BÜTÜNCÜL PSİKOTERAPİ 7. DÖNEM · aralık ayı deşifrelerini sunmaktadır. Ayrıca bu ders notları, eğitim deşifresinin derlemesi olma özelliğiyle dünyada eşi benzeri

BÜTÜNCÜL PSİKOTERAPİ

7. DÖNEMARALIK DERS NOTLARI

EditörDr. Tahir ÖZAKKAŞ

ii

Psikoterapi Enstitüsü Eğitim Yayınları: 81

Bütüncül Psikoterapi Eğitimi 7. DönemAralık 2008 Ders Notları

ISBN 978-605-5548-76-6Copyright Özak Yayınevi (Psikoterapi Enstitüsü)

Tüm hakları saklıdır. Yayıncının izni olmaksızın tümüyle veyakısmen yayımlanamaz, kısmen de olsa çoğaltılamaz ve elektronik

ortamlarda yayımlanamaz.

Birinci baskı: Mayıs 2012

Editör: Tahir ÖzakkaşYayıma hazırlayan: Sevgi Çorabatur & Menekşe Arık

Katkıda bulunanlar: Melike Yönten & Yasemin Solak Çalıkoğlu

Baskı: İklim OfsetNişanca Mah. Arpacı Hayrettin Sok. No:21 Eyüp/İstanbul

Tel: 0212 577 77 45www.iklimmatbaa.com

PSİKOTERAPİ ENSTİTÜSÜ EĞİTİM ARAŞTIRMA SAĞLIKORGANİZASYON VE DANIŞMANLIK LTD. ŞTİ.

Eğitim ve Kongre Merkezi: Fatih Sultan Mehmet Caddesi No285Darıca-İZMİT

Tel : 0262 653 6699 Fax : 0262 653 6698

Merkez: Bağdat Caddesi No: 540/8 Bostancı-İSTANBUL / TÜRKİYETel : 0216 464 3119 Fax : 0216 464 3102

www.psikoterapi.com - www.psikoterapi.org - www.hipnoz.com

iii

SUNUŞ

İnsanlık tarihi boyunca, her toplumda psikolojik rahatsız-lıkları tedavi etmeye yönelik girişimler olmuştur. Bu alandayapılan girişimler sonucu ortaya çıkan pek çok farklı ekolünsavunucuları, kendi ekollerini yüceltme ve diğer ekolleri kü-çümseyerek ötekileştirme yoluna gitmiştir. Ancak buna rağ-men farklı yaklaşımlardan bilgiler edinerek kuramını zengin-leştirmeye ve bu alanda çalışmalar yapmaya başlayan öncüterapistler, psikoterapide bütünleşmeyi sağlayarak alandakibölünmeleri büyük oranda azaltmıştır.

Bütüncül psikoterapi, hastanın bilişlerinin, davranışlarının,kişiliğinin ve duygusal süreçlerinin yeniden düzenlemesineyardımcı olmak için pek çok farklı ekolden faydalanarak da-ha gerçekçi, uyumlu ve esnek bir çalışma alanı sunar. Eğiti-mini verdiğimiz bütüncül psikoterapi, zaman zaman eklektikve asimilatif, genellikle de entegratif ve ortak faktörler üzeri-ne kurulmuş bütüncül bir yaklaşımı içerir. Bireye, teori odak-lı değil danışan odaklı bakmaya çalışan bütüncül psikoterapi-ler, farklı yaklaşımların bileşenlerini bir araya getirerek tera-pisti geniş bir vizyona ulaştırır.

Bu amaçtan yola çıkarak, çeşitli bilimsel etkinlik, araştırma,eğitim ve yayın çalışmalarıyla, ülkemizde bütüncül psiko-terapi uygulamalarının gelişimine öncülük etmekten gururduyuyoruz. Elinizdeki bu ders notları, ruhsal bozukluklarıntedavisinde tek bir psikoterapi yaklaşımına bağlı kalmaktan-sa elindeki veriyi kullanarak uygulanabilecek en iyi tekniği ve

iv

teoriyi arayan bütüncül yaklaşımlı terapistler yetiştirme adı-na verilen Bütüncül Psikoterapi Teorik Eğitimi 7. Grubununaralık ayı deşifrelerini sunmaktadır. Ayrıca bu ders notları,eğitim deşifresinin derlemesi olma özelliğiyle dünyada eşibenzeri görülmemiş bir yayın niteliği de taşımaktadır.

