BIZKAIKO HITZA JUANAN RUIZ / FOKU Batz kooperatibak Araluce trokelgintza enpresa itxi nahi du, Batzen bideragarritasuna kolokan jartzen duelakoan b Araluceko langileek kontrakoa uste dute, eta protestan daude , enpleguen defentsan b 2-3 Zabalik eutsi ezinik Kultura Arteak duen indar eraldatzaileaz gogoeta egingo dute Barakaldon, asteburuan 10 Ingurumena Baserritarrek eta ekologistek kritikatu egin dituzte basurde kopurua gutxitzeko neurriak 6 Ostirala 2019ko azaroaren 15a X. urtea 421. zenbakia www.bizkaia.hitza.eus [email protected]
16
Embed
BIZKAIKO HITZA - Berria...2019/11/15 · Trokela trukean Batzeko bozeramaileak azaldu duenez, ostiralean itxiera patro-nala ezarri baino lehen, Batzeko ordezkariak eta Araluceko enpre-sa
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
BIZKAIKOHITZA
JUANAN RUIZ / FOKU
Batz kooperatibak Araluce trokelgintza enpresa itxi nahi du, Batzen bideragarritasuna kolokan jartzenduelakoan b Araluceko langileek kontrakoa uste dute, eta protestan daude , enpleguen defentsan b 2-3
Zabalik
eutsi ezinik
Kultura Arteak duen indareraldatzaileaz gogoeta
egingo dute Barakaldon, asteburuan
10Ingurumena Baserritarrek etaekologistek kritikatu egin dituzte
basurde kopurua gutxitzeko neurriak
6Ostirala 2019ko azaroaren 15aX. urtea421. zenbakia
Hiru urteko ibilbideaVelazquezek azaldu duenez, lan-
gileek ez dute ulertzen zelan era-
baki dezakeen Batzek Araluceko
fabrika ixtea, hura erosi eta pare
bat urte baino ez direnean igaro.
«Arrazoiren batengatik erosi zu-
ten Araluce; inork ez du enpresa
bat ixteko erosten». Hori dela eta,
Batz taldeak hartzen dituen era-
bakien gaineko ardura duela az-
pimarratu du: «Batzek ulertu be-
har du bere erabakiek ondorioak
dituztela, bai erosten duenean,
bai saltzen duenean ere, eta on-
dorio horiek bere gain hartu be-
har ditu».
Batz kooperatibatik, jakina,
bestelako ikuspuntu bat dute ga-
tazkaren inguruan, eta autogin-
tzaren merkatuak duen egoera
«latzari» leporatu diote Araluce
enpresa ixteko erabakia. «Aralu-
ce 2016an erosi genuen. Momen-
tu hartan ez zuten ekoizpen pro-
duktibitaterik, eta lan erregulazio
betean zeuden; esaterako, dagoe-
neko bazuten guri leporatu digu-
ten %16ko soldata jaitsiera»,
adierazi du Batzeko bozeramaile-
Batz kooperatibak Araluce trokelgintza fabrika itxiko duela jakinarazi du, argudiatuta ez delaerrentagarria. Langileek bideragarria dela defendatu dute, eta lanpostuei eusteko erabaki irmoaazaldu. Akordiotik urrun daude, eta tentsioak goia jo du Batzek itxiera patronala ezarri duenean.
Aralucen, ez atzera, ez aurrera
2 Astekoa BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 15a
Araluceko langileek beren
fabrikaren sarreran egindako
protesta. LUIS JAUREGIALTZO / FOKU
ak —ez du bere izena eta kargu ze-
hatza agertzerik nahi—. Argudia-
tu duenez, momentu hartan mer-
katuaren egoera ikusita, pentsatu
zuten gauzak ondo joango zirela:
«Batzen badugu trokelgintza di-
bisio bat. Negozioa hedatzeko au-
kera ona izan zitekeela uste ge-
nuen: Araluce ez zegoen ondo,
bailara berekoa zen... Aproposa
iruditu zitzaigun».
Esplikatu du autogintzaren
merkatua gainbeheran sartu zela
gero, 2017an, eta batez ere
2018an: «Eta jada aurtengoa defi-
nitiboa izan da». Elektrifikazioa-
ren ondorioz, auto ekoizpena gel-
ditu egin dela dio: «Auto ekoizle-
ek ez dakite zer aldetara jo; ez
dute argi zer motatako autoak
atera, eta produkzioa gelditu egin
da; jada ez dira trokelak ekoizten,
eta gu guztiz harrapatuta geratu
gara arlo horretatik». Europako
trokelgintza guztiaren kontua
dela nabarmendu du, gainera:
«Asko ari dira ixten edo bestelako
neurriak hartzen; ez da Batzen
gauza edo gestio txar baten kon-
tua, arazo koiunturala da»:
Batzeko bozeramaileak jakina-
razi du egoera aurreikusi egin zu-
tela, eta, horri aurre egiteko, kon-
tingentzia plan bat garatu zutela:
«Inbertsioak, makineria berria,
soldata jaitsierak, ezohiko paga
kentzea, ordutegiak malgutzea...
Baina Aralucen ez genuen ezer
ukitu; besteak beste, haiekin
adostutako soldata igoerak izan
zituzten». Hala ere, azaldu due-
nez, orain jasanezina bilakatu da
egoera: «Ezin izan dugu gehiago
eutsi, gure kooperatibaren iraun-
kortasuna ere arriskuan ipintzen
ari garelako».
Hortaz, urrian eman zitzaien
ixtearen berri beharginei; Batze-
tik azpimarratu dute haiekin hiz-
ketan ibili direla geroztik, eta bai-
ta lehenago ere: «Aurreko urtean
jada jakinarazi genien zein zen
merkatuaren egoera, ez genuela
lan kargarik bi fabriketarako eta
esfortzuak egiten ari ginela inber-
tsore berri baten bila, Araluce ire-
kita mantendu zedin».
Trokela trukeanBatzeko bozeramaileak azaldu
duenez, ostiralean itxiera patro-
nala ezarri baino lehen, Batzeko
ordezkariak eta Araluceko enpre-
sa batzordea batu, eta honako au-
kera hau proposatu zitzaien:
amaitutako trokela emanez gero,
Batzek lan gehiago esleituko lioke
fabrikari, hilabete gehiagorako
lana lortuz eta denbora irabaziz
irtenbide bat lortzeko bidean.
«Ezezkoa eman ziguten, lehena-
go egindako beste proposamen
batzuekin bezala, eta horregatik
joan ginen gu trokelaren bila».
Ohartarazi duenez, Batzen bezero
batek behar duen trokel amaitu
bat dago Aralucen: «Arriskuan
dago zenbait auto merkaturatzea,
eta, imajinatu dezakezunez, hori
gertatuz gero izango ditugun kal-
teak ezingo genituzke jasan».
Baina Velazquezek deritzo Batz
kooperatibak lan «kaskarra»
egin duela Araluceren itxiera
kudeatzeko. «Orain arte ez da
prozesurik existitu, ez da ezta
erregulazio espedienterik ireki;
ez dute ezer egin, hemen Polizia-
rekin eta abokatuekin
agertu diren arte».
Ertzaintza enpresa pri-
batu baten interesen
defentsan erabili izana
salatu du, eta azaldu du,
gainera, aipatutako tro-
kela amaitu gabe dagoe-
la: «Egoera onean dago,
baina ez dago amaituta;
etorkizunera begira
dugun lan urriaren parte
da». Horrekin batera,
Batzek ezarritako itxiera
patronala ilegala dela
ohartarazi du: «Ez dute
inolako argudiorik
eman, trokela nola edo hala ate-
ratzea zen haien asmo bakarra».
Oraingoz, lan ikuskaritzaren
eskuetan dago kasua, eta eguno-
tan emango du erabaki bat.
«Lana badago, alternatibaren
bat bilatu behar dugu, baina guk
ez dugu itxieraz hitz egin nahi,
lanpostuen defentsaz eta enpre-
saren bideragarritasunaz bai-
zik», esan du Velazquezek. «Gu
prest gaude ahal bezainbeste itxa-
roteko, baina gure kooperatiba
eta gure zazpiehun langileak
arriskuan jartzen ari gara», eran-
tzun du Batzeko bozeramaileak.
«Hainbat proposamen jarri diz-
kiegu mahai gainean, eta azkena-
ren erantzunaren zain gaude
oraindik». Era berean, erantsi
duenez, haientzat ere ez da egoera
erraza:«Bailara txikia da hau; de-
nok ezagutzen dugu elkar, eta
hurbilekoak ditugu alde batean
zein bestean».
3AstekoaBIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 15a
Adingabeen aurkako sexu abusuaksalatuko dituzte azaroaren 19an
BILBO bAzaroaren 19a adingabeen aurkako sexu abusuak salatzeko
eguna da mundu osoan. Horregatik, Bilbon elkarretaratzea egingo
dute egun horretan, datorren asteko martitzenean: 18:30ean izango
da, Arriaga plazan. Azken urteetan gizartean oihartzun zabala izan
duten hainbat kasu ezagutu dira Bizkaian: besteak beste, Gaztelueta-
koa, Bilboko salestarren eskolakoa eta Basauriko entrenatzailearena.
Peru Azpillaga Diez Bilbo
Zallako Udalak ezohiko neurriak
eskatu dizkio Eusko Jaurlaritzari
Las Lagunas zabortegian piztu di-
ren suteak ikertu eta egoerari ate-
rabidea topatzeko. Eskaera joan
den astean igorri zitzaion Eusko
Jaurlaritzako Ingurumen Sailari,
hain zuzen ere, urriaren 31n za-
bortegian sute bat izan ostean.
Izan ere, Cespa enpresak kudea-
tzen duen zabortegi horrek zen-
bait herritarren arreta piztu izan
du bere sorreratik, eta, azken hi-
labeteetako suteen ostean, arreta
hori kezka bilakatu da.
Uztailaz geroztik, hiru aldiz
piztu dira suteak Zallako zaborte-
gian; azkena, joan den ostegune-
an. Suhiltzaileek orduak behar
izan zituzten hura amatatzeko,
eta ezbeharraren arrazoiak ez
dira oraindik argitu. Horren au-
rretik, beste bi sute ere izan dira
zabortegian, hilabete gutxiko tar-
tean. Lehendabizikoa uztailaren
24an izan zen, eta enpresak au-
rreko egunetan izandako tenpe-
ratura altuei egotzi zien ezbeha-
rra. Bigarrena irailaren 6an gerta-
tu zen, zabortegian etxetresna
elektrikoentzat dagoen gordai-
luan. Oraindik ez da argitu zerk
eragin zuen.
Egoera horretan, esku hartzeko
eskatu dio Zallako Udalak Eusko
Jaurlaritzako Ingurumen Sailari.
Hain zuzen ere, eskatu dio Cespa-
ri ezohiko neurriak hartzea exiji-
tu diezaiola, herrian kudeatzen
duen zabortegia segurua dela
bermatzeko. Hala, suteen kausak
argitu bitartean, eta halako ezbe-
har gehiago ez gertatzeko neurri
zehatzak ezarri arte, ezohiko
neurriak indarrean egotea eskatu
du udalak. Horrekin batera, be-
harrezkoa balitz, suteen zergatia
argi izan arte zabortegiko jardue-
ra aldi baterako etetea ere galde-
gin du Zallako Udalak.
