Bilgisayarlarin Temelleri(1)

Bilgisayarn Temellerive Programlamaya GiriDerleyen:Y.Do. Dr. Ferhat zep

( Ders Notlar )Bilgisayarn Temelleri ve Programlamaya Giri ( Not 1 )

BLGSAYAR NEDR? Bilgisayar ald komutlar uyarnca veri ileyerek problem zen otomatik elektronik aygtlarn ortak addr. Bu tr aygtlar , alma ilkeleri , donanm tasarmlar ve uygulama alanlar bakmndan rneksel, saysal ve karma bilgisayarlar olarak gruba ayrlrlar. Bilgisayarlarn en byk zellii elektronik olmasdr. Daha sonra elektronik alanndaki ilerlemelerin paralelinde hzla gelierek yaygn bir hale gelmitir.Bunun dnda bilgisayarlarn fiziksel olarak byk/kk boyutlar da vardr. lk gelitirilen bilgisayarlar tonlarca arlnda idi. Elektronik alanndaki gelimelerin sonucu olarak lambalarn yerini transistrler , daha sonra da onlarn yerini entegre devreleri alm ve bilgisayarlar donanm olarak klmtr. Byk bilgisayarlar sistemlerin ardndan byk firmalar, kamu kurulular kurulular iin mini bilgisayarlar gelitirilmi ve uzun yllar ofis hayatnda yer almtr. Daha sonra daha kk boyutlardaki ve tek bir kiinin kullanabilecei mikro bilgisayarlar gelitirilmeye balanmitir. En sonunda 1981 ylnda IBM firmas IBM PC gelitirerek bilgisayar tarihine nemli bir adm atmtr. Bugn dnyada milyonlarca insan kendi kiisel bilgisayarn kullanmaktadr. stedii yere tayabilmekte ve istedii ii yapabilmektedir.

Bilgisayar, kullancdan ald verilerle mantksal ve aritmetiksel ilemleri yapan; yapt ilemlerin sonucunu saklayabilen; saklad bilgilere istenildiinde ulalabilen elektronik bir makinedir.Bu ilemleri yaparken veriler girilir, ilenir, depolanabilir ve k alnabilir. Bilgisayar ilem yaparken hzldr, yorulmaz, sklmaz. Bilgisayar programlanabilir. Bilgisayar kendi bana bir i yapmaz.

Giri: Kii tarafndan veya bilgisayar tarafndan salanan verilerdir. Bu veriler, saylar, harfler, szckler, ses sinyalleri ve komutlardr. Veriler giri birimleri tarafndan toplanr.lem: Veriler insanlarn amalar dorultusunda, programn yetenekleri lsnde ilem basamaklarndan geer.Bellek: Verilerin sakland yerdir. Giri yaplan veriler, ilenen veriler bellekte saklanr. k: Bilgisayar tarafndan retilen rapor, dkman, mzik, grafik, video, resimlerdir. lenmi sonularn yazl olarak ekrandan veya dier k birimlerinden karlmasdr

KSEL BLGSAYARLAR lk kiisel bilgisayar 1981 ylnda IBM firmas tarafndan pazara srlmtr. Kiisel bilgisayar byk bilgisayar sistemlerinden farkl olarak bir kii tarafndan kullanilabilir, tanabilir ve uygun fiyat ile satn alnabilen bir bilgisayardr. Ksa zaman iinde tm lkelerde kiisel bilgi ilem gereksinimleri iin bata kk ticari iletmeler olmak zere her kesimden insanlar kiisel bilgisayar edinmeye baladlar. Aada kiisel bilgisayarlarn yaygn olarak kullanld alanlar yer almaktadr. Ticari uygulamalar Bilimsel uygulamalar Ev ii uygulamalar Eitim letiim oklu - ortam Kiisel bilgisayarlarn bu kadar geni bir alana yaylmalarnn sonucu IBM firmasnn yansra ok sayda firmada IBM uyumlu standard ile kiisel bilgisayar retmeye balad.

BR BLGSAYARIN PARALARI Bir kiisel bilgisayar belli paralardan oluur. Bu standart sayesinde belli paralar bir araya getirilerek toplama bilgisayar yapmak bile mmkndr.

Bilgisayar temel olarak iki blmden oluur. Bunlar yazlm ve donanmdr.

Bilgisayar donanm (hardware): Bilgisayarlarn fiziksel ksmlarna donanm denilmektedir. Elle tutulabilirler. Ekran, klavye, Sabit disk (harddisk), fare, yazc, bellek, mikroilemci, tarayc, Bilgisayar yazlm: Donanm kullanmak iin gerekli programlardr. Bilgisayarn nasl alacan sylerler. Elle tutulmazlar. Belirli bir ilemi yapmak zere bilgisayara kurulurlar (set up, install). rnein: Kelime ilem (word processor) programlar son kullanclarn yaz yazmas iin kullanlr. Tablolama (spread sheet), sunu (presentation), programlama dilleri (Pascal, C ...), ses (sound) program gibi.

