Kitabiyat Gesi Evleri ve Geleneksel Kayseri Evleri Alper Asım Kitabiyat Ev Üzerine Kitaplar Gesi Evleri ve Geleneksel Kayseri Evleri Alper Asım P rof. Dr. Vacit İmamoğlu Kayseri’nin yetiştirdiği önemli insanlardan. Bir insanın önemi eserinden kaynaklanı- yorsa bu hükmümüz kesinlikle doğru diye düşünüyoruz. Onu farklı kılan elbette öncelikle mimar olması. Mimar Sinan’ın yurdundan, onun eserleri başta olmak üzere Kayseri’nin mimari tarihine katkıda bulunan ve bunun için çırpınan önemli bir gönül adamı. Mimarideki ahengi aynı zamanda kelimelerine de yansıyarak şiir şiir akıyor Erciyes’in eteklerinde.. Ev kitapları sıradan kitaplar değildir. Öyle olmalıdır ki ev kitapları içine ala- bilmelidir sizi. Yolları hissedip, toprak kokusunda, ağaçların hışırtıları içinde bir bahçe kapısını açıp, taş evlerden yansıyan bereketi izleyerek eşikten adım atmalısınız. Çocukluğunuzu, geçmişinizi değil aynı zamanda sosyal ve kültürel tarihinizi izleyebilmelisiniz. Bahçesinde, duvarında, kapısındaki herhangi bir motifte, odalarındaki mahremiyet kokan sessizliğinde bir anlam, bir ruh bulabilmelisiniz. Vacit Hocanın üniversitedeki odasına girerken, sanki geleneksel bir Kayseri evi ya da Gesi evine girmiş gibi hissettim. Oysa küçücüktü oda. Kitaplar üst üste yığılmış, adeta insan hareket edemesin ve sığamasın diye kasten yapılmışçasına surette dar lakin anlamda kocaman bir oda. O odadaki karşılanış ve ağırlanış bir geleneksel ev genişliğinin ve son- suzluğunun bir insana nasıl yansıdı- ğını göstermesi açısından önemliydi. Yazdığı kitaplardaki ev gibiydi Vacit Hoca. Sanki yazdığı evlerin misafir odası köşesine veya bahçesine oturmuş bizi ağırlıyordu. Ferahlık, huzur ve misafirperverlik gerçekten kelimelerle ifade edilemez türdendi. Kitaplarını bize imzalarkenki heyeca- nından neredeyse kitaplar dile gelecekti. Gerçekten yazdığı, anlattığı, mimari özelliklerini, geleneksel yanlarını izah ettiği o kitaplar adeta orada somutlaştı, can buldu ve bizi o evlerde ağırladı. Ev ile ilgili kitaplarını yazmak istediğim bir insanın kendisini niye yazıyorum; çünkü yazdığı evler şah- siyetine öylesine sirayet etmiş ki, bir evin kuşatıcılığında, sıcaklığında ve 36 Kitabiyat
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
KitabiyatGesi Evleri ve Geleneksel Kayseri EvleriAlper Asım
Kitabiyat
Ev Üzerine Kitaplar
Gesi Evleri ve Geleneksel Kayseri EvleriAlper Asım
P rof. Dr. Vacit İmamoğlu Kayseri’nin yetiştirdiği önemli insanlardan. Bir
insanın önemi eserinden kaynaklanı-yorsa bu hükmümüz kesinlikle doğru diye düşünüyoruz. Onu farklı kılan elbette öncelikle mimar olması. Mimar Sinan’ın yurdundan, onun eserleri başta olmak üzere Kayseri’nin mimari tarihine katkıda bulunan ve bunun için çırpınan önemli bir gönül adamı. Mimarideki ahengi aynı zamanda kelimelerine de yansıyarak şiir şiir akıyor Erciyes’in eteklerinde..
Ev kitapları sıradan kitaplar değildir. Öyle olmalıdır ki ev kitapları içine ala-bilmelidir sizi. Yolları hissedip, toprak kokusunda, ağaçların hışırtıları içinde bir bahçe kapısını açıp, taş evlerden yansıyan bereketi izleyerek eşikten adım atmalısınız. Çocukluğunuzu, geçmişinizi değil aynı zamanda sosyal ve kültürel tarihinizi izleyebilmelisiniz. Bahçesinde, duvarında, kapısındaki herhangi bir motifte, odalarındaki mahremiyet kokan sessizliğinde bir anlam, bir ruh bulabilmelisiniz.
Vacit Hocanın üniversitedeki odasına
girerken, sanki geleneksel bir Kayseri evi ya da Gesi evine girmiş gibi hissettim. Oysa küçücüktü oda. Kitaplar üst üste yığılmış, adeta insan hareket edemesin ve sığamasın diye kasten yapılmışçasına surette dar lakin anlamda kocaman bir oda. O odadaki karşılanış ve ağırlanış bir geleneksel ev genişliğinin ve son-suzluğunun bir insana nasıl yansıdı-ğını göstermesi açısından önemliydi. Yazdığı kitaplardaki ev gibiydi Vacit Hoca. Sanki yazdığı evlerin misafir odası köşesine veya bahçesine oturmuş bizi ağırlıyordu. Ferahlık, huzur ve misafirperverlik gerçekten kelimelerle ifade edilemez türdendi.
Kitaplarını bize imzalarkenki heyeca-nından neredeyse kitaplar dile gelecekti. Gerçekten yazdığı, anlattığı, mimari özelliklerini, geleneksel yanlarını izah ettiği o kitaplar adeta orada somutlaştı, can buldu ve bizi o evlerde ağırladı.