Udalaren erabakia enpresaren
kudeatzaileekin eta erakundee-
kin hainbat bilera egin ostean
etorri da. Dena dela, hau ez da
izan batu izan diren lehenengo al-
dia. Irailaren 6an piztutako sutea-
ren ostean ere egin zuten bilera,
eta, harako hartan, udalak zain-
tzaile erreten jarraitua bermatze-
ko eskatu zion zabortegiaren ar-
dura duen enpresari.
Zabortegia, aspaldiko arazoLas Lagunas zabortegiak, ordea,
hasiera-hasieratik sortu izan du
polemika Zallako herritarren ar-
tean. Besteak beste, zabortegiaren
sorreraren harira sortu zen Zalla
Bai auzokide elkartea. Elkarteak
sorreratik aldarrikatu izan du za-
bortegia ez zela eraiki behar, eta,
Zallako Udalean agintean egon
den azken bi agintaldietan, lan
egin du zabortegiaren inguruko
«irregulartasunak» salatu eta
haren jarduna kontrolatzeko.
Hori dela eta, Zalla Baik eta Biz-
kaia Zero Zabor plataformak kri-
tikatu egin dute Jaurlaritzak az-
ken urteetan zabortegiarekin
izandako jarrera, eta horren arris-
kuen berri eman dute; zalantzan
jarri dute, besteak beste, Zallako
zabortegira heltzen diren zabo-
rren nolakotasuna. Adierazi du-
tenez, 2019an, Eusko Jaurlaritza-
ren Ingurumen Sailak baimena
eman zion Cespa enpresari Las
Lagunaseko zabortegian proba
esperimental bat egiteko. Horren
helburua, hain zuzen, Zabalgar-
bitik ekarritako 30.000 tona hon-
dakin baloratzea zen.
Salatu dutenez, zaborren ingu-
ruko eztabaida ez da berria.
2014aren hasieran, Zallako Udala
konturatu zen Zabalgarbiko
erraustegitik ekarritako honda-
kinak uzten ari zirela Las Laguna-
seko hondakin ez-arriskutsuen
zabortegian. Hori dela eta, garai
hartan udalean agintzen zuen al-
derdiak, Zalla Baik, zabortegia ix-
teko eskatu zuen, «hondakinen
isuriaren irregulartasuna eta
sute-eztanda arriskua» tarteko.
«Eraiki zuten egun beretik
eman ditu arazoak zabortegiak»,
azpimarratu du Manu Maestre
Zalla Bai auzokide elkarteko kide-
ak. «Onura publikorako eremu
batean eraiki zuten, zenbait erre-
karen iturburutik gertu, eta hain-
bat arazo ekarri dizkigu auzoki-
deoi: usain txarrak, lurrinak, ga-
sak, eta ibilgailuen mugimendu
handia», azaldu du. Kezka ere
sortu duela erantsi du. Izan ere,
herritarrek ez dute inoiz jakin zer
den zehatz-mehatz bertan pila-
tzen den zaborra. «Berez, arris-
kutsuak ez diren hondakinen za-
bortegi bat da, baina jakin izan
dugu hori ez dutela beti errespeta-
tu».
Horregatik, Maestek jakinarazi
duenez, udal gobernura heldu zi-
renetik saiatu ziren zabortegiaren
jarduna «ahalik eta gehien»
kontrolatzen. 2018an ere, Zalla
Bairen agintaldiaren amaieran,
sute bat izan zen. «Informazioa
eskatu genuen, baina Jaurlaritzak
ez zigun erantzunik eman, eta en-
presak tximista bati egotzi zion
sutea, Euskalmeten datuek teoria
hori ezbaian jartzen zuten
arren». Maestrek sute batek ekar
ditzakeen kalte larrien inguruan
ohartarazi du, eta Jaurlaritzaren
Ingurumen Sailak erakutsi duen
«hermetismoa eta lankidetza fal-
ta» kritikatu du. «Oraindik ez
dakigu zerk pizten dituen suteak:
2018koa tximista bat izan omen
zen; uztailekoa, berriz, tenpera-
tura altuek eragindakoa. Baina
enpresak udalari jakinarazi dio-
nez, azken biak nahita
piztutakoak izan direla
argudiatu dute... Ez du ez
hanka ez buru».
Ulergaitza zaio enpre-
saren eta Jaurlaritzaren
artean suteen kasua ezin
topatu izana, eta garden-
tasun falta leporatu dio
azken horri: «Enpresa-
ren interesak jarri dituzte
pertsonon osasunaren eta ongiza-
tearen gainetik». Horrekin bate-
ra, zalantzan jarri du egun Zallan
agintean dauden alderdi politiko-
en eskaera: «Orain neurriak es-
katu arren, bere garaian atzera
bota zuten zabortegiaren gaineko
kontrola areagotzeko guk aur-
keztutako mozio bat».
Zabortegian izandako suteekkezka eragin dute ZallanArgitu gabe dago zerk piztu dituen iraileko eta urriko suteak b Udalak Jaurlaritzari galdegindio ezohiko neurriak eskatzea kudeatzaileari b Zabalgarbiko hondakinak jaso ditu sarri
Zallako Las Lagunas zabortegira kamioiak sartu egiten dira egunero. JUNE PRIETO / FOKU
Arriskutsuak ez direnhondakinen zabortegi bat da,baina jakin izan dugu hori ez dutela beti errespetatu»Manu MaestreZalla Bai auzokide elkarteko kidea
‘‘
5BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 15a Gaiak
Ibai Maruri Bilbao Bilbo
Basurdeak ez dira
maskotak. Ez
zaie jaten eman
behar. Basoetan
badituzte gura
beste ezkur».
Elena Unzueta Bizkaiko Iraun-
kortasunerako eta Ingurune Na-
turala Zaintzeko diputatuak
«erantzukizunez» jokatzeko es-
katu die Basauriko Basozelai au-
zoko bizilagunei. Uste du jaten
ematen zaielako itzultzen direla,
hein batean, basurdeak herrigu-
nera. Diputazioak jateko lekuak
atondu dizkie mendi goienean,
herrira jaits ez daitezen. Bestelako
alternatiba batzuk aztertzen ere
badabiltzala esan du. Izan ere, az-
ken hilabeteetan arazo handia
dute Basaurin basurdeekin.
Konponbidea emateko asmo-
tan, joan den irailean uxaldia egin
zuten ehiztariek herrian, eta ba-
surde bi hil zituzten. Baina gerora
ere jarraitu dute basurdeek herri-
ko plaza eta kaleetan agertzen: ja-
teko bila ibiltzen dira gauetan.
Egun argiz ere agertu izan dira
noiz edo noiz. Horrek sor ditzake-
en arriskuengatik kezka agertu
dute bizilagunek.
Basauriko kasua arazo handia-
go baten alderik agerikoena da.
Izan ere, Bizkai osoan dago basur-
dearen inguruko kezka. Harrapa-
ri naturalik gabe —otsoa—, azken
hamarkadetan gora eta gora egin
du animalia basati horren popu-
lazioak. Ez da erraza kopurua ja-
kiten: 8.000-10.000 direla uste
da. Baina ehiztariek uxaldietan
harrapatutako basurde kopurua
argigarria izan daiteke. 1999tik
2018ra %542,9 hazi da. Era berean,
baserritarrek egindako kalte-or-
dain eskaerak ere nabarmen
gehitu dira: 1999tik 2017ra,
%3.566. Arratian eta Hego Uribe
aldean —hor dago Basauri— izan
da adierazgarriena igoera hori:
%13.200 egin dute gora kalte-or-
dain eskaerek. Deigarria da, hala-
ber, kalte egindako eremuaren bi-
lakaera: 13.000 metro koadro izan
ziren 1999an, eta 544.000 2018an.
Consultora de Recursos Naturales
aholkularitza enpresak Bizkaiko
Diputazioarentzat aurten eginda-
ko txosten batean jasotako datuak
dira. Hamar kalte ekintzatik zor-
tzi baino gehiago larreetan izan
dira; %6,9, ortuetan; %5, indaba
eta artoa elkarrekin erein diren
lursailetan; %4,6, bazka-arto sai-
letan. Iaz, guztira, baserritarrei
106.000 euro ordaindu zitzaiz-
kien kalteengatik Bizkaian.
Basurdeek eragiten dituzten
auto istripuak ere ez dira gutxi: 41
izan ziren 2017an; 82 iaz; eta, aur-
ten, urria amaitu arte, 85 zenbatu
ditu Ertzaintzak. Batik bat, Bilbo-
ko metropolian —N-637 errepide-
an, Egirleta eta Enekuri gainetan,
Bilbondo merkataritza gunean,
Usansolon, Gurutzetan, eta AP-8
eta AP-68 autobideek bat egiten
duten eremuan—, Urkiolan, Mu-
xikan, Zornotzan eta Gernika-Lu-
mon eragin izan dituzte.
Ehiza da erakunde publikoek
arazo horri aurre egiteko ipini du-
ten irtenbidea. «Ehiza baino ez»,
kexatu da Bizkaiko EHNE sindi-
katuko Alberto Llona. «Ehiza
kontseiluan hartzen dira eraba-
kiak, eta ehizari begira hartzen di-
ra erabakiak. Guk uste dugu ez
dela nahikoa. EHNEk, Enba sindi-
katuak eta Lorra kooperatibak
ikuspegia zabaltzeko eskatu dio-
gu diputazioari; beste neurri ba-
tzuk ere hartu ditzala».
Aspaldion Basauriko kaleetan ibili dabasurdea, eta agerian utzi du Bizkai osoandagoen arazo bat: haren populazioakontrolik gabe hazi da. Eragileekdiputazioaren neurriak txarretsi dituzte.
Basurdeek hondatutako lursail bat. EHNE SINDIKATUA
Debekatutako kaiola bat, Mungian. MUNGIAKO UDALA
Ekologistak Martxan-eko An-
dres Illanaren arabera, basurdea-
ren populazioa hazten lagundu
du baso eta lahardi eremuak uga-
ritu izanak. Hala ere, ehiza dauka
erantzule nagusitzat. «Gutxitze-
ko neurriek gehitu dute basurde
kopurua». Iruditzen zaio uxal-
diekin gura zenaren kontrakoa
lortu dela. «Basurde helduen ehi-
za indartsua egin da. Ez da kume-
rik ehizatzen; ehiztariei ez zaie sa-
murra egiten. Eta horrek popula-
zioa nabarmen gaztetzea eragin
du». Gaur egun hiltzen diren ba-
surde gehienek 12-15 hilabete di-
tuzte, baina 18 urte arte bizi dai-
tezke. Hau da, 25, 35, 40 kiloko pi-
sua dutenak harrapatzen dituzte;
dagoeneko ez da ehizatzen 65 edo
70 kilokorik. «Zergatik? Ez da
nahi ez dutelako, ez dagoelako
baizik. Gaur egun gure inguruan
dauden basurde gehienek adin
hori eta pisu hori dute, eta hori
arazo larria da».
Izan ere, basurdeak familia tal-
deetan bizi dira. Eme heldu bat
izaten da buru, eta harekin ibil-
tzen dira gaztetxoagoak. Popula-
zioa gaztetzearen ondorioz, eme
heldu horiek desagertu egin dira,
eta taldeetako gaztetxoagoak hasi
dira ernaltzen, 14 hilabete baino
ez dituztenean. «Lehen ez zen
ohikoa hain gaztetan ernaltzea».
