Bibliyometrik Ölçevlerin Akademik Yükseltme, Araştırma ve Yayın Desteği İçin Kullanımı / Using Bibliometric Measures for Academic Performance Evaluation, Research and Publication

Bibliyometrik Ölçevlerin Akademik Yükseltme, Araştırma ve Yayın Desteği İçin

Kullanımı

Yaşar TontaHacettepe Üniversitesi

Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü06800 Beytepe, Ankara

yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/tonta.html [email protected]

@yasartonta

Hacettepe Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi Semineri, 4 Mayıs 2015, Beytepe, Ankara

Plan• Araştırma değerlendirme

– Akademik performans (öğretim üyeliğine yükseltme)

– Araştırma ve yayın desteği

• Bibliyometrik ve bilimetrik (scientometric) ölçevler (measures)– Dergi etki faktörleri

– H dizini

• Bibliyometrik ölçevlerin araştırma değerlendirmede kullanımı

• Sonuç

Türkiye’de üniversite ve yayın sayıları

• 185 üniversite (2014 bütçesi 16,9 milyar lira)• 5.139.460 öğrenci• 150.820 öğretim elemanı (69.850 öğretim üyesi)• 50.752 kitap

– %14’ü (7171) akademik kitap

• 1679 bilimsel akademik dergi• DergiPark (ULAKBİM)

– 597 açık erişim dergi– 136.203 açık erişim makale

• Web of Science– Toplam yayın sayısı: 385.395 (dünyada 18. sırada)– Türkiye’de yayımlanan dergi sayısı: 70

Kaynak: https://istatistik.yok.gov.tr/; http://tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1086; Kozak, 2014; http://dergipark.ulakbim.gov.tr; http://webofscience.com

Yıl Yayın sayısı

1990 1181

1991 1404

1992 1748

1993 2287

1994 2933

1995 3423

1996 4408

1997 5183

1998 6058

1999 6708

2000 6984

2001 8428

2002 10819

2003 13206

2004 16358

2005 17653

2006 20114

2007 24175

2008 25128

2009 28525

2010 29480

2011 30425

2012 32841

2013 35717

2014 34231

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

1990 1995 2000 2005 2010 2015

Türkiye'nin yayın sayısı

Kaynak: http://webofscience.com, 26 Nisan 2015

Araştırma değerlendirme

• Akran değerlendirmesi

• Ekonomik göstergeler (ör., GSMH’nin AR-GE’ye harcanan yüzdesi, Frascati Manual for the Measurement of Scientific and Technical Activities)

• Akademik performans

– Öğretim üyeliğine yükseltme

• Araştırma ve yayın desteği

– Araştırma desteği (ör., Research Excellence Framework (REF)

– Yayın desteği (ör., TÜBİTAK, üniversiteler)

Etki faktörü takıntısı

Kaynak: Hicks ve diğerleri, 2015, s. 431

Dergi Etki Faktörü (DEF)

• Atıf dizinleri (citation indexes)

• Web of Science (WoS)

• Journal Citation Reports (JCR)

• Dergi etki faktörü (Journal Impact Factor)

– Kütüphanecilere koleksiyon geliştirmede yardımcı olmak amacıyla geliştirildi

– Bir dergide çıkan yayınlara yapılan ortalama atıf sayısı (atıf sayısı / yayın sayısı)

IF = 4,699IF5 = 5,009

DEF niçin iyi bir ölçev değil?

Çarpık dağılımlar

• 11.500 derginin %43’ünün DEF’i 0 ile 1 arasında (2012 JCR)

• Türkiye kökenli fen dergilerinin %90’ının, sosyal bilim dergilerinin ise hepsinin DEF’i 0 ile 1 arasında (FB ortanca: 0.396, SB ortanca: 0,246)

• Hiç atıf almayan yayınlar Türkiye

Kaynak: Al ve Soydal, 2014; Casadevall ve Fang, 2014; Hicks, 2015; Seglen, 1997; Sgroi ve Oswald, 2013, s. F256; Tonta, 2014a, 2014b, 2015; SCImago, 2015, http://www.scimagojr.com

Yayın ve atıf örüntüleri farklı• Ekonomide en çok atıf yapılan makalenin atıf sayısı 60, Fen

Bilimlerindekinin ise > 1000 (2008-2012)

