenzivne njege i na

hirurškim odjeljenjima. Bolničke infekcije su česte i na dječijim odjeljenjima, posebno

među novorođenčadima i dojenčadima. Posebno ugroženu grupu čine

imunokompromitovani bolesnici.

Danas je sve više starijih osoba sa raznim hroničnim i zloćudnim bolestima te

urođenom ili stečenom neotpornošću na infekcije. Te osobe su u bolnici podvrgnute

3 Kušices - Tepeš N.: Specijalna bakteriologija i odabrana poglavlja iz opće i specijalne mikologije, Školska knjiga,

Zagreb,1994. strana 9



brojnim agresivnim zahvatima (endoskopske pretrage, kateterizacija) i terapijskim

zahvatima (endovenski kateteri, intubacija, mehanička ventilacija, primjena citostatika i

kortikosteroida).

Da bi im se osigurala odgovarajuća njega, dijagnostika i liječenje, u bolnicama su

organizovane posebne jedinice intenzivne njege. No, u tim jedinicama je i najveća

upotreba antibiotika, pa bakterije često postaju rezistentne na njih. Zato se u tim

sredinama često pojavljuju višestruko rezistentni sojevi, karakteristični uzročnici današnjih

bolničkih infekcija.

Bolničke infekcije danas su vrlo veliki problem savremene medicine, u razvijenim

zemljama kudikamo važniji od klasičnih zaraznih bolesti. Osim toga što komplikuju tok

bolesti zbog koje je uslijedila hospitalizacija, često su i teže od nje same, ostavljajući

nerijetko i trajne posledice ili izazivajući smrt. Vrsta infekcije i težina bolesti zavise dakle

od bolesnika i njegove osnovne bolesti, uzročnicima, od uslova u kojima je infekcija

nastupila (bolnička sredina) i djelotvornosti zaštitnih mjera.4

1.3. Učestalost bolničkih infekcija

Tačnu incidenciju bolničkih infekcija je teško utvrditi, čak i kada postoji

sistematsko praćenje tih infekcija u bolnici, jer se pojavljuju i nakon završetka bolničkog

liječenja, a i kod ambulantno liječenih bolesnika. Procjenjuje se da prosječno 8 – 10%

hospitalizovanih bolesnika stiče neku bolničku infekciju za vrijeme hospitalizacije.

Najučestalije su infekcije mokraćnih puteva koje su odgovorne za 40 – 45% svih bolničkih

infekcija. Pneumonije učestvuju sa 15 – 20%, infekcije hirurških rana sa 25 – 30%, a na

bakteriemije otpada 5 – 7% bolničkih infekcija. No, pneumonije su po težini bolesti na

prvom mjestu, a smrtnost kod oboljelih je od 30 do čak 50%.

4 Kušices - Tepeš N.: Specijalna bakteriologija i odabrana poglavlja iz opće i specijalne mikologije, Školska knjiga,

Zagreb,1994. strana 12



Učestalost bolničkih infekcija vrlo je različita u pojedinim bolnicama i na

odjeljenjima iste bolnice. Obično je direktno povezana sa osnovnom bolešću i načinom

liječenja, odnosno medicinskim intervencijama, smještajem bolesnika i sa sprovođenjem

programa kontrole bolničkih infekcija. Učestalost je najveća kod operisanih bolesnika sa

postavljenim urinarnim i endovenskim kateterom, nakon transplantacije organa i tkiva, kod

bolesnika na mehaničkoj respiraciji itd. Kod nas se bolničke infekcije najčešće pojavljuju

u jedinicama intenzivnog liječenja, zatim na hirurškim, ginekološkim i infektološkim

odjeljenjima.5

1.4. Porijeklo intrahospitalnih infekcija

Prema svom porijeklu, bolničke infekcije mogu biti endogene i egzogene.