Beraz, taldeko bakarra ernaldu
ordez, hainbat ernaltzen dira aldi
berean. Gazteek helduek baino
kume gutxiago izaten dituzte. Ba-
surde eme heldu bakoitzak sei-
hamar kume izaten ditu; gazte-
txoek, hiruzpalau. Baina taldean
hainbat gazte egoten direnez,
osotara, taldean lehen baino de-
zente kume gehiago jaiotzen da
aldiro.
Illanak uste du otsoarekin ez
dagoela horrelakorik gertatzeko
arriskurik. «Ez dute ehiztariek
duten eskrupulurik kumeak hil-
tzeko. Are gehiago: haientzat
errazagoa da kumeak ehizatzea.
Beraz, populazioa modu oreka-
tuagoan izango genuke basurde-
en harraparia otsoa balitz, pertso-
nak izan beharrean». Ohartarazi
du animalia basatietan ezinbeste-
koa dela sexu eta adin taldeen ar-
teko oreka egotea, bestela popu-
lazioaren gaineko kontrola galdu
egiten delako.
Eme helduen falta horrek badu
beste ondorio bat. «Esperientzia-
ri esker, ikasia zuten non dituzten
ezkurrak jateko, nondik gurutza-
tu ditzaketen errepideak... Baze-
kiten ez zitzaiela komeni pertso-
nek landatutako ortuetara gertu-
ratzea, bestela arazoak izango
zituztelako. Jakituria hori adinak
emandakoa da. Baina gaur egun-
go basurdeak, oro har, hain dira
gazteak, ez dute behar beste den-
bora izan hori ikasteko, eta ez
dute taldean eme heldurik eduki
gidari lanak egiteko».
Bizkaiko Ehiztari Elkarteen Fe-
derazioak ere ez du begi onez jo
diputazioak egindako kudeaketa.
Javier Verona da presidentea.
«Gune babestu asko ditu. Urkio-
la, Urdaibai, Galdakaoko dinami-
ta parkea eta Malmasin inguruko
segurtasun eremua. Horietan
erabateko lasaitasunez ugaltzen
dira, eta, gero, handik jateko bila
jaisten direnean hasten dira ko-
meriak».
Era berean, gogora ekarri du
Basaurin arazoak hasi aurretik
ohartarazi zutela eurek zer gerta-
tuko zen. «Baina inork ez zigun
kasurik egin. Azkenean, ezohiko
neurriak hartu behar izan dituzte,
muturrekoak, herriguneetan
uxaldiak eginda. Eta ez gaituzte
kontuan hartu ezertarako».
Alternatiba eskeEhiztariak egiten dira basurdeek
baserritarrei egiten dizkieten kal-
teen arduradun; haiek ordain-
tzen dituzten aseguruak, zeha-
tzago esanda. Llonak azaldu du
prozesua: «Zuk kaltearen berri
ematen duzu, eta basozaina etor-
tzen da basurdea izan dela baiez-
tatzera. Ondoren, aseguruaren
peritua etortzen da, kalteak
neurtzera». Kexatu da 150 euro-
tik beherako kalteak ez direla or-
daintzen. Eta nekazaritza edo
abeltzaintza euren diru iturri na-
gusia ez den baserritarrei, kaltea-
ren erdia baino ez. Gainera, ase-
guruak ehiztariak ordaintzen
duenaren araberako kalte ordai-
nak ematen ditu. Ez zaio baleko
metodoa iruditzen.
EHNEko kideek beste metodo
batzuk nahi dituzte. Zalantzan
ipini dute ehiztarien zintzotasu-
na. «Zer gura dute? Basurde asko
egotea, eurak ehizan ibiltzeko.
Euren afizioa da. Zelan kontrola-
tuko duzu populazio bat ehizta-
riak erabilita, hain justu ehiztari
horiek populazio hori gero eta
handiagoa izatea nahi badute?
Kontraesana da, ezta?».
Diputazioak basurdeak harra-
patzeko kaiola batzuk ditu. Baina
Llonak esan du haien erabilera
gehiegi zabaltzearen beldur direla
agintariak. «Beste animalia ba-
tzuk harrapatu daitezke. Hilik
agertu daitezke, eta espezie ba-
bestuak izan». Berak ulertzen du
kezka hori. Horregatik, kaiolak
erabiltzeko ikastaroak eta proto-
koloak eskatu ditu.
Illanak konponbide bakarra
ikusten du: otsoa. Baina ez du
hori proposatu. Etenaldi bat eska-
tu du; uxaldiak bertan behera uz-
tea. Iruditzen zaio argi geratu dela
orain arteko bidea okerra dela, eta
beste bat bilatu behar dela esan
du. «Basurdearen egoera zein
den aztertu behar da. Benetan ja-
kin behar dugu zenbat dauden,
non dauden eta zer bilakaera du-
ten. Inork ez du hori egin. Eta, ho-
rren arabera, denon artean ados-
tu beharko dugu zer egin popula-
zioa orekatzeko».
7BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 15a Gaiak
Zelan kontrolatukoduzu populazio batehiztariekin, populaziohori ahalik eta handienaizatea nahi badute?»Alberto LlonaEHNE Bizkaia
«Populazioa moduorekatuagoan izangogenuke basurdeenharraparia otsoa balitzeta ez ehiztariak»Andres IllanaEkologistak Martxan
«Gune babestu askoditu. Horietan lasai ugaltzen da; eta janari bila jaistendenean, komeriak»Javier VeronaBIzkaiko Ehiza Elkarteen Federazioa
‘‘
Natalia Salazar Orbe Galdakao
Herritarren ongizatea helburu
duen Hiri Mugikortasunerako
Plana aurkeztu du Galdakaoko
Udalak. Berritzailetzat jo du. Izan
ere, ingurumena, genero ikuspe-
gia eta inklusioa ardatz hartuta
osatuko dute. Egiten diren propo-
samen guztiek oinarri horiek jaso
beharko dituzte aurrerantzean.
Helburuetan ez ezik plana gara-
tzeko moduei dagokienez ere be-
rritzailea izango dela azaldu dute,
herritarren parte hartzearekin ari
baitira osatzen.
Herritarrekiko lehen harrema-
nak egin dituzte jada. Plana landu
ahal izateko, mugikortasunerako
azpiegiturak zer-nola dauden az-
tertzen eta auzo elkarteetako or-
dezkariekin batzartzen aritu dira.
Hain zuzen, auzo elkarte guztie-
tako batzordeekin elkartu dira
Mari Paz Losada —Mugikortasun
eta Garraio zinegotzia— eta Ray
Mendiburu —plana egiteko ardu-
ra duen hirigintza arkitektoa—.
Joan den hilean egin zituzten ba-
tzar horiek.
Azaroan, berriz, batzar irekiak
egingo dituzte Galdakaoko auzo
guztietan. Auzoz auzo jasoko di-
tuzte ekarpenak.
Egoeraren diagnosia egiteko,
azpiegitura guztiak aztertzen ari
dira: bidegorriak, errepideak,
aparkalekuak, autobus zerbi-
tzuak, trenaren eta metroaren
etorkizuneko proiektua, besteak
beste. Herritarrek zeintzuk eska-
era dituzten ere jaso nahi dute,
herri barruko garraiobideak zein
eskualdekoak kontuan hartuta.
Egungo egoera abiapuntu har-
tuta, etorkizunera begirako plana
osatzeko kontuan hartuko dituz-
ten baldintzak zehaztu ditu uda-
lak: energia kontsumoa ahalik
eta gehien murrizteko helburua
izango dute erabakiek. Horrez
gain, auto pribatuen erabilera
gutxitu nahi dute. Horren ordez,
garraio publikoan, bizikletaz
edota oinez ibiltzea sustatuko
dute.
Iraunkortasuna helburu duten
baldintza horiez gain, genero
ikuspegia ere izango dute mugi-
kortasun planeko proposamen
guztiek. Mugikortasunerako zail-
tasunak dituzten herritarrak ere
izango dituzte gogoan erabaki
guztietan. Udalak adierazi du
«galdakoztar guztientzako mu-
gikortasun eredu segurua, iraun-
korra, autonomoa, berdea eta pa-
rekidea» duela helburu: «Herri-
tarren irisgarritasunean berdin-
tasuna bermatu nahi dugu, mugi-
tzeko edo garraiatzeko modu
askotarikoak aintzat hartuta. Eta,
aldi berean, segurtasuna hobe-
tu». Pertsonen eta garraioen mu-
gimenduan eraginkortasuna
handitu nahi dute; haurren eta
gazteen autonomia areagotu; in-
gurumena babestu eta energia
eraginkortasuna hobetzeko gas
kutsagarrien isuria gutxitu; baita
zarata gutxitu ere. Helburua argi
azaldu dute: «Herria erakarga-
rriagoa egitea eta bizi kalitatea ho-
betzea. Plan honek mugikortasu-
na egokitu nahi du horretarako,
genero eta inklusio ikuspegietan
oinarrituta».
Aurrekontuetan jasoAuzoetan bilerak egin eta herrita-
rren ekarpen eta eskaerak jaso os-
tean, udalak asmoa iragarri du Hi-
ri Mugikortasunerako Planaren
ikerketa egiteko lizitazioa lehia-
keta publikora ateratzeko, aben-
du aldera. Ordurako herritarren
proposamenak eskuan izango di-
tuztenez, egin beharreko laneta-
rako zenbat diru beharko duten
aztertuta edukiko dutela azaldu
dute. Beraz, 2020ko aurrekontue-
tan jaso ahalko dute kopuru hori.
Pauso horiek guztiak emanda,
ikerketaren ondorioak ekainera-
ko izango ditu Galdakaoko Uda-
lak, eta ondorio horiek finkatuko
dituzte mugikortasun plan be-
rriaren oinarriak.
Mugikortasun planparte hartzaile batabiatu duteGaldakaonHiri mugikortasunerako «plan berritzaile bat»aurkeztu du udalak b Iraunkorra eta inklusiboada, eta genero ikuspegia ere barne hartuko du
Ray Mendiburu arkitektoa, Iñigo Hernando alkatea eta Mari Paz Losada Mugikortasunerako zinegotzia. GALDAKAOKO UDALA
8 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 15aGaiak
Ibai Maruri Bilbao Orozko
Lehenengo eta behin, zu-
tik mantentzea lortu
nahi genuen. Hori zen
premiazkoena. Eta lortu
dugu. Erortzeko arriskuan zego-
en, eta botatzeko prest ere bazeu-
den», azaldu du Juanjo Hidalgo
historialariak. Bilboko Elizbarru-
tiak Orozkoko San Juan elizaren
mantentze lanak egiteko proiek-
tua onartu du. «Eraikinarekin zer
egin? Hori gero erabakiko da».
Hidalgoren eta herriko beste
zenbait lagunen aldarrikapen na-
gusia izan da azken hilabeteetan.
Udaberrian SOS Donibane izene-
ko mugimendua ipini zuten mar-
txan helburu horrekin. «Ez zen
izan plataforma ofizial bat. Gure
asmoa zen herrian auziari oihar-
tzuna ematea. Sinadura biltzen
hasi ginen. Nik dozenaka bilera
egin ditut: udalean, diputazioan,
gotzaindegian... Baina ez nuen
ezer lortu, tamalez. Badirudi orain
Mario Izeta gotzainak berak hartu
duela erabakia». Herriko parro-
koa ere eraikina botatzearen alde
agertu izan dela penatu da. Udale-
ko Hirigintza Sailak oniritzia
ematerakoan hasiko dira lanak.
