1 T.C SAĞLIK BAKANLIĞI Prof. Dr. Mazhar Osman Bakırköy Ruh Sağlığı Ve Sinir Hastalıkları Eğitim Ve Araştırma Hastanesi Başhekim: Doç. Dr.Medaim Yanık 9.Psikiyatri Birimi Klinik Şefi. Doç.Dr.Hüsnü Erkmen BİPOLAR HASTALIKTA ALKOL-MADDE KULLANIMI VE ANKSİYETE BOZUKLUĞU ARASINDAKİ İLİŞKİNİN SAPTANMASI (Uzmanlık Tezi) Dr.Olga Gökbulut İstanbul-2008
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
1
T.C SAĞLIK BAKANLIĞI
Prof. Dr. Mazhar Osman Bakırköy Ruh Sağlığı Ve Sinir
Hastalıkları Eğitim Ve Araştırma Hastanesi Başhekim: Doç. Dr.Medaim Yanık
9.Psikiyatri Birimi Klinik Şefi. Doç.Dr.Hüsnü Erkmen
BİPOLAR HASTALIKTA ALKOL-MADDE KULLANIMI VE ANKSİYETE
1(6.66%) kişide opiat kullanımı ve kendi beyanlarına göre 2 tanesinde akineton
kötüye kullanımı saptanmıştır. Benzodiazepin değerlerinin yüksek bulunması
hastanede yattığı süre içerisinde verilen ek tedavilere bağlanmıştır.
44
Tablo-3: Madde tür dağılımı Sayı %
Madde tür dağılımı
Cannabis 2 13.33%
Amfetamin 6 40.00%
Opiat
1 6.66%
Benzodiazepin 7 46.66%
Alkol ve madde kullanım özelliklerine göre iki gruba ayrıldıklarında gruplar arası sosyodemografik özelliklerin dağılımı:
95 hastada yataklı erkek servislerinde yatan erkek hastalardan oluşmaktadır.
Alkol-madde kullanımı olmayan hastalar örneklemin 39(41.1%)’unu, alkol-madde
kullanımı olan hastlar örneklemin 56(58.9%)’unu oluşturmaktadır.
2
Grafiği -1: Alkol-Madde kullanım özelliklerine göre iki grubun dağılımı :alkol-madde kullanımı olmayan bipolar-I hasta grubu :alkol-madde kullanan bipolar-I hasta grubu
60
50
40
30
20
10
0
1,
,
45
Tablo-4: Çalışmaya Katılan Hastaların Yaş Dağılımı ALKOL-MADDE
KULLANIMI OLMAYAN BİPOLAR HASTALAR (N:39 41.1%) Ortalama SS
ALKOL-MADDE KULLANIMI OLAN BİPOLAR HASTALAR (N:56 58%) Ortalama SS
t
P
Yaş dağılımı 36,69 10.79
36.41 12,24
0,116 0,908
Her iki grup arasında yaş ortalamaları açısından fark saptanmamıştır. Herhangi bir
alkol-madde kullanımı/kötüye kullanımı/bağımlılığı bulunmayan hastaların yaş
ortalaması 36.69 (SS: 10.79) iken, alkol-madde kullanımı/ kötüye kullanımı/
bağımlılığı bulunan hastalarda 36.41(SS: 12.24) olarak belirlendi. (t:0.116 ; P: 0.908)
Tablo-5: Çalışmaya Katılan Hastaların Eğitim Durumu EĞİTİM DURUMU
ALKOL-MADDE KULLANIMI OLMAYAN BİPOLAR HASTALAR(N:39) N(%)
ALKOL-MADDE KULLANIMI OLAN BİPOLAR HASTALAR(N:56) N(%)
χ2 P
Okur-yazar değil İlköğretim Lise Üniversite
4 (10.3%) 28 (71.8%) 4 (10.3%) 3 (7.7%)
1 (1.8%) 40 (71.4 %) 11(19.6 %) 4 (7.1%)
4.47
A.D.*
A.D.*: Anlamlı Değil
Eğitim-öğretim düzeyleri açısından her iki grup arasında anlamlı bir fark
bulunmamıştır. (P:0.219)Alkol-madde kullanımı/kötüye kullanımı/bağımlılığı olmayan
ve komorbidite mevcut olan gruplar eşit dağılım göstermiş, her iki grupta ağırlıklı
olarak ilköğretim mezunu olarak bulunmuştur.
46
Tablo-6: Çalışmaya Katılan Hastaların Medeni Durumu MEDENİ HALİ
ALKOL-MADDE KULLANIMI OLMAYAN BİPOLAR HASTALAR(N:39) N(%)
ALKOL-MADDE KULLANIMI OLAN BİPOLAR HASTALAR(N:56) N(%)
χ2 P
Evli veya birlikte yaşıyor Dul veye ayrı yaşıyor Bekar
18(46.2%) 8(38.5%) 13(33.3%)
19(33.9%) 6(33.9%) 31(55.4%)
4.78
A.D.*
A.D.*: Anlamlı Değil
3,002,001,00 ,00
Eğitim durumunu gösteren Grafik-2 :alkol-madde kullanımı olmayan bipolar-I hasta grubu :alkol-madde kullanan bipolar-I hasta grubu
40
30
20
10
0
,
47
Karşılaştırılan iki grup arasında medeni durum açısından anlamlı fark bulunamadı.(P:
0.91) İki grup arasında dağılım; komorbid alkol-madde kullanımı/kötüye kullanımı/
bağımlılığı olan grupta 18(46.2%)’ si evli ya da eşi ile beraber yaşıyorken, 13(33.3%)
bekar, 8(38.5%) dul olarak; komorbid tablonun bipolar-I hastalığına eşlik etmediği
grupta 19(33.9%) evli yada eşi ile beraber yaşıyor, 31(55.4%) bekar, 6(33.9%) dul
olarak, birbirine benzer sonuçlar elde edilmiştir.
