Bitki Su Tüketimi Tahmininde Blaney-Criddle (USDA-SCS Modifikasyonu) Yöntemi ET u = k. f k = k c . k t k t = 0.031 t + 0.24 100 ) 813 7 . 45 ( P t f u : Aylık bitki su tüketimi, mm/ay k : Aylık su tüketim katsayısı f : Aylık su tüketim faktörü k c : Bitki gelişme katsayısı (Çizelgeden alınır) k t : İklim katsayısı t : Aylık sıcaklık ortalaması, o C (En yakın meteoroloji istasyonundan alınır) P : Aylık gündüz saatlerinin yıllık gündüz saatlerine oranıdır. (Çizelgeden alınır) NOT: Çizelgedeki değerler günlüktür. Enlem Enlem Derece Derece si si Aylar Aylar (30) (31) (30) (30) (31) (30) (31) (31) (30) (31) (31) (30) (31) (31) Nisan Mayıs Haziran Temmuz Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Ağustos Eylül Ekim 43 43 42 42 41 41 40 40 39 39 38 38 37 37 36 36 35 0.300 0.329 0.344 0.300 0.329 0.344 0.336 0.312 0.280 0.247 0.336 0.312 0.280 0.247 0.300 0.327 0.341 0.300 0.327 0.341 0.334 0.310 0.280 0.248 0.334 0.310 0.280 0.248 0.299 0.325 0.339 0.299 0.325 0.339 0.332 0.309 0.280 0.249 0.332 0.309 0.280 0.249 0.298 0.323 0.336 0.298 0.323 0.336 0.330 0.308 0.280 0.250 0.330 0.308 0.280 0.250 0.297 0.321 0.344 0.297 0.321 0.344 Çizelge. Günlük Gündüz Saatlerinin Yıllık Gündüz Saatlerine Oranı (P, %) Çizelgedeki günlük değerler aydaki gün sayısı ile çarpılarak aylık değerler bulunur.
24
Embed
Bitki Su Tüketimi Tahmininde Blaney-Criddle (USDA-SCS Modifikasyonu) Yöntemi
Bitki Su Tüketimi Tahmininde Blaney-Criddle (USDA-SCS Modifikasyonu) Yöntemi. u : Aylık bitki su tüketimi, mm/ay k : Aylık su tüketim katsayısı f : Aylık su tüketim faktörü k c : Bitki gelişme katsayısı (Çizelgeden alınır) k t : İklim katsayısı - PowerPoint PPT Presentation
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Bitki Su Tüketimi Tahmininde Blaney-Criddle (USDA-SCS Modifikasyonu) Yöntemi
ET u = k. f
k = kc. kt
kt = 0.031 t + 0.24
100)8137.45( Ptf
u : Aylık bitki su tüketimi, mm/ayk : Aylık su tüketim katsayısıf : Aylık su tüketim faktörükc : Bitki gelişme katsayısı (Çizelgeden alınır)kt : İklim katsayısıt : Aylık sıcaklık ortalaması, oC (En yakın meteoroloji istasyonundan alınır)P : Aylık gündüz saatlerinin yıllık gündüz saatlerine oranıdır. (Çizelgeden alınır) NOT: Çizelgedeki değerler günlüktür.
Enlem Enlem DereceDerece
sisi
AylarAylar (30) (31) (30) (31) (31) (30) (31) (30) (31) (31) (30) (31) (30) (31)Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül EkimEylül Ekim
Toplam büyüme mevsimi; tek yıllık bitkilerde ekim (dikim)-hasat tarihleri, çok yıllık bitkilerde ise ortalama son don-ilk don tarihleri arasında geçen süredir.
Herhangi bir aya ilişkin büyüme oranı, büyüme mevsimi başlangıcından o ayın ortasına kadar geçen sürenin, toplam büyüme mevsimine bölünmesi ile elde edilir.
ÖRNEK: Toplam büyüme mevsimi 1 Nisan-1 Ekim (180 gün) olan şeker pancarının Temmuz ayına ilişkin büyüme oranı:
1 Nisan – 15 Temmuz arasında geçen süre = 105 gün 1 Nisan Mayıs Haziran15 Temmuz..................................+ 15 gün
Şeker pancarının toplam büyüme mevsimi:
1 Nisan
1 Ekim
3 ay 30 gün = 90 gün
105 gün
6 ay 30 gün = 180 gün
Şeker pancarının Temmuz ayına ilişkin büyüme oranı :
105 / 180 = 0.58 (% 58)
Büyüme oranı 0.58 olan şeker pancarının bitki gelişme katsayısı Çizelge’den kc=1.35 bulunur.