240.000 euroren aurrekontua
izango dute. Teilatua berrituko
diote, eta, hormak ez erortzeko,
egonkortu egingo dute.
Horraino zaharberritzea. Erai-
kina ez da gehiago gurtzarako
erabiliko; beraz, ez dute egokitza-
penik egingo barruan. Ez erortzea
baino ez da asmoa. Izan ere, ho-
rren ordez beste eliza bat dute, be-
rria, duela 50 bat urte inaugura-
tutakoa. Eliza zaharraren barru-
ko aldearen egoera «penagarria»
dela esan du Hidalgok. «Ez da
jende askorik ibili, baina sartu
dira. Hilobiak estali gabe daude.
Antza, lo ere egin izan du norbai-
tek, suaren aztarnak baitaude».
Erretaulak, aldarea eta baliozko
guztia eliza berrira eroan zuten.
Hurrengo pausoa eraikin ho-
rrekin zer egin erabakitzea izango
da. Hidalgoren esanetan, orain-
goz ez du presarik horrek. Berak
ideia batzuk baditu, eta proposa-
tu ditu. Uste du erakunde publi-
koren batek hartu beharko luke-
ela haren ardura; baina ez Oroz-
koko Udalak. «Gurea Bizkaiko
herririk handienetakoa da heda-
duran, baina biztanle gutxi ditu:
2.000 eskas. Zama ekonomiko
izugarria litzateke udalarentzat,
eta, gainera, zertarako? Badute
areto bat horretarako».
Diputazioa izan daitekeela iru-
ditzen zaio. Elizbarrutiak lanak
egitea erabaki aurretik, Bizkaiko
Kultura zuzendariarekin bildu
zen Hidalgo, haiek zerbait egingo
zutelakoan. «Ezetz esan zidan.
Eta ulertu nuen: eraikin pribatua
eta diru publikoz mantendua,
hori ez da zuzena». Baina behin
Elizbarrutiak bere lana eginda,
iruditzen zaio diputazioak zerbait
egin dezakeela. Esaterako, muse-
oentzat erabilgarri izan daitekee-
la uste du. «Asko dira leku faltan
egoten direnak euren artelanak
gordetzeko. Eliza hau oso handia
da, Bizkaiko handienetakoa, eta
irtenbide ona izan daiteke, biltegi
moduan erabiltzeko». Erabilera
bat baino gehiago izan ditzakeela
iruditzen zaio. Unibertsitateetara
ere jo izan du, ikastaroak egiteko
lekua eskaintzera.
Ondare arkeologikoaElizak balio arkitektoniko handia
duela azpimarratu du Hidalgok.
Horregatik, penaz hartu du herri-
tarrek kezkarik agertu ez izana.
«Gutxi izan gara mugitu gare-
nak. Lehen bi bileretara hainbat
lagun etorri ziren, baina, gero,
hoztu egin zen kontua. Elizarena
denez, askok ez dute interesik
agertu. Baina gure ondarea da,
gure kultura, gure arbasoek utzi
digutena, eta zaindu egin behar
dugu, mantendu». XX. mendera
arte eliza honetan jendea lurpera-
tu dela ohartarazi du. «Orozkoko
sei elizateetako bat da hau, Zu-
biaur. Beti izan da ga-
rrantzitsuena. Bertan
daude lurperatuta oroz-
koarren erdiak; herri er-
diaren arbasoak hemen
daude».
Gaur egun zutik dago-
en eraikina XVI. mende-
koa da. Baina Hidalgo se-
guru dago aurretik beste
bi eliza egon direla leku
berean. «Lekukotza historikoen
arabera, XIII. mendean hor eliza
bat zegoen. Uste dugu lehengoak
San Roman zuela izena. Hortik
etorriko litzateke gaur egungo eli-
zaren izena: San Juan Duluman.
Inguru laua dela nabarmendu
du, eta iruditzen zaio Erdi Aroan
inguruan herrixkaren bat egongo
zela; agian, Goi Erdi Arokoa. «Be-
raz, arkeologiaren ikuspegitik
badu ibilbidea eliza honek. Aztar-
na garrantzitsuak egon daitezke
leku honetan, gure herriaren his-
toria ezagutzeko baliagarriak izan
daitezkeenak». Tenpluan lanean
hasten direnean ezer egin aurre-
tik indusketak egin beharko dire-
la ohartarazi du. «Hala dago
aginduta legez». Espero du gauza
«interesgarriak» topatuko dire-
la. Eta hori elizari zutik eusteko
borrokari esker izango da.
Bilboko Elizbarrutiak Orozkoko San Juan elizazaharberrituko du, 50 urtean hutsik egonondoren erortzeko arriskuan dagoelako.Eraikina zertarako erabili erabaki behar da.
Zutik, barruabetetzeko zain
Orozkoko San Juan eliza, artxiboko irudi batean. AIARALDEA
Arkeologiaren ikuspegitik,badu ibilbidea eliza honek.Aztarna garrantzitsuak egon daitezke leku honetan»Juanjo HidalgoHistorialaria
‘‘
9BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 15a Gaiak
P. Azpillaga Diez - N. Salazar Orbe
Kultur eta arte adierazpenak gi-zarte baten egoera soziopolitikoeta ekonomikoaren isla izan diramendeetan. Testuinguruak kul-tura eraldatzen duen bezala, artediziplinak ere gai dira gizarteaeraldatzeko. Barakaldon jabetudira horretaz. Hala Dzipo musikaeskolak antzeman zuen eurenjarduera ingurunea eraldatzekogai zela. Errealitate hori abiapun-tu hartuta, arteak eta kulturakeraldaketa horretan duten ga-rrantzia aztertzeko jardunaldiakproposatu zituen elkarteak. Bihareta etzi hezurmamituko dituzteArgiak, Eraldaketa Sozialerako
I. Jardunaldi Artistikoak.Eider Zenarruzabeitia Hala
Dzipo elkarteko zuzendaria da.Eurenean musikak erakutsi duengaitasunari buruz mintzatu da:«Haur eta gazteekin egiten dugulan, eta sekulako aurrerapausoaknabaritzen ditugu eurengan, bes-
teak beste, euskararen erabile-ran, emozioak lantzeko moduanedota euren arteko harremane-tan». Eurenaz gain, Barakaldondagoen kultur mugimendu han-diak antolatzen dituen denetari-ko jarduerak Barakaldo biziberri-tzen ari direla ondorioztatu dute.Beste kultur eragile batzuekin ha-rremanetan jarrita, pentsatu zu-ten oso interesgarria izan zitekee-la herrian era horretako jardunal-diak egitea.
Bi ataletan banatu dituzte topa-
ketak. Biharko saiora dozena bat
hizlari gonbidatu dituzte. Hogei
bat minutuko hitzaldiak egingo
dituzte. «Euren esperientzia eta
kultura ulertzeko duten moduari
buruz hitz egingo dute». Oso kon-
takizun askotarikoak iragarri ditu
Zenarruzabeitiak. Besteak beste,
Giltzarri plataformako kide Naia-
ra Santistebanek azalduko du kul-
turak zer-nolako eragina duen
Barakaldoko gazteengan. Estiba-
liz Rodriguezek, berriz, arteak
pertsona baten bizitza zer-nola al-da dezakeen izango du aztergai,bere esperientzia oinarri hartuta.Gainerako gonbidatuak ere be-raien ezagutza eta esperientzia oi-narri hartuta mintzatuko dira.
Esperientziak partekatuBigarren blokea festa moduanplanteatu dute. Igandean espe-zieen azoka egingo du George Be-lindak, San Bizente auzoan. «SanFrantzisko auzoan [Bilbo] antola-tzen du igandeetan. Esan genionpolita izan zitekeela egitasmohori handik kanpo zabaltzea.Egun osoko festa egingo dugu:haurrentzako tailerrak egongodira; San Frantziskoko emaku-meek prestatutako jakiak dastatuahalko dira; musika eta mikrofo-no irekia jarriko ditugu. Kulturaarteko uztartze horrekin borobil-duko ditugu jardunaldiak».
Hainbat helburu dituzte topa-ketok. Zenarruzabeitiak azaldudu: «Batetik, gure arteko harre-
manak saretzea. Alegia, Barakal-doko eta inguruetako kultur era-gileen arteko sare bat sortzea».Bestetik, talde edo eragile bakoi-tzak kultura zer nola bizi duenazaltzen duenean, hausnarketabat sortzea bilatzen dute. Horrenbidez, nora doazen ondorioztatunahi dute. «Izan ere, elkarte etaeragile bakoitza bere gauzetan arida lanean, buru-belarri, eta ez du-gu hitz egiten albokoarekin». Us-te du oso aukera ona dela era ho-rretako espazio bat sortzea etabertan amankomunean jartzeahelburuak. «Ondo legoke azter-tzea Barakaldoko errealitatea zernola ikusten dugun». Ia 100.000biztanle dituen herria izanik, erahorretako praktikei beharrezkoderitze, «kulturari eusteko etageroz eta aurrerapauso gehiagoemateko».
Udalak ere bat egin du propo-samenarekin. Uste dute aukeraona dela arteak eta kulturak eral-daketa sozialean duten garrantzia
aztertzeko eta gai horri buruzkoesperientziak partekatzeko.
Biharko jarduerak Zirkodro-moan egingo dituzte. Zirku taile-rrak egiten dituzte han astebu-ruetan. Horrez gain, ikuskizunaketa bestelako jarduerak antola-tzen dituzte. Mugimendu horiguztia duen espazioa baliatu nahiizan dute antolatzaileek topake-tak gauzatzeko. Parte hartzeko,izena eman beharra dago.
Arteak gizartea eraldatzeko duengaitasuna aztergai, Barakaldon‘Argiak, eraldaketa sozialerako I. Jardunaldi Artistikoak’ egingo dituzte, bihar eta etzib Kultur eragileen arteko harremanak saretzeko baliatuko dituzte topaketak
Zirkodromoan egingo dituzte jardunaldiak. Ikuskizunak eta hainbat jarduera antolatzen dituzte espazio horretan urte osoan. ZIRKODROMOA
10 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 15aGaiak
JARDUNALDIAK
Bihar, 10:00etan, harrera saioa
egingo dute, eta osterako hainbat
hitzaldi eta saio prestatu dituzte.
Bihar, hitzaldiak Zirkodromoan
‘Euskal kulturaren pizkundea:
1963ko iraultza’.Argibel Euba
hizlari. Artearen historian, antropo-
logian eta etnomusikologian adi-
tua da.
‘Gaztea naiz eta harro nago’.
Naiara Santisteban hizlari. Giltzarri
gaztetxoen ekimen plataformako
hezitzailea da.
‘Koop SF 34’.George Belindaren
hitzaldia.
‘Arte terapiara hurbilketa’.Esti-
baliz Rodriguez Quintanilla artista
hizlari.
Kazetaritza Ekialde Hurbilean.
Maite Perez de Nanclares argazki
kazetari eta irakasleak hitzaldia
emango du: Kazetari baten bizitza
Ekialde Hurbilean, Udaberri ara-
biarra gertatu baino lehen.