Tablo-7: Çalışmaya Katılan Hastaların Birlikte Yaşadığı Kişi BİRLİKTE YAŞADIĞI KİŞİ
ALKOL-MADDE KULLANIMI OLMAYAN BİPOLAR HASTALAR(N:39)
ALKOL-MADDE KULLANIMI OLAN BİPOLAR HASTALAR(N:56)
χ2 P
YALNIZ ANNE ve/veya BABAYLA EŞ ve/veya ÇOCUKLA KARDEŞİ ile
5 (12.8%) 14 (38.5%) 18 (46.2%) 2 (5.1%)
0 (0.0%) 26 (33.9%) 19 (33.9%) 11 (19.6%)
12.207
0.002
3,002,001,00
Medeni halini gösteren Grafik−3 :alkol-madde kullanımı olmayan bipolar-I hasta grubu :alkol-madde kullanan bipolar-I hasta grubu
30
20
10
0
1,
48
Alkol-Madde kullanımı/kötüye kullanımı/bağımlılığı olmayan bipolar-I hasta grubu
18(46,6%)’ i eşiyle çocuklarıyla beraber, 14(38.5%)’ü anne ve/veya babasıyla
beraber yaşamakta olarak bulundu. Alkol-madde kullanımı/kötüye
kullanımı/bağımlılığı olan bipolar-I grubunda ise 19(33.9%) eşi ve çocuklarıyla,
26(33.9%) anne ve /veya babasıyla beraber yaşadığı anlaşıldı. Her iki grupta da
yalnız yaşayanların sayısı azdı. İstatistiksel olarak anlamlı sonuçlar elde edildi.(P:
0.002)
Tablo-8: Çalışmaya Katılan Hastaların Doğum Yerleri DOĞUM YERİ
ALKOL-MADDE KULLANIMI OLMAYAN BİPOLAR HASTALAR(n:39) N(%)
ALKOL-MADDE KULLANIMI OLAN BİPOLAR HASTALAR (n:56) N(%)
χ2 P
YURT DIŞI İLÇE İL MERKEZ KASABA-KÖY
0 (0.0%) 15 (38.5%) 6 (15.4%) 18 (46.2%)
1(1.8%) 19 (33.9%) 13 (23.2%) 23 (41.1%)
1.67
A.D.*
A.D.*: Anlamlı Değil Doğum yeri bakımından da bu iki grup birbirleriyle benzerdi.(P: 0.643)
4,003,002,001,00
30
25
20
15
10
5
0
,
Grafik-4: her iki grubun birlikte yaşadığı kişiye gore dağılımı :alkol-madde kullanımı olmayan bipolar-I hasta grubu :alkol-madde kullanan bipolar-I hasta grubu
49
Tablo-9: Çalışmaya Katılan Hastaların İkamet Ettiği Yer İKAMET ETTİĞİNİZ YER
ALKOL-MADDE KULLANIMI OLMAYAN BİPOLAR HASTALAR(N:39)
ALKOL-MADDE KULLANIMI OLAN BİPOLAR HASTALAR(N:56)
χ2 P
İl merkezi İlçe merkezleri Kasaba veya köy
13(33.3%) 20(51.3%) 6(15.4%)
23(41.1%) 5(8.9%) 31(55.4%)
1.19
A.D.*
A.D.*: Anlamlı Değil Tablo-10: Çalışmaya Katılan Hastaların Yaşadığı Mekan YAŞADIĞI MEKAN
ALKOL-MADDE KULLANIMI OLMAYAN BİPOLAR HASTALAR(N:39)
ALKOL-MADDE KULLANIMI OLAN BİPOLAR HASTALAR(N:56)
χ2 P
Apartman Gecekondu Evsiz
29(74.4%) 4(10.3%) 6(15.4%)
36(64.3%) 7(12.5%) 13(23.2%)
1.14
A.D.*
A.D.*: Anlamlı Değil
3,002,001,00 ,00 Grafik-5: Her iki grubun doğum yerine göre dağılımı :alkol-madde kullanımı olmayan bipolar-I hasta grubu :alkol-madde kullanan bipolar-I hasta grubu
25
20
15
10
5
0
1
50
Yaşadığı yer ve mekan açısından her iki grup birbirlerine benzer bulundu.(P:0.549, P:
0.564) Alkol-madde kullanımı olan bipolar-I hastalar 31(55.4%) ile kasaba-köy de,
23(41.1%) ile il-merkezinde,36(64.3%) ile apartman ya da müstakil evde yaşamlarını
sürdürdüğü; alkol-madde kullanımı olmayan bipolar-I hasta grubunda ise 20(51.3%)
ile ilçede,13(33.3%) ile il-merkezinde, 29(74.4%) ile apartman yada müstakil evde
yaşadığı anlaşıldı. Alkol-madde komorbiditesi olmayan bipolar-I hastaların ancak
6(15.45)’ü evsiz iken, alkol-madde komorbiditesi olan grupta 13(23.2%)’ü evsiz
hastalardan oluşmaktaydı. Bu veriler arasında anlamlı bir fark bulunamadı.
Tablo-11: Çalışmaya Katılan Hastaların Çalışma Durumu ÇALIŞMA DURUMU
ALKOL-MADDE KULLANIMI OLMAYAN BİPOLAR HASTALAR(N:39) N(%)
ALKOL-MADDE KULLANIMI OLAN BİPOLAR HASTALAR(N:56) N(%)
χ2 P
Çalışmıyor Düzenli Çalışma hayatı var Ara sıra çalışıyor
12 (30.8%) 14 (35.9%) 13 (33.4%)
12 (21.4%) 19 (33.9%) 25 (43.9%)
2.05
A.D.*
A.D.*: Anlamlı Değil Tablo-12: Çalışmaya Katılan Hastaların Aylık Gelir Durumu AYLIK GELİR DURUMU
ALKOL-MADDE KULLANIMI OLMAYAN BİPOLAR HASTALAR(N:39) N(%)
ALKOL-MADDE KULLANIMI OLAN BİPOLAR HASTALAR(N:56) N(%)
χ2 P
MAAŞI YOK 60-130YTL 130-300 YTL >300 YTL
13 (33.3%) 2 (5.1%) 7(17.9%) 17 (43.6%)
16 (26.8%) 2 (3.6 %) 13(23.2%) 25 (44.6%)
O.612
A.D.*
A.D.*: Anlamlı Değil
51
Tablo-13: Çalışmaya Katılan Hastaların Ailelerinin Toplam Gelir Durumu Evin Toplam Gelir Durumu
ALKOL-MADDE KULLANIMI OLMAYAN BİPOLAR HASTALAR(N:39) N(%)
ALKOL-MADDE KULLANIMI OLAN BİPOLAR HASTALAR(N:56) N(%)
χ2 P
MAAŞI YOK 60-130YTL 130-300 YTL >300 YTL
3 (7.7%) 2 (5.1%) 7(17.9%) 27 (69.2%)
2 (3.6%) 1 (1.8%) 8(14.3%) 45 (80.4%)
2.126
A.D.*
A.D.*: Anlamlı Değil Komorbid alkol-madde kullanımı eşlik etmeyen bipolar-I hasta grubunun 14(35.9%)
düzenli olarak çalışmakta, 13(33.45) ara sıra çalışmakta ve 12(30.8%)’sinin işsiz
olduğu ve 17(43.6%)’sinin >300YTL’den fazla maaş aldığı, 13(33.3%)’ünün ise maaş
almadığı, 27(69.2%)’sinin ailesinin gelir durumunun >300 YTL’nin üzerinde olduğu;
oysa komorbid alkol-madde kullanımı olan hasta grubunda ise 25(43.9%)’u ara sıra
çalışıyor, 19(33.9%)’u düzenli çalışıyor, 12(21.4%)’si işsiz olduğu, 25(44.6%)’inin
>300 YTL’den fazla maaş aldığı, 13(23.2%)’sinin daha düşük maaşla çalıştıkları,
16(26.8%)’inin maaşının olmadığı, 45(80.4%)’ünün ailesinin gelir durumunun >300
YTL’yi geçtiği tespit edildi.
321 0 Grafik-6: Her iki grubun toplam gelir durumuna göre dağılımı :alkol-madde kullanımı olmayan bipolar-I hasta grubu :alkol-madde kullanan bipolar-I hasta grubu
25
20
15
10 5
0
52
Tablo-14: Çalışmaya Katılan Hastaların Psikiyatrik Özgeçmişi PSİKİYATRİK HASTALIK SEBEBİYLE YATARAK TEDAVİLERİ
ALKOL-MADDE KULLANIMI OLMAYAN BİPOLAR HASTALAR(N:39)
ALKOL-MADDE KULLANIMI OLAN BİPOLAR HASTALAR(N:56)
χ2 P
YATARAK TEDAVİ YOK YATARAK TEDAVİ VAR
9 (23.1%) 30 (76.9%)
9(16.1%) 47(83.9%)
0.735
A.D.*
A.D.*: Anlamlı Değil Her iki grup yatarak tedavi açısından ele alındığında birbirlerine benzer bir dağılım
içerisinde oldukları gözlendi. Alkol-madde kullanımı olmayanlarda yatış oranı
29(74.4%) iken, alkol-madde kullanımı olan bipolar-I hastalarda 36(64,3%) ‘idi, bu
fark istatistiksel olarak anlamlı değildi. (P:0.391)
1,00,00
Grafik-7: Psikiyatrik hastalık sebebiyle yatarak gördükleri tedavileri açısından her iki grubun karşılaştırması
50
40
30
20
10
0
Alkol-Madde kullanımı olmayan bipolar-1 hastalar Alkol-Madde kullanımı olan hastalar grubu
53
Tablo-15: Çalışmaya Katılan Hastaların Ailede Hastalık Özgeçmişi Birinci Derece akrabada psikiyatrik hastalık öyküsü
ALKOL-MADDE KULLANIMI OLMAYAN BİPOLAR HASTALAR(N:39)N(%)
ALKOL-MADDE KULLANIMI OLAN BİPOLAR HASTALAR(N:56) N(%)
χ2 P
Hastalık öyküsü olmayanlar Şizofreni Belirlenemeyen psikotik bozukluk Affeftif Bozukluk M.Depresyon
23 (59.0%) 0 (0.0%) 4(10.3%) 10 (25.6%) 2(5.1%)
17(30.4%) 1 (1.8%) 11(19.6%) 21(37.5%) 6(10.7%)
8.293
A.D.*
A.D.*: Anlamlı Değil Her iki grup aile yüklülüğü açısından incelendiğinde alkol-madde kullanımı ailede
hastalık öyküsü ile ilişkili olarak gözlenmiştir. Birinci grupta ailede hastalık hikayesi
olmayanların sayısı 23(59.0%) iken, ikinci grupta 17(30.4%)’dir. Bu ikinci grupta
ailede en çok 21(37.5%) ile affektif bozukluk, 11(19.6%) ile belirlenemeyen bir
psikotik bozukluk bulunduğu tespit edilmiştir. Fakat bu sonuçlar istatistiksel olarak
anlamlı çıkmamıştır.(P: 0.081)
M.