Donanm: Bilgisayarn elektronik ve mekanik blmdr.Monitr: Bilgisayarda yaplan ilemlerin sonularn alabilmemizi salayan donanmbirimidir. Monitrlerde her bir noktaya piksel ad verilir. Piksel says ne kadar fazla olursa o kadar net grnt salanabilir. Monitrleri kendi arasnda snflandrmak iin byklkleri kullanlr. Kegenuzunluunun inch (2.45 cm.) cinsinden bykl kullanlr. (14 inch, 15 inch, vb.)

b) Kasa ve temel bileenler:

MERKEZ LEM BRMBir kiisel bilgisayarn gvdesine sistem birimi denir. Sistem biriminin bulunduu kasa iinde bilgisayarn ana kart (mainboard) olarak adlandrlan ana devre kart bulunur. Bu kart zerinde kiisel bilgisayarn cpu ana bellek ve dier kontrol birimleri yer alr. Bu birimlerin hepsine birden merkezi ilem birimi denir. CPU (mikroilemci) aritmetik ve mantk ilemlerini yrten ok gelimi bir entegre devredir. Kiisel bilgisayarlarda ilk olarak intel firmasnn cpu lar olan 80086 ve 80088 kullanlmtr. Daha sonra teknolojideki ilerlemelerin ardndan daha gelimi olan 80286 , 80386 , 80486 ve pentium (80586) cpu lar gelitirilmitir. Cpu bilgisayarn yapt ilemleri hzlandrd gibi bilgisayarn genilemesine de yardmc olur.

lemci (Merkezi lem Birimi): Anakart zerinde, bilgisayarn yapmas gereken tm ilem ve hesaplamal yapan birimdir. Bir dier anlamyla bilgisayarn hem kalbi, hem de beyni grevini yapar.

BIT VE BYTE KAVRAMIBIT : Bilgisayar ortamnda karakterler bitlerden olumutur. Bir karakterin olumas iin 8 bite ihtiya vardr. Bir bit saysal elektroniin temeli olan 0 ve 1 olan deerlerdir. BYTE : Bir byte 8 bitten oluur. Baka bir deyile bir byte 1 karaktere eittir. Byte ve byte n katlar unlardr. 1024 BYTE = 1 KLOBYTE1024 KLOBYTE = 1 MEGABYTE1024 MEGABYTE = 1 GGABYTE1024 GGABYTE = 1 TERABYTE

ANABELLEKBilgisayarn ana bellei programlarn ve verilerin geici olarak sakland yerdir. Kiisel bilgisayarlarda beklenen performansa gre genellikle 1 megabyte ve zerinde ana bellek bulunur. Bugn iin bir kiisel bilgisayarn en azndan 4 megabyte ana bellee sahip olmas gerekir. Bilgisayar bellekleri 2 ye ayrlr.1. RAM (RANDOM ACCESS MEMORY) BELLEK Bilgilerin geici olarak depoland bellektir. Elektrik kesildiinde veya bilgisayar kapatldnda bu bellekteki tm bilgiler silinir.2. ROM (READ ONLY MEMORY) BELLEK Rastgele eriimli bellektir. Bilgisayar ile ilgili teknik bilgiler bu bellee yerletirilir. Rom bellekteki bilgiler elektriin kesilmesinden veya bilgisayarn kapatlmasndan etkilenmezler.

Anakart: Anakart, adndan da anlalaca gibi, tm dier kartlar zerinde barndrabilen ve ynetimini salayan temel paradr.

HARDDISK (H.D.D.)Giri ve k birimidir. Harddisk geni kapasiteli manyetik saklama alandr. Bilgisayarn ana belleindeki bilgiler bilgisayarn kapatilmasiyla silinir. Bu bilgilerin kalc olarak geni kapasiteli bir bellek alanna saklanmas zorunluluu ile harddiskler kullanlr.

HARDDSKSabit disk src, bilgisayarn bilgi depolamak iin kulland en temel birimdir. Sabit disk kapal bir kutu iinde bilgisayarn iinde bulunmaktadr. Sabit disk src, verileri bir dizi dnen magnetik yapraklarda magnetik olarak saklar. Her magnetik yaprakta okuma ve yazma ilemini yapan okuma yazma kafas vardr. Daha ok veri kaydedilir. Sabit disk tanamaz. Sabit disk, merkezlerinden geen bir mil zerine st ste yerletirilmi plaklara benzer. Bu plaklar mil ile beraber belirli bir hzda dnerler ve bu srada okunurlar veya zerlerine yeni bilgiler yazlr. Eriim hz ve kapasitesi yksektir.

HARDDSK

HARDDSK

MONTR (EKRAN)k birimidir. Bilgisayarn grnt birimi monitrdr. Monitrn ekranndan bilgisayarn denetlenmesi ve grntlerin alnmas salanr. Bilgisayarn sistem biriminde yer alan bir grafik kart da grntnn elde edilmesini salar. Grafik kart ekrandaki grntnn tm zelliklerini veren nemli bir birimdir. Bilgisayar monitrlerinin en basiti monochrom (tek renkli) olandr. Bunun dnda renkli monitrler de bulunmaktadr.Gnmzde bilgisayarlarda gelimi grafik kartlar olarak bilinen vga kartlar kullanlmaktadr. znrlk ekranda grnty oluturan resim eleman saysdr. znrlk ne kadar fazla olursa grnt o kadar net olur.

EKRANHem giri hem de k birimi olarak kullanlr. Giri ve k birimlerinden gelen verilerin sonularnn ekranda gzkmesini salar. Bilgisayarla kii arasnda iletii salar. Bir text ekrann genilii 80 karakter, boyu 25 satrdr. Grafik ekranda pikseller (nokta) bulunur. Bir ekranda ne kadar ok piksel varsa ekrann znrl artar. 640 x 480 piksel, 800 x 600 piksel, 1024 x 768 piksel gibi. Ekrann kaliteli olmasnn ok byk nemi vardr. Ekranlardan titreimsiz ve az radyasyonlu olanlar tercih edilmelidir. Ekranlarn boyutu, 14 in, 15 in, 17 in, 20 ve 21 'dir. Genellikle ucuz olduu iin 14 inlik ekranlar kullanlmaktadr. 1 MB, 2MB, 4 MB bellekli ... ekran kartlar bulunmaktadr. Ekrandalardaki grnt netlii noktalar arasndaki uzaklkla ilgilidir. ki nokta arasndaki uzaklk ne kadar azsa o kadar iyi grnt elde edilir. Ekrandaki noktalar aras uzakl 0.28 mm ve daha az olanlar tercih edilmelidir.