‘La cultura del trabuco’.Mikel
Alvira idazle eta gidoilariaren
hitzaldia.
Bazkaria.13:00etan egingo dute.
‘Gure gorputza, eraldaketarako
tresna’.Mikel Pikaza hizlari. Paila-
zoa da, eta Zirkodromoko
arduraduna.
‘Barakaldo 2040. urtean’.Eneko
Axperen hitzaldia. Materialen fisi-
kan doktorea da. Baita musikaria
eta produktorea ere.
‘El Amriki’.Bart Farrell iparrameri-
karra da. Kairon eta Zisjordanian
bizitako esperientziak kontatuko
ditu.
‘De Bilbao al mundo’. Jon Ruiz
Ibinarriagaren hitzaldia. La Salve-
ko sustatzailea da.
‘Hip-hop, altavoz de barrios’.En-
dika Lahaine musikari eta hezitzai-
learen hitzaldia
‘Garena dantzatzen’.Patxi Labor-
da hizlari.
Ondorioak ateratzeko saioa.
19:00etan. Ostean, solasaldia,
Casablanca tabernan.
Etzi, azoka eta festa giroa
Goizez.Espezien azoka, San Bi-
zente auzoan. Sukaldaritza, musi-
ka eta haurrentzako tailerrak ere
izango dira.
Ander Makazaga Conde Bilbo
Duela hilabete batzuk, LauraVicariorekin harremanetan jarrizen Enkarterrietako ArkeologiMuseoko zuzendaria. «2020.urtean Jose Maria Iparragirrekoplariaren jaiotzaren berrehun-garren urteurrena beteko dela-eta, haren gitarra zaharberritze-ko proposamena egin zidan. Esanzidan datorren urtean musikariaomentzeko ekitaldi bereziakantolatuko dituztela, eta osoaproposa iruditu zitzaidan». Gernika-Lumon, Europako
Ondarearen Jardunaldietan, tai-
ler berezi bat eskaini duzu. Zer
jorratu duzu?
Gernikako Batzar Etxean dagoIparragirreren gitarra, kristalez-
ko erakusleiho batean, eta instru-mentuaren azterketa sakon bategiteko aukera eskaini zidatenjendaurrean. Urte asko daramabertan. Ez dakit noiztik, bainaaspaldidanik ez du inork gitarrajo. Konponketak behar dituberriz erabilgarri egon dadin, etaurrian Gernika-Lumon emandudan tailer hori aukera ederraizan da instrumentuari lehengainbegiratua emateko. Noizkoa da gitarra?
XIX. mendekoa da, Buenos Aire-sen egina. Salvador Ramirez lut-hier malagarraren sinaduradauka. Kontuan izanik RamirezArgentinara bizitzera joan zela,eta Iparragirre bera ere bertanezkondu zela, baliteke musika-riak bertan erosi izana.
Zer ezaugarri ditu?
Gitarra erromantikoa da, klasi-koa baino txikiagoa. Masta estua-goa du, baita gorputza bera ere.Instrumentuaren larakoak egu-rrezkoak dira, nahiz eta garaihartan jada metalezkoak jartzenzituzten. Gorputzera iristen direnhariak lotzeko zubia ere ezberdi-na dauka. Hariak, gainera, ez diranylonezkoak, gaur egungoakbezala, eta horrek eragina daukasoinuan. Izan ere, gitarra klasiko-ak baino soinu biribilagoa dauka,nahiz eta afinazioa ez den osoegonkorra. Zer konponketa egingo dituzu?
Gernikako Batzar Etxeko erakus-leihoan zegoela, argi eta garbiikusi nuen gorputzak arrakalakdituela, zati batzuk higatuta dau-
dela, eta trasteak ere gastatutadituela. Hariak oso zaharrak dira,eta zaila da berdinak aurkitzea,baina badakit oraindik lor ditza-kedala. Horrez gain, gitarra guz-tiz irekiko dut; izan ere, gogortuegin beharko dut barrualdea.Azkenik, berniza emango diot. Ezdakit inoiz beste zaharberritzerikegin dioten edo ez, baina premiabehitzat badu, eta datorren urte-an erabilgarri egoteko lehenbai-lehen egin beharra dago.Noiz hasiko zara lanean?
Gabonak aurretik aurreikustendut lanean hastea, eta instrumen-tuak ezarriko dit erritmoa; hauda, ez dut zaharberritzea presakaegin nahi. Behar dudan denboraguztia hartuko dut, baina ziurnago 2020ko uda baino lehen bu-
katuta izango dudala. Oraindik ezdaukat gitarra esku artean, bainalaster izatea espero dut. Gernika-Lumotik Bilbora era-
man beharko duzu gitarra. Alda-
keta hori arriskutsua al da musi-
ka tresnarentzat?
Kutxatila berezi bat erabiliko dutBilboko Bailen kaleko nire lanto-kira ekartzeko; ondo babestutaetorriko da. Nire eskuekin eta he-men ditudan erremintekin egin-go dut lan.
Lana bukatuta, mantentze lanak
ere garrantzitsuak dira, ezta?
Mantentze lanik onena norbaitekgitarra erregulartasunez jotzeada. Cremonan (Italia), adibidez,XVII. eta XVIII. mendeko instru-mentuak dituen museo berezi batdago. Musikari bat dute kontrata-tuta egunero hara joan, erakus-leihoetatik instrumentuak ateraeta jo ditzan. Horrez gainera, ur-tean behin gainbegiratu bat ereegin beharko litzaioke. Egurrakdenbora asko eman du dar-daregin gabe, eta instrumentu batigerta dakiokeen gauzarik txarre-na da hori. Jo ahala joango da beresoinua hobetuz.Ba al dago jatorrizko soinua be-
rreskuratzerik?
Hori da asmoa. Iparragirrerenjaiotzaren berrehungarren urteu-rrenean, musikari batek koplariurretxuarraren kantak interpre-tatuko ditu, eta ordurako prestegon beharko du. Gitarra zaha-rregia da, baina sinbolo bat erebada. Eta horrek egiten du berezi.Horregatik, jatorrizko soinuraahalik eta gehien gerturatzea daorain dudan erronka, artelanekinegin ohi legez. Ez dut gitarra berribat sortuko, garrantzitsua dadenboraren aztarnak ere identifi-katu daitezela.Iparragirreren gitarra sinbolo
bat dela esan duzu. Horrek pre-
siorik egiten al dizu?
Ohituta nago XVII. mende ingu-ruko musika tresnak konpon-tzen, horiek esku artean izaten.Gehienbat [Nicolas] Lupot luthie-rraren harizko familiako instru-mentuak izan ditut aurrez aurre;Stradivarius frantsesak lirateke-enak. Baina betiere jabe aipaga-rririk izan ez dutenak. Horrega-tik, berezia da enkargu hau nire-tzat. Erantzukizuna da, dudabarik, baina batez ere ohore han-dia. Ez dakit gitarrak zer balioizango duen ekonomikoki, baina,sinbolikoki, ezin da parekatu.
«Gitarra hau sinbolo bat da, eta horrek egiten du berezi»
Laura Vicario b Luthierra
Laura Vicario luthierrak Bilboko Bailen kalean du lantokia, eta datozen hilabeteetan enkarguberezi bati egin beharko dio aurre: Jose Maria Iparragirre koplariaren gitarra zaharberrituko du.
«Gitarra erromantikoa da, klasikoa bainotxikiagoa. Mastaestuagoa du, baitagorputza bera ere»
11BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 15a Berbetan
Laura Vicario luthierra, biolin bat eskutan duela, bere lantegian. ANDER MAKAZAGA CONDE
12 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 15aProposamena
Natalia Salazar Orbe Bilbo
Bluederitzen no-
tek ematen diote
bluesari berezko
duen adieraz-
kortasuna. To-
nuen eta tonu
erdien erabilera du ardatz doinu
joko horrek. Afro-amerikarren
kantuetatik sortu zen, jazzaren
antzera. Esklabo afro-amerika-
rren kantuek eta doinuek jarri zi-
tuzten gaur egun jazz gisa ezagu-
tzen den musika estiloaren oina-
rriak. Garapen handia izan dute
ordutik. Artisten jatorriak ere as-
kotarikoak dira. Aniztasun ho-
rren adierazgarri izango da Arrio-
lako Jazz Blues jaialdia ere, Elo-
rrion. Afro-amerikar ordezkaririk
ez dute hartuko datorren astera
arte antolatu dituzten kontzer-
tuetan. Hala ere, musikari onak
izango direla iragarri dute garai
bateko esklaboek ereindako ha-
ziaren oihartzunak Elorrion har-
tzen dituztenek. 30. jaialdia dute.
«Kalitate handiko» kontzer-
tuak iragarri ditu Aitor Iriarte
programatzaileak. Euskal Herri-
ko mugetatik kanpoko artistak
nabarmendu ditu, «kanpotik da-
tozelako soilik. Izan ere, besteak,
euskaldunak direnez, inguruan
ikusteko aukera gehiago dago».
Christian Dozzler austriarra da
nabarmendu dituen horietako
bat. Bihar izango da bera gertutik
ikusi eta entzuteko aukera.
Lau hamarkadako ibilbidea
egin du Dozzlerrek bluesaren
munduan. Hainbat musika tres-
na jotzen ditu, hala nola pianoa,
harmonika, gitarra, soinua eta or-
ganoa. Horrez gain, blues, boggie
woogie eta zydeco estiloak abes-
ten ditu. Txiki-txikitatik datozkio
musikarekiko grina eta lotura.
Musikariz osatutako familia bate-
an jaio zen, Vienan, 1958an. Bost
urte besterik ez zituela abiatu zi-
tuen pianoa jotzeko ikasketak.
Artistak berak aitortua du 14 urte
zituela blues estiloaz maitemindu
zela eta orduz geroztik eutsi diola
harreman erromantiko horri.
2000. urtean, jaioterria utzi eta
AEBetara jo zuen Christian Dozz-
lerrek, Larry Ganerren taldean te-
Arriolako 30. Jazz Blues jaialdia abiatu zuten atzo, Elorrion. Bi astean zortzi kontzertu eskainiko ditu.Christian Dozzler eta Anthony Stelmaszack artistek eramango dituzte blues doinuak. Euskal Herrikoordezkaritza zabala ere izango da. Tokiko artisten kalitatea nabarmendu dute antolatzaileek.
Bluesaren doinu urdinak
Christian Dozzlerrek bihar emango du kontzertua. BIZKAIKO HITZA
13BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 15a Proposamena
klista lanetan aritzeko. Bi urte ge-roago, bakarlari gisa egin duenibilbideari ekin zion. Zazpi diskoargitaratu ditu bere izenarekin,eta 30 inguru, beste musikari ba-tzuekin batera. Hainbat sari jasoditu nazioartean ibilbide horre-tan zehar.
Musikariengandik gertuDozzlerren musikaren kalitateabertatik bertara ezagutuko dutejaialdira gerturatzen direnek.Ohiko formatuari eutsi baitioteaurten ere: ikus-entzuleek musi-karienganako gertutasuna sentidezaten nahi dute antolatzaileek.