DEPRESYONaffektif
bozukluk
belirlenememis
psikotik hastalýksizofren yok
Grafik-8: Ailede psikiyatrik hastalık hikayelerine göre grupların karşılaştırılması
25
20
15
10
5
0
1Alkol-Madde kullanımı olmayan bipolar hastalar Alkol-Madde kullanımı olan hastalar grubu
54
Tablo-16: Çalışmaya Katılan Hastaların Ailelerinde Alkol-Madde Kullanımı Birinci Derece akrabada alkol-madde kullanımı
ALKOL-MADDE KULLANIMI OLMAYAN BİPOLAR HASTALAR(N:39) N(%)
ALKOL-MADDE KULLANIMI OLAN BİPOLAR HASTALAR(N:56) N(%)
χ2 P
Kullanımı olmayanlar Sosyal içici Kötüye kullanım Bağımlı
16 (41.0%) 9 (23.1%) 6(15.4%) 8 (20.5%)
10 (17.9%) 14 (25.0%) 21(37.5%) 11 (19.6%)
8.509
0.037
A.D.*: Anlamlı Değil Ailede alkol-madde kullanımı, kötüye kullanım, bağımlılık açısından bakıldığında
gruplar arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark elde edildi. (P:0.037) Alkol madde
kullanımı olan grupta ailelerinde de alkol madde için kullanım, kötüye kullanım, ailede
bağımlılık hikayesi diğer gruba kıyasla yüksektir.
Tablo-17: Çalışmaya Katılan Hastaların Yasal Durumları YASAL SORUN
ALKOL-MADDE KULLANIMI OLMAYAN BİPOLAR HASTALAR(N:39)N(%)
ALKOL-MADDE KULLANIMI OLAN BİPOLAR HASTALAR(N:56) N(%)
χ2 P
Yasal Sorun yok Bir kez İki kez Üç kez Üçten fazla
23 (59.0%) 12 (30.8%) 2(5.1%) 1(2.6%) 1(2.6%)
31(55.4%) 19 (33.9%) 3(5.4%) 0(0.0%) 3(5.4%)
1.987
A.D.*
A.D.*: Anlamlı Değil
55
Her iki grup polis ve yasalarla başının derde girmesi açısından değerlendirildiğinde
gruplar arasında anlamlı bir fark görülmemiştir.(P:0.738)
Tablo-18: Çalışmaya Katılan Hastaların Adli Psikiyatri Öyküsü Adli psikiyatri tedavi öyküleri
ALKOL-MADDE KULLANIMI OLAN BİPOLAR HASTALAR(N:56) N(%)
χ2 P
Saldırgan davranışı olmamış Sözel saldırganlık göstermiş Kendine karşı fiziksel saldırganlık göstermiş Nesnelere karşı fiziksel saldırganlık göstermiş Diğer insanlara karşı saldırganlık göstermiş
8 (20.5%) 12 (30.8%) 0(0.0%) 9(23.1%) 10(25.6%)
10(17.9%) 9 (16.1%) 3(5.4%) 14(25.0%) 20(35.7%)
5.195
A.D.*
A.D.*: Anlamlı Değil Bu iki grup saldırgan tutum açısından karşılaştırıldığında istatistiksel olarak anlamlı
olmamakla birlikte (P: 0.268 ), komorbiditesi olmayan grupta 12(30.8%) sözel olarak
agresif, 10(25.6%) ile diğer insanlara saldırganlık, 9(23.1%) ile nesnelere saldırganlık
görüldüğü, buna karşın 8(20.5%) saldırgan davranış gözlenmediği, komorbid grupta
ise 20(35.7%) ile diğer insanlara saldırgan tutum, 14(25.0%) ile nesnelere
saldırganlık, 9(16.1%) ile sözel agresif tutum, 3(5.4%) ile kendine karşı agresif tutum
gözlendiği, komorbid grubun 10(17.9%)’ sinde saldırgan tutum görülmediği
bildirilmiştir.
58
Tablo-21: Çalışmaya Katılan Hastaların Sosyal Desteği SOSYAL DESTEĞİ
A.D.*: Anlamlı Değil Her iki gruptan aile desteğini değerlendirmesi istendiğinde komorbid olan ve olmayan
bipolarlar arasında anlamlı bir fark tespit edilmedi. (P:0.942)
iger insdanlarakarsi fiziksel
nesnelerekarsi fiziksel
kendine karsýfiziksel
sözel yok
Grafik-11: Her iki grubun saldırgan davranış açısından kıyaslanması
20
15
10
5
0
Alkol-Madde kullanımı olmayan bipolar hastalar Alkol-Madde kullanımı olan hastalar grubu
59
Tablo-22: Çalışmaya Katılan Hastaların Klinik Özellikleri KLİNİK ÖZELLİKLERİ
ALKOL-MADDE KULLANIMI OLAMAYAN BİPOLAR HASTALAR (N:39 41.1%) Ortalama SD
ALKOL-MADDE KULLANIMI OLAN BİPOLAR HASTALAR (N:56 58%) Ortalama SD
t
P
YATIŞ SAYISI
4.33 4.13
4.03 3.20
0,395
0,694
EN SON YATTIĞI GÜN SAYISI
17.56 15.60 19.46 17.07 -0,552 0,582
PSİKİYATRİK HASTALIĞINI SÜRESİ (yıl)
10.15 7.70 11.50 9.95
-0,714 0,477
İki grup klinik özellikler yönünden; kaç yıllık hastalık bulunduğu, yatış süresi ve sayısı
olarak ele alınmıştır. Komorbid olan ve olmayan gruplar arasında klinik açıdan
istatistiksel olarak anlamlı bir sonuç bulunmamıştır.(sırasıyla P:0,477-t:-0.714, P:
0.582-t:-0.552, P:0.694-t:0.395)
3,001,00,00
Grafik-12: Sosyal desteğin değerlendirilmesi
40
30
20
10
0
Alkol-Madde kullanımı olmayan bipolar hastalar Alkol-Madde kullanımı olan hastalar grubu
,
60
Tablo-23: Çalışmaya Katılan Hastaların SCİD sonuçları BİPOLAR HASTALIK TANI KRİTELERİ-SCİD
ALKOL-MADDE KULLANIMI OLAMAYAN BİPOLAR HASTALAR (N:39 41.1%) Ortalama SD
ALKOL-MADDE KULLANIMI OLAN BİPOLAR HASTALAR (N:56 58%) Ortalama SD
t
P
ALT-TİPİ 2.95 0.51
3.00 0.46
-0,507
-0.614
ŞİDDET 2.33 0.49
2.45 0.51
-0,634 -0.531
Örneklem grubu bipolar atak tipine göre değerlendirildiğinde 4 miks atak, 2 depresif
atak, 10’nu ilk atak manik epizod olmak üzere 89 manik atakta hastadan
oluşmaytaydı. Komorbid olan ve olmayan gruplar arasında karşılaştırma yapıldığında
istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunamamıştır.(P: -0.614, t:-0.507) Hastalığın
şiddeti SCİD-I ölçü kriterine göre değerlendirilmiştir. Eşlik eden psikotik tablonun
varlığını da göstermektedir. 63 hastada psikotik bulgu tespit edilmiştir. 32 hasta da
psikotik tablo görülmedi.14 hastada psikotik tablonun eşlik etmediği fakat ağır