Ev ile ilgili kitaplarını yazmak istediğim bir insanın kendisini niye yazıyorum; çünkü yazdığı evler şah-siyetine öylesine sirayet etmiş ki, bir evin kuşatıcılığında, sıcaklığında ve
36
Kita
biya
t
merhametinde bizi Erciyes’in yama-cında bir Kayseri ve Gesi evine aldı ve mekânı unutturdu.
Niçin evleri, bağları yazdığını konuş-tukça anlıyorsunuz. Nitekim kitaplarını okurken de aynı hisse kapılmıştım. Okuduğunuz kitap sadece mimari bir eser değil, mahremiyeti ile kültürel farklılıkları ile sanatsal kaygıları ile bir milletin ve bölgede yaşayan diğer insanların nasıl bir arada yaşadığını ve bunu mahallelerine ve evlerine nasıl yansıttıklarını anlatıyordu. Ermeni ve Rum evlerinin neden gösterişli ve Türk-Müslüman evlerinin neden sade olduğunu okuduğumda eserin mana boyutu geleneğin tam da orta-sına düşüyordu.
Bu anlamda Vacit Hocanın kitapları
37
Kita
biya
t
ev üzerinden sadece sureti ve şekli değil aynı zamanda sosyal ve kültürel arka planı, mekân-insan ilişkilerini, komşuluk başta olmak üzere insanların sosyal münasebetlerini şiirsi bir dille anlatıyor. Mimar Sinan’dan Turgut Cansever’e bir yolculuk yapıyorsunuz. Bir yanda Erciyes’ten gelen muhayyile, öbür tarafta modernitenin sığlığı ve sıkıştırmışlığı bir yazarın kelimelerinde capcanlı tezahür ediyor. Ve anlatıyor:
“Ev sadece bir barınak değil insanın hayatı boyunca dünyaya baktığı bir pen-cere, evreni izlediği bir köşe, sahiplendiği, kendini yansıttığı bir ayna, yuvadır. Kayseri’de yapılan insan ölçeğindedir,
odalar ölçü olarak mütevazı, sayı olarak azdır. Evler avluları, bahçeleri, genel olarak da içinde bulundukları vadi ve tüm doğa ile yakın ilişki içindedir. Ayrıca her ev komşu evlere içinde bulunduğu sokağa ve dokuya saygılıdır. Mesela Gesi bölgesini düşünün. Burada yapılan evler içinde bulundukları yeşil vadiye zarar vermeyecek şekilde tasarlanmışlardır. Binalar eğimli araziye ustaca yerleşti-rilmiştir. Hemen hepsi ölçek ve ifade olarak birbirleriyle ve doğayla uyum içindedirler. Ne kadar farklı plana veya kütle düzenine sahip olurlarsa olsunlar yine de bitişiklerinde veya yakınlarında bulunan diğer evlerle belli bir birlik ve
beraberlik sergilerler. Bu beraberlik ve uyum bazen komşu evlerle bir bütünlük oluşturacak kadar benzerlik gösterir. Bazen de onların çizgilerinden oldukça farklı bir biçimde ortaya çıkar. Farklı ifade taşıyan veya farklı bir biçimde ele alınmış olan evler arasında bile herhangi bir uyumsuzluktan söz etmek imkânsızdır. Çünkü yörede geçerli olan mimari anlayış, mimari kültür ve buna bağlı olarak üretilen binaların kütle düzenleri, kapı-pencere açıklıklarının oranları ve taşın kullanım biçimi büyük benzerlik gösterir. Kendi görsel merkez-lerini oluşturan ve hayatiyet taşıyan her bina, adeta içinde bulunduğu sokağın,
38
Kita
biya
t
adanın veya daha büyük bir bütünün parçası olmak için vardır.”
Mekândaki ahenk aslında insan-daki nizam duygusu ile doğru orantılı. Elbette bunun en çok tezahür ettiği alan ve insanlar da mimarlık ve mimarlar. Taşın türküsünden doğar mekanın sessizliği dercesine kitaplarında, yazı-larında anlattığı aslında taşın hikayesi. Geleneksel Kayseri evlerindeki huzuru ve ferahlığı anlatırken de bu cümleyi daha derin anlıyorsunuz:
“Geleneksel Kayseri evlerindeki yaşam ve deneyim günümüzde yapılmış olanlardan çok farklıdır. Gelenek ve yapım sistemleri gereği, eski evlerde
odalar birbirlerinden tamamen ayrı hacimlerdedir ve her biri teker teker algılanır. Odalar boyutları farklı, yalın prizmalardır; her birinin oranı ve atmosferi değişiktir. Her oda genel olarak birden çok işlevi yerine getirir ama yine de odanın asıl işlevi açıktır ve genel atmosferinden hangi amaç için yapıldığı kolayca anlaşılır; loş, yüksek tavanlı, ciddi ve mağrur sofalar; insan ölçeğinde, sıcak, rahatlatıcı atmosferleri ile harem odaları; süslerden arınmış, sade, işe yönelik tokanalar, hepsi-nin ortak olan yanı temiz prizmatik hacimleri, oymalarla süslenmiş gömme dolapları, halı veya kilim serilmiş ahşap
döşemeleri ve onları çevreleyen alçak sedirleri. Geleneksel mekânların hepsi iyi düşünülmüş, iyi dengelenmiş sakin ve huzur vericidir.”
Vacit Hoca’da Erciyes’ten ve Mimar Sinan’dan bir ruh olduğu kesin. Ve gerçekten yazdığı, tasarladığı evler kendisine öylesine sirayet etmiş ki bir evin insana yaptığını adeta o da bize yaptı. Bizi geleneksel bir Kayseri evi gibi kucakladı ve ağırladı. Bunu sadece kitaplarını okurken değil, kendisiyle sohbet ederken de anlayabiliyorsunuz.
39
Kita
biya
t
Related Documents