Endogene infekcije su izazvane mikroflorom samog bolesnika, dok su egzogene infekcije

uzrokovane mikroorganizmima iz bolničke sredine: drugi bolesnici, zdravstveno osoblje,

posjetioci, bolnički prostor, medicinski instrumenti i oprema. Posebna pažnja pri

izučavanju intrahospitalnih infekcija pridaje se tzv. primarnim bakteriemijama koje se

uglavnom vezuju za katetere ili tubuse, odnosno izvor infekcije se nalazi na koži

pacijenata, bolničkog osoblja ili rjeđe u spoljnoj sredini. Opšte prihvaćen i u praksi

dokazan stav je da dužina boravka katetera u krvnom sudu direktno proporcionalna

nastanku infekcije. Po rezultatima više istraživanja bezbjedan period, odnosno period u

kojem se ne razvija infekcija je do 3 dana od momenta insercije katetera. Kada su u pitanju

urinarni kateteri, infekcija je gotovo izvjesna kod svih bolesnika koji su kateterizirani 30

dana.

5 Kalenić S., Horvatić J.: Priručnik o postupcima kontrole infekcija, Prevod drugog izdanja, Zagreb 2004; XI-XII, 117-

120 Original: N.N. Damani: Manual of infection



1.5. Uzročnici intrahospitalnih infekcija

Uzročnici intrahospitalnih infekcija mogu biti gotovo svi mikroorganizmi: bakterije,

virusi, gljivice i paraziti. Vrste bakterija, koje uzrokuju bolničke infekcije su se mijenjale

u zavisnosti od primjene antibiotika i primjene novih dijagnostičkih i terapijskih, često

agresivnih procedura. Bitne karakteristike bakterija izazivača intrahospitalnih infekcija su

rezistencija na antibiotike, pojava zavisnosti od antibiotika i otpornost na dezinfekciona

sredstva.6

Najčešći uzročnici intrahospitalnih infekcija su:

1. Bakterije:

a) Staphylococcus aureus,

b) Staphylococcus epidermidis,

c) Escherichia coli,

d) Pseudomonas aeruginosa,

e) Streptococcus (β hemolitički),

f) Klebsiella,

g) Rjeđe: Serratia marcescens, Enterococcus, Legionella, Clostridium

difficile.

2. Virusi:

a) Hepatitis A,

b) Coxackiae grupe B,

c) Rotavirusi.

6 Nada Prlić, Zdravstvena njega; II. izdanje, Školska knjiga – Zagreb 1996. strana 101



3. Gljivice:

a) Candida albicans.

4. Paraziti:

a) Sarcoptes scabiei,

b) Pediculus humanus.

1.6. Putevi prenošenja intrahospitalnih infekcija

Transmisija infektivnih agenasa može biti uobičajena kao i kod nehospitalizovanih

bolesnika: kapljičnim i fekalno oralnim putem. Međutim, ono što je specifično za

intrahospitalne infekcije je prenos infekcije putem:

dijagnostičkih procedura: endoskopije, laparoskopije, biopsije, lumbalne

punkcije,

terapijskih procedura: plasiranje katetera, tubusa, mehanička ventilacija,

hemodijaliza, injekcije (i.m., i.v.), kontaminirani infuzijski rastvori,

transfuzijama krvi i njenih derivata,

transplantacijom organa i tkiva.

1.7. Klinička slika bolničkih infekcija

Najvažniji klinički znak bolničke infekcije jeste novonastala temperatura kod

hospitalizovanog bolesnika. Drugi za infekciju karakteristični simptomi mogu i izostati ili

biti potisnuti osnovnom bolešću. Klinička obrada hospitalizovanog bolesnika sa

temperaturom treba uključiti detaljnu anamnezu i procjenu kliničkog statusa, te podatke o



dužini hospitalizacije, osnovnoj bolesti, dijagnostičkim i terapijskim zahvatima,

intravenskim kateterima, urinarnom kateteru, prethodnoj primjeni antibiotika, kao i

poznavanje najčešćih uzročnika infekcija na dotičnom odjeljenju.