şiddette hastalık,19 hasta da orta derecede hastalık gözlendi. Her iki grup psikotik
özellikleri açısından karşılaştırıldığında istatistiksel olarak anlamlı bir fark tespit
edilmedi.(P:-0.531, t:-0.634)
61
Tablo-24: Çalışmaya Katılan Hastaların Test Sonuçları TEST SONUÇLARI
ALKOL-MADDE KULLANIMI OLAMAYAN BİPOLAR HASTALAR (N:39 41.1%) Ortalama SD
ALKOL-MADDE KULLANIMI OLAN BİPOLAR HASTALAR (N:56 58%) Ortalama SD
t
P PANS-pozitif alt ölçeği
24.10 6.64
24.17 7.10
-0,053 0,958
PANS-Agresyon alt ölçeği
14.51 4.11
15.96 14.27
-0,617 0,539
YOUNG MANİ Derecelendirme Ölçeği
28.79 14.33
26.48 9.58
0,943 0,348
MADRS 10.35 5.78 11.57 6.54 -0,931 0,354
HARS
5.38 2.82
7.30 5.65
-1,953
0,054
STAİ-TX-1 46.28 4.40 46.94 7.74 -0,484 0,630
STAİ-TX-2 46.74 4.87 56.60 60.88
-1,008 0,316
PANS pozitif ve agresyon alt ölçeği toplam skorları değerlendirildi. Her iki grup
arasında ortalama toplam skorlarında anlamlı bir fark gözlenmedi. (P:0.958, t:-0.053)
Young mani derecelendirme ölçeğinin toplam skorları açısından her iki grup arasında
istatistiksel anlamlı bir fark bulunmadı.(P:0.348, t: 0.943) Montgomery-Asberg
depresyon ölçek toplam skorlarında gruplar arasında fark gözlenmedi.(P: 0.354, t: -
0.931) Hamilton anksiyete ölçeği toplam skor sonuçları değerlendirildiğinde iki grup
arasında bir fark bulundu.(P: 0.054, t:-1,953) Durumluluk-süreklilik kaygı envanteri
(STAİ) sonuçları her iki grupta birbirine benzerdi.(P:0.630-t: -0.484, P: 0.316-t:-1,008)
62
Anksiyete komorbiditesi açısından her iki grup incelendiğinde; çocukluk döneminde aile kaynaklı çevresel-gelişimsel etmenlerin değerlendirilmesi için hazırlanan sorular için P:0.148 olarak bulundu, her iki grup arasında anlamlı fark gözlenmedi. Anne ve babadan ayrılık sorusuna verilen cevaplar için her iki grup arasında anlamlı farklılık elde edilmedi.(P:0.213)
1,00,00
Grafik-13: Çocukluk döneminde aile kaynaklı çevresel-gelişimsel etmenler açısından her iki grubun kıyaslanması
30
25
20
15
10
5
0
:alkol-madde kullanımı olmayan bipolar-Ihasta grubu :alkol-madde kullanan bipolar-Ihasta grubu
1,00,00
Grafik-14: Anne-babadan ayrılma
50
40
20
10
0
:alkol-madde kullanımı olmayan bipolar-I hastagrubu :alkol-madde kullanan bipolar-I hasta grubu
63
Çocukluk çağı ayrılık anksiyetesi sorusu için P değeri 0.105 ile anlamlı değildi. Çocukluk çağında şiddete maruz kalma sorusuna verilen cevaplar için P: 0.737’di ve anlamlı değildi.
1,00,00
Grafik-15: Çocukluk çağı ayrılık anksiyetesi
50
40
30
20
10
0
:alkol-madde kullanımı olmayan bipolar-I hastagrubu :alkol-madde kullanan bipolar-I hastagrubu
1,00,00
Grafik-16: Çocukluk çağında şiddet
50
40
30
20
10
0
:alkol-madde kullanımı olmayan bipolar-I hastagrubu :alkol-madde kullanan bipolar-I hastagrubu
64
Okul fobisi sorusu için verilen cevaplarda P değeri 0.991 olarak tespit edildi.(P>0.05) Ailede evhamlı kişi olup olmadığını sorgulayan soruya verilen cevaplar için P değeri 0.282 ile anlamlı çıkmadı.(P>0.05)
1,00,00
Grafik-17: Okul fobisi-başka fobi
50
40
30
20
10
0
:alkol-madde kullanımı olmayan bipolar-Ihasta grubu :alkol-madde kullanan bipolar-Ihasta grubu
3,002,001,00,00
Grafik-18: Ailde evhamlı kişi varlığı
30
25
20
15
10
5
0
:alkol-madde kullanımı olmayan bipolar-I hastagrubu :alkol-madde kullanan bipolar-I hastagrubu
65
Hastalığın başlangıcını tetikleyen stresörlerin varlığını sorgulayan sorunun P değeri 0.505 olarak tespit edildi. (P>0.05)
Boşanmış ,evli
Grafik-20: Boşanmışlık durumlarının kıyaslanması
50
40
30
20
10
0
:alkol-madde kullanımı olmayan bipolar-I hasta grubu :alkol-madde kullanan bipolar-I hasta
1,00,00
Grafik-19: Hastalıktan önce stresörler açısından her iki grubun karşılaştırılması
40
30
20
10
0
:alkol-madde kullanımı olmayan bipolar-Ihasta grubu :alkol-madde kullanan bipolar-Ihasta grubu
66
TARTIŞMA
SOSYODEMOGRAFİK ÖZELLİKLER Çalışmamızda, yaş ortalamasının alkol-madde kullanımının eşlik etmediği
grupta 36.69(±10.79) iken, alkol-madde kullanımının eşlik ettiği grupta 36.41(±12.24)
olduğu saptandı.
Cassidy ve arkadaşlarının (2001); ocak 1993 ve eylül 1999 tarihleri arasında,
392 bipolar-I hasta üzerine yaptığı çalışmanın sonuçlarına göre alkol-madde
kullanımı eştanısı bulunmayan grupta yaş ortalaması 46.6(±14.7) , eştanı saptanan
grupta yaş ortalaması 38.9(±14.0) olarak tespit etmişlerdir. Bizim çalışmamızdaki yaş
ortalamalarına kıyasla eştanı bulunmayan grup bir dekat daha yaşlı olarak, eştanılı
grup için ise benzer sonuçlar gözlendi.
Strakowski ve arkadaşları (2000) tarafından 50 bipolar-I hasta alınarak 1996
haziran ayından itibaren 24 ay boyunca takip çalışması (prospektif bir çalışma)
yapılmış ve hastaların alkol ve madde (özellikle cannabis) kullanımı
değerlendirilmiştir. Bu çalışmanın sonuçlarına göre yaş ortalamaları eştanı
bulunmayan grup için 25(±9), eştanılı grup için 25(±7), ortalama olarak ise 25(±8)
saptanmıştır.