• En yüksek DEF Matematik dergileri için 3, Doku Biyolojisi dergileri için 30

Kaynak: Al ve Soydal, 2014; Casadevall ve Fang, 2014; Hicks, 2015; Seglen, 1997; Sgroi ve Oswald, 2013, s. F256; Tonta, 2014a, 2014b, 2015; LSE, 2011, s. 26

Değişen yayıncı politikaları

• Thomson Reuters’ın 2006’daki genişleme kararı

• Manipülasyona açık olması

JCR’deki dergi sayısı

Kaynak: Al ve Soydal, 2014; Tonta, 2014a, 2014b

DEF akademik performans ölçümlerinde kullanılmamalı

• Çünkü tek tek makalelerin kalitesini ölçmüyor

• Ama sıklıkla akademik yükseltme kararları DEF’e dayanarak veriliyor

• YÖK’ün ve üniversitelerin akademik yükseltme ölçütleri

Kaynak: Al ve Soydal, 2014; Tonta, 2014a, 2014b, 2015

DEF’in araştırma ve yayın desteği için kullanımı

TÜBİTAK UBYT Programı• Uluslararası Bilimsel Yayınları Teşvik Programı (1993- )

• 2013’e kadar teşvik, JCR’den alınan DEF’lere göre verildi

• Dergiler A, B, C, D diye sınıflandı

• 2013’te TÜBİTAK kendi tanımladığı DEF’e göre teşvik vermeye başladı – TÜBİTAK DEF = 5 yıllık DEF * atıf yarı yaşamı (atıf yapılan makalelerin

ortanca yaşı)

– Ortalamanın ± 2 SS üstündeki dergilere en yüksek/en düşük destek

• 2014’te makale etki skoru (MES) kullanılmaya başlandı– MES bir makalenin ortalama etkisini ölçüyor

– Google’ın PageRank algoritmasında olduğu gibi bir makaleye yüksek atıf alan dergilerden gelen atıflara daha çok ağırlık veriliyor

Kaynak: Tonta, 2014a, 2014b, 2015

Uluslararası Bilimsel Yayınları Teşvik (UBYT)

2011 2012 2013 2014

8,018,15

10,06

11,511,34211,708

10,653

11,5311,721 12,053

11,199

12,449

Türkiye Adresli UBYT Programı Yıllık İşlem Sayıları

Teşvik Tutarı (Milyon TL) Yayın Sayısı Araştırmacı Sayısı

Kaynak: Satoğlu, 2015 http://193.140.98.158/wp-content/uploads/2015/03/ULAKBIM_EYES-Acilis.pptx

TÜBİTAK’ın yıllara göre yayın destekmiktarı (2012-2014)

Kaynak: Tonta, 2015

Yıllar arası Pearson korelasyon katsayıları• 2012-2013 r = 0,29• 2012-2014 r = 0,23• 2013-2014 r = 0,77

Yayın desteği ile ilgili sorunlar

• DEF gibi dergilerin atıf yarı yaşamı dağılımları da çarpık • Atıf yarı yaşamının makale kalitesiyle ilgisi yok, literatür eskimesiyle

ilgisi var• 2012’de en yüksek destek alan 13 Arkeoloji dergisinden sadece 3’ü

2013’te en yüksek destek alabildi, 4’ü ise en düşük destek aldı• 2013’te Jeoloji dergilerinin %56’sı daha düşük destek aldı, %49’u

yanlış sınıflandı• DEF ile makale etki skoru arasındaki korelasyon r = 0,90

– (N=5900 dergi, JCR 2007)

• Yüksek DEF => Yüksek makale etki skoru

• TÜBİTAK UBYT Programı gözden geçirilmeli ya da kaldırılmalı

Kaynak: Batmaz, 2013; Yaltırak, 2014; Arendt, 2010; Tonta, 2014a, 2015

H Dizini

Kaynak: Hirsch, 2005, s. 16570

atıf sayısı

makale sayısı

Bir araştırmacının atıf dizinlerinde listelenen dergilerde yayımlanan h sayıdaki makalesinin her birine en az h sayıda atıf yapılması