Musika bizitzeko aukera gisa aur-keztu du Iriartek Elorrioko jaial-dia. «Entzuleak sentituko duagertokian dagoela. Musikariaksaxofoia jotzen badu, tresnaren te-klak ukitzean ateratzen duen soi-nua ere entzungo du ikusleak».Kontzertu txikiak, gertukoakegingo dituzte. Arriola antzokia-ren ateneoa ez da handia, gainera.«60 edo 70 lagunekin bete egitenda. Eta epeltasuna sentitzen da.Musikariak gertutik ikusten diraeta giro atsegina sortzen da». Urte luzeetako jaialdiaren ibil-
bideak zale finkoak ere sortu ditu.«Besteak beste, urtero Arrasate-tik zein Durangotik datozenentaldeak sortu dira. Pertsona ho-riek saioekiko duten diziplina na-bari da: isiltasuna mantentzendute. Gurea oso lokal atsegina dahorretarako».Areto horretan bertan ariko da
Anthony Stelmaszack ere. Bluesdoinuak ekarriko ditu hark ere.«Nabarmentzekotan, blues tal-deak nabarmenduko nituzke.Izan ere, horiek Elorrion ikustenez badituzu, zail izango duzu bes-te nonbait ikustea».Horrek ez du esan nahi beste ar-
tisten musika kalitatea eskasagoadenik. Jaialdia, hain zuzen, beste-lako doinuekin hasi zuten atzo.
Mocker’s hirukote durangarrakOreka Ahuladisko berria aurkez-tu zuen: euren ibilbidean euskarahutsean sortu duten lehenengoa.Baxua, bateria eta gitarra eskuan,hasiera eman zioten Arriolako 30.Jazz Bues jaialdiari. Topaketarenortodoxiarekin apurtu eta berta-ko jendea erakartzeko asmoz an-tolatu dituzte atzoko eta datorrenosteguneko saioak. Hala azaldudu Iriartek: «Burrunba gehixeagoekartzen dugu, jende gaztea era-kartzeko. Hurrengo ostegunean,Makala eta Jimmy Bidaurreta ari-ko dira agertokian. Beste formatubatzuk dakartzate horiek: latin
jazza, funka eta bestela-ko dantzagarriak».Euskal Herriko ordez-
karien jazz doinuak en-tzun ahalko dituzte gaurArriola antzokira gertu-ratzen direnek. No-LandTrioren emanaldia izan-go da. «Musikeneko[Euskal Herriko Goi Mai-lako Musika Ikastegia]gazteak dira, eta Jazzal-dian ere egon dira». Jaz-za taularatzeko, inguru-ko musikariengana jo-tzen dute Arriola kulturelkartekoek. «Musikenegertu dugu, eta handikhainbat eta hainbat mu-sikari on ateratzen diraurtero. Bluesari dagokio-
nez, hemen ere zerbait lantzenden arren, beti ahalegintzen garabiran ari den norbait kontrata-tzen». Horrek jaialdiaren erakar-garritasuna areagotzen duela de-ritzo Iriartek. «Bertako batekkanpokoen mailako musika joarren, nabari da kanpokoek jendegehiago erakartzen dutela».
30 urteko ibilbideaGauzak zeharo aldatu dira jaialdiasortu zutenetik gaur egunera bi-tartean egin duen ibilbidean.Duela 30 urte, oihartzun handiazuen. «Hasieran arrakasta izuga-rria zuen. Duela 20 edo 25 urteizugarria zen. Inguruko herrietanez zegoen kultur eskaintza asko-rik. Gaur egun, ordea, leku guz-tietan daude kultur aretoak. Aste-buru guztietan eskaintza zabaladago. Baina sasoi batean, baka-rrak izanik, ikus-entzule askogerturatzen ziren».Urteak aurrera joan ahala,
Arriolako jaialdia ospea hartuzjoan zen. Atzerriko musikariekjanzten zituzten kartelak. Ikus-mina handia zen. «Jendea kan-poan geratzen zen». Hastapen haietan diru publiko
gehiago ere bazegoela aitortu du.«Aldundiak gaur egun ere diruaematen du, baina eragile gehiago-
ren artean banatu behar denez,gutxiago heltzen zaio bakoitzari.Bakoitzak daukanarekin moldatubehar du. Hala ere, pretentsiogehiegirik ez daukagu, eta man-tentzea nahikoa da guretzako».Orain, erreleborik izango ez
duten beldur dira antolatzaileak.«Sasoi hartan hasi ginenok ja-rraitzen dugu, baina badirudiatzetik datozenentzat eta jendegaztearentzat era honetako musi-ka agure eta atso zaharren kontuadela. Ez da batere erraza jendegaztea era honetako formatueta-ra erakartzea».Garrantzitsu deritzo Arriolako
programatzaileak jazz eta bluesestiloa lantzen duten euskal mu-sikari eta sortzaileei bidea urra-tzen laguntzeari. Hori dela eta,jaialdia haientzako tranpolin bi-lakatzen saiatzen dira. «Bluesaridagokionez, ez daude horrenbes-te izen handi, baina jazzean aha-legintzen gara bertakoentzat zir-kuitu hori mantentzen». Eta Mu-sikene sortzen ari den harrobiariaipamen egin dio. Gogora ekarridu handik musika trebakuntzasakona duten musikari eta taldeugari ateratzen ari direla. «Jazzestiloan maila handiko musika-riak daude Euskal Herrian».
Jolas surrealista karteleanIrudi bitxi bat sortu dute jaialdiairagartzen duen kartelerako. Ba-terietan danborra jotzeko erabiliohi den pedala iltze bat mailuka-tzeko prest dagoen mailu bihurtudu Imanol Garaiazabalek. Mailuhorren parean, iltzea ere jarri du.«Bi objektuen arteko jolas surre-alista» aurkeztu du egileak, Iriar-tek azaldu duenez. Adierazi du«txantxetan edo olgetan» jarridituela biak.
U B u uobe aikok Biz BareostostkkaaberrirritazU
ndad nnneaneaieiegogdada u u
28 22:00
+ SUA
28Kafe Antzokia
roak
Kafe AntzokiaBOBO+ SUASALVADORZ
sarrera: 10/12 €
20:00 urriak 20:00
LAUROBA & LES NOUVELL
2626urriak urriak
LAUROBA
BBK aretoa
+IKERSONAKAYSONAKAYBBK aretoa BERRIZBILBOBILBO BERRIZ
& LES NOUVELLETCHE
AN
sarrera: 10/12 € sarre
20:00
ANTZERKIA SOLASALDIA
26
Kultur etxeaKultur etxeaZZ
EGOYENNNE
Gaztetxea
LES VOIX BASQUESLES VOIX BASQUESDanontzatPLENTZIA
ANTZERKIA-SOLASALDIADOLOR ETA AGUR
era: 8/10 € sarrera: 3 €
A
22:00
BILBazar
A HUNTZAOLATZ
15Arrigunaga aretoaArrigunaga aretoaMuxikebarri Antzokia kia
HUNTZABILB
azaroak
TXOTXO
RE
sarrera: 8 € s
:AAILEZTATOLAN :ASLEBEAB :AKEAILZTNLAGU
SARRERA
AK:
ARIKO DIREN TALDEAK
No-Land Trio
Jazzaren ikuspegi zabala. Pia-
noa, kontrabaxua eta bateria jo-
tzen dituzte, hurrenez hurren,
Jorge Fernandezek, Juanma Do-
minguezek eta Aitor Bravok.
Jazz soiletik abiatuta, jazzaren
askotariko ikuspegiak jorratzen
dituzte. Gaur ariko dira, Arriolan.
Jon Gurrutxaga eta Urbil Artola
Blues-rock doinuak. Ibilbide
luzea egin du musikagintzan Jon
Gurrutxagak. Blues-rock klasi-
koa interpretatuko du Urbil Arto-
larekin batera, etzi, Portalekuan.
Makala eta Jimmy Bidaurreta
Estilo anitzen batura. Mikel
Makala DJak eta Jimmy Bidau-
rreta ekoizle eta musikariak
Deskarga Libre lana ondu dute.
Askotariko estiloak nahastu di-
tuzte: latin, jazz, soul, funk eta
afro-kubatar zertzeladak ditu,
besteak beste. Ostegunean aur-
keztuko dute, Arriolan.
Trizak
Musika inprobisatua. Jazz mu-
sika jotzeko modurik ausartena
eramango du Trizak taldeak
Arriola antzokira, datorren aste-
ko ostiralean: pianorik gabe, sa-
xoa, kontrabaxua eta bateria ba-
liatuta, inprobisazioa ere landu-
ko dute.
Anthony Stelmaszack
Blues doinuak. Gitarra jotzailea
eta abeslaria, aho-soinua, man-
dolina eta, tarteka, bateria eta
baxua ere jotzen ditu Anthony
Stelmaszack-ek. Frantziako
bluesaren eszenan giltzarritzat
daukate adituek. Datorren aste-
ko larunbatean ariko da, Arriola
antzokian.
Micky & The Buzz
Rocka eta rhythm & bluesa.
Rock and roll, rockabilly eta
rythm & blues doinuak eraman-
go ditu Bilboko taldeak Elorrio-
ko gaztetxeko agertokira. Dato-
rren asteko igandean eskainiko
dute kontzertua.
Musikariak saxofoia jotzenbadu, tresnaren teklakukitzean ateratzen duen soinuaere entzungo du entzuleak»
«Epeltasuna sentitzen da.Musikariak gertutik ikusten dira, eta giro atsegina sortzen da»
«Bertako batek kanpokoenmailako musika jo arren, nabarida kanpokoek jende gehiagoerakartzen dutela»Aitor IriarteArriola kultur elkarteko programatzailea
‘‘
MUSIKA
ARRIGORRIAGAClara Peya.
bGaur, 20:00etan, Lonbo aretoan.
BARAKALDODiablo Cuney.
bGaur, 20:30ean, El Tubon.
BARAKALDONacho’s Dick
eta Transeuntes.
bBihar, 21:30ean, Mendigon.
BASAURIPery Fly.
bBihar, 13:00etan, Kareaga
Goikoan.
BASAURIBilbobillies.
bBihar, 13:00etan, Solobarria
plazan.
BASAURIMy Bastard Friend.
bBihar, 13:00etan, Balendin
Berriotxoa kalean.
BASAURIMusic-box.
bBihar, 13:30ean, Galizia kalean.
BERMEOSurfer Joe.
b Igandean, 13:30ean,
Beleza Malandran.
BERRIZSua eta Lukiek.
bBihar, 22:00etan, Hiltegixe
gaztetxean.
BILBOLa Basu.
bGaur, 19:00etan, Fnac-en.
BILBO Insomnium, The Black
Dahlia Murder eta Stam1na.
bGaur, 19:30ean, Santana 27n.
BILBO I Am Dive eta Mobydick.
bGaur, 20:00etan, Shaken.
BILBOMorad.
bGaur, 20:00etan, Muellen.
BILBOLos Secretos.
bGaur, 20:00etan, Campos Eliseos
antzokian.
BILBOClarisse, Yo Gerard eta DJak.
bGaur, 20:00etan,
Vincci Consulado hotelean.
BILBOLa Cuerda Floja.
bGaur, 20:30ean, Cotton Cluben.
BILBOMarta Soto.
bGaur, 21:00etan, Stage Liven.
BILBOSarah Vista eta Help Me Devil.
bGaur, 21:00etan, Itsas Museoan.