Morrison ve ark. (1974), Mc Elroy ve ark. (1996), Starkowski ve ark. (1998)
alkol kullanımının hastalığın başlangıç yaşını geciktirdiği ( 23 yerine 27y.) görüşünü
savunurken Winokur ve ark. (1996) tam tersine alkol kullanımının bipolar hastalık
başlangıcını erkene çekeceği görüşünü belirtmiştir. Bizim çalışmamızda başlangıç
yaşı açısından hastalar değerlendirilmedi.
Başlangıç yaşı üzerine bir çok çalışma yapılmış olup, Sonne ve arkadaşlarına
(1994) göre, alkol-madde kullanımı sonucu eştanı olarak bipolar hastalık
geliştirenlerin %60’ının geç başlangıç yaşı (27 y.) gösterdiği ve geriye kalan
%40’nında bipolar hastalığa seconder olarak alkol-madde kullanımı geliştirdiği
67
bunların erken başlangıç yaşlı (19 y) grubu oluşturduğu belirtilmiştir. Daha sonraki
yıllarda Winokur ve arkadaşlarının (1995) getirdiği açıklamaya göre bu geç başlangıç
olan grubun alkol-madde kullanmazsa bipolar hastalık geçirmeyecekleri öngörülmüş
ve yine Winokur ve ark. göre bipolar hastalığa seconder alkol madde kullanımı
gelişen grubun ise diğer bipolarlara kıyasla bile erken başlangıçlı olduğu ve
hastalıklarının daha ağır bir seyir gösterdiği açıklama olarak öne sürülmüştür.
Çalışmamızda tüm vakalar erkek yataklı servisinde yatan erkek hastalardan
alındığı için cinsiyetin kullanım üzerine etkisi kıyaslanamadı. Cassidy ve
arkadaşlarının araştırmalarının sonuçlarında istatistiksel olarak anlamlı
(P<0.0000001) bulunan erkeklerde daha fazla alkol-madde kullanımı belirtilmiştir.
Genel toplumda da hayat boyu alkol-madde kullanımının erkeklerde daha fazla
olduğu, (erkekler için %32.6 buna kıyasla kadınlarda %14.6) fakat bipolar tip I
hastalarında hayat boyu riskin, erkeklerde %59.7 kadınlarda %37.8 ile genel
toplumdan da yüksek olduğunu gözlemişlerdir. Bu çalışmanın bugün için geçerli olan
(current) sonuçlarına göre de; erkekler de %54.5 kadınlarda %33.8 ile genel
toplumda ki sonuçlara kıyasla (erkeklerde %14.9 kadınlarda %9.4) bu fark
korunmuştur. Cassidy ve arkadaşları (2001) alkol ve cannabis için geçerli olan bu
farkın kokain de gözlenmediğini de sonuçlarına eklemişlerdir.
Strakowski ve arkadaşlarının (2000) takip çalışmasının sonuçlarına göre; 50
bipolar tip-I hastanın; 29’u alkol-madde kullanmayanlardan oluşuyor, bunların içinde
13’ü (%45’i) kadın ve 21’i alkol-madde kullanımı olan bipolarlardan oluşuyor, bunların
içinde ise 5’i(%24’ü) kadın olarak belirlenmiştir. 2001 yılında yayımlanan Cassidy ve
ark. sonuçları ile kıyaslandığında daha düşük fakat genel toplumla kıyaslandığın da
yüksek oranlar elde etmişlerdir.
Medeni durumlarına bakıldığında; alkol-madde kullanımı/kötüye
kullanımı/bağımlılığı bulunmayan grupta yarısının evli ve çocuğu ile yaşadığı, alkol-
madde kullanımı/kötüye kullanımı/bağımlılığı bulunan grupta ise yarısının bekar ya
da boşanmış olduğu, her iki grupta da yalnız yaşayanların azınlıkta olduğu daha çok
eş- çocuklar ya da anne-baba ile yaşadıkları belirlendi. Bu eştanının direk etkileri ile
açıklanabilir. Hastalık üzerine alkol ve maddenin de katılması ile bipolar hastaların
sosyal ilişkilerinin zedelendiği düşünülebilir.
68
Eğitim düzeyinin her iki grupta da bir biri ile aynı ve sekiz yıl (ilköğretim
seviyesinde) olduğu gözlendi. Literatürde bizim çalışmamızın sonuçlarına parelel
sonuçlar yayımlanmıştır. Starakowski ve arkadaşlarının (2000) çalışmasına göre;
eştanı olan ve olmayan grupta eğitim düzeyi eşit ve 12 yıl (orta öğretim düzeyinde)
saptanmıştır.
Alkol-madde kullanımı/kötüye kullanımı/bağımlılığı bulunmayan grubun ilçe de
ikamet ettikleri buna karşın alkol-madde kullanımı/kötüye kullanımı/bağımlılığı
bulunan grubun yaşam alanlarının il merkezi ya da kasaba ve ya köyler olduğu
belirlendi.
Çalışmamızda her iki grupta da hastaların üçte birinin düzenli bir iş hayatı
olduğu, üçte birinin ara sıra bir işte çalıştığı, üçte birinin de işsiz olduğu bulundu.
Strakowski ve arkadaşlarının 2000 yılındaki çalışmasında işsizlik oranları alkol-
madde eştanısı olmayan 29 bipolarlar hastada 11’inde( %38’inde), 21 eştanılı
hastanın 6’sında( %29’unda) gözlenmiştir. Bu sonuçlar ile bizim çalışmamızın
sonuçları birbiriyle örtüşmektedir.
Hastaların %60’nın aile desteklerini yeterli olarak değerlendirdiği, %40’nın
yetersiz bulduğu öğrenildi.
KLİNİK ÖZELLİKLER
Yatarak tedavi açısından, bizim çalışmamızda vakaların 18’inin (%18.9) ilk
yatışı olduğu gözlendi. Bu ilk yatışı olan hastaların yarısında alkol-madde kullanımı
tespit edildi.
Yatış sıklığı açısından değerlendirildiğinde; 95 hastanın 60 tanesi 5’ten az, 10
tanesi 5 kez, 25 hastada 6 ile15 kez arasında yatışı olduğu anlaşıldı. 5 sefere eşit ya
da daha az yatışı olanların alkol-madde kullanımı açısından değerlendirilmesinde; 14
(%20)’ünde madde kullanımı, 31 (%44.2)’inde alkol kullanımı/kötüye kullanımı/
bağımlılığı; 5’ ten fazla yatışı olanlarda ise 2 (%8)’sinde madde kullanımı, 11
(%44)’inde alkol kullanımı/kötüye kullanım/bağımlılığı bulundu.
69
Yatış süresi açısından değerlendirildiğinde; 35 vakada 15 günden az, 4
vakada 15-20 gün kadar, 27 vakada bir ay, 5 hastada 45 gün, üç hastada iki ay, bir
hastada üç ay olduğu gözlendi. Literatürde; hastaneye yatış sıklığının ve yatış
süresinin alkol madde kullanımı ile arttığına dair bir çok yayın bulunmaktadır.
Cassidy ve arkadaşlarının (2001) yaptığı çalışmanın sonuçlarına göre; alkol-
madde eştanısı bulunan grup ile bulunmayan grup arasında, hastaneye yatış sıklığı,
ilk hastalığın başlangıcından bu yana geçen süre, ilk hastaneye yatış yaşları
açısından kıyaslanmış olup; sadece hastaneye yatış sıklığı açısından iki grup
arasında istatistiksel anlamlı bir fark elde etmişlerdir. İki grup arasında hastaneye ilk
yatış yaşları için, eştanı bulunmayan grupta 26 yaş olarak, eştanılı grupta ise 29 yaş
olarak bulunmuştur. İlk hastalığın başlangıcından bu yana geçen süre açısından;
eştanı bulunmayan grup için 15.6 yıl, eştanılı grupta 11.7 yıl olarak tespit edilmiştir.