Araştırma grubu, üniversite ve ülkeler için de h dizinleri hesaplanıyor

Web of Science Scopus Google Scholar

H diziniyle ilgili sorunlar

Yapısal sorunlar

• “Zekice bir buluş” ama bazı mantıksal gerekirlikleri karşılamıyor

• H dizini makale sayısıyla sınırlı

• Hesaplamada ortak yazarlık dikkate alınmıyor

• Atıflara dayanıyor

• Atıf örüntüleri konulara göre farklı

• Normalizasyon sorunu var (PoP, Scholarometer)

• Manipülasyona açık

Kaynak: Rousseau, García-Zorita ve Sanz-Casado, 2013, s. 299; Hirsch, 2007

Sosyal bilimcilerin ortalama hskorları (N=120, LSE)

Konu Ortalama h skoruCoğrafya 5,04Ekonomi 4,83Siyaset bilimi 2,46Sosyoloji 2,38Hukuk 1,25

Kaynak: LSE, 2011, s. 87

Matematikte ilk 10 üniversite (USNWR)

1. UC Berkeley2. Stanford3. Princeton4. UCLA5. Oxford6. Harvard7. King Abdulaziz University8. Pierre and Marie Curie – Paris 69. Hong Kong University10. University of Cambridge

Kaynak: http://www.usnews.com/education/best-global-universities/mathematics; Pachter, 2014; http://highlycited.com

James O Berger, Mathematics, Duke University, USA; King Abdulaziz University, S. Arabia

• MIT 11. sırada! • KAU, highlycited.com

listesindeki en yüksek atıf alan (üst %1) 99 matematikçiden %25’ini (24) işe almış.. (4’ü tam zamanlı, 20’si yarım zamanlı

• Highlycited.com’daki tüm alanlardaki 3215 bilimciden 29’u ilk, 141’i (%4,4) ikinci adres olarak KAU’yu göstermiş. KAU’yu sadece 3 kişi tek adres olarak göstermiş.

Michael Gratzel, Chemistry, Ecole Polytechnique Federale de Lausanne (80%), Switzerland; King Abdulaziz University (15%), S. Arabia; Nanyang Technological University (5%), Singapore

Geçerlik sorunu

• Akran değerlendirmesi sonuçları ile h dizini arasındaki korelasyon düşük

Farklı araştırma gruplarının 2008 yılı h dizinleri ile akran değerlendirmesi skorları (r = 0,62)

Kaynak: http://blogs.lse.ac.uk/impactofsocialsciences/2014/12/16/predicting-the-results-of-the-ref/

H dizini ve Nobel Ödülü

• H dizini ve atıf oranları Nobel ödülü kazananları tahmin etmek için bile kullanılıyor

• "h-80 sayısını aşan bilim insanları dünyada Nobel ödülü alabilecek insanlar arasına giriyor." (Bursalı, 2014).

• Ama ikisi arasında bir korelasyon yok

Kaynak: Avcı, 2012; Bursalı, 2014; Doğan ve Soylak, 2014;Hacettepe, 2013; Hirsh, 2005; Pendlebury, 2009; Marques, 2013; Van der Wall, 2011

Peter Higgs, 2013 Nobel Ödülü (Fizik)

"Bugün akademik bir işe giremem. Bu kadar basit".

H = 11Yayın sayısı

Atıf sayısı

1968-1996 arası sadece 1 yayın

Kaynak: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5f/Nobel_Prize_24_2013.jpg; http://www.theguardian.com/science/2013/dec/06/peter-higgs-boson-academic-system; Web of Science, 24 Nisan 2015

H dizini akademik performans ölçümlerinde kullanılmamalı

• Zamanla ilgili

• Dolayısıyla (özellikle kısa dönemli) araştırma değerlendirme için kullanılmamalıdır

• Ama akademik yükseltme, araştırma ve yayın desteği için kullanılıyor

• TÜBA üyelikleri

• H.Ü. akademik yükseltme ölçütleri taslağı (2013)

Sonuç

• Dergi etki faktörü: "öldürücü cazibe", "fakirin atıf analizi"

• "... bibliyometrik performans göstergeleri (tek tek değil) sadece toplu olarak ve açıkça tanımlanmış uygulama kurallarına göre yapılan akran değerlendirmesiyle birlikte kullanılmalı" (abç) (IEEE, 2013)

• Nicel değerlendirme akran değerlendirmesini desteklemeli, onun yerine geçmemeli