Bu ders notlarında, Masterson terk depresyonu kuramı, ken-dilik (self) oluşumu, Borderline, narsisistik, şizoid kendilikbozuklukları ve alt tipleri, Masterson'ın kabul ettiği ve ilgi-lendiği kuramlar, Masterson’ın terk depresyonu kuramınınpsikoterapötik strateji ve yöntemleri konuları ele alınmakta-dır.

Bütüncül psikoterapiler de insanın ruhsal yapısının gelişi-minde olduğu gibi zamanla özerkleşecek, bireyselleşecek veayrışarak psikoterapi ruhunu ayakta tutacaktır.

Psikoterapi uygulayıcıları için önemli olduğunu düşündü-ğümüz bu eğitim ders notlarını, sizlerin ilgisine sunmaktankıvanç duymaktayız. Keyifli okumalar dileriz…

Tahir ÖZAKKAŞ

Psikoterapi Enstitüsü Başkanı

İ Ç İ N D E K İ L E R

ARALIK 2008 1. GÜN

1. BÖLÜMMASTERSON TERK DEPRESYONU KURAMI .................................... 3KENDİLİK OLUŞUMU ...................................................................... 5

2. BÖLÜMBORDERLINE KENDİLİK BOZUKLUĞU ........................................... 55NARSİSİSTİK KENDİLİK BOZUKLUĞU ............................................ 68ŞİZOİD KENDİLİK BOZUKLUĞU ..................................................... 76

3. BÖLÜMKİŞİLİK ÖRGÜTLENMELERİ VE ALT TİPLERİ ................................... 85

ARALIK 2008 2. GÜN

4. BÖLÜMMASTERSON'IN KABUL ETTİĞİ VE İLGİLENDİĞİ KURAMLAR ...... 131KENDİLİK ÜÇLÜSÜ ...................................................................... 168

5. BÖLÜMKENDİLİK AKTİVASYONU ............................................................ 177TERAPÖTİK TEKNİKLER............................................................... 186

6. BÖLÜMMAHŞERİN ALTI ATLISI ............................................................... 209

ARALIK 2008 3. GÜN

7. BÖLÜMMASTERSON TERK DEPRESYONU KURAMINA DEVAM ............. 253KOHUT’UN KENDİLİK PSİKOLOJİSİ KURAMINA GİRİŞ ................ 267

8. BÖLÜMEGOSİNTONİK VE EGODİSTONİK KAVRAMLARI......................... 281TEDAVİNİN AŞAMALARI............................................................. 289

9. BÖLÜMÖRNEK OLGU SUNUMLARI ........................................................ 307

10. BÖLÜMŞİZOİD KENDİLİK BOZUKLUĞU ................................................... 339

Aralık 2008

1. GÜN

AHMET ÇORAK — TAHİR ÖZAKKAŞ

1.BÖLÜM

MASTERSON TERK DEPRESYONU KURAMI

Ahmet Çorak: Evet arkadaşlar, Masterson’ın psikoanalitikpsikoterapisini anlatacağız. Tıp fakültesinde psikiyatri stajıalırken kişilik bozuklukları için bize tedavi edilemez demiş-lerdi. Üniversitede bazı yıllar psikiyatri ve psikoloji derslerinegirmiştim, malesef ben de tedavi edilemez diye anlatmıştım.Elli yıl kadar önce hakikaten öyleydi, tedavi edilemezdi.Freud’un bakış açısında ancak psikonevrozlar tedavi edilebi-lir. Çünkü psikonevrozlar gerçek bir aktarımı başarabilirlerve psikoterapide tedavi ancak o aktarım üzerinden gerçekle-şir. Borderline hastalar psikonevroza göre delidirler, sadecedeli oldukları belli değildir çünkü onlar gizli delidirler. Deli-ler için şizofren vb. gibi bir sürü isimler vardı o dönemlerde.Narsisitlerde zaten libidolarını kendilerine sakladıkları için,nesne ile ilgili duygu aktarmadıkları için, narsisitler de tedaviedilemezdi. Hem narsisit, hem borderline yapılar zaten analdönem örgütlenmeleri oldukları için preödipaldirler.

4 7. BPT ARALIK DERS NOTLARI

Bunun değişmesi için ancak çocukluk gözlemlerinin başla-ması gerekiyordu. 1950- 1960'lerden itibaren bizim yakındantanıdığımız Mahler ve Bowlby, 1970'lerde ise Stern çalışmalaryaptı. İlk defa preödipal dönem araştırıldı. Böylece otistikdönemde, simbiyotik dönemde, ayrışma-bireyleşme döne-minde neler oluyor, araştırılmaya başlandı. Yani üç yaş önce-sine ilişkin psikanalitik açıdan araştırılma yapılması için an-cak 1950'lerin gelmesi gerekiyordu. Bu çalışmalardan fayda-lanan Kernberg gibi araştırmacılar (Mahler’in kendisinin1960 da yazdığı borderline terapisi isimli bir kitabı var),klinisyenler bazı terapi modelleri geliştirdiler.

