Bilgi Yönetimi : Nasıl Bir İnsangücü?

1

Bilgi Youmlnetimi Nasıl Bir İnsanguumlcuuml

ProfDrBenguuml Ccedilapar Bilgi ve Belge Youmlnetimi BoumllBaşkanı Başkent Uumlniversitesi İletişim Fakuumlltesi bcaparbaskentedutr httpwwwbaskentedutr

WWWBİLGİYONETİMİORG

OumlZET

Bu bildiri bilgi ve iletişim teknolojilerinin ekonomi ve iş alanında kullanılması ile doğan ve bir bilgi ccedilağı kavramı

olan lsquobilgi youmlnetimirsquo nin tanımını işlevlerini ve uygulama basamaklarını irdelemektedir Ccedilalışmada lsquobilgi youmlnetimirsquo

personelinin niteliklerine ve bilgi youmlneticilerinin yetiştirilmesi iccedilin yurt dışında uygulanan programların ana hatları ile

lsquobilgi youmlneticisirsquo yetiştirmek iccedilin Tuumlrkiyersquode yapılan ccedilalışmalara değinilmektedir

ABSTRACT

The definition functions and application phases of lsquoknowledge managementrsquo which is an information age concept

that has occured as the result of using information and communication technologies in the world of economy and

business are given in this paper The attributes of knowledge management personnel are listed and the basics of

lsquoknowledge managementrsquo programs in the foreign universities are cited Finally the state of knowledge management

education in Turkey is emphasized

Bilgi youmlnetimi bir bilgi ccedilağı kavramıdır Bilgi toplumunun ekonomi alanındaki doumlnuumlşuumlm suumlrecini başlatan yeni

ekonominin ve kuumlreselleşmeyi iş duumlnyasına taşıyan e-iş olgusunun bir sonucu olarak ortaya ccedilıkmıştır 1990rsquoların

ortalarından bu yana bilgi ve iletişim teknolojileri ile bilgi ağlarının ekonomi alanında kullanılması yeni ekonominin

ortaya ccedilıkmasına iş duumlnyasında bir dizi değişikliğin yaşanmasına yeni kavram ve işlemlerin doğmasına yol accedilmıştır

Bilgi ve İletişim teknolojilerinin kullanılması sonucunda bilginin uumlretimin temel değişkeni olmasına tedarik-uumlretim-

doumlnuumlşuumlm ve pazarlama işlemlerinin en hızlı biccedilimde yapılmasına ekonomik bilgilerin ağlar aracılığı ile

yaygınlaşarak kuumlreselleşmenin temelini oluşturmasınaekonomik suumlreccedillerde aracıların kalkmasına yenilik yoğun

ekonominin doğmasına bireylerin accedilık ve oumlrtuumlk bilgisinin ekonomik işlemler ve şirketler accedilısından katma değer

olarak kabul edilmesine ve tuumlketicinin uumlreticiye geri beslemeyi daha hızlı ve yoğun bir biccedilimde ulaştırabilmesine [1]

imkan veren rekabet yeteneği yoğun ve hızlı birey temelli ekonomik duumlzenin doğması muumlmkuumln olmuştur

Yeni ekonomi ile birlikte yeni kavramlar oluşumlar youmlntemlerde de ortaya ccedilıkmıştır Bunları e-pazaryerleri e-

ticaret e-devlet m-iş (mobil iş) e-işbirlikleri e-bankacılık veya bir başka değişle İnternet bankacılığı eko-sistemler

sanal şirket sanal piyasa oumlğrenen organizasyonlar rekabetccedili uumlstuumlnluumlk vbye ilaveten lsquobilgi youmlnetimirsquo olarak

adlandırabiliriz

Soumlzuuml geccedilen kavramlara bakıldığında temellerinin hızlı bir biccedilimde erişilebilen ve yayılabilen doğru zamanlı ve

yerinde bilgi olduğu goumlruumllmektedir Ccediluumlnkuuml bu nitelikteki bilginin uumlretilmesi ve gerekli istasyonlara (bunlar kişiler

veya birimler olabilir) yayılması ise yeni ekonomi iccedilerisinde yer alan kurum şirket ve hatta bireylere yalnızca bilgi

ve iletişim teknolojisini uygulamakla muumlmkuumln olmamaktadır İşte bu noktada lsquobilgi youmlnetimirsquo işin iccedilerisine

girmektedir

Bilgi youmlnetiminin tanımını vermeden oumlnce ccedilalışmada lsquobilgirsquo teriminden ne kastedildiğini accedilıklığa kavuşturmada

yarar vardır Ccedilalışma boyunca bilgi soumlzcuumlğuuml ldquoenformasyon ve uumlst bilginin yapı taşlarını oluşturanrdquo [2] ldquobilgi işleme

suumlrecinin temel hammaddesi olarak ve ccedileşitli sembol harf rakam ve işaretlerle temsil edilen ham işlenmemiş

gerccedilekler ya da izlenimlerrdquo [3] ldquooumlzuumlmlenmemiş ve yorumlanmamış goumlzlemler işlenmemiş gerccedileklerrdquo [4]

ldquokurumsal amaccedillara bağlı olarak işlemlerin yapılandırılmamış biccedilimde kaydedilmesirdquo [5] ldquoişlenmemiş bilgirdquo [6]

olarak tanımlanabilecek lsquoverirsquo anlamında kullanılmamıştır

Aynı zamanda ldquobelli bir amaca hizmet etmek amacıyla kaydedilen sınıflandırılan duumlzenlenen aktarılan ve

yorumlanan anlamlı veri veya veri topluluğu verinin işlenmiş halirdquo [7] ldquoverilerin bilgi işlem yardımıyla faydalı ve