KLAVYEKlavye veri giri birimidir. Klavyeler zernde bir yaz karakterlerinin karl tular bulunur. Bunlar A-Z ye harf tularn ierir. Bunun dnda klavye zerinde fonksiyon tular , kontrol tular ve sa tarafta saysal klavye olarak adlandrlan tu takm vardr.

KLAVYEzerinde harfler, saylar, iaretler ve baz ilevleri bulunan tular vardr. Q Klavye ve F Klavye (Trke Daktilo Klavyesi) olmak zere iki ekilde snflandrlabilir. q Trke klavye 179 f Trke klavye 440 Klavye zerinde numaralar, Kilitler (Caps Lock: Bir kez basldnda srekli byk harf yazar. kinci kez basldnda srekli kk harf yazar, Num Lock, Scroll Lock), zel Tular (Alt, Shift, Control, Alt Gr).

Klavye zerindeki tular 4 ksmda inceleyebiliriz;

1. Fonksiyon tular 2. Daktilo tular3. Nmerik tular 4. zel tular

KLAVYE TULARININ GREVLER (1)ENTER Klavyenin en nemli tuudur. Komut satrna yazlan tanmlamalarn altrlmasn salar.CAPSLOCK Karakterlerin byk veya kk harfe dntrlmesini salar. Bu tuun yanyorsa karakterler byk harfe, yanmyorsa kk harfe dnr.SHIFT Ayn tu zerinde st sradaki karakterlerin grntlenmesini, Ayn zamanda da istenilen karakterleri byk veya kk harfe dntrmeyi salar.BACKSPACE mlecin sol tarafnda bulunan karakterleri silmeyi salar.TAB mleci tab duraklarna konumlandrlmasn salar.

KLAVYE TULARININ GREVLER (2)CTRL+ALT Bu tular tek bana kullanlmaz. Birden fazla tu kombinasyonlar ile beraber kullanlr.CTRL+C : Yanllkla yaplan bir ilemi iptal etmeyi veya akan bir program kesmeyi salar.CTRL+ALT+DELETE : Bilgisayar RESET etmeyi salar.INSERT Eksik olan bir karakteri veya ifadeyi araya yerletirmeyi salar.DELETE mlecin sanda bulunan karakterleri silmeyi salar.HOME mleci bulunduu satrn bana konumlandrmay salar.END mleci bulunduu satrn sonuna konumlandrmay salar.PAGE UP Bir st sayfaya gemeyi salar.PAGE DOWN Bir alt sayfaya gemeyi salar.

KLAVYE TULARININ GREVLER (3)NUMLOCK Bilgisayarn sa tarafnda bulunan hesap makinasna benzeyen blmeyi ynetir. Bu tuun yanyorsa rakamlar, yanmyorsa rakamlarn altndaki sra kullanlr. ESC Menl programlarda yanllkla girilen bir blmden veya programdan kmay salar.FONKSYON TULARI F1 den F12 ye kadar olan tulardr.PAUSE Akan bir program geici bir sre iin durdurmay salar.SPACEBAR (ARA UBUK) fadeler arasnda boluk brakmay salar.YN TULARI mlecin yukar, aa, saa veya sola doru hareket etmesini salar.

PRINTER / YAZICIk birimidir. Bilgisayarn rettii sonular kat zerine dken aletlerdir. Printer lar genellikle iki teknoloji kullanrlar bunlardan birincisi nokta-matris yazclardr. Bu yazclara ineli yazclar da denir. kinci grup yazclar ise mrekkepli ya da laser teknolojisi ile alan yazclardr. Mrekkepli ve laser yazclar net bir bask yaparlar ve ineli yazclara gre ok daha sessizdirler.

YAZICIEkranda gzken bilgileri kat zerine yazdrmaya yarar. Yazclar; Nokta vurulu yazc (dot matrix): 9 ineli ve 24 ineli olabilir. erit taklarak kullanlr. Dakikada 1-3 sayfa hznda olabilirler. Srekli form kad kullanlabilir. Mrekkep pskrtmeli yazc(ink jet): Dakikada 1-8 sayfa basabilir. Kartu taklarak kullanlr. Renkli k alnabilir. 300 dpi - lazer yazc (laser): 300 dpi- , dakikada 4, 8, 12 ... sayfa bask, toner kullanlr.

Fare (Mouse ) Ekranda gzken imle yardmyla komut girii yapmaya yarar. Farenin evre birimi olarak kullanlmasyla iaretleme, tklama ve srkleme yaplarak ilemler yaptrlr. mle: Farenin ekran zerinde nerede olduunu gsterir. Tklama: Farenin sol tuuna bir kez baslmasdr. ift Tklama: Farenin sol tuuna ksa aralklarla iki kez tklanmasdr. Bir simgeye yklenen ilevinin yerine getirilmesini salar. Srkleme: Farenin sol tuunu basl tutarak imlecin yerinin deitirilmesidir.

MOUSE(FARE):

smi grntsnden kaynaklanan ve klavye yerine kullanlabilen giri ve k birimidir.Sa taraf ESC sol taraf ENTER dr. Menl programlarda menlerden seim yaparken iimizi kolaylatrr.Eer izim program ykl ise Grafik ve izim programlarnda da kullanlr

Tarayc (Scanner)Resim, grafik ve nceden yazlm yazlar bilgisayar ortamna aktarmakta kullanlr. 300x600 dpi, 600x600 dpi, 600x1200 dpi, 600x2400 dpi ... Optik karekter okuma (Optic Character Reader-OCR)

SRCLER Disketlerin altrma biimleridir.bilgisayarda src isimlerinin sonuna : iareti braklarak yazlr.Bir bilgisayar genel olarak aadaki src eitlerine sahiptir. En fazla 6 adettir.Bunlar;1=A Disket4=D Harddisk2=B Disket5=E CD-ROM 3=C Harddisk6=F Novell