Böylece kişilik bozukluğu kavramı yavaş yavaş kendilik bo-zukluğu anlamında kullanılmaya başlandı ve ayırıcı teşhisiçin intrapsişik yapıya bakmak gerektiğini anladılar. HalbukiFreudyen anlayışta, intrapsişik değil de interpsişik çatışmala-rın araştırılması gerekir. Yani superego, ego ve id arasındakiçatışmaların araştırılması gerekir. İntrapsişikde sadece idiniçini, sadece egonun içini inceleme imkanı elde ettik bu araş-tırmaların sonucunda. Özellikle Kernberg'in nesne ilişkileriekolü bizim intrapsişik araştırmalarda çok ilerlememizi sağ-ladı. Nesne ilişkileri ekolü Kernberg’den, Klein’a uzanan birakımdır. Klein ise Anna Freud’un yani Freud’un kızınınönemli rakiplerinden bir tanesidir.

Kişilik bozukluğunun en önemli özelliği, temel savunması;“nesneye odaklanma”dır. Psikonevrozları düşünecek olursa-nız ya da afektif bozuklukları, mesela EID anxiete bozuklu-ğunu düşünün ya da obsesif kompulsif bozukluğunu ya daposttravmatik stres bozukluğunu, depresyonu, burada sa-

Masterson Terk Depresyonu Kuramı 5

vunma için hasta nesneye odaklanmaz. Eğer hasta savunmaiçin, kendisini rahatlatmak için nesneye odaklanıyorsa, ken-diliğinde bir regulasyon yapmak için nesneye odaklanıyorsao halde bir kişilik bozukluğundan bahsediyoruz demektir.Çünkü eğer savunması nesneye odaklanma ise savunmacınesne ilişkileri var demektir. Nesne ile girdiği ilişki savunma-cı ise demek ki nesne ile defektli bir ilişkiye giriyor. Nesne ileilişki bizim önceden kişilik dediğimiz bir şeydi.

Freudyen anlayış ile çocuk anal dönemde nesne ilişki içinpek çok şekiller dener. Anal dönemde çocuk belli bir modubenimser. Nesne ile artık aynı şekilde, aynı tipte ilişkiye gir-meye başlar, buna kişilik diyoruz. Dolayısıyla kişiliğin geliş-tiği dönemi anal dönem olarak görüyoruz. Kişilik nesne ilegirilen ilişki tipi ise ve kişilik bozukluklarında temel savunmaeğer nesneye odaklanma ise kişilik bozukluğu denilmiş olur.

KENDİLİK (SELF) OLUŞUMU

Kendilik gelişiminden bahsedelim biraz. Çocuk yeni doğdu-ğu zaman solucana benzeyen bir canlı aslında. On iki günlükbir bebek gördüm, geçen bir arkadaşı doğumdan sonra ziya-ret etmiştik. Çocuğu biraz o gözle inceledim. Böyle giriş çıkışdevrelerinden ibaret bir organizma gibiydi. Aslında bu dö-nem için korteksi yok denebilir, yani dünyayı algıladığı söy-lenemez, her ne kadar Stern ya da Bowlby'e göre algılamasıvar olsa da.


Kendi kendine yaşayan bir bitkiyi andırıyor daha çok. Fakatdünyaya geldikten sonra çocukta büyük bir gelişim olacak.Bu aşamadan süratle çıkacak. Bu aşamadan çıkması da, çev-resindeki ilişkileri içselleştirmesi yoluyla olacak. Çevresinde-ki ilişkileri içselleştirdiği için kendi içinde bir dünya oluşma-ya başlayacak, buna bir kendilik duyumu eklenecek. Yanikendisinde ayrı bir kendilik duyumu oluşmaya başlayacak.Tahir Bey’in anlattığı bir şey vardı, çocuk çevresindeki herşeyi içine alır, masayı içine alır, dolabı içine alır, anneyi içinealır, şunu bunu , pek çok şeyi içine alır. Çocuk o dönemdeişte böyle bir enternalizasyon döneminde, içselleştirme dö-nemindedir. Bu dönem için zaten oral dönem diyoruz. Çocu-ğun dikkat ederseniz her şeyi içine almaya yönelik bir halivardır. Fiziksel olarak içeri alıyor, aslında ruhsal olarak da içealıyor. Ruhsal olarak içeri almasının sebebi, nesnelerin imge-lerini içine alacak ki bir nesne tasarımı, bir tiyatro oluştursunkendi kafasında. Dünyanın bir tasarımını oluştursun.