2

anlamlı bir biccedilime sokulmuş sonuccedillarırdquo [8] ldquoduumlzenlenmiş verirdquo [9] ldquoanlaşılabilir bir biccedilimde iletilebilen veri

topluluğu ki bu kağıt uumlzerine yazılmış veya basılmış elektronik veritabanlarına depolanmış veya İnternetrsquote

toplanmış herhangi bir formattaki iccedilerikten bir kurumdaki personelin kişisel bilgisine kadar değişik biccedilimlerde

olabilirrdquo [10] ve bilgi teknolojisi ile işlenmiş veriler topluluğu şeklinde tanımlanabilecek lsquoenformasyonrsquo kavramını

da belirtmemektedir

Ccedilalışma boyunca lsquobilgirsquo soumlzcuumlğuuml aslında lsquouumlst bilgirsquoyi ifade etmek uumlzere kullanılmıştır Burada uumlst bilginin birkaccedil

tanımını vermekte yarar vardır Bunları şoumlyle sıralayabiliriz Bilgi ldquoyorumlanmış veridirrdquo [11] ldquoenformasyon

parccedilaları arasında kurulan yararlı ilişkidirrdquo [12] ldquospesifik konulara ilişkin olgu ve kuralların ortaya ccedilıkarılması ile

ya da belirli bir amaca youmlnelik olarak bilgilerin ccedileşitli analiz tasnif ve gruplanma işlemlerinden geccedilirilerek ileri

zaman dilimleri iccedilin kullanıma hazır hale getirilmesi ile oluşan ve yorumlama ile elde edilen bilgi tuumlruumlduumlrrdquo [13]

ldquoDeneyim ışığında anlaşılan değerlendirilen ve bilinen entelektuumlel anlayışın kapsamına alınan enformasyonrdquo [14]

dur ldquoYeni deneyimler ve enformasyonun değerlendirilmesi ve bir araya getirilmesi iccedilin gerekli koşulları ve ccedilerccedileveyi

sağlayan bir duumlzen iccedilerisindeki deneyimlerin değerlerin yapısal enformasyonun uzmanlık goumlruumlşuumlnuumln ve bir temele

dayalı sezgilerin esnek bir bileşimidir Bilenlerin zihninde yaratılır ve uygulanır Kuruluşlarda ccediloğunlukla yalnızca

belgelerde veya depolarda değil iş programlarında suumlreccedillerde uygulamalarda ve normlarda yer alırrdquo [15] En basit

şekliyle ldquoEyleme temel oluşturan enformasyondur Eyleme temel oluşturan şu anlama gelmektedir doğru yerde

doğru zamanda doğru şartlarda doğru yolla edinilebilen herkesin her an verilen kararlarını dayandırdığı ilgili

enformasyondan başka bir şey değildir Uumlst bilgi akılcı karar verme tahmin tasarım planlama tanı koyma analiz

değerlendirme ve sezgisel yargının anahtar kaynağıdır Bireysel ve muumlşterek akılda oluşturulur ve paylaşılır Veri

tabanlarında oluşmaz zaman iccedilerisinde deneyim başarı başarısızlıklar ve oumlğrenme ile gelişirrdquo [16] Sonuccedil olarak

ldquobilgi enformasyon ve veriyi işe yarar faaliyete doumlnuumlştuumlrme yeteneğidirrdquo [17]

Bu tanımlara bakarak bilgi ile ilgili şu genellemeleri yapabiliriz

1)Bilginin temelini veri ve enformasyon oluşturur

2)Enformasyonun rasyonel bir biccedilimde akıl suumlzgecinden geccedilmesi ve yorumlanması ile ortaya ccedilıkar

3)Karar verme planlama karşılaştırma değerlendirme analiz tahmin tanı vb yaşamın her alanına dayanak

oluşturacak eylemlerin temelini teşkil eder

Yukarıda sayılan bu eylemler kurumsal accedilıdan bakıldığında youmlnetimin ve verimliliğin de temelini oluşturmaktadır

Bilgi youmlnetimi ise bilgi bir kurum organizasyon veya firma accedilısından verimlilik gelişme ve yararlılık bağlamında

irdelendiğinde perspektife girmektedir Bu soumlzcuumlğuumln daha iyi kavranması iccedilin bilgi youmlnetimini tanımlamak ve

niteliklerini belirlemek yerinde olacaktır

Bilgi youmlnetimi ccedileşitli kaynaklarda değişik uzmanlar tarafından ufak ayrıntılar dışında benzer biccedilimlerde

tanımlanmıştır Şoumlyle ki İsmet Barutccedilugil ldquobilgi youmlnetimi şirket performansını arttırmak amacı ile uumlretken bilginin

elde edilmesi paylaşılması geliştirilmesi ve kullanılması ile ilgilenir Bilgi youmlnetiminin temel ccedilabası bilgiyi uumlretken

kılmaktır Youmlnetilecek bilgi yalnızca işletme faaliyetlerinin sonuccedillarının ışığında tanımlanabilir ve

değerlendirilebilirrdquo [18] ldquoBilgi youmlnetimi organizasyonel amaccedilların daha iyi bir şekilde elde edilebilmesi iccedilin

bireylere takımlara ve buumltuumln organizasyona bilginin kollektif ve sistematik olarak yaratılması paylaşılması ve

uygulanması iccedilin olanak sağlayan yeni bir disiplindirrdquo [19] demektedir

Kuumltuumlphanecilik alanının temel kaynaklarından olan lsquoHarrodrsquos Librarians Glossaryrsquodersquo ise soumlzuuml geccedilen tanım şoumlylece

yer almaktadır Bilgi youmlnetimi ldquobir organizasyonda yer alan oumlzellikle de yalnızca bireylerce bilinen enformasyon

(oumlrtuumlk bilgi) varolan genel depolanmış enformasyon ve verinin (accedilık bilgi) toplanması organizasyonu depolanması

ve kullanılması işlemidir Bu işlem elektronik depolama ve erişime dayanırrdquo [20]