Opšta klinička osobina bolničkih infekcija je ozbiljna težina bolesti i nerijetko loša

prognoza. To je posledica neotpornosti bolesnika, naročito zbog osnovne bolesti, te

posebnih bakterijskih uzročnika, najčešće višestruko otpornih na antibiotike. Zato se pri

dijagnostikovanju i liječenju bolničkih infekcija stalno mora razmišljati o posebnom stanju

hospitalizovanog bolesnika, bolničkoj sredini, te dobro poznavati uzročnike tih infekcija i

njihovu antimikrobnu osjetljivost.

Najvažnije i najučestalije bolničke infekcije su: infekcije mokraćnog sistema,

pneumonija, bakteriemija i sepsa, te infekcija hirurških rana.7

2. INFEKCIJE MOKRAĆNOG SISTEMA

Prema brojnim kliničkim izvještajima, to su najučestalije bolničke infekcije kod svih

kategorija bolesnika. Od njih obolijeva 1-2% svih hospitalizovanih bolesnika. Iako su vrlo

česte, nisu najteže i uglavnom nisu razlog smrtnosti. Uzročnici su im uglavnom gram

negativne enterobakterije, na bolničkim odjeljenjima najčešće E. coli, a u jedinicama

intenzivnog liječenja p. aeruginosa, Proteus spp., K. pneumoniae, itd. Kateterizacija

mokraćne bešike i postavljanje urinarnog katetera je najčešći faktor rizika, odgovoran za

više od 80% tih infekcija. Bolest je obično praćena visokom temperaturom i drugim opštim

simptomima, dizuričnim tegobama i patološkim nalazom u mokraći. Primjena antibiotika

prvih 4 do 5 dana nakon kateterizacije izrazito smanjuje rizik od nastanka infekcije

mokraćnih puteva. U prevenciji je inače najvažnija njega, s velikom pažnjom treba rukovati

urinarnom vrećicom i kontrolisati prohodnost katetera, jer opstrukcija izrazito povećava

7 Ilija Kuzman, Infektologija; za visoke zdravstvene škole; Školska knjiga Zagreb 2012. strana 90



mogućnost infekcije. Preporučuje se što kraće držanje urinarnog katetera, a pri

dugotrajnoj primjeni promjena svake 2-3 sedmice.8

3. PNEUMONIJA

Bolničke pneumonije su na drugom mjestu po učestalosti, ali su najteže od svih

bolničkih infekcija. Stopa smrtnosti im je 30 do 50%, a za neke uzročnike kao što je P.

aeruginosa i do 80%. Pneumonija se registruje kod 1% svih hospitalizovanih bolesnika,

u jedinicama intenzivnog liječenja kod 10%, te kod 20 do 50% bolesnika na mehaničkoj

ventilaciji. Najveći rizik za sticanje bolničke infekcije je intubacija i mehanička respiracija,

zatim aspiracija kod bolesnika sa poremećenom sviješću, a česta je komplikacija i nakon

hirurškog zahvata, te nakon presađivanja organa. Na dječjim odjeljenjima često pojavljuju

respiratorne infekcije, kao i kod bolesnika izvan bolnice, nerijetko i u epidemijskim

oblicima. Zbog kapljičnog puta prenosa te infekcije su najčešće i unesene iz spoljašnje

sredine. U profilaksi bolničkih pneumonija najvažnije je otklanjanje rizičnih faktora

nastanka, zatim strogo pridržavanje svih preventivnih postupaka, te redovna i brižna njega

disajnih putova.

4. SEPSA

Sepsa se pojavljuje kod 0,5 do 1% hospitalizovanih bolesnika, a bakteriemija,

naravno mnogo učestalije. Brojni su faktori rizika za nastanak bolničke sepse, a najvažniji

je povezan sa primjenom centralnih venskih katetera i drugih endovenskih pomagala.

Infuzije, transfuzije krvi i njenih derivata, te intravenska primjena antibiotika povećavaju

rizik od nastanka bakteriemije i sepse. Najčešći uzročnici sepse su gram – negativne

8 Ilija Kuzman, Infektologija; za visoke zdravstvene škole; Školska knjiga Zagreb 2012. strana 120



bakterije i S. aureus (uključujući MRSA sojeve), te gljivice. Prema patogenetskom modelu

nastanka, sepsa može biti primarna i sekundarna. Ako se pojavljuje bez poznatog ili

novootkrivenog izvora bakterija, onda je primarna, a povezuje se uglavnom s unošenjem

uzročnika krvnim putem.