Existence of alcohol-drug usage or comorbid anxiety disorder, together with
bipolar disorder, yields worse bipolar prognoses outcome. In addition, response to
treatment is less than expected, and hospitalization is more often and prolonged. For
this reason, bipolar disorders’ alcohol-drug use story and comorbid diseases must be
searched and the treatment program should be reorganized accordingly.
79
KAYNAKLAR:
Abood Z., Abood A., Sharkey M., Weeb A., Kelly and M.Gill. (2002) Are patients with bipolar affektive disoreder socially disadvantaged ? A comparison with a control group. Bipolar Disord. 4 : 243-248.
Akdeniz F. (1997) Hızlı Döngülü Bipolar Bozukluk. Ege Psikiyatri Sürekli Yayınları, İzmir, Ege Üniversitesi Basımevi, s 1-5. Akiskal HS, Downs J, Jordan P, Watson S, Daugherty D, Pruitt DB. (1985) Affective disorders in referred children and yuonger siblings of manic-depressives: mode of onset and prospective course. Arch. Gen. Psychiatry 42: 996-1003. Akiskal H. (2003) İki Uçlu Bozukluk. WPA Yayınları, ed: Maj M, Akiskal H, Sartorius N, Lopez-İbor JJ, s.5-40. Akiskal HS, Akiskal K. (1998) Cyclotimik, hypertimic and depressive temperament as subaffective variant of mood disorders. İn: A.Tasman (Ed) Psychiatry update: The American Psychiatric Association Annuel Review. American Psychiatric Pres. Washington DC. pp. 271-292.
Andrews G, Slade T, İssakidis C. (2002) Biritish journal of psikiatry. , 81:306-314. Angold A, Costello EJ. (1999) Co-morbidity. Journal of Child Psychology and Psychiatry. , 40: 57-87. Angst J. (1998) The emerging epidemiology of hypomania and bipolar II disorder. Journal Affect Disorder , 50:143-151. Arena GW, Baldessarini RJ, Ornsteen M.(1985).The dexametahasone supression test for diagnosis and prognosis in psychiatry. Arch. Gen. Psychiatry. 42 : 1193-1204. Aronson TA, Shukla S, Hirschovitz J. (1989) Clonazepam treatment of five lithium refractory pateint with bipolar disorder.Am.J.Psychiatry. , 146:77-80. Baumann MH, Gendro TM, Becketts KM, Heningfield JE, Gorelick DA, Rothman RB (1995). Effects of inravenous cocaine on plasma cortisol and prolactin in human cocaine abusers. Biol.Psychiatry . 38: 751-755. Bebbington P.,Ramana R. (1995) The epidemiology of bipolar affektive disorder. Soc Psychiatr Epidemiol , 30 : 279-292. Bermanzohn PC, Port L, Siris SG. (2000) Hierarchical diagnosis in chronic schizophrenia: a clinical study of co-occuring syndromes. Schizophr Bull. , 26: 519-527. Bernadt MW, Murray RM. (1986) Psychiatric disorder, drinking and alcoholism: What are the links? Br. J.Psychiatry 148:393-400.
80
Bijl RV.,Rayelli A. (2000) Current and residual functional disability associated with psychopathology: Findings from the Netherlands mental health survey and incidence study (NEMESİS). Psychol Med. , 30 : 657-668. Bijl RV.,Rayelli A. (2000) Psychiatric morbidity, service use and need for care in the general popülation: results form the Netherlands mental health survey and incidence study (NEMESİS). Psychol Med. , 90: 602-607.
Boylan KR, Bieling PJ, Marriott M, et all. (2004) Anxiety disorder on outcome in a cohort of patients with bipolar disorder. J. Clin. Psychiatry. 65: 1106-1113 Brown SE, Suppes T, Adinoff B, Thomas NR. (2001) Drug abuse and bipolar disorder: comorbidity or misdiagnosis.J.of Affec.Dis. , 65: 105-115. Can S. (2002) Alkol Bağımlılarında Erektil Bozukluk Komorbiditesi ve Diğer I.Eksen Tanıları ile İlişkisi. Uzmanlık tezi Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi İstanbul. Cassidy F.,Ahearn EP,Carroll BJ. (2001) Substance A buse İn The Bipolar Disorder. J.Bipolar Disorder. , 3(4):181-188 Cassidy F, Forest K, Murry E. and et alls. (1998) A F actor Analisis of the Signs and Symptoms of Mania. Arch. Gene. Psychiatry. 55: 27-32. Chen YW, Dilsaver SC. (1995) Comorbidity of panic disorder in bipolar illness: evidence from the epidemiologic catchment area survey. Am.J.Psychiatry. , 152:280-282. Ciğerli G. (2007) Travma sonrası stres bozukluğunun bipolar bozukluk üzerine etkisi: Uzmanlık tezi Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi İstanbul. Coşkunol H, Bağdiken İ, Sorias S, Saygılı R. (1995) Mishigan Alkolizm Tarama Testinin Geçerliliği. Ege Tıp Dergisi. 34(1-2): 15-18. Coryell W, Scheftner W, Keller M. and at all. (1993) The enduring psychosocial consequences of mania and depression. Am J Psychiatry. , 150 (5):720-727. Çorapçıoğlu A, Aydemir Ö, Yıldız M, ve ark.(1999) DSM-IV Eksen I Bozuklukları (SCID I) için yapılandırılmış klinik versiyon-klinik görüşme. Hekimler Birliği Yayınevi, Ankara. Degenhardt L, Hall W. (2001) Alcohol, cannabis and tobacco use among Australians: A comparison of their associations with other drug use and use disorder, affective and anxiety disorders and psychosis. Addiction. , 96:1603-1614. Dilsaver SC, Chen YW, Swann AC, Shoaib AM, Tsai-Dilsaver Y,Krajewski KJ. (1997) Suicidality, panic disoder and psychosis in bipolar depression, depressive-mania and pure-mania.Psychiatry Res. , 73 (1-2) : 47-56.
81
Dilsaver SC, Chen YR, Shoaib AM, and et alls (1999) Phenomenology of Mania:Evidence for Distinct Depressed, Dysphoric, and Euphoric Presentations. Am J Psychiatry 156(3):426-430, Dunner DL,Hensel BM, Fieve RR.(1979) Bipolar illness: Factors in drinking behavior. Am. J. Psychiatry 136:583-585. DSM-IV-TR (Diagnostic and Statistical Manuel of Mental Disorders, Fourth Edition, Text Revision). (2000) American Psychiatry Association, Washington D.C. , 419-439. D’Mello DA, Boltz MK, Msibi B. (1995) Relationship between concurrent substance abuse in psychiatric patient and neuroleptic dosage.Am.J.Drug Alcohol Abuse. , 21:257-265. Erek Ş. (2006) Obsesif kompülsif bozukluk ve panik bozukuğu olan hastalarda bipolar bozukluk komorbiditesi ve afektif temperament özelliklerinin karşılaştırılması: Uzmanlık tezi Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi İstanbul. Erken B. (2002) Alkol bağımlılarında kişilik bozukluğu komorbiditesi, I. Eksen psikiyatrik tanılar ve dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu belirtileri ile işliksi. Uzmanlık tezi; Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi İstanbul. Erkıran M, Karamustafalıoğlu N, Tomruk N, Kahraman E, Alpay N. (2003) Ergen Ve Erişkin Başlangıçlı Maninin Fenomenolojik Farkları Karşılaştırılmalı Çalışma.Türk Psikiyatri Dergisi, 14(1) : 21-30. Erkıran M, Sönmez G, Evren C, Aytaçlar S, Oral T. (2007) Manik Dönem Faktör Analizine Dayanan Alt-Tipleri ve Mizaçla İlişkisi. Türk Psikiyatri Dergisi, 18(3) :1-10 Escamilla MA, Batki S, Reus VI, Spesny M, Molina J, Service S., Vinogradov S. et alls. (2001) Comorbidity of bipolar disordervand substance abuse in Costa Rica: pedigre and population – based studies.J. of Affect. Disored. 71: 71-83 Estroff TW, Dackis CA, Gold MS, Pottash ALC. (1985) Drug abuse and bipolar disorders. İnt. J.Psychiartry Med. 15: 37-40.EST(8 (2001 Feinman JA, Dunner DL. (1996).The effect of alcohol and substance abuse on the course of bipolar affective disorder. J.Affect.Disord.37: 43-49. Fekse V, Frank E, Mallinger AG,Houck PR, Fagiolini A,Shear MK et all. (2000) Anxiety as a correlate of response to the acute treatment of bipolar I disorder. Am.J. Psychiatry 157: 956-962.