SRCLER

CD-ROM src (Compact Disk-Read Only Memory )

Son yllarda yaygn olarak kullanlmaya balanan veri depolama birimidir. 650 MB ... Bir CD'de 24 Ciltlik bir ansiklopedideki yazlar, resimler, video klipler, animasyon ve sesler saklanabilir. Bir program yklerken 20-40 disketin taklp karlmas yerine CD-ROM'lar tercih edilir. CD-ROM'lar zellikle ok byk yer kaplayan oklu ortamlarda (multimedia=ses+video+resim+animasyon) yazlm yazlmlar iin zorunludur. CD-ROM zerindeki bilgiler gnmzde deitirilememektedir. CD-ROM'lara bilgi yazmak iin, yazlabilir. CD-ROM'lar kullanlarak CD-ROM yazclarla kopyalama yaplmaktadr. CD_ROM srclerde mzik CD'leri de dinlenebilir.

1 CD-ROM'a 650 MB veri depolanabilir. Son yllarda yaplan almalarla CD-ROM'lara daha fazla veri depolama olana da kmtr. 1 MB kaln bir roman kadardr (resimsiz). 1 CD-ROM'a 20 cilt kalnlndaki bir ansiklopedi depolanmaktadr. Bu ansiklopediler ses, resim, video grnt, animasyon ve grafik (multimedya) zellikleri de iermektedir. Disketlere ve harddiske veriler magnetik olarak kaydedilirler. Verilerinizin bozulmamas iin disketlerinizi magnetik ortamdan uzak tutunuz. CD-ROM'lardaki veriler optik olarak kaydedilirler. Kolay bozulmazlar. CD-ROM'lardaki verilerin korumak iin izilmemesine dikkat etmek gerekir. CD-ROM src varsa hard diskten sonraki en son srcnn adn alr. rnein: Hard Disk C ve D ise, CD-ROM src E ile belirtilir.

DSKET SRCDisket:Yaplan ilemlerin sonu olarak sakland ve tekrar bilgisayara gnderildii giri ve k birimidir.Tanabilirler.Kullanmak iin nce formatlamak gerekir.Disketlerin ii dairesel bir yapda olup track denilen izler ve sektr denilen alanlardan oluur.Disketler boyutlarna gre ikiye ayrlr:1-5.25lik2-3.5 luk.Younluklarna gre de 2ye ayrlr:1-High Density(HD)Yksek younluk2-Double Density(DD)ift YounlukDisket zerinde bulunan koruma(Write Protect) kapatldnda disketteki bilgiler yalnzca okunabilir.Yazma ve silme ilemleri yaplamaz.Ancak koruma aldnda yaplabilir.

ZC (PLOTTER):

Verileri grafik eklinde aydnger veya dier herhangi bir kada kadna izim yapabilen bir k arac olup mhendisler ve mimarlar tarafndan kullanrlar.

Kulaklk ve Hoparlr Bilgisayar tarafndan retilen veya kaydedilmi sesleri duymak iin kullanlr. Ses Kart: CD kalitesinde, 16 bitlik, ses alabilmek iin kullanlr. Ses kartlar sayesinde ses kayt ayplabilinir.

letiim Birimleri Modem:Telefon hatlar araclyla birbirine uzak yerlerde bulunan bilgisayarlar arasnda iletiim salayan evre birimidir. Modemler bilgisayar ve telefon sinyallerini birbirine evirir. Telefonlarn kulland analog sinyalleri bilgisayarlarn kulland dijital sinyallere evirir. Ayn ekilde tersini de yapar.

MS-DOS LETM SSTEM1. MS-DOS LETM SSTEMMakinenin alp alabilir olmasn ve komutlaryla makineye hkmetmesini salar. Ms-dos ortamnda bilgiler ;1. Bilgiler DOSYA lar halinde saklanr.2. Her dosyann bir ADI ve UZANTISI vardir.3. Dosyann isim ksm max 8 , uzants max 3 karakterden oluur. sim ve uzant birbirinden (.) ile ayrlr. 4. Dosyalar uzantlarna gre ikiye ayrlr. A) ALIABLR OLANLAR B) ALIAMAZ OLANLAR

ALIABLR OLANLAR COM (komut) EXE (altrc) BAT (yn)

ALIAMAZ OLANLAR COM , EXE VE BAT haricindeki dier dosyalar

Dos makinay ap alabilir hale getirebilmesi iin 3 dosyaya ihtiya vardr. Bu dosyalar;1. IO.SYS 2. MSDOS.SYS 3. COMMAND.COM Bu dosyalardan IO.SYS ve MSDOS.SYS hidden (Gizli), COMMAND.COM Normal dosyadr.

Komutlar kiye Ayrlr: Komutlar : COMMAND.COM dosyas tarafndan bellee yklenerek altrlan komutlardr. D Komutlar : Disk veya disket iinde dosya halinde bulunmas zorunlu olan komutlardr

Dos makinann baz paralarna isimler vermitir. Bu paralar ;A: B: : Disk Drive (disket src)

C: D: : Harddisk

CON : Monitr

PRN, LPT : Printer

MS-DOS KOMUTLARI Ms dos komutlar 2 ye ayrlr.

A. Komutlar

B. D Komutlar

KOMUTLAR (1)COMMAND.COM dosyas tarafndan bellee yklenerek altrlan komutlardr.* CLS Ekran temizlemeyi salar.RNEK C:\> CLS * VER Ms dos un versiyonunu grntlemeyi salar.RNEKC:\> VER* VOL Disk veya disketin etiketini ve seri numarasn grntlemeyi salar.RNEKC:\> VOL

KOMUTLAR (2)DATE Bilgisayarn sistem tarihini grntlemeyi salar.RNEKC:\> DATE* TIME Bilgisayarn sistem saatini grntlemeyi salar.RNEKC:\> TIME* PROMPT Komut satr uyarsn deitirmeyi salar.RNEKC:\> PROMPT (srcy ilkel prompt a dntrr.)C:> (ilkel prompt)PROMPT PARAMETRELER$P : Aktif srcy ve dizini grntler.$G : > iaretini grntler.Grnts deitirilen prompt u eski haline getirmek iin ;C:\> PROMPT $P$G tanmlamas yazlr.