BLANEY-CRIDDLE (USDA-SCS Modifikasyonu) YÖNTEMİ
İLE AYLIK SU TÜKETİMİNİN HESAPLANMASINA İLİŞKİN ÖRNEK:Verilenler: Ankara, enlem derecesi 39o 57’ N, Temmuz, şeker pancarı, aylık
ortalama sıcaklık t = 23.1 oCİstenen: Şeker pancarının Temmuz ayı bitki su tüketimiÇözüm:1) Bitki gelişme katsayısı belirlenir. Bir önceki örnekte bulunduğu gibi şeker pancarının Temmuz ayına ilişkin bitki
3) Aylık su tüketim faktörü hesaplanır.Temmuz ayı ve 39o57’N enlemi için Çizelge 4.9’dan P=0.330 bulunur.Buna göre aylık
P=310.330 = 10.23 olur.
4) Bitki su tüketimi hesaplanır.ET u = k.f = kc.kt.f = 1.35 0.96 191.0 = 247.5 mm/ay
0.191100
23.10)8131.237.45(100
)8137.45(
Ptf
k = kc.kt idi
SULAMA RANDIMANI
Randıman: Mevcut bir kaynaktan yararlanma oranı
Randıman = ÇıktıGirdi
Ws Wt
WfWrEcKan
al
Df
Rf
Ea
a) Su iletim / dağıtım kanallarında olan kayıplar
b) Tarlada olan kayıplar
-Derine sızma (Df)-Yüzey akış (Rf)
-Sızma kaybı-Buharlaşma kaybı
Ec : Su iletim randımanı
Ea : Su uygulama randımanı (Tarla sulama randımanı)
Wr : Kaynaktan alınan suWf : Araziye ulaşan suWs : Kök bölgesinde depolanan suWt : Bitkinin tükettiği su
Tarla
Su İletim Randımanı (Ec):
WrWfEc 100
Ec : Su iletim randımanı, %Wf : Sulanacak araziye iletilen su miktarı,Wr : Su kaynağından alınan su miktarıdır.
ÖRNEK.: Bir sulama şebekesi için bir nehirden su iletim kanalına alınan 4000 lt/sn’lik bir akışın3250 lt/sn’lik bölümü sulanacak araziye kadar iletilebilmiştir.Söz konusu şebeke için su iletim randımanını hesaplayınız.
Çözüm:Wr : 4000 lt/sn, Wf :3250 lt/ sn
Ec=100 x (Wf / Wr )= 100 x (3250 /4000)= % 81.25
Su uygulama randımanı (=Tarla sulama randımanı) (Ea ):
WfWsEa 100
Ea : Su uygulama randımanı, %Ws : Kök bölgesinde depolanan su miktarıWf : Tarlaya verilen su miktarıdır.
Ws
WfWrEcKan
al
Df
Ea
Ec : Su iletim randımanı
Ea : Su uygulama randımanı (Tarla sulama randımanı)
Wr : Kaynaktan alınan suWf : Araziye ulaşan suWs : Kök bölgesinde depolanan su
Wf = Ws + Df + Rf
Ws = Wf – (Df + Rf)
WfRfDfWf
WfWsEa )(100100
Df : Derine (kök bölgesinin altına) sızan su miktarıRf : Yüzey akışıdır.
Rf
Tarla
Wt
WfRfDfWfEa )(100
130)1743(130100
Ea
8.53%Ea
Örnek :Tarlaya uygulanan su miktarı : Wf
= 130 mm
Etkili kök derinliği altına sızan su Df = 17 mm
Yüzey akış miktarı Rf = 43 mm ise;
Su uygulama Randımanı:
Yüzey sulamada: % 30 – 60
Yağmurlamada: % 85 – 90
Damla sulamada: % 90 – 95
Farklı Sulama Yöntemlerinde Su Uygulama Randımanı(=Tarla Sulama Randımanı) Ea Değerleri:
Kanallardaki sızma kayıpları : V
QCS 037.0S : Kanal sızma kaybı, m3/s/kmC : Kanal zeminin permeabilite katsayısı, m/gün Toprak kanallar için 0.670 m/gün Beton kaplama kanallar için 0.100 m/günQ : Kanalda iletilen suyun debisi, m3/sV : Ortalama akış hızı, m/s dir.