Sekundarna sepsa potiče iz nekog poznatog bakterijskog žarišta, najčešće kao

posledica infekcije mokraćnog sistema i probavnih organa. U JIL-u, zbog agresivnih

dijagnostičkih i terapijskih postupaka, češća je primarna sepsa, a na drugim bolničkim

odjelima sekundarna. Bolnička sepsa se može spriječiti samo strogim nadzorom i

provođenjem svih, opštih i posebnih, mjera za sprečavanje bolničkih infekcija. Učestalost

primarne sepse, povezane sa intravenskim kateterima, može se smanjiti pravilnim

postupcima ugradnje i održavanja, pažljivom primjenom infuzija i lijekova preko katetera i

što kraćom upotrebom. Pri već nastaloj sepsi potrebno je ukloniti centralni venski kateter,

a ako je zaista potrebno, novi postaviti na drugo mjesto.

5. INFEKCIJE HIRURŠKIH RANA

Postoperativne bolničke infekcije mogu se pojaviti nakon svakog hirurškog

zahvata. Učestalost im zavisi od bolnice i bolničkog odjela, vrste hirurškog zahvata,

hirurga i njegovog tima, te od samog bolesnika. Zato se takve bolničke infekcije i pojavljuju

s vrlo različitom incidencijom, u 2 do 30% operisanih bolesnika. Stvarnu učestalost im je

vrlo teško utvrditi, posebno kad je hospitalizacija bila kratkotrajna ili je hirurški zahvat

obavljen ambulantno. Najvažnije profilaktične mjere su primjena antibiotske profilakse na

početku zahvata s velikim rizikom, strogo pridržavanje aseptičnih postupaka u operacionoj

sali i redovno previjanje rana u postoperativnom periodu.



6. OSTALE BOLNIČKE INFEKCIJE

Mnoge infektivne bolesti koje su stečene u bolničkoj sredini, npr. virusni hepatitisi,

ospice, rubeola, influenca i ostale virusne respiratorne infekcije, streptokokna angina,

crijevne infekcije itd., ubrajaju se u bolničke infekcije. No, njihov klinički tok i ishod ne

zavise od mjesta sticanja infekcije, pa se ne razlikuju od takvih bolesti koje se pojavljuju

kod bolesnika izvan bolnice.

7. PREVENCIJA INTRAHOSPITALNIH INFEKCIJA

Prevencija i suzbijanje bolničkih infekcija zasniva se na osnovnim načelima borbe

protiv infekcije, prenesenim na posebno osjetljive bolničke uslove, a regulisano je i

posebnim propisima. Zbog specifičnosti u pojavljivanju i širenju bolničkih infekcija, njihovo

otkrivanje, liječenje i suzbijanje zahtijevaju kompleksan pristup, odnosno timski rad

različitih medicinskih stručnjaka. Uostalom, svi zdravstveni radnici suočeni su sa ovim

problemom i obavezni su u okviru svojih poslova i zaduženja da sprovode mjere za

sprečavanje i suzbijanje bolničkih infekcija.

Kontinuirana profilaksa bolničkih infekcija je vrlo složen, mukotrpan i skup

postupak. Zato je potrebno dobro organizovano i timski raditi na sprečavanju i suzbijanju

bolničkih infekcija, uključujući i stalnu edukaciju osoblja svih profila stručnosti, da bi se što

bolje upoznali faktori rizika pojavljivanja i širenja tih infekcija te mjere sprječavanja i

poboljšanja sigurnosti vlastitog rada. Problem bolničkih infekcija stalno je iznova aktuelan,

jer se uvijek pojavljuju novi momenti, a danas su to rastući broj imunokompromitovanih

bolesnika, sve složeniji dijagnostički i terapijski zahvati, otpornost bakterija na antibiotike

i sve učestalija pojava oportunističkih infekcija.