KOMUTLAR (3) DIR Disk veya disket zerindeki dosyalar listelemeyi salar.RNEKC:\> DIRDIR PARAMETRELER/P : Dosyalar sayfa sayfa listeler. C:\> DIR/P/W : Dosyalar yan yana listeler. C:\> DIR/W/A:H : Gizli dosyalar listeler. C:\> DIR/A:H

KOMUTLAR (4)JOKER KARAKTERLER (? , *)* : Bilinmeyen bir isim veya uzant yerine kullanlan joker karakteridir.RNEKC:\> DIR *.EXE (Uzants EXE olan dosyalar listeler.)C:\> DIR EKM.* (Ad EKM olan dosyalar listeler.)? : Bilinmeyen bir karakter yerine kullanlan jokerdir. RNEKC:\> DIR A??S.EXE (lk harfi A , 4.harfi S olan , EXE uzantl dosyalar listeler.)

KOMUTLAR (5)COPY CON Dosya oluturmay salar. Dosya bir isim ve bir uzantdan oluur. Dosyaya verilecek isim max 8 , uzant ise max 3 karakterden olumaldr. Dosya iine bilgiler yazldktan sonra F6 veya CTRL+Z tularna baslarak verilen dosya ismi iine kaydedilir.RNEKC:\> COPY CON EKM.TXT EKM ETM KOORDNASYON MESLEK KURSU F6 veya CTRL + Z tularna baslr.* TYPE Dosya ieriini grntlemeyi salar.RNEKC:\> TYPE EKM.TXT* REN Dosya adnn veya uzantsnn deitirilmesini salar. nce dosyann eski ad uzants ve yeni ad uzants yazlr. RNEKC:\> REN EKM.TXT YKM.DAT

KOMUTLAR (6)* MD Dizin oluturmay salar. Dizinler max 8 karakterlik isimlerden meydana gelir. Uzantlar yoktur. Dizinler DIR komutu kullanldnda ekranda < DIR > ifadesiyle grlr. Dizin yaps 3e ayrlr.1. ROOT DIRECTORY (Ana dizin)2. DIRECTORY (Dizin)3. SUBDIRECTORY (Alt dizin)1. ROOT DIRECTORY Bilgisayarn ana dizinidir. Kullanlan srcy tanmlar (a:\ , b:\ , c:\). Kullanc root directory yaratamaz ve silemez. A:\> B:\> C:\>2. DIRECTORY ROOT directory altnda oluturulan dizinlerdir. RNEKC:\> MD EKMDIR komutu kullanldnda dizinin ekrandaki grnts EKM < DIR > eklindedir3. SUBDIRECTORY DIRECTORY lerin altnda oluturulan dizinlerdir. Alt dizinler root directory de iken sadece DIR komutunun yazlmas ile ekranda grlmezler.RNEKC:\> MD EKM\ DENEMEOluturulan dizini grmek iin ;C:\> DIR EKM yazlr.

KOMUTLAR (7)CD Dizin deitirmeyi salar. Herhangi bir dizin iersinde ilem yapabilmek iin o dizin iersine girilmesi gerekir. RNEK1. C:\> CD EKMC:\EKM> DIR2. C:\> CD EKMC:\EKM> MD DENEME (MD komutunda, SUBDIRECTOY konusunda oluturulan dizinler, yan rnekteki yntem ile de oluturulur)

KOMUTLAR (8)Girilen bir dizinden ilem bittikten sonra kmak gerekir. Dizinlerden k 2 ye ayrlr.1. CD.. : Aktif olan dizinden bir nceki dizine k salar.RNEKA. C:\EKM> CD..C:\> B. C:\EKM\DENEME> CD..C:\EKM>2. CD\ : ie girilmi dizinlerden bir seferde kke (ROOT) kmay salar.RNEKC:\EKM\DENEME> CD\C:\>

KOMUTLAR (9) RD Dizinleri silmeyi salar. Dizin silerken dikkat edilecek noktalar unlardr. 1. Dizin iinde hibir dosya veya altdizin olmamaldr. Eer varsa ncelikle altdizinler veya dosyalar silinmelidir.2. Silinecek dizin iinde bulunulmamas gerekir. Eer silinecek dizin iindebulunuluyorsa , nce o dizinin bir nndeki dizine klmaldr.RNEKC:\> RD EKM

KOMUTLAR (10)COPY Dosya veya dosyalar belirtilen ortama kopyalamay salar. Kopyalama yaparken "NERDEN" ve "NEREYE" sorularna yant aranr.COPY NERDEN NEREYE NERDEN SORUSUNA YANIT ARARKEN SORULACAK SORULAR;1. Dosyann Bulunduu Srcnn Ad2. Varsa Dosyann Bulunduu Dizin Ad3. Dosya veya Dosyalarn sim Tanm NEREYE SORUSUNA YANIT ARARKEN SORULACAK SORULAR;1. Dosyann Kopyalanaca Srcnn Ad2. Dosyann Kopyalanaca Varsa Dizin Ad

KOMUTLAR (11)KOPYALAMA ETLER1. AYNI ORTAM NDE KOPYALAMA (A:\ = A:\)(B:\ = B:\)(C:\ = C:\) RNEKHARDDISK teki EKM.TXT dosyasn yine HARDDISK teki DOS dizinine kopyalama.C:\> COPY C:\EKM.TXT C:\DOS