Konunun oumlnemli uzmanlarından Yogesh Malhotrarsquonın verdiği tanım ise aşağıdaki gibidir ldquoBilgi youmlnetimi gittikccedile

artan ccedilevresel değişmeler karşısında kalan kurumların uyum suumlreklilik rekabet vb gibi nazik sorunlarının ccediloumlzuumlmuumlne

hizmet eder Temelde enformasyon teknolojilerinin veri ve enformasyon işleme ve insanların yaratıcılık ve

3

yenilikccedililik guumlccedillerini sinerji iccedilinde ccedilalışacak biccedilimde birleştiren kurumsal işlemleri duumlzenlerrdquo [21]

Bir başka tanımda ise ldquobilgi youmlnetimi yeni ortaya ccedilıkan disiplinler arası bir iş modelidir Firma ile ilgili bilgiyi

uumlretimi kodlanması paylaşımı gibi buumltuumln youmlnleri ile ele alır ve bu faaliyetlerin oumlğrenme ve yenileşmeyi nasıl

geliştireceği ile ilgilenir Hem teknolojik araccedilları hem de organizasyondaki iş programlarını kapsarrdquo [22]

Şoumlyle de diyebiliriz Bilgi youmlnetimi bilgi biliminin (information science) organizasyonlarda uygulanan biccedilimidir

Bilgi bilimi ise ldquooptimum erişim ve kullanım iccedilin bilginin niteliklerini ve davranışını bilgi akışının youmlnetimini

etkileyen guumlccedilleri ve bilgiyi işlemenin araccedillarını inceleyen bir bilimdir Bilgi işlemeye ilişkin işlemler bilginin

oluşumunu yayımını derlenmesini organizasyonunu depolanmasını erişilmesini yorumlanmasını ve kullanımını

kapsar Bu alan matematik mantık dilbilim psikoloji bilgisayar teknolojisi youmlneylem araştırması grafik sanatlar

iletişim kuumltuumlphanecilik işletme ve kimi başka alanlardan ccedilıkarsanmış veya onlarla ilişkilidirrdquo [23]

Buumltuumln bu tanımlara bakarak bilgi youmlnetiminin kimi oumlzelliklerini accedilıklığa kavuşturabiliriz

1)Bilgi youmlnetiminin konusunu kuruma ait oumlrtuumlluuml (yani ccedilalışanların kafasında bulunan) accedilık (yani proseduumlrlerde yer

alan) dış (yani kurumun dış ccedilevresinde yer alan) iccedil (yani kurumun sınırları iccedilinde yer alan) bilgi ile bu bilgiye ilişkin

işlemler oluşturur Temel ccedilabası bilgiyi uumlretken kılmaktır Entelektuumlel sermayenin kurum iccedilerisinde en verimli

biccedilimde kullanılmasını yani bilimsel olarak yaratılan bilginin kurumsal alana transferini sağlar

2)Amacı karar vermeyi uumlretimi kaynak aktarımını rekabeti suumlrekliliği gelişimi isabetlendirmek ve hızlandırmak

iccedilin kurum iccedilindeki oumlrtuumlk bilgiyi accedilığa ccedilıkararak accedilık bilginin ise dolaşımını sağlayarak kurumun verimine katkı

yapacak doğru kişilere en uygun biccedilimde ulaştırmaktır Her ne kadar bunu gerccedilekleştirirken teknoloji kullansa da

bilgi doumlnguumlsuumlne ağırlık verdiğinden bilgisayar biliminin değil bilgi biliminin sınırlar iccedilerisinde yer alır Bilgi ve

iletişim teknolojileri ile insanların yaratıcılığını birleştirerek kurumsal problemlere hızlı ve isabetli ccediloumlzuumlmler

bulunmasını sağlar Bilginin uumlretilmesi saklanması aktarılması erişilmesi kullanılması ile ilgilenir Kurum

personelinin doğru bilgiyi doğru zamanda uygulamasına yardımcı olur

3)Bilgi youmlnetimi disiplinlerarasıdır Uygulamalarında bilgi ve iletişim teknolojisi iletişim yeni ekonomi bilgi

bilimi işletme finans psikoloji sosyoloji linguistik muumlhendislik alanlarından yararlanan disiplinlerarası bir

faaliyettir

4)Oumlrguumlt kuumlltuumlruuml bilgi youmlnetimi iccedilin ccedilok buumlyuumlk oumlnem taşır İşbirliği bilgi paylaşımı ve birbirinin fikirlerini kullanma

uumlzerine kurulmuştur ve bu kuumlltuumlruumln kurum iccedilerisinde gelişmesini sağlar Yani bilgi kuumlltuumlruumlne dayanır ve onu

geliştirir Bunun ise sadece teknoloji kullanımı ile olmayacağı accedilıktır

5)Bilgi youmlnetimi bir kerelik değil suumlrekli bir uygulamadır Kuruluşa oumlzeldir Bilgi Youmlnetimi Sistemi her kuruluşun ve

kuruluşta ccedilalışan kişilerin oumlzel gereksinmeleri doğrultusunda oluşturulur ve goumlzden geccedilirilir Bu oumlzelliği ile genel

problemleri ccediloumlzmek uumlzere geliştirilmiş bir suumlreccedil işlemler buumltuumlnuuml ve araccedil olan bilgi teknolojilerin farklılık goumlsterir

6)Bilgi youmlnetimi liderlik duumlzen oumlğrenme teknoloji kurumsal işlemlere destek kişi ve birime goumlre iccedilerik yayma

bilgi paylaşımı ve ortak kullanımı ccedilalışma suumlrecinin bir parccedilası olarak oumlrtuumlk bilginin accedilığa ccedilıkarılması bilgi

varlığının oumllccediluumllmesi kurumsal bilgi kuumlltuumlruumlnuumln yaratılması ve bilgi teknolojilerine dayanmaktadır