• Performans kurumun araştırma misyonuyla karşılaştırılarak ölçülmeli

• Alanlara göre yayın/atıf uygulamalarındaki farklılıklar dikkate alınmalı

• Bibliyometrik ölçevler makalelerin, araştırmacıların ve kurumların kalitesini ölçmek ve birbiriyle karşılaştırmak için kullanılmamalı

Kaynak: Van Raan, 2005; IEEE, 2013; Hicks ve diğerleri, 2015; Marx ve Bornmann, 2013; http://am.ascb.org/dora/

Son söz

"Önemli olan her şey sayılamayabilir, ve sayılabilen her şey önemli değildir."

-- William Bruce Cameron, 1963

"Bir ölçev hedef haline gelince iyi bir ölçev olmaktan çıkar."

-- Charles Goodhart, 1975

Kaynak: http://quoteinvestigator.com/2010/05/26/everything-counts-einstein/; http://en.wikipedia.org/wiki/Goodhart%27s_law

Kaynak: http://issi2015.org/en/

Kaynaklar• Al, U. ve Soydal. İ. (2014). Akademinin atıf dizinleri ile savaşı. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 31(1): 23-42. http://yunus.hacettepe.edu.tr/~umutal/publications/war.pdf

• Arendt, J. (2010). Are article influence scores comparable across scientific fields? Issues in Science and Technology Librarianship, No. 60. http://www.istl.org/10-winter/refereed2.html

• Avcı, B. (2012, 15 Haziran). Hükümet kurumlarının atadığı yeni TÜBA üyelerinin bilimsel başarımları. Cumhuriyet Bilim ve Teknoloji, No. 1317, s. 14.

• Batmaz, A. (2013, 14 Haziran). Türkiye’de bilim üretimi ve arkeoloji. Cumhuriyet Bilim ve Teknoloji, (1369), 18.

• Best Global Universities for Mathematics. http://www.usnews.com/education/best-global-universities/mathematics

• Bornmann, M. ve Leydesdorff, L. (2014). Scientometrics in a changing research landscape. EMBO Reports, 15(12): 1228-1232.

• Bursalı, O. (2014, 10 Ekim). Bilimsel başarılarımız. Ne kadar sevinmeliyiz? Cumhuriyet Bilim ve Teknoloji, No. 1438. http://orhanbursali.blogspot.com.tr/2014/10/bilimsel-basarm-listesi-i-bilimsel.html

• Casadevall, A. ve Fang, F.C. (2014). Causes for the persistence of impact factor mania. mBio, 5(2). tarihinde http://mbio.asm.org/content/5/2/e00064-14.full.pdf

• Centre for Science and Technology Studies. (2007). Scoping study on the use of bibliometric analysis to measure the quality of research in UK higher education institutions. Report to HEFCE. Leiden: Centre for Science and Technology Studies, Leiden University.

• Doğan, M.H. ve Soylak, M. (2014, 10 Ekim). Hangi bilim insanlarımızın başarıları hızla artıyor? Cumhuriyet Bilim ve Teknoloji Dergisi, No. 1438, pp. 10-11.

• Hacettepe Üniversitesi Öğretim Üyeliğine Yükseltme ve Atama Kriterleri Taslağı Genel (GSF ve ADK hariç). (2013, 25 Haziran).

• Harnad, Stevan (2009). Open access scientometrics and the UK Research Assessment Exercise. Scientometrics, 79(1): 147-156. http://www.archipel.uqam.ca/2440/1/scientometproofs.pdf

• Hicks, D., Wouters, P., Waltman, L., de Rijcke, S. ve Rafols, I. (2015, 23 Nisan). The Leiden Manifesto for research metrics. Nature, 520, 429-431. http://www.nature.com/polopoly_fs/1.17351!/menu/main/topColumns/topLeftColumn/pdf/520429a.pdf

• Hirsch, J.E. (2005). An index to quantify an individual’s scientific research output. PNAS, 102(46), 16569-16572.

• Hirsch, J.E. (2007). Does the h index have predictive power? PNAS, 104(49), 19193-19198.

• Kozak, N. (2014). Türkiye akademik dergiler rehberi-2014. Ankara: Detay Yayıncılık.