Freeman MP, Freeman SA, McElroy SL. (2002) The comorbidity of bipolar and anxiety disorders: prevalence, psychobiology and treatment issues. L.Affect Disorder. 68: 1-23. First MB, Spitzer RL, Gibbon M, Williams JBW. (1997) Structured Clinical İnterview for DSM-IV Axis I Disorders (SCİD-I), Clinical vertion first published in the United States by American Psychiatric Pres., İnc, Washington DC, and London, England.
82
Forman LJ, Estilow S. (1988) Cocaine influences beta-endorphin levels nad release. Life Sci. 43: 309-315. Gawin FH, Kleber HD. (1984) Cocaine abuse treatment: open pilot trial with desipramine and lithium carbonate. Arch. Gen. Psychiatry. 41: 903-909. Goodwin FK, Jamison KR. (1990) Alcohol and drug abuse in manic-depressive illness. Oxford, chapter (9), p 210-226 Gibbs LE.(1983) Validity and Reliability of The Michigan Alcoholism Screening Test: A review. Drug Alcohol Depend. 12: 279- 285. Gitlin MJ, Swendsen J, Hellar TL and at all. (1995) Relapse and impairment in bipolar disorder. American Journel of Psychiatry. ,152 (11): 1635-40. Heesch CM, Negus BH, Keffer JH, Synder RW, Risser RC, Eichorn EJ.(1995) Effects of cocaine on cortisol secretion in humans.Am.J.Med. 320: 61-64. Hamilton M. (1959) The Assesment of anxiety states by rating. Br. J. Med. Psychol. 32: 50-55. Himmelhoch JM. (1998) Social anxiety, hypomania and bipolar spectrum: data, theory and clinical issues. J.Affect Disorder , 50: 203-213. Işık E. (2003) Depresyon ve Bipolar Bozukluklar.1.Baskı, Ankara, Görsel sanatlar yayınevi, s:467-483 Karadağ F, Oral ET, Aran Yalçın F, Erten E. (2001) Young Mani Derecelendirme Ölçeğinin geçerlilik güvenilirlik çalışması. Türkiye Psikiyatri D Gisi .13: 107- 114. Kay SR, Fietzbein A, Opler LA.(1987) The Pozitif and Negatif syndrome scale (PANSS) for schizophrenia. Schizophrenia Bull. 13(2) : 261- 276. Kessler RC, Mc Gonagle KA, Zhao S, Nelson CB, Higher M, Eshleman S, Wittchen HU, Kendler KS. (1994) Lifetime and 12 months prevalence of DSM-R psychiatric disorder in the United States: Results from the national comorbidity survey. Arch. Gen. Psychiatry. , 52:8-19 Kessler RC, Nelson CB, McGonagle KA, Edlund MJ, Frank RG, Leaf PJ. (1996) The epidemiology of co-occurring addictive and mental disorders: implications for prevention and service utilization. Am. J. Orthopsychiatry. , 66: 17-31 Kessler RC, Rubinow DR, Holmes C, Abelson JM, Zhao S. (1997) The epidemiology of DSM-IIIR bipolar disorder in general population survey. Psychological Med. 27: 1079-1089. Kırlı S. (1999) Psikiyatri ve Yaratıcılık. Psikiyatri ve Sanat Yayınevi, s:165-171
83
Kocabıyık A. (2001) Bipolar bozuklukta duygu dışa vurumu ile relaps ilişkisi: Uzmanlık tezi Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi İstanbul. Kostakoğlu E, Batur S, Tiryaki A, Göğüş A. (1999) Pozitif ve Negatif Sendrom Ölçeğinin (PANSS) Türkçe Uyarlamasının Geçerlilik Güvenilirliği. Türk Psikoloji Dergisi 14 (44): 23-32. Köroğlu E. (2004) Psikonozoloji. Tanımlayıcı Klinik Psikiyatri. Hekimler Yayınlar Birliği Yayıncılık, Ankara. Le Compte A, Öner N. (1975) Durumluluk Süereklilik Kaygı Envanteri (State Trait Anxiety inventory ) Türkçe adaptasyon ve standadizasyonu. IX. Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Kongresi. 457-462. Leibenfult E. (1996) Women with bipolar illness: clinical and research issues. American Journel of Psychiatry. 153 (2): 163-73. Review. Lewy AD, Li Q, Kerr JE, Rittenhouse PA, Milonas G, Cabrera TM, B attaglia G, Alvarez Sanz MC, Van deKar LD.(1991).Cocaine-induced elevation of plasma adrenocorticotropic hormone and corticosterone is medicated by serotonergic neurones. J.Pharmacol.Exp.Ther. 259: 495-500. Maj M. , Akiskal HS. , Lopez- Ibor JJ. , Sartorius N. (2002) İki uçlu bozukluk. Türkçe basım, ed: Oral T.CSA Medikal yayın ajansı. Marken PA, Stainslav SW, Lacombe S, Pierse C, Horstra R, Sommi RW. (1992) Profile of a sample of subjects admited to an acute care psychiatric facilities with manic symptoms. Psychofarmacol. Bull. , 28: 201- 205. Merikangas KR, Angst J, Eaton W. et alls.(1996) Comorbidity and boundaries of affective disorders with anxiety disorders and substance misuse: Result of an international task force.Br. J. Psychiatry.168:58-67. Mc Elroy SL, Keck Jr.PE, Pope Jr.HG, Hudson JL, Faedda GL, Swann AC, Stokes PE, Casper R and et alls. (1992) Hypothalamic-pitütary-adrenokortical function in mixed and pure mania.Acta Psychiatr.Scand. ,85: 270-274. Mc Elroy SL, Strakowski SM, Keck Jr. PE, West SA. (1996) The effects of antecedent substance abuse on the development of first epizod psychotic mania. J.Psychiat. Res. 30: 59-67.
McElroy SL, Strakowski SM, West SA, Keck Jr, PE, McConville BJ. (1997) Phenomenology of adolescent and adult mania in hospitalized patient with bipolar disorder. Am. J. Psychiatry. 1541: 44-49. McInnis MG. (1997) Recent advances in the genetics of bipolar disorder. Psychiatric Annals, 27: 482-488.
84
Mc Kinnon DF, Xu J, McMahon FJ, Sİmpson SG, Stine OC, Mcİnnis MG, Depaulo JR. (1998) Bipolar disorder and panic disorders in families:an analysis of chromosome 18 data. Am.J.Psychiatry. 155: 829-831. Mendlewicz J.(1987) Genetic linkage in bipolar illness. American Journel of Psychiatry. 142: 520. Mendelson JH, Teoh SK, Mello NK, Ellingboe J.(1992). Bupronorphine attenuates the effects of cocaine on ACTH secretion and mood states in man. Neuropsychopharmokology.7: 157-162.