7)Kapalı bilginin accedilığa ccedilıkarılmasını sağlayarak kurum iccedilin oumlnemli ve kritik olan bilginin kurum dışına ccedilıkmasını

oumlnler

lsquoBilgi youmlnetimirsquo iccedilin Amrit Tiwana tarafından şoumlyle 10 aşamalı bir yol haritası oumlnerilmektedir

1) Yapılan iş iccedilin oumlnemli olan bilginin belirlenmesi

2) İş stratejisi ile bilgi youmlnetiminin ilişkilendirilmesi

4

3) Şirkette var olan bilginin analizi

4) Bilgi youmlnetimi sisteminin şirketin enformasyon teknolojileri varlığını atmak yerine bunun uumlzerine inşa edilmesi

5) Yalnızca accedilık bilgi yerine oumlrtuumlk bilgi ve suumlreccedillere odaklanılması

6) Şartlara uygun ileriye doumlnuumlk bir bilgi youmlnetimi mimarisi tasarlanması

7) Sonuca ulaştırıcı bir bilgi youmlnetimi sisteminin kurulması ve yerleştirilmesi

8) Bilgi youmlnetimi sisteminin ccedilalışması iccedilin gerekli oumlduumlllendirme yapıları liderlik ve kuumlltuumlr oumlğelerinin

geliştirilmesi

9) Bilgi oumllccediluumlmleri ve bilgi youmlnetimi yatırım karlılığının hesaplanması

10) Daha oumlnceki bilgi youmlnetimi uygulamalarından ders alınması [24]

Aynı yazar bilgi youmlnetimi basamaklarını ise aşağıdaki biccedilimde şemalaştırmıştır [25]

BİLGİ YOumlNETİMİNİN BASAMAKLARI

Altyapı Değerlendirmesi

1-Var olan altyapının analizi

2-Bilgi youmlnetimi ve şirket stratejisini ilişkilendirilmesi

Bilgi youmlnetimi sisteminin analizi tasarımı ve geliştirilmesi

3-Bilgi youmlnetimi altyapısını tasarlanması

4-Mevcut bilgi varlıklarının ve sistemlerinin goumlzden geccedilirilmesi

5-Bilgi youmlnetimi takımının oluşturulması

6-Bilgi youmlnetimi projesinin hazırlanması

7-Bilgi youmlnetimi sisteminin geliştirilmesi

Uygulanması

8-Plan ışığında bilgi youmlnetimi uygulamasına başlanması

9-Değişim kuumlltuumlr ve oumlduumlllendirme yapılarının duumlzenlenmesi

Değerlendirilmesi

10-Performansın değerlendirilmesi bilgi youmlnetimi yatırım karlılığının oumllccediluumllmesi bilgi youmlnetimi sisteminde gerekli

duumlzeltmelerin yapılması

Kaynak Amrit Tiwana The Knowledge Management Toolkit Upper Saddle River NJ Prentice Hall 2000

5

Bu aşamalar yerine getirilirken ayrıntıda gerccedilekleştirilen uygulamalardan belli başlıları ise şoumlyle sıralanabilir

Planlama programlama sistem analizi bilgi haritalanması bilgi youmlnetimi mimarisi bilgi boşluğu analizi bilgi

uumlretimi ve oumllccediluumlmuuml bilgi hesaplanması bilgi youmlnetimi sistemi kurma enformasyon teknolojisi sistemi değerlendirme

ve kurma kullanıcı ara yuumlzuuml oluşturma ağ yapılandırma bilgi deposu oluşturma oumlrtuumlk ve accedilık bilgi iccedilin dolaşım

kanalları oluşturma belge youmlnetimi bilgi işinin değerlendirilmesi iccedilerik youmlnetimi profil ccedilıkarma vb [26]

Şimdiye kadar verilen bilgiler bilgi youmlnetiminin herhangi bir kurumda gerccedilekleştirilmesi iccedilin ccedilok oumlzel yeteneklere

sahip ve bu işin eğitimini almış bir insan guumlcuumlnuumln goumlrevlendirilmesi gerektiğini goumlstermektedir Yukarıda soumlzuuml geccedilen

işlemleri bilgi youmlnetimi takımı gerccedilekleştirir Geniş anlamda alındığında bu takımda bilgi youmlneticilerinin yanı sıra

yazarların iletişim uzmanlarının ağ uzmanlarının insan kaynakları uzmanlarının enformasyon teknolojisi

uzmanlarının grafik sanatccedilılarının halkla ilişkiler [27] uzmanlarının ve rekabet uzmanlarının yer alması

gerekmektedir Ccedilekirdek bir bilgi youmlnetimi takımında isebir bilgi youmlneticisi liderliğinde bilgi analizcileri ve bilgi

yazarları bulunmalıdır Bilgi youmlneticisi bilgi youmlnetimi işinin stratejisini ve planlamasını yapar Bilgi analistleri bilgi

paketlemesi işinin her youmlnuuml ile uğraşır Bilgi yazarları ise İntranet Extranet ve İnternet uumlzerindeki iccedileriğin doğruluk

ve zamanlılığı ile ilgilenir [28] Bu takıma teknolojik destek danışmanı ara yuumlz tasarlama youmlneticisi ve multimedia

uumlreticisi de eklenebilir [29] Bu arada kimi yazarlar son derece de mantıklı biccedilimde bir bilgi youmlnetimi takımı

kapsamında yer alacak kişileri kullanıcılar (şirket ccedilalışanları muumlşteriler birlikte iş yapılan şirket dışı kişiler) bilgi

profesyonelleri ve teknoloji uzmanları [30] olarak sınıflandırmaktadırlar

Peki bilgi youmlnetimi takımında goumlrev alan personelin nitelikleri ne olmalıdır Bilgi youmlneticileri bilgi sağlamayı

uumlretmeyi paketlemeyi var olan bilgiyi uygulamada kullanmayı ve tekrar tekrar kullanmayı bilmelidirler [31]