O yüzden biz, ancak o dönemdeki çabalarımızın sonucundabir şeyler yapabiliriz. Gözlerimizi kapatsak da eşya yok ol-maz, Tahir Bey ile konuşabilirim, bir şeyler yapabilirim. Budurum o dönemde içe aldığım nesnelerin bir sonucudur.Ancak bu nesne ilişkileri ile içeri alınır. Nesne ilişkilerininbize kazandırdığı en önemli şey budur. Yani masayı olduğugibi içe almıyoruz. Aslında masa ile girdiğimiz ilişkiyi içealıyoruz. Dolayısıyla içselleştirdiğimiz şey iki şeyden ibaret-tir. Bir nesne tarafı vardır, bir de bizim o nesne karşısındahissedilen kendi duyumumuz vardır ve ikisi arasında da birduygusal bağ vardır. Buna nesne ilişkisi diyoruz. Nesne ile

Kendilik (Self) Oluşumu 7

girdiğimiz ilişki içselleştirilir ve bu şekilde biz yavaş yavaş birkendilik duyumu oluşturmaya başlarız.

Kendilik duyumunu nasıl oluştururuz? Şimdi büyük bir bö-lümünüz matrix filmini seyretmiştir. Orada biliyorsunuzaşağı doğru akan yeşil rakamlar vardı. Orada bir tane de zen-ci adam vardı. Zenci adam bu rakamlara bakarak bir şeylertahmin ediyordu. Nasıl tahmin ediyordu ise Neo'nun uçtu-ğunu görüyor, kızı kurtardığını görüyor ve bütün bunları dao rakamlara bakarak yapıyordu. Şimdi selfin oluşturulmasıda buna benziyor. Yani, string dediğimiz akımlar var. Ego-nun gözünün önünden bir şeyler akıyor. O zenciyi ego gibidüşünün. Ego sürekli etrafı monitörize ediyor. Kendi bede-ninden geçen duyguları, duyu akışını monitorize ediyor.Kendi motor davranışlarını monitorize ediyor ve biliş geliş-tikten sonra zihninden geçen bilişleri monitorize etmeyebaşlıyor. Bunları monitorize ettikten sonra ben neyim, nasılbir şeye benziyorum, nasıl bir şeyim böcek gibi bir şey mi-yim? Solucan gibi bir şey miyim? İyi bir şey miyim? İri bir şeymiyim? Değerli miyim? Değersiz miyim? Tahir Bey’in deyişiile b.k muyum? Pırlanta mıyım? Bunlarla ilişkili bir tahminyürütür.

Bunu yapan egodur, dolayısıyla selfi üreten, kendiliği üretencihazın ismi, aparatın ismi ego. Bu şekilde ego dört kanaldangeçen bilgi akışını inceler. Çünkü bizim bilişsel fakülteleri-mizi yöneten aparatın ismi egodur. Yani bizim oryantasyo-numuzu, dünyayı algılamamızı, dünyaya ait bilgileri hafıza-mızda tutmamızı sağlayan, bunları yöneten aparatımızın adıda egodur. Dolayısıyla kendi bedeninden geçen bütün bilgi,


enformasyon akışlarını denetleyen de egodur. Bu dört kanal-dan geçen bilgiyi sürekli gözetler ve şöyle bir şey düşünür.Mesela der ki, uzay gemisindeyiz. Uzay gemisinde bir sürübilgisayarlar var fakat uzay gemisi kendisini dışardan göz-lemleyemiyor. Her şeyi yapmışlar, ama dışarı bir kamerayerleştirmeyi unutmuşlar. Fakat bütün bu bilgisayarlardangeçen bilgiler uzay gemisinin pozisyonunu, nerede ne gibibir şey var bunu tasarımlamaya çalışıyor. Bir diğer ekrandada bizim durumumuz, uzay gemisi kendisini tanımlıyor.Ama dışarıda kamera olmadığı için kendisini tahmin etmekdurumunda. Şu anki konumum ne? Durumum ne? Yarı yarı-ya koptum mu? Bir tarafım harap mı oldu? Bir tarafım uzayamı savruldu? Bunu tasarımlamak zorunda, kendisi ile ilgilibir hayal üretmek zorunda. İşte buna kendilik diyoruz. Ken-diliği çocuk üretecek. Bir solucan gibi olduğu o konumdanitibaren, o kıvrım kıvrım olan, aslında buna bitki de diyebili-riz. Giderek abartıyorum.