BILBOAndre Rieu.
bGaur, 21:00etan, Bilbo Arenan.
BILBOLos Punsetes eta Olimpia.
bGaur, 22:00etan, Kafe Antzokian.
BILBOLadilla Rusa.
bGaur, 22:00etan, Azkenan.
BILBO Juana Geyser y la imagina-
ria banda musical.
bGaur, 22:00etan, Kremlinen.
BILBOArt After Dark:
Dominik Eulberg, Ron Flatter
eta Beware of Wolf.
bGaur, 22:00etan, Guggenheim
museoan.
BILBOLoco Sound of Teppaz.
bGaur eta bihar, 22:30ean,
Ambigun.
BILBOLourdes Madow,
Laser Raptor eta Palida.
bGaur, 23:00etan, Muellen.
BILBOAK vs The First DJ Girl
on Mars.
bGaur, 01:00ean, Kremlinen.
BILBOChaos in The CBD.
bGaur, 01:00ean, Kafe Antzokian.
BILBORulo y la Contrabanda.
bBihar, 19:00etan, Fnac-en.
BILBOAtencion Tsunami,
Las Selvas eta TVAM.
bBihar, 20:00etatik 04:00etara,
Muellen.
BILBOSuperalfa.
bBihar, 20:30ean, Cotton Cluben.
BILBOTrogloditas.
bBihar, 21:00etan, Itsas Museoan.
BILBOMorodo & Okoume Lions.
bBihar, 21:00etan, Stage Liven.
BILBOHuracan Romantica.
bBihar, 21:30ean, Azkenan.
BILBORadiobleach eta Suma 0.
bBihar, 21:30ean, Santana 27n.
BILBORat-Zinger eta Shock.
bBihar, 22:00etan, Kafe Antzokian.
BILBODani Flaco.
bBihar, 00:00etan, La Riberan.
BILBOThe Natural Brothers.
bBihar, 01:00ean, Kremlinen.
BILBOUdal Musika Banda:
Etorkizuneko haizeak.
b Igandean, 12:00etan, Euskalduna
jauregian.
BILBOThe Lizzards.
b Igandean, 13:00etan, Crazy Horsen.
BILBOCuarentena.
b Igandean, 13:00etan, Satelite T-n.
BILBOCoppel.
b Igandean, 13:30ean, Residencen,
eta 18:30ean, Coppolan.
BILBOThe Lizards
eta Las Sexpeares.
b Igandean, 13:30ean,
Itsas Museoan.
BILBOSalvador Sobral.
b Igandean, 19:00etan, Arriaga
antzokian.
BILBODirty Dozen Brass Band.
b Igandean, 19:30ean,
Kafe Antzokian.
BILBOBilboko Orkestra Sinfonikoa.
bAstelehenean, 19:30ean,
Euskalduna jauregian.
BILBOAlba Messa, Boana, Chenoa,
Javi Mota, K-Narias, Manu Tenorio,
Marta Soto, Juan Valderrama, Raul
eta Merche: Camilo Sesto gogoan.
bAstelehenean, 20:30ean,
Euskalduna jauregian.
BILBOSinkane.
bAsteartean, 20:30ean,
Kafe Antzokian.
BILBOPiers Faccini: Algo que
c@ntar.
bAsteazkenean eta ostegunean,
19:30ean, Konpartitun.
BILBOTropical Fuck Storm.
bAsteazkenean, 20:00etan,
Kafe Antzokian.
BILBOMarcia Ball.
bAsteazkenean, 20:00etan,
BBK aretoan.
BILBO Joaquin Chacon Quartet.
bOstegunean, 20:00etan,
Conde Duque hotelean.
BILBOJabier Muguruza & Travellin’
Brothers eta Maria Rivero.
bOstegunean, 20:00etan,
BBK aretoan.
BILBOEkiza.
bOstegunean, 20:30ean, Biran.
BILBORebeca Jimenez.
bOstegunean, 20:30ean,
Cotton Cluben.
BILBO Iker Piris.
bOstegunean, 21:00etan,
Residencen.
BILBOCurtis Harding.
bOstegunean, 21:30ean,
Kafe Antzokian.
BILBOCarvin Jones.
bOstegunean, 22:00etan,
Crazy Horsen.
DURANGONikki Hill.
bGaur, 21:30ean, Plateruenan.
DURANGOBaske Street Boys
eta DJ Derte.
bGaur, 21:30ean, Antonio’s-en.
DURANGOPintxada Kolektiboa.
bBihar, 18:00etan, Antonio’s-en.
DURANGOAstoturfer eta
The Cheap and Nasty Boys.
bBihar, 21:30ean, Plateruenan.
EAMocker’s.
bBihar, 22:00etan, Eskolondon.
ELORRIONo-Land Trio.
bGaur, 22:30ean, Arriola antzokian.
ELORRIOAzken Sustraiak, The
Bobby’s, El Sonido de la Metralla,
Rebel Kids, Knockout eta Estutu.
bBihar, 18:00etan, gaztetxean.
ELORRIOChristian Dozzler.
bBihar, 22:30ean, Arriola antzokian.
ELORRIOGorka Suaia eta
Nikotina & Little Martin Selektah.
bBihar, 23:00etan, gaztetxean.
ELORRIO Jon Gurrutxaga & Urbil
Artola.
b Igandean, 20:00etan, Portalekuan.
ELORRIOMakala & Jimmy
Bidaurreta.
bOstegunean, 21:30ean, Arriola
antzokian.
ERMUASarah Vista Band.
bBihar, 20:00etan, Lobianon.
GALDAKAOPipo Romero.
bBihar, 22:00etan, Urki Kafen.
GERNIKA-LUMOThe Lizards,
Humus eta Siroka.
bBihar, 21:30ean, Iparragirren.
GERNIKA-LUMOSegundo Olaeta
musika eskola: Santa Zezilia.
bOstegunean, 19:30ean, Lizeoan.
GETXOHuntza.
bGaur, 22:00etan, Muxikebarrin.
GETXOSully Riot.
bGaur, 22:30ean, Zearbiden.
IGORREAndra Mari abesbatza,
Arratiako KT Kantari, Rafa Rueda,
Jon Enbeita eta Txus Aranburu:
Kanta pobreziaren aurka.
bGaur, 19:00etan, kultur etxean.
IURRETAXixili Quartet.
bGaur, 19:00etan, kultur etxean.
LARRABETZUAguxtin Alkhat.
b Igandean, 18:30etan, Hori Bai
gaztetxean.
LEIOAAtlantia é Ria.
bGaur, 21:00etan, Kultur Leioan.
Bilbo b Bilbo Zaharra Foruma
Bi antzezlan labur eta Atxagaren hitzakHiru hilean behin egin ohi ditu kultur emanaldiak Bilbo Zaharra euskaltegiak, Euskaltzaindiarekin batera, eta, dato-
rren astean, bi saio emango ditu. Asteartean, Tabernaria taularatuko du Mikel Martinezek, eta, Miren Gaztañagak
eta Iraia Eliasek —argazkian, Amancay Gaztañaga zuzendariarekin—, segidan, Agur eta Dolore. Asteazkenean,
berriz, Bernardo Atxaga Etxeak eta hilobiak liburuari buruz ariko da. Bi emanaldiak Euskaltzaindiaren egoitzan. HITZA
14 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 15aAgenda
MARKINA-XEMEIN Iban Gurrutxa-
ga, Susana Cencillo eta Javi Perez:
New Orleansetik Euskal Herrira.
bBihar, 17:30ean, Uhagonen.
MARKINA-XEMEINSaskia Roures
organo jotzilea eta Francisco Gil
oboe jotzailea.
bBihar, 19:30ean, Xemeingo elizan.
MUNGIACoppel.
bGaur, 22:00etan, Zatozen.
MUNGIAConfluence.
bBihar, 20:00etan, Mumen.
ONDARROAMingo Balaguer
eta Iker Piris.
bBihar, 20:00etan, Jai Braian-en.
PORTUGALETEAngulo Inverso,
Sealed Room eta Sholl.
bBihar, 21:00etan, Grooven.
PORTUGALETECafe Cubano.
b Igandean, 13:30ean, La Perdizen.
PORTUGALETEVictoria otxotea.
bOstegunean, 20:00etan,
Santa Klara kultur etxean.
SESTAO Jose Luis Nieto:
Ratxmaninoven pianorako
kontzertua bi demboratan.
bGaur, 19:30ean, Musika Eskolan.
SOPELASurfer Joe.
bGaur, 22:00etan, La Triangun,
eta bihar, 22:00etan, Gardokiko
Atalaian.
SOPELAClara Peya.
bBihar, 20:00etan, Kurtzio
kultur etxean.
ZORNOTZAOihan Vega.
bBihar, 20:00etan, Zelaietan.
ANTZERKIA
ARRIGORRIAGAAnodino:
Maita(k)ale borrokaeta
El gato de Schr�dinger.
bGaur, 19:00etan, Abusu zentroan.
BALMASEDATanttaka: Deje
su mensaje después de la señal.
bBihar, 20:00etan, Klaret antzokian.
BARAKALDOKulunka Teatro:
Quitamiedos.
bBihar, 20:30ean, Barakaldo
antzokian.
BERANGOAimara: El enfermo
imaginario.
bBihar, 19:00etan, antzokian.
BERRIZGorakada: Ulisesen bidaia.
bGaur, 18:15ean, kultur etxean.
BERRIZTxalo: Rita.
bBihar, 20:00etan, kultur etxean.
BILBOLa Pacheca Collective:
Lo que fue de ellas.
bGaur, 19:30ean, Begoñako
udaltegian.
BILBOPabiloi 6: Sabias ellas.
bGaur eta bihar, 20:00etan, eta
igandean, 19:00etan, Pabiloi 6an.
BILBOLa Cosecha Media
& Pentacion: Los futbolísimos.
bBihar, 17:00etan eta 19:30ean,
Campos Eliseos antzokian.
BILBOOLBE: Jerusalemopera.
bBihar, 19:00etan, eta hurrengo
asteartean, 19:30ean, Euskalduna
jauregian.
BILBOPor Libre: Mujeres Oh Yeah!.
bBihar, 20:00etan, ZWAPeko
La Nave Va aretoan.
BILBOMumusic Circus:
Pequeños príncipes.
b Igandean, 18:00etan,
BBK aretoan.
BILBODaniel Veronese
& Uve Dos: El nombre.
b Igandean, 19:00etan,
Campos Eliseos antzokian.
BILBOTartean-en Tabernaria.
Instrukzioak botatzeko ondo bat
kaña, eta Kamikaz Kolektiboaren
Agur eta Dolore.
bAsteartean, 19:00etan,
Euskaltzaindiaren egoitzan.
BILBO 7Grados: Y todo por amor.
bAsteartean, 19:30ean, Arriaga
antzokian.
BILBOA Trompicones:
Aire de París.
bOstegunean, 19:30ean,
Zorrotzako udaltegian.
BILBOLa Tristura: Future lovers.
bOstegunean, 19:30ean, Azkuna
zentroan.
DURANGOMaider Lopez eta
Inalvis Etxebarria: Sagutxo tuntuna.
b Igandean, 12:00etan, 17:30ean
eta 18:30ean, San Agustin aretoan.
DURANGOLa Noche Boluda:
El gran cabaret de Elvira.
bOstegunean, 17:00etan,
Plateruenan.