Transpirasyon Randımanı :TYdEt 100
Et : Transpirasyon randımanı, %Yd : Üretilen kuru madde miktarıT : Transpirasyon miktarıdır
Projelemede Gözönüne Alınan Su İletim Randımanları
Kanal CinsiKanal Cinsi Su İletim Randımanı, Su İletim Randımanı, EEc c (%)(%)
Toprak kanalToprak kanalBeton kanalBeton kanalKanalet ve beton kanal Kanalet ve beton kanal birliktebirlikteKanaletKanaletBasınçlı boru hattıBasınçlı boru hattı
7070858595959797100100
Su depolama randımanı :
WnWsEs 100
Es : Su depolama randımanı, %Ws : Kök bölgesinde depolanan su miktarı veWn : Kök bölgesinde depolanması gereken su miktarıdır. Su dağıtım randımanı :
dyEd 1100
Ed : Su dağıtım randımanı, %
Y : Tarla parselinin farklı yerlerinde depolanan su miktarlarının, depolanan ortalama su miktarından olan mutlak sapmalarının ortalamasıd : Depolanan ortalama su miktarıdır.
Bitki su kullanım randımanı :
WdWuEu 100
Eu : Bitki su kullanım randımanı, %Wu : Bitki tarafından kullanılan su miktarıWd : Kök bölgesine verilen su miktarıdır.
Toplam sulama randımanı :
WrWtE 100
E : Toplam sulama randımanı, %Wt : Bitkinin tükettiği sulama suyu miktarıWr : Kaynaktan saptırılan sulama suyu miktarıdır.
Örnek : Bir tarla sulama sisteminde su iletim randımanı Ec = % 70, su uygulama randımanı Ea = % 60 ise toplam sulama randımanı ne olur? E=EcEa100=0.700.60100= % 42
E = Ec Ea 100
E : Toplam sulama randımanı, %Ec : Su iletim randımanı, %Ea : Su uygulama randımanı, %
İyi bir sulama şebekesinde;
• Su iletim randımanının % 75• Su uygulama (tarla sulama) randımanının % 50 – 60• Su depolama randımanının % 75• Su dağıtım randımanının % 75• Su kullanma randımanının % 70• Toplam sulama randımanının % 35 ten az olmaması istenir.
ETKİLİ YAĞIŞETKİLİ YAĞIŞ
50 100 150 200
Etkili yağışı belirlemede kullanılabilecek bir grafikEtkili yağışı belirlemede kullanılabilecek bir grafik
Bitkiler düşen yağışın tamamından yararlanamazlar. Çünkü yağışın bir bölümü yüzey akışa geçebilmekte bir bölümü de kök bölgesinin altına sızabilmektedir. Yağışın bitkiye yararlı olan bölümüne etkili yağış denir. Etkili yağış bu amaçla hazırlanan grafik, çizelge ya da ilişkiler yardımı ile mm veya % olarak belirlenebilir.
Ölçülen Ölçülen Yağış (mm)Yağış (mm)
Net Sulama Net Sulama Suyu İhtiyacı Suyu İhtiyacı
(mm)(mm)
Bitki Su Tüketimi (mm/gün)Bitki Su Tüketimi (mm/gün)
dn : Proje alanı net sulama suyu ihtiyacı, mm/ayEtort : Proje alanı ortalama bitki su tüketimi, mm/ayr : Etkili yağış, mm/aydt : Proje alanı toplam sulama suyu ihtiyacı, mm/ayEc : Su iletim randımanı, %Ea : Su uygulama randımanı, %
)
-Sulama modülü her ay için hesaplanır.
-Proje aşamasında kanal kapasiteleri, maksimum sulama modülü değerine göre belirlenir.
-Eşitlikteki T değeri aydaki gün sayısı günde sulama yapılabilecek süre ile çarpılarak bulunur.
-Büyük sulama projelerinde günde 24 saat sulama yapılacağı ön görülür.
- Modül ortalama 1 civarında bir rakam olur.
Birim alan sulama suyu ihtiyacının ifadesinde kullanılan Sulama Modülü :
Tdq t
6.310
q : Sulama modülü, L/s/hadt : Proje alanı toplam sulama suyu ihtiyacı, mm/ayT : Sulama süresi, h
Sulama sistemlerinin kapasiteleri belirlenirken, sulama modülü olarak tanımlanan birim alan (1 hektar) için saptırma noktasından itibaren gerek duyulan sürekli akış (debi) miktarı (L/s/ha) esas alınır.
Blaney-Criddle, (USDA-SCS Modifikasyonu) Yöntemi ile
SULAMA SUYU İHTİYACININ HESAPLANMASINA ÖRNEKVerilenler :
Bir sulama projesinde;
-Tarımı öngörülen bitki deseni, büyüme mevsimleri, ekiliş oranları ve Blaney-Criddle yönteminin USDA-SCS modifikasyonuna göre hesaplanan bitki su tüketimi değerleri Çizelge’ de verildiği gibidir.
Bitki Bitki CinsiCinsi
Büyüme Büyüme MevsimiMevsimi
EkiliEkiliş ş OraOranı nı (%)(%)
Bitki Su Tüketimi (mm/ay)Bitki Su Tüketimi (mm/ay)
Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Eylül Ekim