Duumlşuumlnebilmeli anlayabilmeli fikirler uumlzerinde ccedilalışabilmeli onları uumlruumlne hizmete veya suumlrece ccedilevirebilmeli karar

verebilmeli bilgi uumlretimi analizi sentezi değerlendirilmesi yayımı işlemesini gerccedilekleştirebilmeli yuumlksek IQ hızlı

duumlşuumlnme muhakeme guumlccedilluuml hafıza zihinsel aritmetik entelektuumlel işlere yatkınlık yeteneklerine sahip olmalıdırlar

Ayrıca bilgi youmlnetimi konusunda eğitim goumlrmeli ve bu eğitimi suumlrduumlrmelidirler ldquoAğları ve enformasyon

kaynaklarını kullanarak ve doğrudan doğruya kişisel ilişkilerle kurumsal bilgiyi geliştirmeyi bilmelidirlerrdquo [32]

Bilgi ve iletişim teknolojisi yanında ekonomi işletme iletişim psikoloji ve sosyoloji konularında eğitim almış

olmalıdırlar

Malhotra bilgi ccedilalışanları hakkında şoumlyle demektedir ldquoBilgi ccedilalışanları yeni teknolojileri kendi iş ccedilevrelerine

uygulamakta mahir olmalıdırlar zamanlarını ve gayretlerini yaratıcılık ve yenilikccedililik gerektiren değer artırıcı

faaliyetlere yoğunlaştırmalıdırlar kurum uygulamalarının iş ccedilevresinin dinamikleri ile uyum iccedilerisinde olup

olmadığına karar verebilme yeteneğine sahip olmalıdırlar Bilgi ccedilalışanları aynı zamanda kurumlarının yaptığı işi ve

kendi uğraşlarının bu ortamdaki konumunu ayrıntılı bir biccedilimde kestirebilmelidirler Yeterlilik ve zeka yanında

bunları kullanmak iccedilin gerekli olan uumlst duumlzeydeki sorumluluk ve otoriteye sahip bir muumlteşebbis gibi davranmaları

gerekirrdquo [33]

Yukarıda soumlzuumlnuuml ettiğimiz accedilıklamalardan ccedilıkarsanabileceği gibi bilgi ccedilalışanlarının bilgi youmlnetimi bilgi ve iletişim

teknolojileri insan davranışları oumlrguumlt davranışları iletişim konularında bilgili olmak yanında bir takım iccedilsel

niteliklere de sahip olması gerekmektedir Soumlzuuml geccedilen bu nitelikler bilgi youmlnetimi konusunda disiplinlerarası bir

eğitimin gerekliliğine işaret etmektedir

1995rsquoden bu yana bilgi youmlnetimi oumlzellikle ABDrsquode dikkat ccedileken bir alan olmuş konu hakkında pek ccedilok kitap ve

makale yayınlanmış ve uumlniversitelerin işletme iletişim enformasyon bilimi youmlnetim bilişim sistemleri bilişim

teknolojileri boumlluumlmlerinde lisans yuumlksek lisans ve doktora oumlğrencilerine youmlnelik olarak dersler veya programlar

biccediliminde yer almaya başlamıştır [34] Yuumlksek lisans duumlzeyinde program accedilan uumlniversiteler arasında ABDrsquode

Dominican Kent State North Western George Washington uumlniversiteleri İngilterersquode Cranfield Uumlniversitesi

Avustralyarsquoda Australian National University of Canberra sayılabilir Duumlnyanın kimi uumlniversitelerinde ise

(İngiltere ABD Norveccedil Guumlney Amerika Avustralya Almanya) konu ile ilgili dersler verilmektedir Bunların

yanında ABDrsquode Denver George Mason Sims Monash George Washington uumlniversitelerinde goumlruumllduumlğuuml ve ticari

kuruluşlar tarafından da verildiği gibi lsquobilgi youmlnetimirsquo sertifika kursları da duumlzenlenmektedir

6

Stephan Ruth tarafından bir bilgi youmlnetimi programında yer alabilecek moduumlller şoumlyle sıralanmıştır

1) Bilgi Youmlnetimi

2) Bilgi Youmlnetimi Tarihccedilesi TeoriKavramlar

3) Guumlven Sağlama Yukarıdan aşağıya aşağıdan yukarıya oumlduumlllendirme sistemi

4) Bilgi Youmlnetimi Stratejisi

5) Bilgi Kodlama

6) Donanım Yazılım Sistemler

7) Değerlendirme

8) Uluslararası Uygulamalar [35]

Yukarıda soumlzuuml edilen uumlniversite ve sertifika programlarına bakıldığında da şu genel alanlara ilişkin konulara yer

verildiği goumlruumllmektedir

1) Bilgi youmlnetimi (Teorik ve uygulamalı)

2) Sistemler (Bilgi youmlnetimi youmlnetim bilişim sistemleri veri tabanları bilgi ağları)