ELORRIOLa Coja Dansa: Urtzaroa.
b Igandean, 17:00etan, Arriola
antzokian.
GALDAKAOEngruna: Loops.
bBihar, 18:00etan, Torrezabalen.
GERNIKA-LUMOEngruna: Loops.
b Igandean, 17:00etan, Lizeoan.
GETXOA Panadaria:
Elisa y Marcela.
bBihar, 20:00etan, Muxikebarrin.
GETXODemode Quartet: Epa txiki!.
b Igandean, 18:00etan,
Muxikebarrin.
MARKINA-XEMEINPirritx, Porrotx
eta Marimotots: Bizi dantza.
bGaur, 17:30ean, frontoian.
MUNGIATxalo: 20.000 legoa
itsaspeko bidaian.
bBihar, 18:30ean, Olalde aretoan.
ONDARROAKabareta 2txu
ikuskizuna.
bGaur eta bihar, 21:30ean,
Beikozinin.
SANTURTZIVictor Conde
& Duffusio: Muerte en el Nilo.
bGaur, 20:30ean, Serantes aretoan.
Basauri b Pintxo Festa
Kopautxoak musikarekinHelmuga Basaurik Pintxo Festa antolatu du gaurtik igandera, ostalaritza eta
merkataritza sustatzeko. 85 taberna eta jatetxek hartuko dute parte, eta
haietatik 41, piper, orburu edo perretxikoz eginiko kopau lehiaketan ariko
dira. Bihar eta etzi kontzertuak eta kalejirak izango dira herrian. BASAURIKO UDALA
SANTURTZILa Tal: The Incredible
Box.
bBihar, 19:30ean, Gernika parkean.
SANTURTZITeatro del Noctambulo:
Tito Andrónico.
bBihar, 20:30ean, Serantes aretoan.
SANTURTZI Josep Maria Pou
& Teatre Romea: Viejo amigo
Cicerón.
b Igandean, 19:30ean, Serantes
aretoan.
SOPELAKulunka: Quitamiedos.
bGaur, 20:00etan, Kurtzio kultur
etxean.
UGAOCon La Que Esta Cayendo:
Aquí no paga nadie.
bGaur, 20:00etan, Jane jauregian.
ZORNOTZATanttaka: Izoztutako
haizea bezala.
bGaur, 20:15ean, Zornotza aretoan.
DANTZA
BARAKALDOBeatriu Daniel
& Toni Jodar: Una conferencia
bailada.
bGaur, 20:30ean, Barakaldo
antzokian.
BASAURIAdriana Bilbao & Beñat
Axiari: Burdina.
bBihar, 20:30ean, Social antzokian.
BASAURIDantzaz: Ehuna.
b Igandean, 12:30ean, Social
antzokian.
BILBOLa Imperfecta: Twist.
bBihar, 20:00etan, eta igandean,
19:00etan, Fundicion aretoan.
GERNIKA-LUMOMa Kolektiboa:
Lua Kastore.
bBihar, 20:30ean, Lizeo antzokian.
BERTSOLARITZA
BILBOBertso bazkaria:
Aitor Mendiluze eta Jone Uria.
bBihar, 14:30ean, Hika Ateneoan.
ERMUAUxue Alberdi, Amets
Arzallus, Andoni Egaña, Nerea
Ibarzabal, Maialen Lujanbio eta
Julio Soto.
bGaur, 22:15ean, Ermua antzokian.
GETXOAne Labaka eta Beatriz
Egizabal: Erradikalak ginen.
bAsteazkenean, 19:30ean, Azebarri
kultur elkartean.
MUXIKABusturialdeko Bertsolari
Txapelketa: Eneko Aldana, Ibai
Amillategi, Nagore Beitia, Beñat
Bilbao, Ander Elortegi eta Lurdes
Ondaro.
bGaur, 21:00etan, Atxelipe txokoan.
OTXANDIOBatu elkartasunera:
Eneko Abasolo, Igor Elortza,
Unai Iturriaga eta Oihane Perea.
bBihar, bazkalostean, Mainondo
kiroldegian.
HITZALDIAK
BILBOMarc Toralles: Slovack
Direct bidearen errepikapena.
bGaur, 19:00etan, Bidebarrietako
liburutegian.
BILBOTanit Plana: Materia oscura.
bGaur, 19:30ean, Argazkigintza
Garaikidearen Zentroan.
BILBOAngelika Rainer:
A Line Above the Sky.
bAstelehenean, 19:00etan,
Bidebarrietako liburutegian.
BILBOBernardo Atxaga:
Etxeak eta hilobiak liburuaren
aurkezpena.
bAsteazkenean, 19:00etan,
Euskaltzaindiaren egoitzan.
BILBOCarlos Prego Meleiro:
Ellas hacen ciencia.
bOstegunean, 19:30ean,
Bidebarrietako liburutegian.
DERIOGarbiñe Mendizabal:
Emakumeek indarkeriarik gabeko
bizitza izateko eskubidearen alde.
bAsteartean, 17:00etan,
Kultur BIrikan.
LEKEITIOKike Amonarriz:
Euskaraldia: gehiago eta
sakonago.
bGaur, 18:00etan, kultur etxean.
IKUS-ENTZUNEZKOAK
BILBOZinebi jaialdia: Itxiera gala,
lan saridunen proiekzioa eta sari
banaketa.
bGaur, 20:00etan, Arriaga
antzokian. Eta bihar, ordu berean,
film laburren errepikapena.
ZALLAEnkarzine laburmetraia
jaialdia.
bAzaroaren 18tik 23ra, 19:00etan,
zine-antzokian.
BESTELAKOAK
BASAURI 1.362 km euri liburuaren
irakurketa literarioa eta musikala.
bGaur, 20:00etan, Mairenea
Emakumeen Etxean.
PORTUGALETEMagia Irracional
emanaldia.
bBihar, 19:00etan, Santa Klara
zentroan.
SONDIKAXXII. Euskal Azoka.
b Igandean, 10:00etatik 15:00etara,
herrian.
15BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 15a Agenda
June Prieto
Kirol berria bezain
arrakastatsua da
ibilketa nordikoa.
Bilbon talde bat
sortu dute kirol
hori praktikatzeko: Ipar Izarra
Nordic Walking. Marisa Lago da
elkartearen sortzaileetariko bat,
eta ibilketa nordikoko ikastaroak
ematen ditu. «Beharrezkoa da
teknika norbaitengandik ikastea;
erraza da, baina ez da pertsonek
naturalki egiten dugun zerbait».
Astero birritan batzen dira, eta,
Lagoren ustez, arrakastatsuak di-
ra aste barruan egiten dituzten
deialdiak: «Asteartero eta ostegu-
nero geratzen gara, beti ordu be-
rean. Horrez gain, Whatsapp tal-
de bat daukagu, egun horietatik
kanpo norbaitek geratu nahi ba-
du kirol hori praktikatzeko». Ez
dira mendira igotzen, aldapek eta
bide estuek zaildu egiten baitute
kirol horren teknika erabiltzea.
Ibilketa nordikoa egiten dute-
nek ezinbesteko tresna bat dau-
kate: mendiko makilak. Ohiko
makiletatik ezberdintzen dituen
eskularru antzeko bat daukate
eusteko lekuan. Teknika ondo
erabiliz gero, ibiltariek eskula-
rruaren bidez lortzen dute makila
lurrera ez jaustea. «Ibilketa mota
honetan, makilak gorputza bul-
tzatzeko erabiltzen dira, eta ez
sostengatzeko, mendian bezala»,
ikastaroetan azaltzen duen mo-
duan kontatu du Lagok. Haren
esanetan, oso ekintza simetrikoa
eta osoa da. «Mendizaleentzat en-
trenamendu ona izan daiteke aste
barruan egiteko».
Kirol horren jatorria Finlandian
dago. Herrialde hartako eskia-
tzaileek asmatu zuten, elur sasoia
amaitzean eskiatzeko teknika
praktikatzen jarraitzeko. 1930eko
hamarkadan hasi ziren, eta, urte-
ak pasatu ahala, Europako hain-
bat herrialdetara zabaldu da.
Bizkaian, bakarraIpar Izarra Nordic Walking Biz-
kaiko talde bakarra da kirol
honekin harremana daukana.
«Kluba 2012an sortu genuen,
baina ezin izan genuen erregis-
tratu. 2018an, Bizkaiko federa-
zioan izena eman ahal izan
genuen; ordura arte ez zen existi-
tzen ibilketa nordikoa kirol
moduan». Beraz, urtebete eskas
du Bilboko taldeak, eta jada 115
federatu dituzte. Orain arte egin-
dako lanaz oso harro dago Lago:
«Gure taldeko kide guztiek prak-
tikatzen dute kirola. Eta ez da
batere elitista: ez da ordaindu
behar, eta edonork egin dezake».
Taldean hainbat adinetakoak
daude; batez besteko adina 50
urte da.
Kluba sortu zenetik orain arte,
ibiltarien artean aldaketa bat su-
matu du kirolzaleak. «Patologiak
zituzten pertsonak etortzen ziren
hasieran, medikuaren gomen-
dioz: sorbaldako mina edo belau-
nekoa zuten pertsonak, besteak
beste». Izan ere, ibilketa nordiko-
ak hainbat onura ditu osasuna-
rentzat. Gorputzaren jarrera zu-
zentzeko balio du.
Orain dela gutxi, era berean,
txapelketak egiten hasiak dira
Ipar Izarra taldeko kide batzuk.
«Oraingoz parte hartzaileak gu-
txi direnez, txapelketak irabazte-
ko modu bat da bertara joatea. As-
ko korrikalari izandakoak dira,
eta aukera bat ikusi dute kirol ho-
netan».
Donejakue bidea egiteko oso
teknika egokia dela azpimarratu
du Lagok. «Askok mendiko ma-
kilak erabiltzen dituzte, baina ez
dute ondo erabiltzen ibilketa nor-
dikoaren teknika». Ezjakintasun
handia dagoela-eta, kirola ezagu-
taraztea da taldearen helburua.
Hala ere, ez da denbora guztian
erabili beharreko teknika bat. En-
trenatzaileak ohartarazi duenez,
mendian makilak gorputzaren
sostengurako erabiltzea zuzena
da, baina ibilketa motak tartekatu
daitezke. «Mendian gora, eremu
lauetan eta jaitsieretan erabil dai-
teke; asko laguntzen du arnaske-
tarako, adibidez, eta baita giha-
rrak erlaxatzeko ere».
sBIDELAGUNAK
BIZKAIKO HITZAOSTIRALA, 2017ko azaroaren 15a
Zuzendaria: Ibai Maruri Bilbao. Argitaratzailea: Bizkaiko Hedabideak SM.Lege gordailua: SS-1515-2010 ISSN: 2173-1721
Ipar Izarra elkarteko kideek ibilketanordikoa egiten dute. Bilboko kaleetanbatzen dira, kirol horren teknikapraktikatzeko. Osasunerako dituenonurek erakarrita, hainbat pertsonabatzen ditu ibilketak.
EuropakoiparraldetikBilboraino
Ibilketa nordikoa egiteko, teknika zehatz bat erabili behar da. Erraza da, baina ez oso naturala, eta ikasi beharra dago. IPAR IZARRA NORDIC WALKING ELKARTEA