Kursiyer : Hocam, gaz bulutu da diyebiliriz.

Ahmet Çorak: Tahir Bey’in gaz bulutu dediği şey, nesneilişkilerinin metaforu. Ama karşımızda bir organizma var.

Tahir Özakkaş: Hocam şöyle bir şey oldu bu konuda. Ameri-ka’da küçük beş kişilik bir uçak kalkış yaptı. Kalkış yaptıktansonra kule gördü ki, tekerleğinin biri kırıldı. Pilotun haberiyok, uçuyor. Kule dedi ki, “bir tekerleğin düştü, ona göre tedbiral, çalışmayacak.” Yani dışardan gözleyen ben, annenin gözüdiyelim kuleye. Pilot uçuyor her şey yerinde zannediyor ama otekerleğin biri yok. Pilot “teşekkür ederim” dedi. Daha sonra


dolandı dolandı, benzinini boşalttı, özel bir iniş yaptı. Burnu-nun üzerine iniş yaparak çok rahat şekilde tekerleksiz indi.

Ahmet Çorak: Dolayısıyla burada aynalanmanın önemi an-laşılıyor.

Tahir Özakkaş: Evet.

Ahmet Çorak: Bir şey bize ayna görevi görmeli. Kendimiziseyredebileceğimiz.

Tahir Özakkaş: Ne olduğumuzu; tekerleğimiz kopmuş mu,kopmamış mı? B.k muyuz? Ne olduğumuzu anlamamız lazım.Evet. (Gülüşmeler)

Ahmet Çorak: Dört kanaldan geçen bilgi akışını izleyerekkendisi ile ilgili tasarım üretiyor. Bu tasarımı üretebilmesiiçinde karşısında bir nesne olması lazım. Ancak nesne ileilişkiye girerek kendisini tanımlayabilir. Yoksa uzay boşlu-ğunda olsa idi çocuk, dört kanaldan herhangi bir veri akışıolmazdı. Çünkü bir duygu olmazdı, duygu olması için karşı-daki nesne ile ilişkiye girmesi lazım. Dolayısı ile Tahir Bey’indediği gibi karşısında bir nesne olacak, onunla ilişkiye gire-cek. Onunla girdiği ilişkinin sonunda edindiği duygu, duygu-lanım, onun için kendisi hakkında bilgi veren bir data özelli-ğinde olacak.

Bununla ilgili kendiliğin gelişiminde Mahler, kendiliğin an-neden türeme olduğunu söyler. Stern ise daha önce bahsetti-ğim gibi kendiliğin bir çekirdeğinin olduğundan, bu çekirde-ğin kendi kendine geliştiğinden ve daha sonra anneden ay-rışmak zorunda olduğundan bahseder. Bağımsız şekildekendi kendine gelişiyor ama annenin içinde. Daha sonra an-


neden ayrılması gerekir. Mahler ise bunu aslında annedenfarklı olmadığını ve anneden bir amip gibi bölünme yolu ileayrıldığını söyler.

Bu ayrılma-bireyleşme üzerine çok tartışıyoruz arkadaşlarla.Ayrılma- bireyleşme kendiliğin gelişimi ile çok yakından ala-kalı. Eğer ayrılmazsa ortada bir kendilik yok demektir ve birkendilik ayrılacak ki kendi özelliklerini edinsin. Onun da birtakım özellikleri olsun, bu özelliklerinden dolayı onun birkimliği olsun. Ona da biz bireyselleşme diyoruz. Mastersondeyimi ile ayrılma; sembiyotik füzyondan ortaya çıkıştır.Sembiyotik bir füzyon var anne ile beraber, anne ile birlikteyani ikili bir birlik. Bir birlik ama iki parçadan oluşuyor. İkiparça ama tek. Bundan çocuğun yavaş yavaş, süne süne, ken-disini ayırmasına, ayrılma ya da separasyon diyoruz.