KOMUTLAR (12)2. HARDDISK TEN DSKETE KOPYALAMA (C:\ = A:\ - B:\) RNEKHARDDISK teki DOS dizini iinde bulunan EKM.TXT dosyasn A disketinin root una kopyalama.C:\> COPY C:\DOS\EKM.TXT A:\3. DSKET TEN HARDDISK E KOPYALAMA (A:\ - B:\ = C:\)RNEKB srcsndeki DOS dizini iinde bulunan EKM.TXT dosyasn HARDDISKteki AKM dizinine kopyalama.C:\> COPY B:\DOS\EKM.TXT C:\AKM

KOMUTLAR (13). DSKET TEN DSKET E KOPYALAMA (A:\ = B:\)RNEKA srcsndeki EKM.TXT dosyasn B disketinin root una kopyalama.C:\> COPY A:\EKM.TXT B:\

KOMUTLAR (14)DEL Dosya veya dosyalar silmeyi salar.RNEK1. C:\> DEL EKM.TXT (EKM dosyasn siler)2. C:\> DEL *.* (Tm dosyalar siler)3. C:\> DEL *.EXE (EXE uzantl dosyalar siler)

DI KOMUTLAR Bilgisayarda dosyalar halinde bulunmas gereken komutlardr. Kullanlacak komuta ait dosyann allan srcdeki disk veya diskette bulunmas gerekmektedir. Aksi taktirde komut ile ilgili alma gerekletirilemez.

DI KOMUTLAR (1) FORMAT Yeni alnan disk veya disketi kullanlr hale getirmenin yan sra dolu olan bir disk veya diskete uygulandnda iindeki tm bilgileri siler, disk veya disketteki bozuk olan sektrleri dzeltir (dzelebilecek durumda olanlar), virsl olan disk veya disketteki virsleri temizlemeyi salar.RNEKC:\> FORMAT A: (a disketini kullanlr hale getirir)format parametreler/s : Disk veya diskete bilgisayar amay salayan sistem dosyalarnn yklenmesini salar. RNEKc:\> format a:/s

DI KOMUTLAR (2)/q : Disk veya disketin hzl bir ekilde formatlanmasn salar. Q parametresi ile Formatlanan disk(ette) in bozuk olan sektrleri dzeltilmez. RNEKc:\> format a:/q

DI KOMUTLAR (3)/v: : Disk veya diskete formatlama srasnda isim vermeyi salar. Verilecek isim 11 karakteri amamaldr.RNEKc:\> format a:/v:ALIMA

DI KOMUTLAR (4)

/F: : Formatlanacak DD bir disketin kapasitesini tanmlamay salar.RNEKC:\> FORMAT A:/F:720

DI KOMUTLAR (5)u : Disketi kurtarlmayacak ekilde formatlamay salar. RNEKC:\> FORMAT A:/UGerektiinde birden fazla parametre ayn komut satrnda tanmlanabilir.RNEKC:\> FORMAT A:/S/V:DERS/F:720/Q/u

DI KOMUTLAR (6)UNFORMAT Yanllkla formatlanm bir disk veya disketi eski haline getirmeyi salar. U parametresi ile formatlanm kayt ortam UNFORMAT ile kurtarlamaz.RNEKC:\> UNFORMAT A:

DI KOMUTLAR (7)LABEL Disk veya disketin ismini deitirmeyi salar. Verilecek isim 11 karakteri amamaldr.RNEKC:\> LABEL ETM

DI KOMUTLAR (8)* DISKCOPY Diskcopy ilemi ayn kapasitedeki 2 disket arasnda gerekleir. Kaynak (A) disketteki tm dosyalar, hedef (B) diskete kopyalanmadan nce hedef disket formatlanr. lem bittikten sonra her iki disket iindeki dosyalarn ayn olduu grlr. lem srasnda disket isterken karlalan mesajlar;SOURCE : Kaynak disketi tanmlar. Mesaj grldnde srcye kaynak disket taklr.TARGET : Hedef disketi tanmlar. Mesaj grldnde srcye hedef disket taklr.RNEKC:\> DISKcOPY A: B:

DI KOMUTLAR (9)MEM Bilgisayarn hafzas (MEMORY) ile ilgili bilgilerin grntlenmesini salar.RNEKC:\> MEM

DI KOMUTLAR (10)ATTRIB Dosyalara zellik vermeyi veya iptal etmeyi salar. zellikler, (+) iaretinin ardndan zelliin ba harfinin yazlmas ile verilir, (-) iaretinin ardndan yine zelliin ba harfinin yazlmas ile iptal edilir. zellikler unlardr;ZELLN ADI VERLMES PTAL1. READ ONLY (Okunabilir) +R -R2. HIDDEN (Gizli) +H -H3. SYSTEM (Sistem) +s -s 4. ARCHIVE (Ariv) +a -a

D komutlar (11)RNEK1. C:\> ATTRIB (Tm dosyalardaki zellikleri grntler)2. C:\> ATTRIB +H EKM.TXTC:\> ATTRIB -H EKM.TXT3. C:\> ATTRIB +H,+R EKM.TXTC:\> ATTRIB -H,-R EKM.TXT

DI KOMUTLAR (12)TREE Dizinleri, altdizinleri ve dosyalar aa yapsnda grntlemeyi salar. /f : Dizin ve altdizin iindeki dosyalar aa yapsnda grntler.RNEKC:\> TREE (Sadece dizinleri ve altdizinleri aa yapsnda grntler)C:\> TREE/F (Dizin ve altdizinleri ilerindeki dosyalarla beraber grntler)