Miller FT, Bush F, Tanenbaum JH, (1989)Drug Abuse in schizophrenia and bipolar disorder. Am.J.Drug Alcohol Abuse15: 291-295. Moldow RL, Fischman AJ.(1987). Cocaine induced secretion of ACTH , beta-endorphin and corticosterone. Peptides. 8: 819-822. Montgomary SA, Asberg M. (1979) A new depression scale designed to be sensitive to change. Br. J. Psychiatry 134: 382-389. Morrison JR. (1974) Bipolar Affective disorder and alcoholism. American Journal of Psichiatry. 131: 1130-1133. Mueser KT, Yarnold PR, Bellack AS.(1992) Diagnostic and demographic correlates of substance abuse in schizophrenia and major affective disorder. Acta Psychiatr. Scand. 85: 48-55. Otto MW, Simon NM, Wisniewski SR, Miklowitz DJ, Kogan JN, Reilly-Harrington NA and et alls. (2006) Prospective 12-month course of bipolar disorder in out-patients with and without comorbid anxiety disorders. Br. J. Psychiatry. ,189:20-25 Ömer S, Demir B, Tuğal Ö, Kabakçı E, Yazıcı MK.(2001) Montgomery Asberg Depression Derecelendirme Ölçeği: Değerlendiriciler Arası Güvenilirlik ve Geçerlilik Çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi . 12(3) : 185-194. Regier DA, Farmer ME, Rae DS, Locke BZ, Keith SJ, Judd LL and et all. (1990) Comorbidity of mental disorders with alcohol and other drug abuse. Journal of American Medical Association , 264: 2511-2518 Regier DA, Robins LN. (Eds) (1991) Psychiatric disorder in America: The ECA study The free Pres, New York. Reich LH, Davies RK, Himmelhoch JM. (1974) Excessive alcohol use in manic-depressive illness.Am. J. Psychiatry. 131: 83-86.
Sadock BJ, Sadock VA. (2005) Mood disorders. Kaplan & Sadock’s Concise Textbook of Clinical Psychiatry, Aydın H, Bozkurt A (ed). Lippincott Williams & Wilkins, s. 173-210.
85
Sajatovic M.,Kales HC. (2006) Diagnosis and management of bipolar disorder with comorbid anxiety in the elderly.J.Clin.Psychiatry. , 67(1): 21-27 Saphier D, Welch JE, Farrar GE, Goeders NE.(1993). Effects of intracerebro-ventriculer and intrahypothalamic cocaine administration on ACTH secretion. Neuroendocrinology. 57: 54-62.
Scott H, Johnson S, Menezes P, Thornicroft G, M arshall J, Bindman J, Bebbington P, Kupiers E.(1998). Substance missuse and risk of aggression and offending among the severly mentally ill.Br.J.Psychiatry . 172: 345-350. Simon NM, Otto MW, Wisniewski SR et all.(2004)Anxiety disorder comorbidity in bipolar disorder patients: data from the first 500 participants in the Sistematic Treatmant Enchancement Program for Bipolar Disorder (STEP-BP). Am.J. Psychiatry. 161: 2222-2229. Simon NM, Pollack MH, Ostacher MJ, Zalta AK, Chow CW, Fischmann D and et alls (2006) Understanding the link between anxiety symptoms and suicidal ideation and behaviors in outpatients with bipolar disorder. Spielberger CD, Gorsuch RL, Lushene RE. (1970) Manual for State-Trait Anxiety İnventory. California. Counsulting Psychologists Pres. Strakowski SM, DellBello MP, Sax KW, Mc Elroy SL, Keck Jr. PE, West SA. (1998). Familial rates of affective and substance use disorders in patients with first-epizode mania. J.Affect. Disorder 56:55-60. Strakowski SM, DelBello MP, Fleck DE and Arndt S. (2000). The İmpact of Substance Abuse on the Course OF Bipolar Disorder. Biological Psychiatry. 48(6): 477-485 Strakowski SM, DelBello MP.(2000).The Co-occurence of Bipolar And Substance Use Disorders. Clinical Psychology Review. 20(2):191-206 Sonne SC, Bardy KT, Morton WA.(1994). Substance abuse and bipolar affective disorder. The J. OF Nervous and Mental disease. 182: 349-352.
Swann AC (1992). Clinical and research implications of the diagnosis of dysphoric or mixed mania or hypomania. Am. J. Psychiatry. 149: 1633-1644.
Swann AC, Bowden CL, Morris D. et all. (1997). Depression during mania: Treatment response to lithium or divalproex. Arch. Gen. Psychiatry. 54: 37-42. Sönmez G, Erkıran M, Cengiz Y, Alantar Z, Çelik S,Yaman M.(2004). Maninin Faktör Analizine Dayalı Fenomenolojik Alt Tipleri. Suppes T, Leverich GS, Keck Jr. PE, Nolen WA, Denicoff KD, Altsshuler LL, Melroy SL. Et all. (2000).The Stanley Foundation Bipolar TreatmentOutcomeNetwork: II.Demographics and illness characteristics of the first 261 patient. J.Affect.Disorder.in press.
86
Szadockzy E, Papp ZS, Vitrai J, Rihmer Z, Fiirdei J. (1998) The prevalence of major depressive and bipolar disoerders in Hungary.Results from a national epidemiyolojic survey. J.Affect Disorder. 50: 153-162. Tabo A. (1997)Obsesif kompulsif bozuklukbve diğer psikiyatrik bozkuluklar ile komorbiditesi. Uzmanlık tezi; Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi İstanbul. Textbook of mood disorders.The Amerikan Psychiatric Publishing.Inc. Stein JD, Kupper DJ, Schatzberg AF. (Ed) First ed. 2005; syf: 663. Uçar C.(2005). Şizofreni ve alkol-madde bozuklukları komorbiditesi. Uzmanlık tezi; Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi İstanbul. Weaver T, Renton A, Stimson G. (1999).Severe mental illness and substance misuse. BMJ. 318: 137-138. Weiss RD, Mirin SM, Griffin ML, Michael JL. (1998). Psychopathology in cocaine abusers.J.Nerv.Ment.Dis. 176: 719-725. Wilens TE, Biederman J., Abrantes AM, Spencer TJ,.(1997) Clinical characteristics of psychiatrically referred adolecent outpatients with substance use disorder. J.Am.ACAD. Child.Adolesc. Psychiatry. 36: 941-947. Winokur G., Coryell W., Akiskal H.S., Maser J.D.,Keller M.B., Endicott J., et all. (1995) Alcoholism in Manic-Depressive(Bipolar)illness:familial illness,course of illnessand the primary-secondery distinction. American Journel of Psychiatry.152:365-372 Winokur G, Coryel W, Endicott j, Keller M, Akiskal H, Solomon D. (1996). Familial alcholism in manic-depressive (bipolar) disease. Am.J.Genet.(Neuropsychiatr. Genet.) 67: 197-201.
Winokur G, Turvey C, Akiskal H, Coryell W, Solomon D, Leon A, Mueller T, Endikott J,Maser J, Keller M. (1998). Alcoholism and drug abuse in three groups- bipolar I, unipolars and their acquaintances. J.Affect.Disorder. 50: 81-89.
Yazıcı O. (1997). İki Uçlu Duygudurum Bozuklukları ve Diğer Duygudurum Bzouklukları. Temel Psikiyatri, Güleç C, Köroğlu E (ed), Ankara, Hekimler Yayın BirliğiYayıncılık, s.429-448. Yazıcı MK, Demir B, Tanrıverdi N, Karaağaoğlu E, Yolaç P.(1998) Hamilton Anksiyete Değerlendirme Ölçeği, değerlendiriciler arası güvenilirlik ve geçerlilk çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi. 9: 114-117. Young RC, Biggs JT, Ziegler VE, Meyer DA. (1978) A rating scale for mania: relability, validity and sesitivity. Br. J. Psychiatry. 133: 429- 435. Young LT, Cooke RG, Robb JC, Levitt AJ, Joffe RT. (1993). Anxious and non-anxious bipolar disorder.J.Affect Disorder. 29: 49-52.
87
Zutshi A, Reddy YC, Thennarasu K, Chandrashekhar CR.(2006)..Comorbidity of anxiety disorders in patients with remitted bipolar disorder. Eur.Arch.PsychiatryClin. Neurosci. Jun.16: Epub ahead of print