Bireyselleşme ise bu ayrılan parçanın artık kişisel özelliklerile donanımlanması, onun diğerlerinden ayırt edilebilir haledönmesi, yani onun bir kimliğinin olması, bir kişiliğinin ol-masıdır. Kişiliği burada gündelik anlamında kullandım. Onuçevresindeki diğer nesnelerden ayırt edilebilir olması. Bunedenle ayrılma, bireyleşme, bireyselleşme süreci çok önem-li. Eğer ayrılmaz ve bireyselleşmez ise bunu ucu psikoza ka-dar gider. Yani annenin farklılığını hissetmez ise, annenineline batan çivi bizim canımızı acıtırsa, bu takdirde duvaraçakılan çivi de bizim canımızı acıtabilir ki buna psikoz diyo-ruz. Yani, bir şehre bomba düştüğü zaman canının yandığınısöyleyen kişi eğer şiirsel anlamda bunu söylemiyor ise bizimiçin psikotiktir. Kendisini çevresinden ayırt edemiyordur.


Gerçek, sağlam bir kişiliğin oluşabilmesi için, dünyayı uzak-tan nesnel bir biçimde gözlemleyebilmesi lazım. Bunun içinde bazı yetiler verilmiş bize. Biz doğduğumuz zaman solucangibiyiz falan diyoruz ama, onun içinde de bir organik devre,elektriksel devre var. Onun bireyleşmesi için çalışmaya baş-lar. Yani hepimiz doğduğumuz zaman içimizde bir nöronaldevre taşıyoruz. Bu nöronal devre bizim annemizden ayrıl-mamızı istiyor ve bizi itiyor. Eğer içimizde böyle bir içgüdüolmasaydı, o taktirde anneden hiç ayrılamazdık. Anne kuca-ğından ayrılmazdık. O psikotik birliktelikte yaşamaya devamederdik. Anneden ayrılmak gibi bir dönemimiz olmazdı.Ama içimize yerleştirilmiş olan o devre, o çip bizim annedenayrılmamızı istiyor. Bu nedenle biz anneden ayrılıyoruz vebu şekilde bireyselleşiyoruz.

Burada kişiden kişiye farklılıklar var yani, bu çipi bozukadam var, yani ayrılamıyor. Bunun nedeni organik olabiliryani çip bozuk olabilir. Çip bozuk olunca da ayrılması içingerekli olan içgüdüye sahip değildir. Bunlara mükemmel biranneyi de verseniz, mükemmel bir çevreyi de verseniz ayrı-lamaz. Anne ne borderline, ne obsesif, şeker gibi bir anne.Ama bu çocuk anneden ne ayrışabilir, ne de bireyselleşebilir.Çünkü içindeki mekanizma bozulmuştur. Fakat diğer birçocukta tıkır tıkır çalışan sağlam bir mekanizma, sağlam birdevre var. Bu çok güzel ayrışacak bireyselleşecek, hayatta daçok güzel başarılar kazanacak. Böyle bir çocuk eğer manyakbir annenin eline düşmüşse ya da çok kötü çevre koşulların-da tacize uğramışsa vs. ne kadar sağlam bir yapısı olursaolsun, bu ayrışma bireyselleşme ünitesi psikotik olabilir. Fa-kat en zayıf dediğimiz, tabiat açısından en şanssız doğmuş


çocuğu çevre kurtarmaz. Yani çevre sağlam birisini psikotikyapabilir, ama bozuk doğmuş birisini kurtaramaz.

Mahlerin dönemlerini çok kısa bir şekilde geçelim. İlk dö-nem otistik aşama. Bu aşama adı üstünde fotosentez yapıyor.Bu dönemde çocuğun başarması gereken en önemli şeyhomeostatik dengedir. Yani çocuk, karnının acıkması vs. gibikendi içsel huzurunu yitirmemeye çalışır. Ağrılı uyaranı ol-mamalı, mışıl mışıl, tatlı tatlı uyumalıdır. Fotosentez yapmakgibi, bu şekilde de büyüyüp adam olacak. Bu dönemdeMahler’in istediği şeylerden biri de bir stimulus bariyerininoluşudur. Stern, stimulus bariyeri diye bir şey yok diyor, biz-ce de böyle bir şey yok. Anne bu görevi yapacak. Stimulusbariyerini şöyle açıklayabiliriz. Bu çocuk zavallı, yani çevre-sinden gelen uyaranları işleyebilecek bir kapasitede değil.Öyleyse bu uyaranlardan korumak lazım yani, çocuğa çokfazla sayıda uyaran gelirse, çocuk bunları işlemleme yetene-ğine sahip olmadığı için bu uyaran seli altında boğulur. Ço-cuğa çok kontrollü uyaranlar gelmelidir. Yani çocuk bir dis-koda büyümemelidir. Işıklar, sesler, şunlar, bunlar, çocuksessiz bir yerde büyümeli, zaman zaman sesler olmalı, zamanzaman sessizlik olmalı, çocuk bunları ayırt edebilmelidir.Keşmekeş kaos olamamalıdır. Mahler diyor ki, öyleyse birstimulus bariyeri var, dış çevreden çocuğa gelen stimulus,yani uyaranlar belli bir eşik değerinin üzerine çıkamıyorlar.Çıksa zaten çocuk bunları işleyemez, işleyemeyince de hiçbirgelişme olmaz. Çocuğun zihnindeki gelişme durur. Çocuğunzihninde gelişme olabilmesi için çocuğa son derece kontrollüuyaranlar gelmeli ki çocuk bunları işleyebilsin. Belli bir eşikseviyesinin üzerine çıktığında çocuk bunlar arasında boğu-