3) Bilgi ve İletişim Teknolojileri

4) Bilgi Analizi ve Organizasyonu

5) Bilgi Erişim

6) Oumlrguumltler

7) Oumlrguumltsel İletişim

8) Ekonomi ve İşletme

Tuumlrkiyersquoye gelince Tuumlrkiyersquonin bilgi ve iletişim teknolojinin getirdiği kuumlreselleşme ve buna bağlı olarak yeni

ekonomi ve e-iş eğilimleri uygulamaları ve ccediloumlzuumlmlemelerinden etkilenmemesine imkan yoktur Soumlzuuml geccedilen

alanlarda başarılı olmak iccedilin bilgi bilişim ve bilgi teknolojisi alanlarında insan guumlcuuml yetiştirmenin gereği az ccedilok

anlaşılmıştır denilebilir Bu anlayışın yuumlksek oumlğretimdeki belirtisi şoumlyle olmuştur

sect Ccedilok az sayıdaki uumlniversite dışında hemen buumltuumln uumlniversitelerde bilgisayar muumlhendisliği boumlluumlmleri vardır Bunlar

tamamı ile teknoloji temellidir

sect Beş uumlniversitede (Ankara İstanbul Hacettepe Marmara Atatuumlrk) bilgi ve belge youmlnetimi arşivcilik ve

kuumltuumlphanecilik programları yuumlruumltuumllmektedir Yalnız buralardaki bilgi ve belge youmlnetimi boumlluumlmlerinin işlevi bizim bu

sunumda anlatmaya ccedilalıştığımız lsquobilgi youmlnetimirsquo ile karıştırılmamalıdır Bu boumlluumlmler lsquokuumltuumlphanecilikrsquo koumlkenlidirler

ve lsquoenformasyon bilimirsquo konusunda eğitim vermektedirler

sect Ccediloğu uumlniversitenin işletme programlarında youmlnetim bilişim sistemleri dersleri yer almaktadır Kimilerinde ise

Başkent ve Bilkent Uumlniversitelerinde olduğu gibi youmlnetim bilişim sistemleri boumlluumlmleri vardır Bu konu bilgi

7

youmlnetiminin bir oumlnceki aşamasıdır ldquoŞirketlere teknolojiyi getirirsek bilgi işi kendiliğinden hallolurrdquo doumlnemine aittir

sect Kimi uumlniversitelerde doğrudan rektoumlrluumlğe bağlı enformatik birimleri yer almaktadır Bağlı olduklar uumlniversitede

bilgisayar okuryazarlığı dersleri verme bilgisayar sistemi kurma ve suumlrduumlrme bilgisayar teknolojilerine ilişkin

sertifika kursları accedilma ve proje yapma ve yuumlruumltme gibi işler yapmaktadırlar

sect Işık Uumlniversitesi Fen-Edebiyat Fakuumlltesirsquonde 2002 oumlğretim yılında accedilılan ldquoInformation Technologies Departmentrdquo

programı bilgi teknolojileri yanında ekonomi işletme finans youmlnetim bilişim sistemleri konularına yer verdiğinden

ldquobilgi youmlnetiminerdquo biraz yaklaşmakla beraber fazlaca teknoloji ağırlıklı kalmaktadır

sect Bir tek Boğaziccedili Uumlniversitesi 2003 yılı itibarı ile ldquoKurumlar İccedilin Bilgi Youmlnetimirdquo sertifika Programı accedilmıştır Bu

programda bilgi youmlnetiminin temel prensipleri ve kurumlardaki uygulaması uumlzerinde durulmaktadır İccedileriği ise ldquobilgi

nedir Bilgi Tuumlrleri Bilgi Youmlnetimi Nedir Kurumlarda Bilgi Youmlnetiminin Oumlnemi Oumlğrenen Organizasyonlar Bilgi

Youmlnetimi Stratejileri Bilgi Youmlnetimi Uygulamaları Metodolojiler Bilgi Toplulukları Vaka Ccedilalışmalarırdquondan

oluşmaktadır

sect Bu noktada ldquobilgi youmlnetimirdquo konusuna doğrudan doğruya youmlnelen bir başka uumlniversite Başkent Uumlniversitesidir

1997 yılında oumlğretim hayatına başlayan İletişim Fakuumlltesi iccedilerisinde 2002-2003 oumlğretim yılında lsquoBilgi ve Belge

Youmlnetimi Boumlluumlmuumlrsquo kurulmuştur Boumlluumlmuumln amacı guumlnuumlmuumlzuumln bilgi toplumuna ve kuumlreselleşmeye ilişkin eğilimlerine

ayak uydurabilecek yeni ekonomi ve e-iş duumlnyasında goumlrev alabilecek formasyonda iletişim ve bilgi teknolojilerini

kullanmayı bilen kurumsal bilginin uumlretilmesi derlenmesi analizi organizasyonu erişilmesi aktarılması ve

paylaşımına ilişkin goumlrevleri uumlstlenebilecek kurumlar oumlzellikle de iş ve sanayi işletmeleri iccedilerisinde bilgi doumlnguumlsuumlnuuml

sağlayarak bilgi biliminin uygulamasını yapabilecek nitelikli insan guumlcuumlnuuml yani lsquobilgi youmlneticilerinirsquo yetiştirmektir

Boumlluumlmuumln ders programı beş ana alan etrafında odaklanmıştır

1)Genel Dersler Tuumlrk Dili Mesleki İngilizce Atatuumlrk İlkeleri ve İnkılap Tarihi

2)İletişim Dersleri İletişime Giriş Uluslar arası İletişim Kitle İletişim Araccedilları ve Toplum Oumlrguumltsel iletişim

Kamuoyu-Medya ve Demokrasi vb

3)İşletme Dersleriİşletme Ekonomi İstatistik İşletmelerde Bilgi Altyapısı Youmlnetim Oumlrguumlt Kuramı

4)Destekleyici Dersler Sosyoloji Psikoloji Matematik Araştırma Youmlntemleri

5)Bilgi Youmlnetimi Dersleri Bilgi ve İletişim Teknolojileri Sistem Analizi Bilgi Sistemleri Tasarımı Bilgi Ağları ve

İnternet Youmlnetim Bilişim Sistemleri Programlama Veri Tabanı Tasarımı ve Youmlnetimi Bilgi Teorisi Bilgi

Ortamları Bilginin Organizasyonu Bilgiye Erişim Bilgi Hizmetleri Bilgi Politikaları Bilgi Youmlnetimi Teori ve