Svako bolničko odjeljenje ima svoje posebne faktore rizika za nastanak bolničkih

infekcija, najčešće uzročnike i karakterističnu pojavnost simptoma. Stoga se ljekari i

medicinske sestre, a i drugo osoblje, moraju upoznati sa važnošću bolničkih infekcija,



podsticajnim faktorima nastanka, prvim simptomima i dijagnostičkim postupcima,

najčešćim izolovanim uzročnicima i njihovom antimikrobnom osjetljivošću. Pranje ruku

najvažnija je mjera u sprečavanju bolničkih infekcija, a to treba neprekidno isticati.

Najčešće se infekcije šire posrednim putem, prenoseći se s jednoga bolesnika na

drugoga, preko ruku bolničkog osoblja. Stoga je pažljivo pranje ruku vodom i sapunom

najmanje 30 sekundi nužno nakon svakog dodira s bolesnikom ili njegovim izlučevinama

i prljavim predmetima, te prije njege drugog bolesnika.

Efektivne mjere se postižu i strogim pridržavanjem pravila za izolaciju bolesnika i

upotrebom zaštitnih pomagala i odjeće. Nošenje rukavica preporučuje se pri radu sa svim

bolesnicima s kontaktnim načinom prenosa infekcije, pri svakom dodiru sa sluznicama i

oštećenom kožom, te krvlju, tjelesnim tečnostima i izlučevinama.



ZAKLJUČAK

Sadašnja saznanja argumentovano ukazuju da je bolnicu bez rizika nemoguće

kreirati, kao i da je praktično nemoguće govoriti o iskorenjivanju ili eliminaciji

intrahospitalnih infekcija. Bolničke infekcije važan su segment u procjeni kvaliteta

zdravstvene usluge. Kontrolisanje bolničkih infekcija je aktivnost poboljšanja kvaliteta

usmjerena na poboljšanje brige o bolesniku i zaštiti zdravlja zdravstvenih radnika. Uprkos

napretku u modernoj medicini, 5-10% bolesnika primljenih u bolnicu stekne infekciju

povezanu sa zdravstvenom zaštitom. U zemljama članicama EU, Islandu i Norveškoj

otprilike 25 000 smrtnih ishoda bolesnika na godinu povezuje se s bolničkim infekcijama

vezanim sa multiplorezistentnim uzročnicima. Uzrok su povećanog morbiditeta i

mortaliteta, naročito kod bolesnika liječenih u jedinicama intenzivne njege vezano uz

mehaničku ventilaciju, centralni venski kateter i urinarni kateter. U pružanju kvalitetne i

sigurne zdravstvene usluge bolničke infekcije su važan rizik, stoga je potrebno u svakoj

zdravstvenoj ustanovi implementirati strategiju upravljanja rizikom od nastanka bolničkih

infekcija baziranu na osnovnim principima kvaliteta rada i prevencije rizika: identifikovati

rizik od nastanka bolničke infekcije, procijeniti ga i analizirati, implementirati promjene i

nastaviti s kontinuiranim uvođenjem poboljšanja.



Literatura

[1] Nada Prlić, Zdravstvena njega; II. izdanje, Školska knjiga – Zagreb 1996.

[2] Ilija Kuzman, Infektologija; za visoke zdravstvene škole; Školska knjiga Zagreb 2012.

[3] Kušices - Tepeš N.: Specijalna bakteriologija i odabrana poglavlja iz opće i specijalne

mikologije, Školska knjiga, Zagreb,1994; 9-14.

[4] Ljubović – Dedeić A., Bolničke i laboratorijske infekcije, U: Hukić M. i sar.:

Bakteriologija, Jež, Sarajevo, 2005.; 147-156.

[5] Kalenić S., Horvatić J.: Priručnik o postupcima kontrole infekcija, Prevod drugog

izdanja, Zagreb 2004; XI-XII, 117-120 Original: N.N. Damani: Manual of infection

Bolnicke infekcije

Documents