lur, ne yapacağını şaşırır, gelişimi durur. Yani, zihin gelişimi,kendilik gelişimi, ego gelişimi, psişik gelişimi durur. Mahlerdemiş ki, öyle ise bir stimulus bariyeri var. Fakat, stern böylebir bariyer yok diyor. Allan Schore’ın çalışmalarıyla da as-lında bu bariyerin anne olduğunu anlıyoruz.

Kursiyer Ş: Hocam, bu otizm denilen durumun bu otistikaşamada takılma olduğunu söyleyebilir miyiz?

Ahmet Çorak: Otizm ile ilgili bir bilgim yok benim.

Kursiyer E: Bazı çalışmalar, çok net değil ama genetik oldu-ğunu ve ilk dönemlerdeki anne yoksunluğu ile de bağlantılıolabileceğini, yani bu dönemde annenin ihmali ile ilgili, sıcaktemas kurmaması ile ilgili olabileceğinden bahsediyor amahala çok net değil.

Kursiyer E: Ya da böyle aşırı uyaran bombardımanı gibi birşey olabilir mi acaba?

Kursiyer E: Daha çok ihmal. Toplumsal etkileşim ve iletişimiile ilgili bir problem. Yani iki boyutundan da bahsediliyor. Amahala net değil.

Ahmet Çorak: Otistik aşamada takılmak, çok ağır birpsikotik bozuklukla sonuçlanır. Ama belki bu dönemdekiuyaran eksikliği gibi kısmi patolojilerin otizme neden olabi-lir. Ama sizin söylediğiniz gibi çok ağır psikotik tabloda kalır.Kendi dışkısını yiyebilecek kadar. Çünkü bu dönemde hiçbirşey yok. Bu dönemde takılan kişinin bir bitkiden farklı ol-maz.

Kursiyer Ş: Şimdi zaten otizm önceden şizofreni olarak bili-nirmiş. Sanırım 1960’lı yıllardan sonra otizm adı verilmiş. Bu


otistik çocuklarda da böyle duyarsızlık var. Sanıyorum, TahirHoca da bu konuda birkaç cümle söylemişti de hatırlamıyo-rum. Hatırlayamayınca size sorayım dedim.

Ahmet Çorak: Otizmle ilgili fazla bir bilgim yok. Abi seninbir bilgin var mı?

Kursiyer R: Hocam, buradaki isim benzerliğinden ibaret birdurum. Hatta otizmle alakadar alternatif izahlardan bir kısmıbağırsak hastalığı olduğu yönünde.

Ahmet Çorak: Bu yeni bir gelişme mi?

Kursiyer R: Dört, beş senedir. Bir takım diyetlerle tedaviyeçalışılıyor.

Ahmet Çorak: Beyin gelişimini mi bozuyor o bağırsak hasta-lığı?

Kursiyer R: Beyinde muayyen bölgeleri etkiliyor.

Kursiyer E: Faydalı oluyor mu diyet tedavisi? Ben faydalı ol-duğunu görmüyorum.

Kursiyer R: Glutenle alakalı.

Ahmet Çorak: Gluten enteropatisi ile mi alakalı? Glutenenteropatisi olanlar şizofren olurdu o zaman?

Kursiyer R: Hala açıklanamıyor.