Uygulamaları vb

Bu programdan da goumlruumllduumlğuuml gibi Başkent Uumlniversitesi ldquoBilgi Youmlnetimi Programırdquo diğer ldquoBilgi ve Belge Youmlnetimirdquo

Programlarından şu youmlnleri ile farklılık goumlstermektedir

sect Bir iletişim fakuumlltesinde kurulan ilk boumlluumlmduumlr Ccedilok yerinde kurulmuştur Ccediluumlnkuuml lsquobilgi youmlnetimirsquode doğrudan

doğruya kurumsal bilginin iletilmesi ile ilgilidir

sect Uyguladığı program bir kuumltuumlphanecilik programı değildir

sect Ekonomi işletme derslerine yer verilen ilk bilgi youmlnetimi boumlluumlmuumlduumlr

sect Bilgi ve iletişim teknolojilerine ilişkin derslere ağırlık verilmiştir Bu dersler bilgi youmlnetiminin teknoloji boyutuna

youmlneliktir

sect Boumlluumlm programlarında bilgi youmlnetiminin tamamlayıcısı olan iletişim sosyoloji psikoloji istatistik matematik vb

8

dersler yer almaktadır

sect İşletme ekonomi iletişim psikoloji sosyoloji bilgi youmlnetimi buumltuumlnuumlnuuml programlarında yansıtan Tuumlrkiyersquodeki ilk

boumlluumlmduumlr

Bu noktada cevaplanması gereken bir soru vardır Acaba bilgi youmlnetimi Tuumlrkiyersquode gereken ilgiyi goumlrecek mi

Tuumlrkiye kuumlreselleşmeye ayak uyduracaksa ve duumlnya ile entegre olacaksa ki buna eli mahkumdur Tuumlrk firmaları da

bilgi youmlnetimine gerekli ilgiyi goumlstermeye mecburdur Zaten bu ilginin işaretleri şimdiden goumlruumllmektedir Bunları

şoumlyle sıralayabiliriz

sect Avrupa Topluluğursquonun e-Avrupa+ dokuumlmanında yer alan konulardan bir tanesi de bilgiye dayalı ekonomi iccedilin

gerekli insan guumlcuuml temini amacı ile eğitim verilmesidir [36] Tuumlrkiye Avrupa Topluluğuna girmek veya o duumlzeye

gelmek iccedilin lsquobilgi youmlneticilerinirsquo yetiştirmek zorundadır

sect Son yıllarda bilgi youmlnetimi konusunda veya bu konu ile yakından ilişkili ccedilok sayıda kitap makale ve tebliğ

yayınlanmış alanın klasiklerinin ccediloğu Tuumlrkccedilersquoye ccedilevrilmiştir

sect Boğaziccedili Uumlniversitesirsquonde bir lsquoBilgi Youmlnetimirsquo sertifika kursu accedilılmıştır

sect Başkent Uumlniversitesirsquonde bir lsquoBilgi Youmlnetimirsquo boumlluumlmuuml kurulmuştur

sect Buumlyuumlk holdinglerin buumlnyesinde e-iş ccediloumlzuumlmleri e-işbirliği ve KOBİrsquoleri dijital geleceğe taşımak iccedilin şirketler

kurulmuştur Koccedil Holding Bilgi Grubu iccedilerisinde wwwkobilinecom Bursanet Bursa iccedilerisinde wwwturkticaretnet

Tuumlrkiye Teknoloji Vakfı ve KOSGEB desteği ile Alcatel e-Ticaret liderliğinde kurulan wwwtoptanpazaryericom

[37] Sabancı Holding buumlnyesinde I-Bimsa [38] bunlara oumlrnek olarak verilebilir

Bunlar geleceğe ilişkin olumlu işaretlerdir Tuumlrkiyersquode bilgi youmlnetimi konusunda insan guumlcuuml yetiştirilmesi gereğine ve

bu insan guumlcuumlnuumln istihdam edileceğine işaret etmektedirler

KAYNAKCcedilA

Applehans Wayne -Alden Globe Greg Laugero Managing Knowledge A Practical Web-Based Approach Boston

Addison-Westley 1999

Barutccedilugil İsmet ldquoBilgi Youmlnetimirdquo Active (Nisan-Mayıs) 2000

Barutccedilugil İsmet Bilgi Youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık 2002

Davis Ros Knowledge for Knowledge Workers httpaustraliainternetconrarticlejspsid949870 March 15

2000

Dawenport Thomas H-Laurence Prusak Working Knowledge How Organizations Manage What They Know

Boston Harvard Business School Press 1988

Gotcha httpwwwsimsberkeleyeducoursesis213s99projectp9web_siteabout_kmhtml 1999

Gray Danham KM Education httpwwwvoghtcomcgi_binpywikiKmEducation 382000

Gray Peter Organizational Learning and Knowledge Management Syllabi

httpqlinkqueensuca~8phgKMS_Courseshtm February 25 2002

Kim Seonghee ldquoThe Roles of Knowledge Proffesionals for Knowledge Managementrdquo INSPEL 34 1 (2001)

9

Kurtaran Oumlzlem Meltem -Faruk Ccedilubukccedilu Ansiklopedik Bilgi İşlem Terimleri Soumlzluumlğuuml İstanbul Tuumlrkmen Kitabevi

1991

Machlup Fritz Knowledge and Knowledge Production Vol1 Princeton Princeton University Press 1980

Malhotra Yogesh Knowledge Management For the New World of Business httpwwwbrintcomkmwhatishtm

2001

Malhotra Yogesh Knowledge Management Knowledge Organizations Knowledge Workers

httpwwwbrintcominterviewmaeilhtml February 19 1998

Oumlğuumlt Adem Bilgi Ccedilağında Youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım 2001

Prytherch Raymond John Harrodrsquos Librarians Glasory and Reference Book 9th ed Hants Gower 2000