DI KOMUTLAR (13)MOVE 1. Dosya veya dosyalar belirtilen ortamlara tamay salar. lem bittikten sonra tanmlanan dosyalarn kaynak ortamdan silindii ve hedef ortama aktarld grlr. Copy komutunda olduu gibi move komutunda da "NERDEN" ve "NEREYE" sorularna yant aranr.move NERDEN NEREYERNEKC:\> MOVE A:\EKM.TXT C:\SINIF2. Dizinlerin isimlerini deitirmeyi salar.RNEKC:\> MOVE SINIF DERS

DI KOMUTLAR (14)MORE /P parametresi olmayan komutlar iin sayfa sayfa dkm almay salar. MORE PARAMETRELER| : Sayfa sayfa dkm almay salar.RNEK1. C:\> TREE | MORE2. C:\> ATTRIB | MORE< : Dosya iersine yazlm uzun metinlerin sayfa sayfa alnmasn salar.RNEKC:\> MORE < EKM.TXT

DI KOMUTLAR (15)SYS Disk ve veya disket iersine sadece bilgisayar amaya yarayan sistem dosyalarn yklemeyi salar. Yaplan ilemden kayt ortamndaki dier dosyalar etkilenmez. RNEKC:\> SYS A: B:

DI KOMUTLAR (16)DELTREE Dizinleri ilerindeki altdizinler ve dosyalarla beraber silmeyi salar. Komut satrna ROOT a bal olan dizin ad yazlr. /Y : Onay almadan silme ileminin dorudan gerekletirilmesini salar. RNEK1. C:\> DELTREE DENEME2. C:\> DELTREE/Y DENEME

DI KOMUTLAR (17) XCOPY Dizinleri ilerindeki altdizin ve dosyalarla beraber belirtilen ortamlara kopyalamay salar.XCOPY PARAMETRELER/S : Dizinleri ilerindeki altdizin ve dosyalarla beraber kopyalamay salar./E : i bo olan dizinleri kopyalamay salar. RNEKC:\> XCOPY DOS\*.* A:\DOS/S/E

DI KOMUTLAR (18)UNDELETE Del komutu ile silinen dosyalar kurtarmay salar. Silinen dosyalarn ilk karakterlerinin yerine (?) grlr. Buraya dosyann ilk karakteri yazlarak kurtarlmas salanr.UNDELETE PARAMETRELER/LIST : Kurtarlacak veya kurtarlamayacak dosyalarn listesini grntler. Kurtarlamayacak olan dosyalarnn yannda (**) grlr./ALL : Silinmi dosyalarn bilgisayar tarafndan kurtarlmasn salar. Kurtarlan dosyalarn ilk karakterinin yerinde (#) grlr. RNEK1. C:\> UNDELETE/LIST2. c:\> UNDELETE/ALL3. C:\> UNDELETE EKM.TXT

DI KOMUTLAR (19)DOSKEY Komut satrna yazlan tanmlamalar bellee ykleyerek tekrar kullanma olana salar. Bilgiler bellekte bilgisayar ak kald sre iinde saklanr. Bilgisayar kapand andan itibaren tm bilgiler silinir. Doskey komutunu bilgisayara yklemek iin komut satrna DOSKEY yazlarak enter tuuna baslr. RNEKC:\> DOSKEYFONKSYON TULARIF1 : Bellekteki en son tanmlamay karakter karakter komut satrna yazmay salar.F3 : Bellekteki en son tanmlamay olduu gibi komut satrna yazmay salar.F7 : Bellekteki tm tanmlamalarn listesini grntlemeyi salar. Alt+F7 tularna basldnda bellekteki tm tanmlamalar silinir. F9 : Bellekteki istenilen komuta ait satr numarasn yazmak kouluyla komutun prompt satrna yazdrlmasn salar. LINE NUMBER satrna komutun satr numaras yazlr.

DI KOMUTLAR (20)BACKUP Harddisk teki dosyalar diskete yedeklemeyi salar. Yedekleme srasnda bilgisayar her diskete bir numara verir. /S : dizinleri ilerindeki altdizin ve dosyalarla beraber yedekler.RNEK1. C:\> BACKUP C:\WINDOWS\*.* A:2. C:\> BACKUP C:\WINDOWS A:/S

DI KOMUTLAR (21)RESTORE Backup ile diskete yedeklenmi dosyalar harddisk e geri yklemeyi salar. RNEK1. C:\> RESTORE A: C:2. C:\> RESTORE A: C:/S

DI KOMUTLAR (22)ARJ Dosyalar sktrmak veya sktrlan dosyalar amay salar. Sktrlan dosyalar tek bir dosya haline gelir. Ayrca dosyalar dkm alndnda grlrler.ARJ PARAMETRELERX : Dosya amay salar.A : Dosya sktrmay salar.-V1440 (720) : 3.5 HD veya 3.5 DD standardna gre dosyay sktrr yada amay salar. Bu parametre kullanldnda dosya uzantlar ARJ,A01, A02 ve bunun gibidir. -R : Bulunulan ortamdaki drectory lerin sktrlp almasn salar.

DOSYA ORGANZASYONUAMA:

BATCH FILE Dosya Oluturulmas, altrlmas Ve Komutlarnn renilmesiAUTOEXEC.BAT Dosya Oluturulmasnn renilmesi

BATCH FILE DOSYALARI Bilgisayarda DOS komutlarn kullanrken zaman kaybn nlemek iin srekli yaplan ilemler dizisini komut satrnda tek bir isim altnda altrma da BATCH FILE dosyalar kullanlr. Bu dosyalarn ieriinde genellikle birden fazla DOS komutu, bunun yan sra zel BATCH FILE komutlar kullanlr.

AUTOEXEC.BAT DOSYASI Bilgisayar her aldnda yaptrlmak istenilen ilemler AUTOEXEC.BAT dosyas iine yazlr. Bylece bilgisayarn her kapatlp almasnda srekli olarak bu komutlarn altrlmas salanm olur.