Ahmet Çorak: Bu konudaki otistik dönem isim benzerliği ilealakalı olsa gerek. Otistik dönemden sonra sembiyotik aşa-maya geliyoruz. Buna somatopsişik omnipotent füzyon diye-biliriz. Buradaki füzyonun, kaynaşmanın hem belirli hem deiki şeyi içine aldığını söylemesi açısından, somatopsişik ke-


limesi hayli önemli. Yoksa Stern de mesela daha çokemosyonel füzyondan bahseder. Çocuğun bedenini çok er-ken dönemde fark etmeye başladığını, fakat emosyonel ola-rak bilişte kendisini anneden ayırt edemediğini, ama bedeni-nin farklı olduğundan bahsediyor. Bu Mahler’in tanımı. Buomnipotent füzyon yani, çocuk kendini omnipotent hissedi-yor. Gak diyor süt geliyor, guk diyor altını temizle, şunu getirdiyor onu getiriyorlar, bunu getir diyor onu getiriyorlar.

Çocuğun her istediği yerine getiriliyor dolayısıyla her istediğioluyor, ancak bu dönemin en önemli özelliği çocuk kendisi-ni hissedecek durumda değildir. Ortak sınırlar içinde bulu-nan bir sistemdir. Bu dönemin en büyük görevi anneye yatı-rım yapılmasıdır. Böyle bir füzyon ancak eğer anneye yatırımyapılırsa gerçekleşebilir. Annenin de çocuğa sunacağı ortam,kucaklama davranışı bu dönemin önemli gereksinimlerindenbir tanesidir. Bu dönemde çocuğun ihtiyaçları tümüyle yeri-ne getirilmelidir. Çocuğun ihtiyaçları çok fazla geciktirilme-melidir. Yani bu dönemde çocuk el bebek, gül bebek bakıl-mak zorundadır.

Beşinci aydan sonra ayrılma- bireyleşme dönemine giriyoruz.Bu dönem çok önemli çünkü artık ego gelişimi ve self gelişi-mi var. Dolayısıyla bu dönemde patoloji oluşursa iki yerdeproblem oluşacak biri egoda, diğeri selfte. İkisinin bozukluğubirbirinden farklı şeyler. Ego bozuklukları egonun gücününazalması, mesela früstrasyona tahammülsüzlük, kişinin ken-disini dizginleyememesi, yani impuls kontrolünü yitirmesi,tahammül gücünün olmaması, gerçeklikle baş edememesi,nazlı bebek olması, tüm bunlar ego gücünde düşüklüktür.


Selfte bozukluk olursa bu da, kişinin ayrı bir dünyasının ol-mayışı, duygulanma için başkasına ihtiyaç göstermesi, başka-sına, kendine ait gündeminin olmayışı, spontanlığının olma-yışı, afekt canlılığının olmayışı, yaratıcılığının olmayışı gibiself kapasiteleri dediğimiz, kendilik kapasiteleri dediğimizpek çok şeyde bu bozukluk ortaya çıkabilir. Dolayısı ile buikisini bir şekilde ayırt etmemiz lazım. Kendilik ve egoyu,artık birbirinin yerine kullanmamak lazım.

Kursiyer E: Egoyu ve selfi tekrar tanımlayabilir misiniz?

Ahmet Çorak: Egonun yaptığı işleri aslında şöyle söyleyebi-liriz. Egonun yaptığı bir numaralı iş supresyon. Bastırma.Bundan sonra represyon bunun bir alt ünitesi olarak ortayaçıkacak. Biliyorsunuz tüm savunma mekanizmalarırepresyonun içindedir. Yani represyon olamadan savunmamekanizmaları anlamsızdır. Bölme ve arkadaşları hariç, yanibölme ve arkadaşları ayrı bir kategoridedir. Onun dışındakisavuna mekanizmalarının tümü represyona bağlıdır. Bastır-ma dediğimiz şey, bu ikisini, supresyon ve represyon olarakayrı ayrı söyledim, çünkü ikisinin de Türkçe karşılığı “bas-tırma”. Dolayısı ile bastırma denildiği zaman hangisi oldu-ğunu anlamamız lazım.

Şimdi çocuk doğduğu zaman beklemeye hiç tahammülü yok-tur, değil mi? Mesela karnı acıktığı zaman gecenin üçü ol-muş, anne uyuyormuş vesaire, üç aylıkken, beş aylıkken hiçtahammülü yok, hemen çocuğun karnını doyuracaksın. Amayavaş yavaş büyüdükçe bakıyoruz bir dakika gecikebilir, üçdakika gecikebilir, beş, on dakika, yarım saat, bir saat vs.Bunun grafiğini çizebiliriniz. Bu çizdiğimiz grafik, yani ken-

BÜTÜNCÜL PSİKOTERAPİ 7. DÖNEM · aralık ayı deşifrelerini sunmaktadır. Ayrıca bu ders notları, eğitim deşifresinin derlemesi olma özelliğiyle dünyada eşi benzeri

Documents