Reitz John M Online Dictionary of Library and Information Science 2002 httpwwwwcsuedulibraryodlishtml

Rubin Richard E Foundations of Library and Information Science New York Neal-Schuman Publishers 2000

Ruth Stephen Jeffery Theobald Virgil Frizzell A University Based Approach Diffusion of Knowledge Management

Concepts and Practice httpwwwicasitorgfinalkmpaperhtm 1999

Tapscot Don Digital Economy Promise and Peril in the Age of Networked Intelligence New York Mc Graw Hill

1996

Teknolojiye Bakan Goumlzuumlmuumlz I-Bimsa İstanbul I-Bimsa Uluslar arası İş Bilgi ve Youmlnetim Sistemleri 2002

Tiwana Amrit The Knowledge Management Toolkit Upper Saddle River NJ Prentice Hall 2000

Tuumlrkiye E-Avrupa Projesi İccedilin Ccedilalışıyor [TuumlrkInternetcom]

httpturkinternetcomhaberyazigosterphp3yaziid=3354 28122001

ldquoTuumlrkiyersquoden e-işbirliği oumlrneklerirdquo hepbizz yeni ekonomi ccediloumlzuumlm platformunuz 3 Haziran 2002

Yalccedilıner Filiz -Fikret Şahin Accedilıklamalı Bilgisayar Terimleri Soumlzluumlğuuml İstanbul Fono 1993

[1] Don Tapscot Digital Economy Promise and Peril in the Age of Networked Intelligence New York Mc Graw

Hill 1996 44- ss

[2] Richard E Rubin Foundations of Library and Information Science New York Neal-Schuman Publishers 2000

40s

[3] Adem Oumlğuumlt Bilgi Ccedilağında Youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım 2001 11s

[4] İsmet Barutccedilugil Bilgi Youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık 2002 57s

[5] Aynı eser aynı s

[6] Oumlzlem Meltem Kurtaran-Faruk Ccedilubukccedilu Ansiklopedik Bilgi İşlem Terimleri Soumlzluumlğuuml İstanbul Tuumlrkmen

10

Kitabevi 1991 177s

[7] Filiz Yalccedilıner-Fikret Şahin Accedilıklamalı Bilgisayar Terimleri Soumlzluumlğuuml İstanbul Fono 1993 86s

[8] Kurtaran Aynı eser 28s

[9] Barutccedilugil Aynı eser 57s

[10] Raymond John Prytherch Harrodrsquos Librarians Glasory and Reference Book 9th ed Hants Gower 2000

370s

[11] Fritz Machlup Knowledge and Knowledge Production Vol1 Princeton Princeton University Press 1980 8s

[12] Barutccedilugil Aynı eser 58s

[13] Oumlğuumlt Aynı eser 12s

[14] John M Reitz Online Dictionary of Library and Information Science 2002

httpwwwwcsuedulibraryodlishtml

[15] Thomas H Dovenport-Laurence Prusak Working Knowledge How Organizations Manage What They Know

Boston Harvard Business School Press 1988 5s

[16] Amrit Tiwana The Knowledge Management Toolkit Upper Saddle River NJ Prentice Hall 2000 57s

[17] Wayne Applehans-Alden Globe- Greg Laugero Managing Knowledge A Practical Web-Based Approach

Boston Addison-Westley 1999 18s

[18] İsmet Barutccedilugil ldquoBilgi Youmlnetimirdquo Active (Nisan-Mayıs) 2000

[19] Barutccedilugil Bilgi Youmlnetimi 2002 50s

[20] Prytherch Aynı eser 124s

[21] Yogesh Malhotra Knowledge Management For the New World of Business

httpwwwbrintcomkmwhatishtm 2001 36s

[22] Gotcha httpwwwsimsberkeleyeducoursesis213s99projectp9web_siteabout_kmhtml 1999

[23] Rubin Aynı eser 19s

[24] Tiwana Aynı eser 14-16ss

[25] Aynı eser 240s

[26] Bkz Aynı eser Applehans Aynı eser

[27] Applehans Aynı eser 69s

[28] Aynı eser 71s

11

[29] Aynı eser 73-75ss

[30] Seonghee Kim ldquoThe Roles of Knowledge Proffesionals for Knowledge Managementrdquo INSPEL 341 (2001) 4s

[31] Aynı makale 3s

[32] Ros Davis Knowledge for Knowledge Workers httpaustraliainternetcomrarticlejspsid949870 March 15

2000

[33] Yogesh Malhotra Knowledge Management Knowledge Organizations Knowledge Workers

httpwwwbrintcominterviewmaeilhtm February 19 1998

[34] Peter Gray Organizational Learning and Knowledge Management Syllabi

httpqlinkqueensuca~8phgKMS_Courseshtm February 25 2002 Danham Gray KM Education

httpwwwvoghtcomcgi_binpywikiKmEducation 382000

[35] Stephen Ruth Jeffery Theobald Virgil Frizzell A University Based Approach to the Diffusion of Knowledge

Management Concepts and Practice httpwwwicasitorgfinalkmpaperhtm 1999

[36] ldquoTuumlrkiye E-Avrupa Projesi İccedilin Ccedilalışıyorrdquo [TuumlrkInternetcom]

httpturkinternetcomhaberyazigosterphp3yaziid=3354 28122001

[37] ldquoTuumlrkiyersquoden e-işbirliği oumlrneklerirdquo hepbizz yeni ekonomi ccediloumlzuumlm platformunuz 3(Haziran 2002) 21-22ss

[38] Teknolojiye Bakan Goumlzuumlmuumlz I-Bimsa İstanbul I_Bimsa Uluslar arası İş Bilgi ve Youmlnetim Sistemleri 2002 6-

7ss

Yazarın diğer yazıları (ProfDrBenguuml Ccedilapar) raquo