BLGSAYAR AILIRKEN NELER OLUR?Bilgisayar ald zaman, aadaki ilemler srasyla yaplr.Bilgisayar, ilk olarak ROM'da bulunan kk bir program altrr. Bu program, ana bellein doru alp almadn denetler. Eer bir sorunla karlarsa ekrana mesaj yazar. Ana bellek denetlendikten sonra, bilgisayar A disk srcsnde disk olup olmadn aratrr. Eer varsa, ROM'daki program diskteki iki sistem ktn ykler. Bu iki sistem ktn ykler. Bu iki sistem kt diskte yoksa veya A disk srcsnde disk yoksa, ayn ilem, sabit disk=C zerinde tekrarlanr. Bu da baarl olmazsa bilgisayar almaz. nk iletim sistemi ana bellee yklenememitir.

Bu iki program alt zaman, bilgisayar ayn diskte CONFIG.SYS adl bir dosya arar ve bulursa buna gre sistemin alma ortamn dzenler. Eer byle bir dosya yoksa sistem normal parametreleri kullanarak alma ortamn dzenler. Ayn programlar daha sonra diskte, COMMAND.COM adl bir program arar ve bunu altrr. Bu program, DOS iletim sisteminin i komutlarn ierir. COMMAND.COM programnn altrlmas, iletim sisteminin bir kopyasnn ana bellee konmas demektir. Bu program, bilgisayar ak kald srece ana bellekte kalr. Bilgisayar daha sonra diskte AUTOEXEC.BAT adl bir toplu ilem ktn arar. Toplu ilem ktkleri ilerinde bir ya da daha fazla program altrma istei olan ktklerdir. Bu dosyay bulduktan sonra bu dosyada bulunan komutlar altrr. WINDOWS XP iletim sistemi yklenir.

BLGSAYAR ALARI (NETWORK)

ki ya da daha ok bilgisayarn veri iletmek ve bilgisayar kaynaklarn ortak kullanmak amac ile birbirine balanmasna bilgisayar a denir.Bilgisayar alar ana bilgisayarn ilem gcnden ve depolama kapasitesinden baka yazc gibi evre birimlerinin ortak kullanmn da salar.1.Yerel ve Ulusal Alar:a) LAN (LOCAL AREA NETWORK): Blgesel alma a..Ana bilgisayarn ad SERVER dr.Dier bilgisayarlar server-1 server-2 olarak adlandrlrlar.b) WAN (GEN ALIMA AI): Birden fazla LAN n birbirine bal olarak almasn ifade eder.2.nternet: Dnya zerindeki bilgisayar kurulularnn birbirine balanmasn salayan geni aa denir.NTRANET:Bir iletme ierisinde interneti kullanarak yaplan ilemdir.

YAZILIM (1)letim Sistemi (Operating Sistem):Kullanc ile bilgisayar arasnda iletiimi salayan programlardr. Alndan kapanna kadar Bilgisayar sisteminin tm hareketlerini denetler. Sistemde bulunan MB, ana bellek, Harddisk vb. kaynaklar ynetir. DOS (Disk Operating System), Windows (3.1, 95, 98,CE,ME, XP), WindowsNT, MAC OS, UNIX, LINUX

YAZILIM (2)Yararl Programlar: letim Sistemi ile verilen format, sktrma, kurtarma vb. Aygt srcleri (Device Driver): evre birimlerinin almas iin bilgisayara yklenen programlar.

YAZILIM (3)Programlama Dilleri: Bir ii bilgisayara yaptrmak ancak belirli kodlarn belirli bir sra dorultusunda kullanlmas ile olanakldr. Kullanlan bu koda programlama dili denilir. Yazlan kaynak kod program derleyici veya yorumlayc tarafndan bilgisayar diline evrilir. Programlama dillerinden bazlar C, Pascal, Delphi, Java, Visual Basic, Visual C

YAZILIM (4)Uygulama Programlar : Belli bir amac gerekletirmek zere retilmi yazlmlardr. rnein, okul ynetim sistemi programlar, muhasebe program, bilgisayar oyunlar, programlama dilleri derleyicileri vb. Uygulama yazlmlar belirli uygulamalar altrrlar. Bilgisayarn ok amal olmasna olanak tanrlar ve ilerin daha iyi yaplmasna yardmc olurlar. Kelime ilemci (word processor) yazlmlar mektup, gnlk plan, ders notu hazrlamada; tablolama programlar renci not ortalamas hesaplama, maa bordrosu yapmada; veri taban yazlm, renci bilgilerinin saklanmas, bulunmas, gncellenmesi, dzenlenmesi ve rapor oluturulmasnda kullanlrlar. Elektronik posta yazma, grafik hazrlama, masast yaynclk, alma plan hazrlama, i ak izimi, web sayfas oluturma programlar da uygulama yazlmlarna rnektir.

YAZILIM (5)Ticari yazlmlar: Muhasebe, tahmin yapm, proje ynetimede kullanlrlar.Elence yazlmlar: Oyun, ekran koruyucuEitim ve Bavuru Yazlmlar: Bilgisayar Destekli Eitim yazlmlar, benzetim (simulasyon) yazlmlar, elektronik ansiklopedi, atlas.okluortam (Multimedia) Yazlmlar: Bilgisayar tabanl medya ile btnleik olarak hazrlanrlar. Ses, video, animasyon, resim ierirler. okluortam ansiklopedileri bunlara rnektir.Yazlmlar donanma uyumlu ise alr. letim sistemi ile yazlmlar uyumlu olmaldr.Yazlmlar disket ya da CD_ROM kullanlarak kurulur. Yazlmlar bilgisayara kurmak iin ilk olarak genellikle SETUP (Windows 95 iin), INSTALL (Windows 3.1 iin), KUR (Trke yazlmlar iin) altrmak gerekir.