• LSE Public Policy Group. (Nisan 2011). Maximizing the impacts of your research: A handbook for social scientists. http://www.lse.ac.uk/government/research/resgroups/LSEPublicPolicy/Docs/LSE_Impact_Handbook_April_2011.pdf

• Leydesdorff, L. (2005, November 10). Evaluation of research and evolution of science indicators. Current Science, 89(9), 1510-1517. http://arxiv.org/ftp/arxiv/papers/0911/0911.4298.pdf

• Marques, F. (May 2013). The limits of the h-index. Revista Pesquisa FAPESP, Edition 207. http://revistapesquisa.fapesp.br/en/2013/06/25/the-limits-of-the-h-index/.

• Marx, W. ve Bornmann, L. (2013). Journal Impact Factor: “the poor man’s citation analysis” and alternative approaches. European Science Editing, 39(2), 62-63. http://www.ease.org.uk/sites/default/files/aug13pageslowres.pdf.

• Mryglod, O., Kenna, R., Holovatch, Y. ve Berche, B. (2014). Predicting the results of the REF using departmental h-index: A look at biology, chemistry, physics, and sociology.http://blogs.lse.ac.uk/impactofsocialsciences/2014/12/16/predicting-the-results-of-the-ref/

• Pachter, L. (2014, 31 Ekim). To some a citation is worth $3 per year. https://liorpachter.wordpress.com/2014/10/31/

• Pendlebury, D. (2009 November). Discover the power of quantitative analysis: The art and science of identifying future Nobel laureates (slides). http://ip-science.thomsonreuters.com/m/pdfs/Identifying_Nobel_Laureates.pdf

• Rousseau, R., García-Zorita, C. ve Sanz-Casado, E. (2013). The h-bubble. Journal of Informetrics, 7, 294-300.

• Satoğlu, M.M. (2015, 4 Mart). Bilimsel yayınlarda kaliteye ulaşmak: Editör ve yazar eğitim seminerleri. http://193.140.98.158/wp-content/uploads/2015/03/ULAKBIM_EYES-Acilis.pptx

• SCImago. (2015). SJR — SCImago Journal & Country Rank. http://www.scimagojr.com.

• Seglen, P.O. (1997, Şubat 15). Why the impact factor of journals should not be used for evaluating research. British Medical Journal, 314(7079):498-502. http://www.dcscience.net/seglen97.pdf

• Sgroi, D. ve Oswald, A.J. (2013). How should peer-review panels behave? The Economic Journal, 123(570), F255–F278.

• Tonta, Y. (2014a). Akademik Performans, Öğretim Üyeliğine Yükseltme ve Yayın Destekleme Ölçütleriyle İlgili Bir Değerlendirme (yayımlanmamış makale). http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/yayinlar/tonta-yukseltme-kriterleri-hakkinda-degerlendirme-11-Temmuz-2014.pdf.

• Tonta, Y. (2014b). Use and Misuse of Bibliometric Measures for Assessment of Academic Performance, Tenure and Publication Support. Metrics 2014: Workshop on Informetric and Scientometric Research (SIG/MET). 77th Annual Meeting of the Association for Information Science and Technology, October 31-November 5, 2014, Seattle, WA. Bildirinin tam metni: http://bit.ly/1ur3cGN; Slaytlar: http://slidesha.re/10VuVTf

• Tonta, Y. (2015). Support Programs to Increase the Number of Scientific Publications Using Bibliometric Measures: The Turkish Case (bildiri). ISSI 2015, June 29-July 4, 2015, İstanbul.

• Van Raan, A.F.J. (2005). Fatal attraction: conceptual and methodological problems in the ranking of universities by bibliometric methods. Scientometrics, 62(1), 133–43.

• Yaltırak, C. (2014, 21 Mart). TÜBİTAK yayın teşvik sistemini değiştirmeli! Cumhuriyet Bilim ve Teknoloji, No. 1409, s. 18.

Bibliyometrik Ölçevlerin Akademik Yükseltme, Araştırma ve Yayın Desteği İçin

Kullanımı

Yaşar TontaHacettepe Üniversitesi

Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü06800 Beytepe, Ankara

yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/tonta.html [email protected]

@yasartonta

Hacettepe Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi Semineri, 4 Mayıs 2015, Beytepe, Ankara